Үлгі: ашқан – ашпаған

3.6.5 С¼з тiркестерiн аудары»ыз

Первые проекты дальнего видения; природные явления; никто не сомневается; мечтали видеть; изобрел лампу накаливания; Американский изобретатель; проволока, соединяющая доску и табло; важность проектов де Пайва и Бахметьева; метод последовательного повторения; развертка изображения с помощью диска; количество кадров за одну секунду; отдельные элементы; частота кадров.

3.6.6 Ешкiм, ешн¸рсе, ештеме, ешºашан, ешºандай, ешбiр, ешºайсы болымсыз есiмдiктерiмен с¼йлем º½ра»ыз.

3.6.7 Жаºшаны ашып, оны» iшiндегi с¼здерге табыс септiк жал¹ауын ºосы»ыз

Адам баласы ºай кезде де таби¹ат (º½былыстар) тану¹а талпын¹ан. (Кескiн) жаймалау ¾шiн диск ºолданылады. Таºта мен (табло) сым арºылы ºосады. 1880 жылы П.И.Бахметьев ¼з (æîáà) ½сынды. (К¸сiпорын) тiркеу ¾шiн к¼п º½жаттар керек. Ол к¾нделiктi ж½мыс (óàºûò) жоспарлайды. Бiз д¾йсенбiге дейiн (тапсырма) орындаймыз. Егер iскер адам ¼з (æ½ìûñ) уаºытында орындамаса, ол басºа адам¹а зиян келтiредi. ²а»тар айында ша¹ын к¸сiпорын (æàð¹û) бекiттi. Институт ºазiргi заман¹ы жа»а (жабдыºтар) сатып алды. Студенттер (баяндама) к¼»iл ºойып ты»дады. Саша бiзге жо¹ары бiлiмi туралы (êó¸ëiê) к¼рсеттi.

3.7 Телевизия м½наралары

Телевизия мұнаралары – ұшар басына телевизия, радиохабар тарату, радиограф пен радиореле байланыстарының антенналары орнатылған биік мұнара.

Мұнараларды биік етіп жасау – техникалық қажетті жағдай. Мұнара неғұрлым биік болса, соғұрлым теледидар хабары қолданылатын қашықтық ұлғая береді.

Осыны ескерген әр елдің инженер-конструкторлары көптеген мұнара жобаларын жасады. Мысалы, Мюнхендегі мұнара биіктігі – 265 метр. Радио дүниеге келмей тұрған кезде тек әсемдік ретінде салынған. Париждегі Эйфель мұнарасы – 300 метр. Қазір ол радио мен телевизияда теңдесі жоқ орын алып отыр.

Телевизияның дамуымен қатар мұнара биіктігі де арта түсуде. Осылайша Ленинградта – 330 метрлік, Берлинде – 360 метрлік мұнаралар салынды.

1967 жылы Москвада Останкино ауданында салынған телевизия мұнарасының биіктігі – 533 метр. Оның бірінші қабатында кинозал, 63 метрлік биіктікке дейін 15 қабатта УҚТ (УКВ) станциясы, метеостанция, асханалар бар. 147 метрлік биіктікте қала көрінісін тамашалайтын 200 адам сиятын алаң бар. Бұл ерекше мұнараның жобасын жасаушы – көрнекті инженер Николай Васильевич Никитин. Осы еңбегі үшін оған техника ғылымдарының докторы атағы мен Лениндік сыйлық берілді.

Мұнараның салмағы – 32 мың тонна, диаметрі – 74 метр.

Сөздік

мұнара – башня

ұлғаю – увеличиваться

ескеру – обратить внимание; принять во внимание; иметь в виду

салмақ – вес

сиятын – вмещается

көрініс – вид

тамашалау – любоваться

теңдесі жоқ – не имеющий равного

неғұрлым – поскольку; настолько; чем.

3.7.1 С¼з тiркестерiн аудары»ыз

Высокая вышка; технически необходимое условие; чем выше вышка; увеличивается расстояние телевизионной связи; принимая это во внимание; инженеры-конструкторы разных стран; осуществили проекты многих башен; высота вышки; в качестве красоты; с развитием телевидения; увеличивается высота вышек; любоваться видом города; площадка, вмещающая 200 человек; проектировщик особой башни; доктор наук.

3.7.2 Жаºшаны ашып, оны» iшiндегi с¼здерге ¼ткен шаº есiмшенi» -¹àí,-ãåí,-ºàí,-êåí æ¸íå –àòûí,-åòií,-éòûí,-éòií формалы есiмшенi» ж½рнаºтарын жал¹ап, с¼йлемдердi аудары»ыз, оºы»ыз .

Алматыда К¼кт¼беде ºала к¼рiнiсiн (тамашала) ала» бар. Ленинградта (салын) м½нараны» биiктiгi – 330 метр. Н.В.Никитин - Москвада¹ы Останкино м½нарасыны» жобасын (æàñà) инженер. Телевизия м½наралары – басына ¸р т¾рлi байланыс антенналары (орнатыл) биiк м½нара. Останкино м½нарасында оны» биiк ºабаттарына (ê¼òåð) лифт бар. М½нара биiктеген сайын хабар (таратыл) ºашыºтыº ½л¹ая бередi. М½нараларды (ñàë) кезде техника ºауiпсiздiгiнi» талаптарын саºтау керек.

3.7.3 К¼п н¾ктенi» орнына ырыºсыз етiс ж½рнаºтарын жал¹а»ыз, с¼йлемдердi оºы»ыз

Н.В.Никитинге Останкино м½нарасын жобала¹аны ¾шiн Лениндiк сыйлыº бер… Алматыда¹ы м½нара К¼кт¼бенi» басына сал… К¼птеген м½нара жобалары жаса… Биiк м½нараларды» арºасында телевизия ºашыºты¹ы ½л¹айт… М½нараны» басына антенналар орнат… Êåñêiíäi àëûñºà æåòêiçó 1925 æûëû iñêå àñûð… Кескiндi алысºа жеткiзу маºсатын к¼здеген к¼птеген жобалар ½сын… М½нара жобасын iске асыру кезiнде к¼птеген тиiмдi º½рылыс т¸сiлдерi ºолдан… Институт лабораторияларына жа»а жабдыºтар жеткiз… Жобалау институтында ¼лшеуiш º½рыл¹ыларды» жа»а жобалары жаса…

3.7.4 Мына сұрақтарға жауап беріңіз.

1. Телевизия мұнараларының басына не орнатылады?

2. Эйфель мұнарасы қашан салынған, оның биіктігі қандай?

3. Дүние жүзіндегі биік мұнараларды айтыңыз.

4. Останкино туралы не білесіз?

5. Қазақстандағы ең ірі мұнара туралы әңгімелеп беріңіз.

3.7.5 Мәтіннен ілік септік+тәуелдік жалғаулы сөзді тіркестерді теріп жазыңыз, өзіңіз осы типті 10 тіркес ойлап табыңыз.

Үлгі: теледидар хабары, оқырман билеті, мұнараның жобасы.