
- •Алматы энергетика ж¸не байланыс институты
- •Àë¹û ñ¼ç
- •I Электр энергетикасы
- •Электр тогы
- •1) Электр тогы деген не?
- •Фарадей идеялары
- •Трансформатор
- •º½былыс – явление
- •1.5 Т½раºты токты» электр машиналары ж¸не оларды» ºолданылу саласы
- •1.6 Электр энергиясын ¼ндiрудi» жа»а т¸сiлдерiн игерудi» ма»ыздылы¹ы
- •1.7 Электр энергетикасы
- •1) Электр энергетика ж¾йесi деген не?
- •2) Электр энергетика ж¾йесiне ºандай ºондыр¹ылар жатады?
- •1.9 Электр энергетикасы ж½мысыны» сенiмдiлiгi
- •1.9.2 Жа»а с¼здердi игерi»iз.
- •1.10 Синхронды генераторлар
- •1.11 Электр жеткiзу желiлерi
- •1.12 Тмд-ны» энергетикалыº ба¹дарламасыны» негiзгi ба¹ыттары
- •II Жылу энергетикасы
- •2.1 ²Азаºстанны» отын ºорлары
- •2 Су ºорлары
- •3 К¼мiр энергиясы
- •2.4 ̽íàé ê¼çäåði
- •Òàáè¹è ãàç
- •2.6 Жел энергиясы
- •2.7 Æûëó ºîç¹àëûì çà»äàðû
- •2.8 Жылу ºондыр¹ылары
- •Øû¹ûð – турбина
- •Îøàº º½òûñû
- •2.9 Бу ºазандары
- •2.10 Жану º½былысы
- •2.11 Отынны» º½рама б¼лiктерi
- •2.12 К¼мiр кеуектiгi
- •2.13 Îòûí ûë¹àëû
- •2.14 Μшпа заттарды» шы¹уы
- •2.15 Îòûí ê¾ëi
- •2.16 Т¾тiн газы ж¸не онда¹ы зиянды заттар
- •2.17 Жануды» тектесулерi
- •2.18 С½йыº отынны» жануы
- •2.19 ²Атты отынны» жануы
- •2.20 ʾëºîæ øû¹àðó
- •2.21 ̽íàé
- •2.22 À¹àø îòûí
- •2.23 Электр станциялары
- •2.24 Атом электр станциялары
- •2.25 Су электр станциялары
- •2.26 Дизель электр станциялары
- •2.27 Жер асты энергиясы электр станциялары
- •2.28 Жел электр станциялары
- •2.29 Òàáè¹àòòû ñàºòàéûº
- •III Радиотехника ж¸не байланыс
- •3.1 Радио
- •3.2 Радиотехника
- •3.3 Радиобайланыс
- •3.4 Радиолокация
- •3.5 ²Азаºстанда¹ы радиохабар
- •3.6 Алыстан к¼рсетудi» ал¹ашºы жобалары
- •Үлгі: ашқан – ашпаған
- •3.7 Телевизия м½наралары
- •3.8 Маманды¹ым-радиотехник
- •3.9 Радиобайланыс, радиохабар ж¸не теледидар
- •3.10 Электрондыº ж¾йелер мен технологиялар
- •3.11 Телефондыº техника
- •3.12 Автоматтандырыл¹ан халыºаралыº телефон желiсi
- •3.13 Информация ж¸не оны таратуды» халыº шаруашылы¹ында¹ы орны
- •3.14 Информациялыº процестердi» классификациялануы
- •3.15 Байланыс арнасы туралы жалпы т¾сiнiк ж¸не оларды» классификациясы
- •3.16 Байланыс ж¸не телекоммуникациялар желiлерi
- •3.17 Компьютерлер мен телекоммуникациялар то¹ысында
- •3.19 Фирма «àëñè»
- •3.20 Нурсат
- •3.21 Компания tns-Plus предлагает
- •3.22 Пока Земля вертится, связь будет необходима
- •Пайдаланыл¹ан ¸дебиеттер тiзiмi
- •Мейрiмк¾л м½хамедиярºызы т¼леуп,
3 К¼мiр энергиясы
3.3.1 М¸тiндi жол аралатып жазып, с¼збе-с¼з ж¸не т½тас аудары»ыз.
ʼìið – е» арзан энергия к¼зi. Адамзат к¼мiрдi ½заº жылдар бойы тек отын есебiнде ¹ана пайдаланды, ал ºазiргi кезе»де к¼мiр энергетикада ж¸не технологиялыº ¸рi химиялыº шикiзат ретiнде ке» ºолданылады.
Физикалыº, химиялыº ж¸не биологиялыº ¼згерiстердi» н¸тижесiнде жер ºойнауында к¼мiрдi» бiрнеше т¾рi (лигниттер, ºо»ыр ж¸не тас к¼мiрлер) пайда бол¹ан. Оларды» энергетикалыº сапасы ¸рт¾рлi болады. Т¼менгi сапалы ºо»ыр к¼мiр негiзiнен отын, энергия к¼зi ретiнде пайдаланылса, жо¹ары сапалы тас к¼мiр металлургия ж¸не химия ¼ндiрiстерiнде шикiзат ретiнде ºолданылады. ²азiр д¾ние ж¾зiнде шойын мен болат ºорыту м¼лшерi ед¸уiр ¼стi, ал олар ¾шiн сапалы к¼мiр аса ºажет. ²азiр б½л сала ¾шiн барлыº к¼мiр ¼нiмiнi» 25% -i ж½мсалып отыр. Металлургия ¼ндiрiсiнде к¼мiрден жартылай кокс алу технологиясы игерiлген. К¼мiрдi ауасыз ортада 500-600 0С -ºа дейiн ºыздыру арºылы кокс, ºара май, та¹ы басºа шикiзаттар ¼ндiрiледi.
