
- •Алматы энергетика ж¸не байланыс институты
- •Àë¹û ñ¼ç
- •I Электр энергетикасы
- •Электр тогы
- •1) Электр тогы деген не?
- •Фарадей идеялары
- •Трансформатор
- •º½былыс – явление
- •1.5 Т½раºты токты» электр машиналары ж¸не оларды» ºолданылу саласы
- •1.6 Электр энергиясын ¼ндiрудi» жа»а т¸сiлдерiн игерудi» ма»ыздылы¹ы
- •1.7 Электр энергетикасы
- •1) Электр энергетика ж¾йесi деген не?
- •2) Электр энергетика ж¾йесiне ºандай ºондыр¹ылар жатады?
- •1.9 Электр энергетикасы ж½мысыны» сенiмдiлiгi
- •1.9.2 Жа»а с¼здердi игерi»iз.
- •1.10 Синхронды генераторлар
- •1.11 Электр жеткiзу желiлерi
- •1.12 Тмд-ны» энергетикалыº ба¹дарламасыны» негiзгi ба¹ыттары
- •II Жылу энергетикасы
- •2.1 ²Азаºстанны» отын ºорлары
- •2 Су ºорлары
- •3 К¼мiр энергиясы
- •2.4 ̽íàé ê¼çäåði
- •Òàáè¹è ãàç
- •2.6 Жел энергиясы
- •2.7 Æûëó ºîç¹àëûì çà»äàðû
- •2.8 Жылу ºондыр¹ылары
- •Øû¹ûð – турбина
- •Îøàº º½òûñû
- •2.9 Бу ºазандары
- •2.10 Жану º½былысы
- •2.11 Отынны» º½рама б¼лiктерi
- •2.12 К¼мiр кеуектiгi
- •2.13 Îòûí ûë¹àëû
- •2.14 Μшпа заттарды» шы¹уы
- •2.15 Îòûí ê¾ëi
- •2.16 Т¾тiн газы ж¸не онда¹ы зиянды заттар
- •2.17 Жануды» тектесулерi
- •2.18 С½йыº отынны» жануы
- •2.19 ²Атты отынны» жануы
- •2.20 ʾëºîæ øû¹àðó
- •2.21 ̽íàé
- •2.22 À¹àø îòûí
- •2.23 Электр станциялары
- •2.24 Атом электр станциялары
- •2.25 Су электр станциялары
- •2.26 Дизель электр станциялары
- •2.27 Жер асты энергиясы электр станциялары
- •2.28 Жел электр станциялары
- •2.29 Òàáè¹àòòû ñàºòàéûº
- •III Радиотехника ж¸не байланыс
- •3.1 Радио
- •3.2 Радиотехника
- •3.3 Радиобайланыс
- •3.4 Радиолокация
- •3.5 ²Азаºстанда¹ы радиохабар
- •3.6 Алыстан к¼рсетудi» ал¹ашºы жобалары
- •Үлгі: ашқан – ашпаған
- •3.7 Телевизия м½наралары
- •3.8 Маманды¹ым-радиотехник
- •3.9 Радиобайланыс, радиохабар ж¸не теледидар
- •3.10 Электрондыº ж¾йелер мен технологиялар
- •3.11 Телефондыº техника
- •3.12 Автоматтандырыл¹ан халыºаралыº телефон желiсi
- •3.13 Информация ж¸не оны таратуды» халыº шаруашылы¹ында¹ы орны
- •3.14 Информациялыº процестердi» классификациялануы
- •3.15 Байланыс арнасы туралы жалпы т¾сiнiк ж¸не оларды» классификациясы
- •3.16 Байланыс ж¸не телекоммуникациялар желiлерi
- •3.17 Компьютерлер мен телекоммуникациялар то¹ысында
- •3.19 Фирма «àëñè»
- •3.20 Нурсат
- •3.21 Компания tns-Plus предлагает
- •3.22 Пока Земля вертится, связь будет необходима
- •Пайдаланыл¹ан ¸дебиеттер тiзiмi
- •Мейрiмк¾л м½хамедиярºызы т¼леуп,
Òàáè¹è ãàç
2.5.1 М¸тiндi жол аралатып жазып, с¼збе-с¼з, сонан кейiн т½тастай аудары»ыз.
²азiргi уаºыта таби¹и газ е» арзан, е» ºуатты энергетикалыº отын к¼зi болып табылады. Негiзгi к¼мiртектерден т½ратын таби¹и газ, сонымен бiрге ¼ндiрiс салалары мен химия к¸сiпорындары ¾шiн ба¹алы шикiзат. Мысалы, м½най мен газдан синтетикалыº каучуктар алынып, олардан автомобиль д¼»гелектерi, ¼ндiрiске ºажеттi резина б½йымдары жасалады, ал «Москвич» же»iл машинасыны» д¼»гелегiне 24 кг каучук, ºазiргi алып БелАЗ машиналарыны» д¼»гелегiне 2 т каучук кетедi.
