2.17 Жануды» тектесулерi

2.17.1 М¸тiндi к¼шiрi»iз, жолма-жол аудары»ыз.

Химиялыº тектесудi» жылдамды¹ы мен болымы (механизмi) туралы iлiмдi химиялыº кинематика деп атайды.

Жанар ºоспалар бiр агрегаттыº к¾йде (газ отындарын жаººанда газ т¾рiнде) немесе ¸рт¾рлi к¾йлерде (ºатты отынды жаººанда ºатты ж¸не газ т¾рiнде немесе с½йыº отынды жаººанда с½йыº ж¸не газ т¾рiнде) бола алады.

²½раушылары бiр агрегаттыº к¾йде болатын ж¾йенi бiртектi деп атайды, ал ¸р-т¾рлi к¾йде болса, ол ж¾йенi ¸р тектi деп атайды.

²арапайым тектесi ж¾ргiзу ¾шiн бiр, екi немесе ¾ш затша (молекула) ºатысуы м¾мкiн. Осы¹ан с¸йкес бiр мезгiлде ¸рекеттесетiн затшалар санына байланысты тектесулер бiр затшалы, екi затшалы, ¾ш затшалы болып б¼лiнедi. Iс ж¾зiнде бiр, екi затшалы тектесулер жиi кездеседi. Бiр мезгiлде ¾ш затшаны» ¼зара соºты¹ысу ыºтималды¹ы ¼те аз, сондыºтан, ¾ш затшалы тектесулер сирек кездеседi, ал т¼рт затшалы немесе одан да к¼п затшалы тектесулер белгiсiз.

2.17.2 ̸òiíãå ñ¼çäiê æàñà»ûç.

тектесу - реакция

iëiì – наука

жанар ºоспа – возгорающиеся составы

ê¾é – состояние

º½раушылар – составители

¸ртектi – разнородные

бiртектi – однородные

¸рекеттесу – взаимодействие

соºты¹ысу ыºтималды¹ы – возможность столкновения

¼те сирек кездеседi – очень редко встречается

áåëãiñiç – неизвестно

ºарапайым – простая

2.17.3 Мына с¼здердi º½рамына ºарай талда»ыз: отындарын –

жылдамды¹ы –

атайды –

тектесу –

кездеседi –

2.17.4 Ж¾йе, отын, затша с¼здерiн септе»iз.

2.18 С½йыº отынны» жануы

2.18.1 ̸òiíäi ê¼øiðiï, аудары»ыз.

С½йыº отын ¸рºашан булыº фазада жанады. М¸селе мынада, с½йыº отынны» ºайнау ыстûºты¹ы бiрнеше ж¾з градустан аспайды, ал жалын ыстыºты¹ы жо¹ары болады. С½йыº отын алдымен буланады содан кейiн т½танады да булыº фазада жанады. Булану ж¸не жану ºатарлас ¼туi м¾мкiн.

Техникалыº ºондыр¹ыларда с½йыº отын б¾ркiгiш к¼мегiмен шашыратылады да содан кейiн алау¹а тамшы т¾рiнде кiредi. Тамшыларды» ¼лшемi ¸рт¾рлi болады. ´те ½саº тамшылар толы¹ымен буланып ¾лгередi де, бу тотыºтыр¹ышпен жанар газ ºоспасын т¾зедi. Б½л ºоспа т½танады. Iрiлеу тамшылар булану барысында жанады ж¸не ¼з алауларымен ºоршаланады. Тамшы¹а жаºын сфералыº бетте жану айма¹ы орнайды, оны» диаметрi тамшы ¼лшемiнен 3-5 есе ¾лкен болады.

2.18.2. М¸тiн бойынша с¼здiк жаса»ыз

ñ½éûº îòûí – жидкое тпливо

áóëûº ôàçà – паровая фаза

ºайнау ыстыºты¹ы – температура кипячения

аспайды – не превосходит

буланады – образуется в пар

т½танады – возгорает

ºатарлас ¼тедi – происходит одновременно

á¾ðêiãiø ê¼ìåãiìåí – с помощью форсунки

булану – парообразование

æàíó – возгорание

àëàó – факел, пламя

òîòûºòûð¹ûø – окислитель

2.18.3. М¸тiннен терминдердi терiп жазы»ыз.

2.18.4. Т¼мендегi етiстiктердi» т¾бiрiн, ºосымшасын ажыраты»ыз.

Жанады, аспайды, болады, буланады, т½тынады, шашыратылады, кiредi, ¾лгередi, т¾зедi, ºоршаланады, орнайды.

2.18.9 С½раулар¹а жауап берi»iз.

1. С½йыº отын ºалай жанады?

2. Оны» жану ыстыºты¹ы ºандай?

3. С½йыº отын немен шашыратылады?

4. Àëàó¹à îë íå ò¾ðiíäå êiðåäi?

5. µсаº тамшылар ºайтедi ж¸не не т¾зейдi?

6. Жану айма¹ы ºандай болады?