Пытанне 11. Фанетычныя працэсы

Фанетычныя працэсы характэрны для усiх моу.

1. Дыярэза – выпадзенне асобнага гука са спалучэння зычных

Напрыклад: здн-позна, рдц- сэрца, рдн-мiласэрны, лнц-сонца, стл-засланы

Вынiкам з`яуляецца сцяжэнне гукау ( беларус + ок +i)

У iншых спалучэннях на месцы кораня I суфiкса адразу адбылося прыпадабненне гукау, а потым сцяжэнне. (хара(ш)ство, каза(к+с)цкi).

2. Гаплалогiя – выпадзенне аднолькавых складоу

Напрыклад: мiнера(ла)логiя

3. Эпентэза – з`яуленне новага гука у становiшчы памiж галоснымi.

Напрыклад: павук, кi(j)яскер

4. Пратэза – з`яуленне дадатковага гука на пачатку слова

Напрыклад: iмгла, iмкненне, вокны

5. Метатэза – перастаноука складоу у слове.

Напрыклад: сыроватка – сываратка, нагбом - набгом

Пытанне 23: Прадмет I задачы вывучэння лексiкалогii. Навуковыя адгалiнаваннi лексiкалогii.

Лексiка – увесь слоунiк(слоунiкавы склад), сукупнасць слоу пэунай мовы.

Лексiкалогiя – раздзел мовазнауства, якi вывучае лексiку(грэч. Lexikos –слоунiкавы, logos-навука). Лексiка – сiстэма суадносных I узаемазвязаных элементау. Таму у задачу уваходзяць: 1) вывучэнне I сiстэматызацыя слоунiкавага складу, 2) шляхоу развiцця слоу I iх значэнняу, 3) вывучэнне паходжання слоу, 4) вызначэнне сферы iх ужывання.

ЛЕКСIКАЛОГIЯ: А-семантыка (значэнне моуных адзiнак), Б-семiялогiя(семiетыка) (даследванне слова як знак, звязаны з ментальнасцю, псiхалогiяй). СЕМАНТЫКА: а- семасiялогiя (вывуч. Пытаннi, звязаныя са значэннем слова: мнагазначнасць, аманiмiю, сiнанiмiю, антанiмiю; I змены значэнняу слова).б- анамасiялогiя (наданне пэуным з`явам, прадметам, дзеянням сваiх найменняу, вывуч. сувязi памi сабой, магчымасць iх лiнейнага спалучэння).

25. Полiсемiя, семант.Пераарыент.Мова у тэксце.Асабл.Выкарыст.Тропау у смi

Полiсемiя- семант.пераарыентав.слова у тэксце, мнагазначнасць. Адназначныя словы – тэрмiны, частка слоу роднасцi, некат.працэсы… Мнаг-ць – узнiкае шляхам пераносу значэння; 3 тыпы: 1-метафара(слова у пер.значэннi, развiв на аснове падабенства 2 прадметау цi з`яу у вынiку увасаблення) 2-метанiмiя (перанос назвы на iншы прадмет цi з`яву на падставе сувязi памiж iмi) 3-сiнекдаха (перанос назвы, замена аднаго паняцця др на аснове колькасн.прыкмет.

Метафара:*наменатыуныя,*кагнетыуныя,*вобразныя 1)моуныя(у слоун. – паметка перанос), 2)мастацкiя(пiсьменн)

	Шлях пераносу	прыклады
Метафара Метанiмiя Сiнекдаха	Па форме Колеру, Ф-цыi Месца знах Сумежн.у прасторы Сумежн. У часе Матэр-выраб Дзеянне-выраб Iмя уласнае-выраб Частка-цэлае Агульн-канкрэтн Род-вiд	Беласнеж воблака- Залат.завушнiцы-каласы Покрыва ночы Хвост клоны Разлiць ведро Чытаць пераклад Есцi са срэбра На стале шытво Дызель-магутны дызель Статак у 100 галоу Зброя(пiсталет) Дзiчка(яблыня-плод)

Пытанне 26: Моуныя рэсурсы I мауленчыя рэалiзацыi лексiчнай аманiмii. Тыпы амонiмау. (Кiрсанава)

Амонiмы – словы, якiя аднолькава гучаць, але маюць розная значэнне. Лексiчныя амонiмы – словы аднаго граматычнага класса (адной часцiны мовы), яны супадаюць гучаннем I напiсаннем або ва усiх уласцiвых iм формах, або толькi часткова. Паводле гэтага падзяляюць на : Поуныя I Няпоуныя.

Поуныя- супадаюць ва усiх граматычных формах. Напр., кавалер(1-нежанаты чал, асоба з ордэнамi).

Няпоуныя- супадаюць гучаннем I напiсаннем не ва усiх уласцiвых м граматычных формах. Напр., настойваць(1-патрабаваць)-неперах, (2-рабiць настойку)-перах.

4 Тыпы няпоуных амонiмау:

*амаформы (у асобных формах)- палi-палi

*амафоны (супад. У вымаулен, адрозн у напiс)- код-кот, казка-каска

*амографы (пiш аднолькава, вымаул. па-розн.)- кАса-касА, сЫпаць-сыпАць, стАлы-сталЫ

*сiнт.амонiмы (адн. Па форме, розн сiнтаксiчн. функцыi)- (яны) студыi (мн.лiк), (ей) студыi (адз.лiк)

Па марфалагiчнай будове амонiмы бываюць простыя(невытворныя) I вытворныя. Невытворныя у асноуным сустрвкаюцца сярод назоунiкау (таран-рыба, удар), а вытворныя – сярод дзеясловау (вЫхадзiць-многа прахадзiць, вылечыць).

Пытанне 28: Паронiмы. Мiжмоуныя амонiмы I паралексiя. (Кiрсанава)

Паронiмы – словы са структурным I гукавым падабенствам, але з розным лексiчным значеннем. Словы адной часцiны мовы, маюць аднолькавыя граматычныя прыметы I суадносяцца паводле структуры (чытач-чытальнiк). Сродак адрозняння – суфiксы I прыстаукi. Спалучальныя магчымасцi неаднолькавыя. Большасць аб`яднана парамi, але бываюць группы з 3,4,5 паронiмау (асобны-асаблiвы-асабовы-асабiсты-асобасны).Паранiм. адносiны найбольш часта узнiкаюць памiж назоунiкамi, прыметiкамi, радзей – памiж дзеясловамi. Памiж членамi паранiм. рада сэнсавыя адносiны з часам могуць мяняцца, I пераходзяць у разрад сiнонiмау (Атамнiк, атамшчык-у галiне атамнай фiзiцы).

Паранамазiя – стылiстычны прыем зблiжэння сэнсава I структурна розных слоу, якiя маюць знешняе гукавое падабенства.

Ва умовах дзвухмоуя узнiклi мiжмоуныя амонiмы, паронiмы I паралексы. Звязана з iнтэрферэнцыяй узаемапранiкненнем. Напр, плот(бел)-забор; плот(рус)-плыць, блага (бел)-дрэнна; блага-добра

Паралексы – словы з 2-х моу, якiя адрознiваюцца марфемнай структурай, вымауленнем, нацiскам, прыналежнасцю да часцiны мовы I iнш. Напр., баразна-борозда, калiдор-коридор, бараноу-боранов, камянi-камнi, жасмiн-ясмiн