- •Алматы энергетика ж¸не байланыс институты
- •Àë¹û ñ¼ç
- •I Электр энергетикасы
- •Электр тогы
- •1) Электр тогы деген не?
- •Фарадей идеялары
- •Трансформатор
- •º½былыс – явление
- •1.5 Т½раºты токты» электр машиналары ж¸не оларды» ºолданылу саласы
- •1.6 Электр энергиясын ¼ндiрудi» жа»а т¸сiлдерiн игерудi» ма»ыздылы¹ы
- •1.7 Электр энергетикасы
- •1) Электр энергетика ж¾йесi деген не?
- •2) Электр энергетика ж¾йесiне ºандай ºондыр¹ылар жатады?
- •1.9 Электр энергетикасы ж½мысыны» сенiмдiлiгi
- •1.9.2 Жа»а с¼здердi игерi»iз.
- •1.10 Синхронды генераторлар
- •1.11 Электр жеткiзу желiлерi
- •1.12 Тмд-ны» энергетикалыº ба¹дарламасыны» негiзгi ба¹ыттары
- •II Жылу энергетикасы
- •2.1 ²Азаºстанны» отын ºорлары
- •2 Су ºорлары
- •3 К¼мiр энергиясы
- •2.4 ̽íàé ê¼çäåði
- •Òàáè¹è ãàç
- •2.6 Жел энергиясы
- •2.7 Æûëó ºîç¹àëûì çà»äàðû
- •2.8 Жылу ºондыр¹ылары
- •Øû¹ûð – турбина
- •Îøຠº½òûñû
- •2.9 Бу ºазандары
- •2.10 Жану º½былысы
- •2.11 Отынны» º½рама б¼лiктерi
- •2.12 К¼мiр кеуектiгi
- •2.13 Îòûí ûë¹àëû
- •2.14 Μшпа заттарды» шы¹уы
- •2.15 Îòûí ê¾ëi
- •2.16 Т¾тiн газы ж¸не онда¹ы зиянды заттар
- •2.17 Жануды» тектесулерi
- •2.18 С½йыº отынны» жануы
- •2.19 ²Атты отынны» жануы
- •2.20 ʾëºîæ øû¹àðó
- •2.21 ̽íàé
- •2.22 À¹àø îòûí
- •2.23 Электр станциялары
- •2.24 Атом электр станциялары
- •2.25 Су электр станциялары
- •2.26 Дизель электр станциялары
- •2.27 Жер асты энергиясы электр станциялары
- •2.28 Жел электр станциялары
- •2.29 Òàáè¹àòòû ñàºòàéûº
- •III Радиотехника ж¸не байланыс
- •3.1 Радио
- •3.2 Радиотехника
- •3.3 Радиобайланыс
- •3.4 Радиолокация
- •3.5 ²Азаºстанда¹ы радиохабар
- •3.6 Алыстан к¼рсетудi» ал¹ашºы жобалары
- •Үлгі: ашқан – ашпаған
- •3.7 Телевизия м½наралары
- •3.8 Маманды¹ым-радиотехник
- •3.9 Радиобайланыс, радиохабар ж¸не теледидар
- •3.10 Электрондыº ж¾йелер мен технологиялар
- •3.11 Телефондыº техника
- •3.12 Автоматтандырыл¹ан халыºаралыº телефон желiсi
- •3.13 Информация ж¸не оны таратуды» халыº шаруашылы¹ында¹ы орны
- •3.14 Информациялыº процестердi» классификациялануы
- •3.15 Байланыс арнасы туралы жалпы т¾сiнiк ж¸не оларды» классификациясы
- •3.16 Байланыс ж¸не телекоммуникациялар желiлерi
- •3.17 Компьютерлер мен телекоммуникациялар то¹ысында
- •3.19 Фирма «àëñè»
- •3.20 Нурсат
- •3.21 Компания tns-Plus предлагает
- •3.22 Пока Земля вертится, связь будет необходима
- •Пайдаланыл¹ан ¸дебиеттер тiзiмi
- •Мейрiмк¾л м½хамедиярºызы т¼леуп,
2.22 À¹àø îòûí
2.22.1 М¸тiндi к¼шiрi»iз, с¼здiк жаса»ыз, аудары»ыз.
А¹аш отынны» º½рамында 50 пайыз (%) к¼мiртек, 6 пайыз (%) сутек ж¸не 44 пайыз (%) оттек бар. Кепкен отын жан¹анда 4 500 ккал жылу шы¹арады. Отын не¹½рлым º½р¹аº болса, сол¹½рлым жаºсы жылу бередi. Мысалы: дымºылдылы¹ы 50 пайыз (%) а¹ашты» ¸рбiр киллограммы неб¸рi 2000ккал. ¹ана жылу бередi. Жа»адан кесiлген а¹аш º½рамында 60 % су болады. Осы а¹ашты екi жыл кептiргеннен кейiн де су м¼лшерi 15 % - тен кем болмайды.
