integral
.pdfЕстественно попробовать взаимоуничтожить интегралы в правой части равенства (6). Сделать это без обоснований, однако, не совсем корректно,
R |
2 ln x |
|
так как символом |
x |
ex dx обозначена не конкретная первообразная по- |
динтегральной функции, а вся их совокупность. Чтобы преодолеть это затруднение, обозначим через I1(x) и I2(x) некоторые первообразные (вообще
говоря, любые) функций |
(2 ln x+x ln2 x)ex |
и 2 ln xex: Если теперь в (6) все интегра- |
|
x |
|||
|
x |
лы заменить этими конкретными первообразными, то функции полученные в результате такой замены в правой и левой частях (6) будут отличаться на
~
постоянную, то есть существует постоянная C; такая что
I1(x) = e |
x |
2 |
~ |
(7) |
|
ln |
x + I2(x) I2(x) + C |
В правой части (7) второе и третье слагаемые (конкретные функции) можно взаимоуничтожить, тогда
I1(x) = e |
x |
2 |
~ |
|
ln |
x + C: |
функция I(x) = ex ln2 x; отличающаяся постоянным слагаемым от I1(x);
также является первообразной для (2 ln x+x ln2 x)ex : Следовательно,
x
R
2 ln x + x ln2 x ex
x
dx = ex ln2 x + C;
где C- произвольная постоянная.
Другой (возможно, более простой) вариант преобразований в правой части (6) даёт формула
R |
R |
R |
(f(x) g(x)) dx = |
f(x) dx |
g(x) dx; |
на основании которой
R
2 lnx x ex dx
R
2 lnx x ex dx =
R
0 dx = C;
что так же приводит к уже полученному выше ответу.
31
Пример. 3.5 |
|
1 + sin x |
|
|
|
||||
|
|
R |
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
ex dx: |
|
|||
|
|
|
|
1 + cos x |
|
||||
Решение. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Представим интеграл в виде суммы двух интегралов |
|
||||||||
|
1 + cos x ex dx = |
|
|
1 + cos x |
+ 1 + cos x |
ex dx = |
|||
R |
1 + sin x |
R |
1 |
|
sin x |
|
R
=
1 |
ex dx + |
1 + cos x |
R
sin x |
ex dx |
1 + cos x |
Заметив, что |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
sin x |
0 |
cos x(1 + cos x) + sin2 x |
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
= |
|
|
|
|
|
|
= |
|
|
||||
|
|
|
1 + cos x |
|
(1 + cos x)2 |
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
cos x + cos x2 + sin2 x |
|
1 + cos x |
1 |
|
|
||||||||||||
|
|
|
= |
|
|
|
|
|
|
= |
|
= |
|
|
|
; |
|||||
|
|
|
R |
|
|
(1 + cos x)2 |
|
(1 + cos x)2 |
1 + cos x |
||||||||||||
|
|
|
|
|
sin x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
sin x |
|
|
|||
проинтегрируем |
|
ex dx по частям, считая u = |
(и, знчит du = |
||||||||||||||||||
|
1+cos x |
1+cos x |
|||||||||||||||||||
1 |
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dx), dv = e |
dx (и, следовательно, v = e |
|
). Получим |
|
|||||||||||||||
1+cos x |
|
|
R
1 + sin x ex dx =
1 + cos x
R
1 |
ex dx+ |
1 + cos x |
+ |
ex sin x |
|
1 + cos x |
R
1 |
ex dx |
1 + cos x |
Интегралы в правой части отличаются знаками и таким образом с помощью рассуждений аналогичных приведённым в решении примера 3.4, получаем отсюда
R
1 + sin x |
ex dx = |
ex sin x |
+ C: |
1 + cos x |
1 + cos x |
32
Пример. 3.6
R p
1 + x2 dx:
Решение.