²азiргi уаºытта химия ¼ндiрiсiнде к¼мiрдi ¼»деу арºылы 350-ден астам зат алынады. Оларды» iшiнде синтетикалыº бензин, май т¾рлерi, ¸р т¾рлi бояулар, пластмассалар, д¸рi-д¸рмектер т.б. бар. Аспирин, сульфидин, новокаин, стрептоцит сияºты д¸рiлермен емделетiн адамдар, оларды» тас к¼мiрден алынатынын бiлмейтiн болар.
3.3.2 С¼з тiркестерiн ме»герi»iз.
е» арзан – самая дешевая
тек отын есебiнде - в виде топлива
химиялыº шикiзат – химическое сырье
жер ºойнауы – недра земли
сапасы ¸рт¾рлi болады – качество бывает разное
¼згерiстер н¸тижесi – результат изменений
шойын ºорыту – добыча чугуна
ауасыз ортада ºыздыру – нагревание в безвоздушной среде
¼»äåó àðºûëû – путем обработки
бiлмейтiн болар – наверное не знают
3.3.3 С½раулар¹а жауап бер.
К¼мiр ºандай отын?
К¼мiрдi» ºандай т¾рлерi бар
²азаºстанда к¼мiр ºайда шы¹ады?
К¼мiр ºай ¼ндiрiсте пайдаланылады?
К¼мiрден ºандай д¸рi-д¸рмектер жасалады?
3.3.4 Мына с¼здердi септе
Øèêiçàò, ê¼ìið, îòûí.
3.3.5 М¸тiндi ºазаºша¹а аудар.
Уголь- самый распространенный вид топлива. Казахстан богат залежами угля. Уголь добывают шахтеры. Их труд очень тяжелый.
Уголь используется также в химической промышленности. Химическая промышленность производит различные краски и синтетические материалы, лекарства.
2.4 ̽íàé ê¼çäåði
2.4.1 М¸тiндi жол аралатып жазып с¼збе-с¼з, со»ынан т½тастай аудары»ыз.
²азаº жерiнде ал¹ашºы м½най к¼здерi ¼ткен ¹асырды» ая¹ына ºарай белгiлi болды, бiраº ¼ндiрiстiк жолмен ал¹ашºы м½най 1911 жылы Доссор мен Ембiден, ал 1965 жылы Маºат кен орындарынан алын¹ан едi. Жан-жаºты ж¾ргiзiлген геологиялыº барлау ж½мыстарыны» н¸тижесiнде, Ма»¹ыстау т¾бегiнен Жетiбай, ´зен, ²аламºас, Бозашы, Те»ге, Тасболат сияºты iрi-iрi м½най кен орындары ашылып, ²азаºстан iрi м½найлы аймаººа айналды.
²азiргi белгiлi Орал-Ембi м½найлы алºабы Атырау, Батыс ²азаºстан ж¸не Аºт¼бе облыстарыны» жерлерiн ºамтиды, оны» жалпы аума¹ы 500 мы» шаршы км-ден асады. Аºт¼бе облысында тарал¹ан Жа»ажол, Ш½барº½мдыº, Жаºсымай м½най кендерiнi» болаша¹ы зор, Каспий ойпатына ашыл¹ан Ке»ºияº, Прорва кен к¼здерi ºазiрдi» ¼зiнде ед¸уiр к¼лемде м½най берiп отыр. Шу-Iле ж¸не Балºаш-Алак¼л аймаºтары да мол м½найлы аудандар ºатарына ºосылуда. М½най Тор¹ай мен Жезºаз¹ан облыстарыны» жерлерiнен де табылуда. Сондай-аº ²ызылорда облысында¹ы Сексеуiл ойпаты мен Солт¾стiк ²азаºстан облысыны» жазыºтары да, мамандарды» болжауынша, м½найлы аудандарды» ºатарына жатады.
2.4.2 Мына тiркестердi ме»герi»iз.
ì½íàé ê¼çäåði – источники нефти
белгiлi болды – был известен
¼ндiрiстiк жолмен алу –
получать производственным путем
барлау ж½мыстары – разведывательные работы
Ма»¹ыстау т¾бегi – полуостров Мангистау
iрi-iрi кен орындары – крупные рудные места
м½найлы алºап – нефтяные залежи
жазыº жерлер – низменности
мамандарды» болжауынша – по прогнозам
специалистов
2.4.3 Жалºы есiмдердi терiп жаз.
2.4.4 Етiстiктердi осы шаººа ж¸не ¼ткен шаººа ºойып жаз.
Зерттеу, тарту, барлау, алу.
2.4.5 Ìûíà ñ¼çäi æiêòå»äåð.
Жекеше
1-жаº Мен зерттеймiн
2-æàº . . .
3-æàº . . .
ʼïøå
1-жаº Бiз зерттеймiз
2-æàº . . .
3-æàº . . .
2.4.6 ̽íàé, êåí ñ¼çäåðií ñåòå»içäåð.
2.4.7 Казахстан богат нефтью. Особенно ее много в шельфе Каспийского моря.
По запасам нефти Казахстан входит в десятку в мире. Освоение и добыча нефти требует много силы и труда. Нефтепереработающих заводов у нас мало. Их всего несколько. Это Павлодарский, Чимкентский нефтезаводы.