31. Паралельныя сінтаксічныя канструкцыі

У якасці такіх канструкцый часта выступаюць даданыя сказы і асобныя члены сказа. У складаназалежных сказах даданы азначальны член можа быць заменены адасобленым дзеепрыметным словазл., даданы часу – адасобленым дзеепрысл словазл або канструкцыяй з аддзеяслоўным назоўнікам. Пры кожнай замене мяняюцца як сэнсавыя, так і стылістычныя асаблівасці сінт канструкцый. Трэба выбіраць тую, якая найбольш адпавядае мэце і зместу выказвання.

Складаныя сказы любого тыпу х-ца сэнсавым адзінствам аб’яднаных частак. 1) Пры пабудове складаных сказаў шырока выкарыстоўваецца сінтаксічны паралелізм, г.зн. кожная наступная сінтаксічная адзінка будуецца па тыпу папярэдняй – мае аднолькавы склад членаў сказа, аднолькавы парадак слоў, што стварае ўнутраную сіметрыю. У мастацкім маўленні сінтаксічны паралелізм выкарыстоўваецца як прыём, з дапамогай якога ствараецца асаблівая экспрэсіўная атмасфера кантэксту, часцей узвышаная, лірычная. Прыказкі! 2) У пісьмовым маўленні шырока выкарыстоўуваееца экспресіўны прыём паўтарэння злучнікаў і злучальных слоў у складаных сказах з некалькімі даданымі.

31. Стылістычныя асаблівасці канструкцый з дзеепрыметнікавымі словазлучэннямі

1) сфера ўжывання дзеепрыметніка ў беларускай літаратурнай мове абмежавана тым, што дзеепрым. незалежнага стану цяп. часу з суфіксамі –уч-(юч), -ач-(яч) і прош.часу з суф. -ш- (ўш) супадаюць па форме з адпаведнымі дзеепрыслоўямі і гэта аманімічнасць перашкаджае дакладнаму разуменню фразы. У мастацкай мове замест іх выкарыстоўваюцца сінанімічныя даданыя азначальныя сказы. У апошні час дзеепрым.з суф.-ш- і –ўш- замяняюцца на сінанімічныя з суф.-л-. 2)дзеепрым.словазлучэнне – кніжная канструкцыя, яна робіць выказванне сціплым, лаканічным, больш падкрэслівае прымета, чым дзеянне. Калі нада падкрэсліць сэнс, лепей выкарыстовываць даданы сказ са злуч.словам які. 3) дзеепрыметніуі звычайна патрабуюць тлумачальнага слова (акрамя ўмоваў кантэксу, тэрміналагічных значэнняў, устойлівых выразаў). 4) Дзеепрым. Словазл. трэба ставіць бліжэй да назоўніка, ад якога яно залежыць. 5) Важна правільна выбраць час дзеепрыметніка ў словазл. Нельга ўжываць цяп.час калі есць тлумачальныя словы, указваючыя, што дзеянне адбывалася у мінулым.

31. Стылістычныя асаблівасці канструкцый з дзеепрыслоўнымі словазлучэннямі

1) Дзеепрыслоўнае словазлучэнне – распаўсюджаная, сціслая, выразная канструкцыя, уласцівая пераважна пісьмовай літаратурнай мове. Імеюць перавагу перад сінанімічнымі ім даданымі сказамі. Абазначаючы дадатковая дзеянне, характарызуюць асноўнае дзеянне, якое выражана дзеяловам-выказнікам. Магчымасць устанавліваць перспектыву паміж дзеяннямі, вылучаючы галоўнае – важная стылістычная функція дзеепрысл. 2) Дзеепрым.словазл і сінанімічныя ім даданыя сказы блізкія па значэнню, але не аднолькавыя. Кожная з гэтых канструкцый захоўвае свае адценні. Ужываючы дзеепрыслоўныя канструкцыі замест даданых сказаў прычыны, умовы, уступальных, губляюцца адценні значэнняў. 3) Суб’ектам дзеянняў або станаў, якія абазначаны выказнікам і залежным ад яго дзеепрыслоўем, павінна быць адна і тая ж асоба або прадмет. У безасабовых скаказ са словамі трэба, неабходна, добра... Не ўжываюцца дзеепрыслоў пры выказніках, выр. дзеясловамі ці дзеепрым. залежнага стану. Некаторыя ператвараюцца у ідыматычныя і ўжыв. як пабочныя словазл. 5) Пры выкарыстанні дзеепрысл неабходна ўлічваць своеасаблівыя адносіны паміж часам, на які ўказвае выказнік, і часам, на які ўказвае дзеепрысл словазл.Незакончанае трыванне – адначасова з выказнікам, закончанае – раней.