p
Воспользуемся формулой (5) полагая u = 1 + x2 (тогда du = p1+x x2 dx), dv = dx; v = x:
R |
R |
pp
1 + x2 dx = x 1 + x2
p x2 dx
1 + x2
Второй из интегралов справа приведём к виду
R
p x2
1 + x2
R
dx =
1 + x2 1 p
1 + x2
RR
p
dx = 1 + x2 dx
p 1 dx
1 + x2
Вместе с предыдущем это даёт
R |
R |
|
|
R |
||||
p |
1 + x2 |
dx = xp |
1 + x2 |
|
|
p |
1 + x2 |
dx + |
Выражая отсюда искомый интеграл получаем
p 1 dx:
1 + x2
R
и, окончательно,
p1 + x2 dx = 12xp1 + x2 + 12
R
p 1 dx
1 + x2
R |
1 |
|
|
|
1 |
x + |
|
|
|
||||
p |
1 + x2 |
dx = |
2x |
1 + x2 |
+ |
2 ln |
1 + x2 |
+ C: |
|||||
|
|
|
|
p |
|
|
|
|
p |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
p R
Замечание. 3.1 Отметим, что интеграл 1 + x2 dx может быть так же легко вычислен с помощью гиперболической подстановки x = sh t: В
33
этом случае
RR
p
1 + x2 dx =
p
1 + sh2 t ch t dt =
R
ch2 t dt =
= 1 |
(1 + ch 2t) dt = 1t + 1 sh 2t + C = 1t + 1 |
2 sh t ch t + C = |
|||||||||
|
|
R |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
2 |
4 |
2 |
4 |
|
= 12t + 12 sh tp1 + sh2 t + C = 12 ln x + p1 + x2 + 12xp1 + x2 + C
(Мы использовали выше известные соотношения ch2 t sh2 t = 1; ch2 t =
1+ch2 2t; sh 2t = 2 sh t ch t).
Пример. 3.7
R
p
x2 1 + x2 dx:
Решение.
Преобразуем интеграл следующим образом:
R |
x2p |
|
R |
|
1 + x2 |
dx = |
p p p
x2 1 + x2 + 1 + x2 1 + x2 dx =
R |
|
=x2 + 1
pp
1 + x2 1 + x2
R
dx =
1 + x2 32 dx
R
p
1 + x2 dx:
3
Интегрируя по частям первый из полученных интегралов, считая u = 1 + x2 2
(и следовательно, du = 23 |
1 + x2 |
1 |
|
2x dx = 3xp |
|
dx), dv = dx (откуда |
2 |
|
1 + x2 |
||||
v = x), находим: |
|
|
|
|
|
|
R |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
R |
|
|
|
|
|
|
R |
|
|
|
x2p |
1 + x2Rdx = |
x 1 + |
x2 23 |
3 x2p |
1 + x2 |
dx |
|
p |
1 + x2 |
dx |
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
Выражая отсюда x2p1 + x2 dx; приходим к соотношению |
||||||||||||||||||||
|
R |
|
|
1 |
3 |
1 |
R |
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
x2p1 + x2 dx = |
|
|
|
|
|
p1 + x2 dx; |
||||||||||||
|
|
|
x 1 + x2 2 |
|
|
|||||||||||||||
|
|
4 |
4 |
34
p R
откуда окончательно получаем (интеграл 1 + x2 dx уже вычислен в преды-
дущем примере) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
R |
|
|
1 |
|
3 |
1 |
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|||||
x2p1 + x2 dx = |
|
x 1 + x2 2 |
|
xp1 + x2 + |
|
ln x + p1 + x2 + C: |
||||||||||||||||||
4 |
8 |
8 |
||||||||||||||||||||||
Пример. 3.8 |
|
|
R x ln x + p |
|
|
|
dx: |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
1 + x2 |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
Решение. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
Чтобы воспользоваться формулой (5) возьмём u = ln x + p |
|
: Тогда |
||||||||||||||||||||||
1 + x2 |
||||||||||||||||||||||||
du = ln x + p1 + x2 |
0 |
dx = x + p11 + x2 |
1 + p1 + x2 |
dx = p1 + x2 |
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
dx |
Отметим, что наш выбор функции u оправдан тем, что дифференциал du
R и, как мы увидим далее, всё подинтегральное выражение в интеграле v du;
уже не содержат логарифма. Далее, так как dv = x dx; то в качестве v можно
взять любую первообразную функции f(x) = x; например, положить v = |