²азаºстанны» орман алºабында к¼лемiнде 22 млн/гектар¹а жуыº а¹аш бар. Б½л ¼те аз, жан басына шаººанда, 1гектардан с¸л ¹ана асады. Орман алºабын отын ретiнде пайдалану зиянды. ±ылыми деректерге ºара¹анда, отыр¹ызыл¹ан к¼к шыбыº 100-150 жылда ¹ана биiк б¸йтерек болып ¼седi екен. Б½л аз уаºыт емес. Сондыºтан орман алºабын саºтау керек. °сiресе отºа саº болу керек. Орманды ¼рттен ºор¹ау ºажет.
2.22.2 Ѽçäiê º½ðà»ûç.
à¹àø – дрова
¸бден кепкен – очень высушенные
не¹½рлым º½р¹аº - насколько сухое
ñî¹½ðëûì – настолько
äûìºûë – сырость
êåñiëãåí – распиленные
орман алºабы – лесные массивы
к¼к шыбыº - зеленые ветви
биiк б¸йтерек – высокий исполин
2.22.3 С½раулар¹а жауап берiп, ¸»гiмелеу м¸тiнiн º½ра»ыз.
1) А¹аш отын º½рамында не бар?
2) Кепкен 1 кг а¹аш ºанша жылу бередi?
3) Дымºыл 1 кг а¹аш ºанша жылу бередi?
4) ²азаºстанда орман алºабы ºанша?
5) Егiлген шыбыº неше жылда б¸йтерек болады?
6) Орманды неден ºор¹ау керек?
2.22.4 М¸тiннен отын¹а ºатысты сын есiмдi тiркестердi терiп жазы»ыз.
2.22.5 Мына етiстiктермен с¼йлем º½ра»ыз.
Жану, кептiру, ¼су, саºтау, отыр¹ызу, кесу, пайдалану.
2.23 Электр станциялары
2.23.1 М¸тiндi к¼шiрi»iз, аудары»ыз.
Электр энергиясы электр станцияларында ¼ндiрiледi. Электр энергиясын т½тынушылар пайдаланады. Т½тынушыларды электр энергиясымен ºамтамасыз ету ¾шiн электр станцияларында энергия ºоры болу керек.
Т½тынушылар к¼п болса электр станцияларды» ж¾ктемесi аз тербеледi. Осы себепте оны» ж½мыс iстеуi же»iлденедi.
Электр энергиясын ¼ндiрiс орындары, к¼лiк ке» пайдаланады. Электр энергиясын ¼те ½саº б¼лшектеп, iрi б¼лшектеп пайдалану¹а болады. Е» ½саº б¼лшек ватт кiшкене шамдарды жа¹ады. Е» ¾лкен б¼лшегi мегаватт iрi пештердi жа¹ады. Электр энергиясын сым арºылы алыс жерлерге о»ай жеткiзуге болады.
Электр станциялары ¸рт¾рлi болады. Олар мыналар: жылу электр станциясы, ºысºаша ЖЭС, атом электр станциясы, ºысºаша АЭС, су электр станциясы, ºысºаша СЭС, жел электр станциясы, ºысºаша ЖЭС, дизель электр станциясы, ºысºаша ДЭС, газ турбиналы электр станциясы, ºысºаша ГТЭС.
2.23.2 Ѽçäiêòi èãåði»iç.
т½тынушылар - потребители
¼ндiредi - вырабатывают
ºаншалыºты - сколько
соншалыºты – столько
тербелiс – колебание
ºамтамасыз ету – обеспечить
же»iлденедi – облегчает
2.23.3 С½рау¹а жауап берi»iздер.
1) Электр энергиясы ºайда ¼ндiрiледi?
2) Электр энергиясын нелер пайдаланады?
3) Электр энергиясыны» ½саº б¼лшегiмен не жанады?
4) Электр энергиясыны» ¾лкен б¼лшегiмен не жанады?
5) Электр станцияларыны» ºандай т¾рлерi бар?
2.23.4 М¸тiндi оºып, ¸»гiмелеп берi»iз.
Электр станциясыны» отыны ¾ш т¾рлi болады: ºатты отын, с½йыº отын, газ отын. ²атты отын – а¹аш, сабан, шымтезек, к¼мiр. С½йыº отын – бензин, керосин, соляр майы, мазут, м½най. Газ отын – пропан, бутан ж¸не т.б.