2. Выратаванне ад вывазу і разбурэння акупантамі прадпрыемстваў, сродкаў сувязі, культурных каштоўнасцей.

Спусташэнне цэлых абласцей пры адыходзе фашысцкіх войскаў з тэрыторыі Савецкага Саюза, з'яўляецца складовай часткай ўсёй палітычнай стратэгіі германа-фашысцкага імперыялізму ў адносінах да Савецкага Саюзу. Палітыка «выпаленай зямлі», якая праводзіцца на савецкай тэрыторыі, ёсць не што іншае, як старанна распрацаваная сістэма мерапрыемстваў, якія, будучы спланаванымі па розных этапах, павінны былі забяспечыць поўнае рабаванне і разбурэнне ўсяго гаспадаркі акупаваных абласцей СССР. Як вынікае з загадаў, якія адносяцца да гэтага комплексу акупацыйнай палітыкі, і асабліва з так званых «указанняў па эвакуацыі», выдадзеных штабам эканамічнага кіраўніцтва «Усход», гэтая сістэма дзялілася на наступныя фазы[5]:

- Разгрупавання, то ёсць вываз ўсіх непатрэбных для баявых дзеянняў асоб і грузаў, а таксама падрыхтоўка шырокіх мерапрыемстваў па эвакуацыі;

- Уласна эвакуацыя, то ёсць вываз за ўсё нямецкага персаналу ваенна-эканамічных устаноў, мясцовага насельніцтва, а таксама ўсіх транспартабельных матэрыяльных каштоўнасцяў, такіх, як сыравіна, машыны, гатовая прадукцыя, быдла, збожжа і т. п.;

- Паралізацыі, якая праводзілася ў прадбачанні часовага пакідання тэрыторыі і ўключала забеспячэнне захаванасці асноўных частак важных збудаванняў, прадпрыемстваў, буйных машын з тым, каб змяшчаць суперніку хутка ўвесці іх у строй і ў той жа час забяспечыць іх хуткае аднаўленне пасля вяртання пакінутай тэрыторыі. На практыцы яна вялікага значэння не атрымала;

- Поўнае разбурэнне ўсіх матэрыяльных каштоўнасцяў пры канчатковым сыходзе з акупаванай тэрыторыі.

Палітыка «выпаленай зямлі» была сарваная перш за ўсё ў выніку супраціву народа і паспяховых дзеянняў савецкіх войскаў. Нечаканыя і імклівыя наступальныя аперацыі Савецкай Арміі нярэдка цалкам зрывалі правядзенне запланаваных мерапрыемстваў па эвакуацыі і разбурэння.

У Беларускай аперацыі, якая праходзіла ў пачатку лета 1944 г., савецкія войскі прабілі 400-кіламетровую пралом у абароне суперніка і, прасоўваючыся ў сярэднім па 20-25 км у дзень, таксама сарвалі большую частку запланаваных акупацыйнымі органамі мерапрыемстваў па знішчэнню.

Паспяховымі ў гэтых адносінах былі таксама дзеянні партызан і падпольных арганізацый гарадоў і прадпрыемстваў. У 1944 г. яны атрымалі спецыяльнае заданне Камуністычнай партыі перашкаджаць правядзенню фашысцкіх мерапрыемстваў па разграбленню і разбурэння. Так, ЦК КП (б) Літвы даў партызанскім атрадам ўказанне падрыхтаваць месцы для хованкі людзей і быдла і паўсюль стварыць спецыяльныя групы для барацьбы з, фашысцкімі камандамі падпальшчыкаў і рабаўнікоў. Такую ж дырэктыву разаслаў ЦК КП (б) Беларусі. Партызанскія атрады, якія дзейнічалі ў Крыме, таксама атрымалі задачу прадухіліць разбурэнне культурна-гістарычных будынкаў і санаторыяў на паўднёвым беразе паўвострава. У шматлікіх ўлётках савецкія органы заклікалі насельніцтва захоўваць свае гарады і вёскі, ствараць для іх абароны атрады самаабароны і граміць фашысцкія ўстановы і камендатуры.

Барацьба за выкананне гэтых задач прыняла самыя розныя формы. Так, напрыклад, наносячы масіраваныя ўдары па фашысцкай сістэме камунікацый, у выніку якіх не толькі парушалася рух па дарогах, але і ўзнікалі вялікія страты транспартных сродкаў, савецкія партызаны ў значнай ступені перашкаджалі вывазу нарабаванага маёмасці. У Беларусі, на Украіне і ў іншых раёнах партызаны абаранілі значную частку сваёй краіны ад разграблення і разбурэння. Фашысцкі камісар, гаспадарыць у раёне Кобрына (Беларуская ССР), у адным са сваіх справаздач ад 21 жніўні 1944 адзначае, [10] што ў некаторых месцах падведамнага яму раёна ад вывазу жывёлы давялося адмовіцца, так як у яго распараджэнні ніякіх войскаў не засталося.