x2 |
: |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
||||
Вычисления, однако, будут проще, если взять v = |
+ 1 |
= 1 |
x2 |
+ 1 ; что |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
мы и сделаем. Тогда по формуле (5) получим |
2 |
2 |
2 |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
R |
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1R |
1 + x2 |
|||||||||||||
x ln x + p1 + x2 dx = |
x2 + 1 ln x + p1 + x2 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
p |
|
dx = |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2 |
2 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1 + x2 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
R |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
x2 + 1 ln x + p |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
= |
|
|
1 + x2 |
|
|
p |
1 + x2 |
dx: |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
2 |
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Выбор v = |
x2 |
|
+ 1 |
(вместо v = |
x2 |
) удобен из-за появления простого и уже |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2 |
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
вычисленного интеграла |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
R |
|
|
1R |
|
|
|
1 + x2 |
|
1R |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
p1 + x2 dx |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
v du = |
|
|
|
|
|
|
|
p |
|
|
dx = |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 + x2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
R |
|
|
1 |
R |
|
|
|
x2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
вместо интеграла |
v du = |
|
|
|
p |
|
|
|
|
dx (при выборе v = 2 ). Получаем теперь |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
2 |
|
|
|
|
1+x2 |
35
(используя пример 3.6 )
R p
x ln x + 1 + x2 dx =
|
1 |
|
|
|
1 |
|
|
1 |
|
|
|
|||
|
x2 + 1 ln x + p1 + x2 |
|
x + p1 + x2 + C: |
|||||||||||
= |
|
|
xp1 + x2 |
|
|
ln |
||||||||
2 |
4 |
4 |
|
R |
|
R |
|
|
Заметим, что при выборе v = x22 |
интеграл |
v du = 21 |
p |
x2 |
dx можно было |
|
|
|
|
1+x |
|
вычислить, разбив на сумму интегралов
1
2
R
p x2
1 + x2
dx = |
1 |
R |
|
|
|
|
|
|
2 |
|
= 12
1 + x2 1 |
dx = |
1R |
||||
|
|
|
|
|
|
|
p1 + x2 |
2 |
|
||||
R |
1 |
R |
p
1 + x2 dx 2
|
1 + x2 |
|
|
1 |
|||
p |
|
|
dx |
|
|||
2 |
|||||||
1 + x2 |
|||||||
|
p |
dx |
|
: |
|
||
|
|
|
|||||
|
1 + x2 |
|
R
dx |
|
p1 + x2 |
= |
Пример. 3.9
Решение.
Положим (по
R x |
ln |
p1 + |
x2 |
dx: |
||||
|
x + p1 + x2 |
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
соображениям, приведённым в решении примера 3.8)
|
|
|
|
|
x |
|
|
u = ln x + p1 + x2 |
|
; dv = |
p |
dx: |
|||
|
|||||||
1 + x2 |
Тогда du = p1+dxx2 (смотрите решение примера 3.8) и, так как
R
p x
1 + x2
dx = 12
R
d 1 + x2
p dx = 1 + x2 = t = 1 + x2
= 12
R
dt |
= pt + C = p1 + x2 + C; |
pt |
36
p
возьмём v = 1 + x2: Интегрируя по частям, получим
|
|
R x |
ln |
p1 + |
x2 |
|
dx = |
||||||||||||
|
|
|
|
x + p1 |
+ x2 |
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ln x + p |
|
|
|
|
R |
1 |
|
||||||||||
= p |
1 + x2 |
1 + x2 |
|
|
p |
1 + x2 |
|
p |
|
dx = |
|||||||||
|
|
1 + x2 |
pp
= 1 + x2 ln x + 1 + x2 x + C:
Пример. 3.10
R
x cos x dx: sin2 x
Решение.
