Кафедра химии
Тема лекции:
ГИДРОКСИ- И ОКСОКАРБОНОВЫЕ КИСЛОТЫ
ГИДРОКСИКИСЛОТЫ
Гидроксикислоты – это производные углеводо- родов, содержащие ОН и СООН-группы
Основность – число СООН-групп, атомность – число ОН-групп (включая ОН-группы карбоксильных групп)
В зависимости от расположения ОН-группы по отношению к СООН-группе различают -, -, - и т.д. гидроксикислоты
НО-СН2-СООН
гидроксиуксусная (РН),
этаноловая (МН), |
|
|
|
|
|
|
|
гликолевая (соли и |
* |
|
|
||||
эфиры – гликоляты) |
CH3 |
|
|
CH |
|
COOH |
|
|
|
||||||
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
OH |
|||
-гидроксипропионовая (РН) |
|||||||
|
пропанол-2-овая (МН), |
||||||
|
молочная (соли и эфиры - |
||||||
|
– лактаты) |
||||||
CH2 |
|
CH2 |
|
COOH |
||||||||
|
|
|||||||||||
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
CH2 |
|
CH2 |
|
CH2 |
|
COOH |
||
|
|
|
|
|
|
|||||||
OH |
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
||||||
OH -гидроксимасляная-гидроксипропионовая, (ГОМК-снотворное),
пропанол-3-овая бутанол-4-овая
* |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
HOOC |
|
|
CH |
|
CH2 |
|
|
COOH |
* |
* |
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
HOOC |
|
|
CH |
|
|
CH |
|
COOH |
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
OH |
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
яблочная |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
OH OH |
||||||||||||||||||||||||
гидроксиянтарная |
|
|
винная (виноградная) |
|||||||||||||||||||||||||
(соли и эфиры – |
|
, -дигидроксиянтарная |
||||||||||||||||||||||||||
– малаты) |
|
(соли и эфиры – тартраты) |
||||||||||||||||||||||||||
HOOC |
|
|
CH2 |
|
COOH |
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
C |
|
|
CH2 |
|
COOH |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
лимонная |
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
OH |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
2-гидрокси-1,2,3-пропантрикарбоновая
(соли и эфиры – цитраты)
*
CH3 (CH2)5 CH CH2 CH
CH (CH2)7 COOH
OH рицинолевая 12-гидрокси-9-октадеценовая (основная кислота касторового масла,в медицине – слабительное)
COOH |
|
COOH |
OH |
противотуберку- |
OH |
|
|
|
|
лезное средство |
ПАСК |
салициловая |
|
|
|
NH2 |
|
орто-гидрокси- |
|
|
пара-аминосалициловая |
||
бензойная |
|
|
Стереоизомерия гидроксикислот
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
COOH |
|
|
|
|
COOH |
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
(в мышцах) |
HO |
|
|
|
|
H |
|
H |
|
|
|
|
OH |
(при брожении) |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
CH3 |
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
CH3 D(-)-молочная кислота |
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
L(+)-молочная кислота |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
COOH |
[H] |
|
|
э н а н т |
|
и о м е р ы |
[H] |
COOH |
||||||||||||||||||||||
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
HO |
|
|
|
H |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
H |
|
|
OH |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
CH OH |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
CH2OH |
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
2 |
[O] |
|
|
|
|
CH |
|
O |
|
|
|
|
|
|
CH |
|
O |
[O] |
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
L-глицериновыйHO |
|
|
H |
|
|
|
H |
|
|
|
|
OH |
D-глицериновый |
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
альдегид |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
альдегид |
||||||||||
|
|
|
CH2OH |
|
|
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
CH OH |
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Винные кислоты (Л.Пастер) |
|
|||||
|
COOH |
|
COOH |
|
|
COOH |
HO |
COOH |
HO |
H |
H |
OH |
|
H |
OH |
H |
|
H |
OH |
HO |
H |
|
H |
OH |
HO |
H |
|
COOH |
|
COOH |
|
|
COOH |
|
COOH |
D(-)-винная |
L(+)-винная |
мезовинная |
|
|
||||
|
I |
|
II |
|
I |
III |
|
|
Если 2 асимметрических атома |
э н а н т и о м е р ы II |
|||||||
|
|
|
|
|||||
углерода имеют одинаковое |
|
д и а – |
|
д и а – |
||||
строение (т.е. каждый из них |
|
|
||||||
|
с т е р е о- |
III с т е р е о- |
||||||
связан с одинаковыми замес- |
|
|||||||
|
м е р ы |
|
м е р ы |
|||||
тителями), число стереоизоме- |
|
|||||||
ров уменьшается |
|
|
|
|
|
|
||
III стереоизомер – мезо-форма – оптически неактивна !!! (из-за внутримолекулярной компен- сации оптического вращения асимметрических центров): верхний имеет конфигурацию
(+)-винной кислоты, нижний – (-)-винной кислоты
Молекула симметрична, обладает плоскостью симметрии, т.е. наличие асимметрических атомов углерода не обяза- тельно означает хиральность всей молекулы
Смесь I и II стереоизомеров – рацемат (виноград- ная кислота) - неактивен 
2Химические свойства гидроксикислот 1
COONa |
|
|
6 |
COOH |
O |
|
COOH |
OH NaОH |
|
OH |
|
O C CH3 |
|||
|
- H2О |
|
H3C C OH |
O |
|||
|
|
|
|
|
аспирин |
||
|
|
|
|
|
|
|
|
салицилат |
СН3ОH |
-H2О |
- H2О(ацетилсалициловая |
||||
|
|
-H2О С6Н5ОН |
кислота) |
||||
натрия |
|
|
|
-H О NН3 |
|||
|
|
|
|
2 |
|
O C OC6H5 |
|
O C OCH3 |
|
O C NH2 |
|||||
|
|
OH |
|||||
|
OH |
3 |
|
4 |
OH |
5 |
|
|
салициламид |
фенилсалицилат |
|
метилсалицилат |
(салол) |
||
|