Вопрос 15. Билгесез киләчәк заман

(БУДУЩЕЕ НЕОПРЕДЕЛЕННОЕ ВРЕМЯ)

Употребляется, когда говорящий не уверен, что дейст-вие, о котором он сообщает, в будущем действительно совершится. Спрягаемая основа будущего неопреде-ленного времени образуется от основы глагола при помо-щи аффиксов -ар/-әр, -ыр/-ер, -яр по тем же правилам образования неопределенной формы глагола (см. тему «Инфинитив»). Поэтому спрягаемую основу будущего неопределенного времени легко найти по инфинитивнои форме, убирая окончание -га/-гэ. Например:

Укырга (читать).— Ул укыр (он будет читать).

Спряжение глаголов в утвердительной форме будущего неопределенного времени

Яз! Язарга. Ул язар.	Сөйлә! Сөйләргә. Ул сөйләр.
Мин нишләрмен?	Мин язармын, сөйләрмен.
Син нишләрсең?	Син язарсың, сөйләрсең.
Ул нишләр?	Ул язар, сөйләр.
Без нишләрбез?	Без язарбыз, сөйләрбез.
Сез нишләрсез?	Сез язарсыз, сөйләрсез.
Алар нишләрләр?	Алар язарлар, сөйләрләр.

Спрягаемая основа глагола отрицательной формы будущего неопределенного времени образуется от основы глагола при помощи аффикса -мас/-мәс. Например:

Ела! —Ул еламас. (Он не будет плакатъ.)

Әйт! — Ул әйтмәс. (Он не скажет.)

Внимание! В 1 л. ед.и мн. числа вместо -мае /-мәе употребляетея -ма/-мә. Например:

Ул еламас.— Алар еламаслар.

Мин еламам.— Без еламабыз.

Яз! Ул язмас.	Сөйлә! Ул сөйләмәс.
Мин нишләмәм?	Мин язмам, сөйләмәм.
Син нишләмәссең?	Син язмассың, сөйләмәссең.
Ул нишләмәс?	Ул язмас, сөйләмәс.
Без нишләмәбез?	Без язмабыз, сөйләмәбез.
Сез нишләмәссез?	Сез язмассыз, сөйләмәссез.
Алар нишләмәсләр?	Алар язмаслар, сөйләмәсләр.

1) Балалар борчак ашын яратырлар. 2) Сания апа миңа ышанырмы? 3) Алар, бәлки, вакытында кайтып җитәрләр. 4) Укучылар бу шигырьне ятлап өлгерерләрме? 5) Күрерсез, Әлфия бүген идәнне дә юар, өйне дә җыештырыр. 6) Алар яны­на үзең барырсың һәм танышырсың. 7) Мин хатыңа бүген үк җавап язармын.

Вопрос 16.

Рәвеш (наречия).

1.Саф рәвешләр ( наречие образа действия) ничек? ни рәвешле? (как? каким образом?) (яхшы (хорошо), геройларча (геройски), тиз (быстро), җәяү (пешком), кинәт (вдруг, внезапно), тереләй (живъем))

2.Күләм- чама рәвешләр (меры и степени) ничә? никадәр? (сколько? насколько?) (күп (много), аз (мало), ике тапкыр (дважды), впятером (бишәү), икешәр (по два), бик (очень), шактый (значителъ-но, доволъно), сирәк (редко), гаять (весъма, очень))

3.Выкыт рәвешләр (время) Кайчан?(когда?) (бүген (сегодня), кичә (вчера), иртә белән (утром), көндез (днем), көзен (осенью), берсекөн­гә (послезавтра), төнлә (ночью))

4.Урын рәвешләр (Наре­чия места) кайда? (где?) кая? (куда?) кайдан? (откуда?) (биредә (здесъ), анда (там), һәркайда (везде), биредән (отсюда), уңга (направо))

5.Охшату-чыгыштыру рәвешләр (наречие сравнения) Ничек? Ни рәвеше? (балаларча, кешеләрчә)

6.Сәбәп-максат рәвешләр (наречие причины) Ник?(почему) Ни өчен? (почему)Нинди максат ачудан, белән? (с какой целью) (юри( нарочно) , юкка(напрасно)).

Наречия в татарском языке так же как и русском неизменяемая часть речи и указывает на признак действия или на различные обстоятельства при которых совершаются действия и может относиться к глаголу, прилагательному, наречию, существительному.

Тиз эшлергә (быстро работать) – к глаголу

Изкиткеч матур (восхитительно красивый) – к прилагательному

Бүгән санкын (сегодня холодно) – наречие к наречию

Яңа фикерләү ( мышление по новому) – к существительному

По происхождению наречия делятся на:

1.Тамыр рәвеш­ләр (собственные) (һаман (все время), юри (на-рочно), шәп (замечательно), гел (постоянно)).

2. Ясалма рәвешләр (Производные наречия) -ча/-чэ -дай/дәй, -тай/-тәй -лай/ләй -лата/ -ләтэ -лап/-ләп -ын/-ен -тан/-тән, -дан/-дән (кыскача (вкратце), минемчә (по-моему) аюдай (как медведь), бүредәй (как волк), уттай (как огонъ) бушлай (бесплатно), тереләй (живьем) акчалата (денъгами)).

3. Кушма рәвешләр (Сложные наречия) образуются путем соединения двух или трех слов. (бу+ел — быел (нынче), бер+ни+кадәр — берникадәр (несколько), бер+вакыт — бервакыт (однажды)).

4. Парлы рәвешләр (Парные наречия) повторение одного и того же наре­чия (тиз-тиз (быстро-быстро), ва-кыт-вакыт (время от өреме­ни), берәм-берәм (по одному)).