Положим u = x (следовательно du = dx) и dv = cos xdx: Далее поскольку
sin2 x
R
cos x
sin2 x dx =
R
d sin x = sin x = t = sin2 x
R
dt |
1 |
1 |
|
|||
|
|
= |
|
+ C = |
|
+ C; |
t2 |
t |
sin x |
По формуле (5) получаем
R
x cos x |
dx = |
x |
+ |
|
|
||
sin2 x |
sin x |
R
sindxx: (8)
Отметим, что наш выбор u = x и dv = cos xdx приводит к тому, что после
sin2 x
применения формулы (5) под знаком интеграла в праиой части (8) остаётся лишь тригонометрическая функция. Но
R
dx = sin x
R
dx
2 sin x2 cos x2 ;
37
что после деления на cos2 x2 числителя и знаменателя подинтегральной функции даёт
R
dx = sin x
R
1 12 x dx |
|
2 cos |
2 |
|
tg x2
R
=
d tg x |
= ln |
|
tg |
x |
|
+ C: |
tg 2 |
2 |
|||||
2 |
|
|
|
|||
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Отсюда и из (8) получаем окончательно
R
x cos x |
|
x |
+ ln |
tg |
x |
|
+ C: |
sin2 x |
dx = sin x |
2 |
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Пример. 3.11 |
x sin x |
|
|
||
R |
|
|
|||
|
|
dx: |
|||
|
cos5 x |
||||
Решение. |
|
|
|
|
|
Возьмём u = x (тогда du = dx) и dv = |
x sin |
x |
dx: Так как |
||
5 |
|
||||
|
|
cos |
x |
R
sin x |
R |
d cos x |
|
|
R |
|
|
|
|
||
|
dx = |
|
= |
cos x = t |
= |
cos5 x |
cos5 x |
dt |
= |
1 1 |
+ C = |
1 1 |
|
+ C; |
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
5 |
|
4 t |
4 |
4 |
|
|||||||
t |
|
|
|
4 cos |
x |
то можно взять, например, v = 14 cos14 x: По формуле (5)
R
x sin x
cos5 x dx =
1 x |
|
1 |
||
|
|
|
|
|
4 cos4 x |
4 |
R
dx cos4 x;
и, как и в предыдущем примере, под знаком интеграла справа остаётся лишь тригонометрическая функция. Далее
R
dx cos4 x =
R
1 |
|
1 |
dx = |
|
|
||
cos2 x |
cos2 x |
R
1 + tg2 x d tg x = tg x = t =
R
1 + t2 dt = t + 13t3 + C = tg x + 13 tg3 x + C;
38
что даёт окончательно
R
x sin x |
1 x |
|
1 |
1 |
tg3 x + C: |
||||
|
dx = |
|
|
|
|
|
tg x |
|
|
cos5 x |
4 cos4 x |
4 |
12 |
Вычислить следующие интегралы:
R
107.
R
109.
R
111.
R
113.
R
115.
R
117.
R
119.
R
121.
p
x ln x dx
xe3x dx
x3ex2 dx
x2 cos 3x dx
x3 sh x dx
x arcctg x dx
x arcsin x dx
e3x cos 4x dx
R
108.
R
110.
R
112.
R
114.
R
116.
R
118.
R
120.
R
122.
lnx23x dx
x2e x dx
x sin x dx
x ch x dx
arctg x dx
arccos x dx
x2 arcsin x dx
e x sin 3x dx
39
R
123.
R
125.
R
127.
R
129.
R
130.
R
131.
R
132.
R
133.
R
134.
R
136.
R
138.
R
140.
e4x + sin 3x 2 dx |
124. |
||
arctg |
xx+11 |
dx |
126. |
ln cos2 x dx |
128. |
||
sin x |
|
sin x(2 cos x + sin x)ex dx
x9 + 9x8 + x7 + 7x6 + 1 ex dx
xp2+x+1ex dx
1+x2
sin6 x(sin x + 7 cos x)ex dx
|
2 |
|
arctg x arctg x + |
|
ex dx |
|
1+x2 |
|
x cos7 x dx |
|
135. |
sin x |
|
|
x sin3 x dx |
|
137. |
cos x |
|
|
e2x sin ex dx |
|
139. |
x ln 1 + x2 dx |
|
141. |
R
R
R
R
R
R
R
ex (e x cos x)2 dx
arcsin xx22+11 dx (x > 0)
1 + tg2 x ln sin x dx
x cos x dx sin5 x
p
x cos 1 + x2 dx
x + x3 cos 1 + x2 dx
cos x ln(3 + sin x) dx
40