1. Келврин учр-утхинь шинҗллһн

Чик эс гиҗ буруһинь келтн:

1. Заһсч заһс шарна.

2. Нег дəкҗ заһсч утх бəрнə.

3. Гергнь һурвн заһс идчкнə.

4. Заһсч гелң хойр йовҗ одна.

5. Заһсч утхан бүлүднə.

6. Гөлмд заһсн торна.

50

Зургуд дараһарнь чикəр тəвтн

Рис.

Старуха жарит рыбу поп убегает рыбак ловит рыбу рыбак точит нож

Кен ю келнә?

1. Мана залу тана хойр чик керчхәр бәәнә.

2. Негинь чигн өгшгов.

3. Заһситн гелң авад зулҗ одв.

4. Нег чигн заһс өгшгов.

Зəңгс зургудла ирлцүлтн.

1. Рис. рыбака и его жены 2 рыбак поймал в сети рыбу 3 старуха жарит рыбу

4. Старуха шепчет попу на ухо 5 рыбак гонится за попом 6 старуха съела всю рыбу

1. Гергнь заһс шарна.

2. Кезәнә нег заһсч гергтәһән бәәҗ.

3. Гергн гелңгд келнә: «Мана залу тана чик керчхәр бәәнә».

4. Заһсч заһс бәрнә.

5. Гергнь заһс иднә.

6. Заһсч гелңгин ардас гүүнә.

Сурврмудт хəрү өгтн.

1. Заһсч юуһар заһс бəрнə?

2. Кедү заһс гергнь идчкнə?

3. Кениг заһсч дахулҗ ирнə?

4. Кен заһс шарна?

5. Кен цугтаһинь меклнə?

51

Үгмүдин болн грамматикин даалһврмуд

Эн үгмүдәс текстлә ирлцүлҗ үгин ниицлһс тогтатн.

1. гөлм ___ а) йовна

2. заһсн ___ ә) бүлүднә

3. утхан ___ б) торна

4. һарад ___ в) хайна

5. герүрнь ___ г) гүүнә

6. дуудхар ___ һ) ирнә

7. утхан ___ д) көөлднә

Ямаран үгмүд туульд олзлгдсн уга:

Нур,бичг, гиич, гер, цә, заһсн, гелң, ширә, церд, чикн, зембл, гөлм, ноха, утх.

Зәңгс чикәр умштн:

1. Кезәнә нег рис. рыбака гергтәһән бәәҗ.

2. Эдн рис. озера көвәд бәәҗ.

3. Эмгн рис. ножа бүлүднә.

4. рис. попа йир икәр әәнә.

3. Ашлт

Заһсчин гергн ямаран бәрцтә күн? Энүнә бәрц медүлҗәх үгмүд темдглтн.

цаһан седклтә ____ иньгч _____ ухата _____

ховдг ____ тиньгр _____ үннч _____

мектә __^_ олмһа _____ худлч _____

52

Кен ю кенә? Ирлцүлтн. Зәңгсиг чинр утхарнь диглтн.

_2__ заһс шарна _4__

_1__ гелңгиг дуудхар йовна ____

___ утхан бүүлүднә ____

1. Заһсч ___ заһс амсч үзнә ____

___ заһс бәәрнә __1_

___ һарад гүүнә ____

2. Гергн ___ байрлад герүрнь ирнә ____

___ гелңгин ардас көөлднә ____

___ заһс идчкнә ____

3. Гелң ___ гелңгтә ирнә ____

___ амрад, җирһәд бәәнә _11_

Тууль нег-негндән келҗ өгтн

ХАЛЬМГИН СОЙЛАС

ШАВАШМУД

ӨСКƏ ХАРҺУЛ, ЗУУЗА ХАРҺУЛ

Шар харһа домбриг

рис мальчик и девочка танцуют Шавдн бəəҗ цокита!

Шар улан көвүд, күүкд

Шаһаһарн мульҗитə!

