I лязіво блішчыць нажа!

(Жылка У. Выбр. тв. Мн., 1998. С. 35—36. У далейшым спасылкі на гэта выданне прыводзяцца у тэксце, у дужках — старонка.)

Уладзімір Жылка ў гэты перыяд аднолькава захапляецца Лер-мантавым, Міцкевічам, Шэлі, Ібсенам. Яму ў вышэйшай ступені імпануюць іх агульначалавечыя гуманістычныя памкненні.

Але літаратурных сяброў паэт выбірае неразборліва, ідэйная ацэнка людзей з тагачаснага інтэлігенцкага асяродцзя носіць часта эмацыянальны характар. У ліку блізкіх яму людзей аказваюцца ан-тыподы — Антон Луцкевіч, «прапаведнік здабывання ўлады і дзяр-жаўнай незалежнасці любымі сродкамі» (Калеснік У. Ветразі Адысея. С. 85.), і Ігнат Канчэўскі, аўтар кнігі «Адвечным шляхам» (выйшла пад псеўданімам I. Абдзіраловіч (Вільня, 1921)). Яго дактрына «скіравана супраць хітрых ілжывых палітычных прагматыкаў — польскіх і заходнебеларускіх, якія выка-рыстоўвалі святыя ідэалы адраджэння для кар'еры і нажывы» (Там жа С 78.).

У Вільні Уладзімір Жылка знаёміцца з Максімам Гарэцкім, аўтарам «Гісторыі беларускай літаратуры». Гэта быў найбольш паважаны для літаратурнай моладзі аўтарытэт.

У Вільні на паэта абрынулася лавіна ўражанняў, якія пера-паўнялі ягоную паэтычную творчую душу. Тут паэт нібы сустра-каецца з жывой гісторыяй. Дарэчы, нешта падобнае здарылася ў свой час з Максімам Багдановічам. Вільня, асяродак беларускай культуры, старажытных традыцый, паспрыяла шэрагу паэтыч-ных шэдэўраў М. Багдановіча.

Ул. Жылка ў віленскі перыяд жыцця таксама піша шэраг прыкметных, якія выдзяляюцца ў ягонай творчасці, вершаў. На-прыклад, «Люблю, не знаючы пуціны», «Мы любім даўнія па-данні...» і «Палімпсест».

Сустрэча з жывой гісторыяй ускалыхвае душу паэта. Дух ра-мантыкі ахінае ягоныя творы, як бы дае ім крылы, прыўзня-тасць, нават экзальтаванасць. (675-676)

Паэт разам з тым удзельнічае ў падпольнай рэвалюцыйнай барацьбе, ён звязан з паўстанцкім рухам і не раз напіша баявыя, прасякнутыя верай у рэвалюцыю, у перамогу народа радкі.

Край абаронім грудзьмі

Ад панавання палацаў.

Вольнай, працоўнай сям'і

Ўспор красаваціме праца.

(117) («Гімн беларускіх паўстанцаў»)

Але Уладзімір Жылка меў далікатную душу мастака, вабіла яго перш за ўсё краса, прыгажосць ва ўсіх сваіх праявах. Тым часам паэт не раз трапляў у сеці палітыканаў, як было гэта ў вы-падку з палкоўнікам Езавітавам, былым камандзірам 1-га бела-рускага палка, які публічна абвінаваціў паэта ў тым, што «нібыта той знарок і свядома прычыніўся да арышту польскаю паліцыяй вядомай тады у інтэлігенцкім асяроддзі эсэркі Палуты Бадуно-вай» (Калеснік У. Ветразі Адысея. С. 111.).

Паэт тады жыў у Дзвінску, дзе склаўся досыць актыўны цэнтр беларускага нацыянальнага руху «Бацькаўшчына». Жылка, відаць, у канспіратыўных мэтах паступіў у апошні клас Беларус-кай гімназіі, якая вясной 1922 г. адкрылася ў Дзвінску. Грунтам беларускага нацыянальнага руху была Латгалія, у значнай сваёй частцы заселеная беларусамі. Там працавалі 46 беларускіх школ, настаўніцкія курсы.

Жылка жыве ў сям'і дырэктара гімназіі Івана Ігнатавіча Краскоўскага. Дачка I. I. Краскоўскага Людміла ўспамінае: «У Даўгаўпілсе ён жыў у нашай сям'і. Быў старэйшы за мяне не толькі гадамі, але і жыццёвым вопытам, таму ён меў на мяне ўплывы.

Ён займаўся галоўным чынам літаратураю, не толькі бела-рускімі, але і рускімі пісьменнікамі. У. Жылка пазнаёміў мяне з творчасцю рускіх паэтаў. Падараваў мне кніжкі вершаў А. Ахма-тавай і М. Цвятаевай... Да цяперашняга часу я захавала сшытак, дзе я тады перапісвала вершы, якія мне найбольш падабаліся, — Блок, Бальмонт, Эрэнбург. 3 гэтых вершаў мы стараліся зразу-мець, якія напрамкі існавалі ў тагачаснай літаратуры. У. Жылка цікавіўся і французскай паэзіяй. Памятаю, што я яму пераклада-ла вершы Ш. Бадлера з кніжкі «Fleurs du mal» (Краскоўская Л. З успамінаў пра Уладзіміра Жылку // Жылка У. Выбр. тв. С. 285.).

З Дзвінска Жылка прыязджае ў Вільню. У асяроддзі дэмакра-тычнай інтэлігенцыі шырыцца недавер да хаўрусу лідэраў «неза (676-677) лежніцкіх» партый з буржуазнымі ўладамі. Тут, у Вільні, Жылка спатыкаецца з Леапольдам Родзевічам, з якім пазнаёміўся яшчэ ў Мінску, прымае ўдзел у выданні газеты «Наша будучыня». На старонках газеты, якую рэдагаваў Л. Родзевіч, упершыню суст-рэліся як супрацоўнікі Жылка і Уладзімір Дубоўка, якіх заходне-беларускія крытыкі ў хуткім будучым стануць ставіць поруч, на-зываючы «надзеяй і будучыняй роднай паэзіі» (Калеснік У. Ветразі Адысея. С. 118.).

Лірычны герой віленскіх вершаў, напачатку не заўсёды добра апрацаваных, часам шурпатых, «узвіхраных», нібы імкнецца спасцігнуць загадкі гісторыі, хоць краем вока убачыць таемныя абрысы будучыні роднага краю.

I напаткаць руіны ў полі,

Дзе мох на рэшце сцен узрос,

I занудзіцца мімаволі,

Згадаць замчышча сумны лёс;

Не зразумець, чаму руіны

Ў сабе таемны тояць жах

І ці не светлы для Краіны

Відаць наперадзе ўжо шлях?

(30) («***Люблю не знаючы пуціны...», 1921)

Майстэрства паэта расце. Уладзімір Жылка ў віленскі перыяд жыцця выяўляе сябе нарэшце тонкім лірыкам. Празрыстыя лі-рычныя рэмінісцэнцыі нараджаюцца адна за адной, льюцца, ча-сам спатыкаюцца, нястрымна, як хвалі імклівай ракі. Вершы гэ-тыя амаль усюды маюць галоўным матывам развагі аб радзіме, яе мінулым і будучыні.

Мы любім даўнія паданні,

Быліцы сівых песняроў,

Няхітры іх апавяданні

Аб справах мінулых часоў...

Але нам будуць усё ж мілейшы

Часы, калі з нізін, балот