К¾нделiктi т½рмыста ке»iнен пайдаланып ж¾рген ыстыº пен суыººа т¼зiмдi, ¸рi же»iл, тоттанбайтын, сынбайтын, ¸рi иiлгiш б½йымдар негiзi де м½най мен газ ¼нiмi – пластмасс. ²азiргi уаºытта пластмасса материалдары ½шаº, тiптi ракета жасау¹а да ке»iнен пайдаланылуда. Олардан алынатын синтетикалыº талшыºтар ¸рi т¼зiмдi, ¸рi с¸ндi капрон, нейлон, лапсан сияºты материалдар алынуы негiзiнде т½рмыста ке»iнен пайдаланылса, синтетикалыº заттар ¼ндiрiс пен техникада ке»iнен ºолдау табуда. 1976 жылы Батыс Германия фирмаларыны» бiрi синтетикалыº талшыºтардан «аренка» аталатын жа»а материал алды. Ол ежелден таныс болаттан бес есе ºатты болып шыºты. М½ндай синтетикалыº материалды» болаша¹ы зор.
2.5.2 Мына тiркестердi ме»герi»iз.
Е» ºуатты отын – самое мощное топливо
к¼мiртектерден т½ратын – состоящий из углеводородов
сонымен бiрге – наряду с этим
òàáè¹è ãàç – природный газ
к¾нделiктi т½рмыста – в повседневном быту
ке»iнен пайдалану – широко использовать
же»iл, иiлгiш, тоттанбайтын, сынбайтын б½йымдар-
легкие, легкосгибаемые, нержавеющие, неломкие
изделия
ºолдау табуда – находит применение
синтетикалыº талшыºтар – синтетическое волокно
болаша¹ы зор – будущее огромное
2.5.3 Мына с¼здердi º½рамына ºарай талда»ыз.
²азiргi уаºытта, энергетикалыº, к¼мiртектерден, салалары, к¸сiпорындарды, д¼»гелектерi, машинасыны», к¾нделiктi, б½йымдар.
2.5.4 Машина с¼зiн т¸уелде»iз.
2.5.5 М¸тiндi ºазаºша¹а аудары»ыз.
В нашем доме есть газ. Газовая плита обычно устанавливается в кухне. Наша плита четырехконфорная.
На газе мы кипятим чай, варим суп, готовим разные блюда.
Газом надо пользоваться осторожно. При утечке газа и неприятном запахе надо вызвать газовую службу.
2.6 Жел энергиясы
2.6.1 М¸тiндi к¼шiрi»iз, аудары»ыз.
Æî»¹àð ºàºïàñû – тау аралыº ¾лкен а»¹ар. А»¹арды» ½зынды¹ы – 20 êì, åíi 10-15 êì.
̽íäà àòàºòû Åái æåëi ñî¹àäû.
µзаº ºатты жел, боран жылды» суыº айларында болады.
Боран 50-100 са¹ат, кейде 250-300 са¹ат бойы со¹ады.
Желдi» е» ¾лкен жылдамды¹ы 40-60 м/с. Жо»¹ар ºаºпасында ºуаты 100-250 кВт жел электр ºондыр¹ысын орнату¹а болады. М½ндай ºондыр¹ылар шамамен 600 мы» кВт са¹ат электр энергиясын ¼ндiре алады.
Жер бетiнен 10 м биiктiкте ауа а¹ыныны» 1 шаршы метр ºимасында жобамен 4000 кВт/са¹ м2 энергия болады.
Ал Жо»¹ар ºаºпасы жел ºимасы 17000 кВт/са¹ м2 . М½ндай к¼рсеткiштер Ерейментауда 3700 кВт/са¹ м2 , Форт-Шевченкода (Каспий жа¹асы) 4300 кВт/са¹ м2 , ²ордайда – 4000 êÂò/ñ๠ì2.
Жалпы ал¹анда, ²азаºстан жерiнде жел энергия ºоры ¾лкен.
Жел энергиясы экологиялыº аса таза энергия. Ол ауаны ластамайды.
2.6.2 С¼з тiркестерiн ме»герi»iз.
Æî»¹àð ºàºïàñû – Жунгарские ворота
«Åái» æåëi – ветер «Åái»
суыº айларда – в холодные месяцы
электр ºондыр¹ысы – электрическая установка
шамамен – примерно
10 ì áèiêòiêòå – на высоте 10 м.
ауаны ластайды – загрязняет атмосферу
2.6.3 М¸тiндегi жалºы есiмдердi терiп жазы»ыз.
2.6.4 Мына с¼здердi аудары»ыз, жаттап алы»ыз.
ºàºïà –
æåë –
໹àð –
боран –
àóà-
2.6.5 М¸тiндi ºазаºша¹а аудары»ыз.
Казахстан богат нефтью. Особенно ее много в шельфе Каспийского моря.
По запасам нефти Казахстан входит в первую десятку мира. Освоение и добыча нефти требуют много силы и труда. Нефтеперерабатывающих заводов у нас мало. Их всего несколько. Это Павлодарский, Чимкентский нефтезаводы.