Хәрс, хәрс, авад од,

Хәрин көвүн, хальгад од,

Өскәһәрн эргәд од,

Өмннь ирәд, сөгдәд од!

53

ХАЛЬМГ НААДД

чабанский гирлг

альчики

Рис. калмыцкого мужского пояса

гирлг

шаһа

мөңгн бүс

А.: Ямаран наад наадхм?

Ə.: Мөңгн бүс наадый

А.: Кен һардач болх?

Ə.: Шүүҗ авий.

Би тоолдг меднəв. ТООЛДГ

Хурдн арат гүүдг билə,

Хулсн заагур зулдг билə.

Барг ноха көөдг билə,

Базһад авад ундг билə.

ҖАҢҺРАС

Җаңһр – эзн богд хан.

Бумбин орн – Җаңһрин орн-нутг.

Хоңһр, Санл, Савр, Миңгъян – Бумбин орна баатрмуд.

Күңкән Алтн Чееҗ – цецн күн.

Хар Жилһн - Җаңһрин көвүн.

Тәк Зула хаани үлдл,

Таңсг Бумб хаани ач,

Үзң алдр хаани көвүн

Үйин өнчн Җаңһр билә.

54

9-гч әңг Һәрә – медрлтә сурһульч

1. Һәрә – медрлтә сурһульч. Һәрә школын туск зургуд зурҗ, келврмүд бичҗ. Келврмүд зургудла ирлцүлтн.

1. Рис. Урок калмыцкого языка (мальчик играет на домбре, дети поют)

2. Рис. Здание школы (белые стены, красная крыша, коричневая дверь, синие окна), школьный двор (деревья, цветы, дети играют во дворе)

3. Рис. Кабинет калмыцкого языка (на стенах портреты ученых, писателей, джангарчи, на подоконниках цветы)

4. Рис. Портфель, принадлежности (книги, тетради, цветная бумага, цветные карандаши), домбра

5. Рис. Дети на перемене в школьном дворе (мальчики играют футбол, девочки бегают, прыгают, говорят по телефону)

55

Би хойрдгч класст сурнав. Мана школ хойр давхр. Школын үүдн күрң, терзмүд көк. Мана школ цаһан эрстә, улан деевртә. Школын хаша ноһан, ик. Дала модд, цецгәс урһна. Мадн завсртан школын хашад наадхдан дуртавидн.

1

2

Мана школд олн хорас бәәнә: саң, ширәлң, заман, эмчин хора, спортивн хора. Хамгин сәәхн хора – хальмг келнә. Эн дөрвлҗн, цевр, дулан, сарул. Эрс деер хальмг бичәчнрин, номтнрин, җаңһчнрин зургуд өлгәтә. Терз деер сәәхн цецгәс урһна. Би һурвдгч ширән ард суунав.

3

Мини дорв ик болн көк. Дорвад дала юмн бәәнә: дегтрмүд, девтрмүд, биллүрмүд, өңгтә цаасд, зусн, цердмүд, бичүрмүд. Нанд олн өңгтә харндас бәәнә. Эндр хальмг келнә кичәл болх. Би домбран авч ирүв. Мадн эндр хальмг ду дасхувидн.

4

Мини дурта цаг – завср. Мадн завсртан һаза нааднавидн, гүүлднәвидн. Көвүд футбол наадна, күүкд һәрәднә, дөрәһәр давшна. Зәрм күүкд телефоһар күүнднә, ду дуулна. Би дегтрин саң орнав. Саңгд дегтрмүд, седкүлмүд умшнав.

5

Кичәлмүд нәәмн часла эклнә. Өдр болһн тавн – зурһан кичәл болна. Эндр эсвин, умшлһна, хальмг келнә, зурлһна болн англь келнә кичәл болх. Мини дурта кичәл – хальмг келн. Кичәлдән мадн хальмг үгмүд даснавидн, умшнавидн, күүнднәвидн, дуулнавидн. Би домбр цокнав, мини хань сурһульчнр ду дуулна.