
- •Алматы энергетика ж¸не байланыс институты
- •Àë¹û ñ¼ç
- •I Электр энергетикасы
- •Электр тогы
- •1) Электр тогы деген не?
- •Фарадей идеялары
- •Трансформатор
- •º½былыс – явление
- •1.5 Т½раºты токты» электр машиналары ж¸не оларды» ºолданылу саласы
- •1.6 Электр энергиясын ¼ндiрудi» жа»а т¸сiлдерiн игерудi» ма»ыздылы¹ы
- •1.7 Электр энергетикасы
- •1) Электр энергетика ж¾йесi деген не?
- •2) Электр энергетика ж¾йесiне ºандай ºондыр¹ылар жатады?
- •1.9 Электр энергетикасы ж½мысыны» сенiмдiлiгi
- •1.9.2 Жа»а с¼здердi игерi»iз.
- •1.10 Синхронды генераторлар
- •1.11 Электр жеткiзу желiлерi
- •1.12 Тмд-ны» энергетикалыº ба¹дарламасыны» негiзгi ба¹ыттары
- •II Жылу энергетикасы
- •2.1 ²Азаºстанны» отын ºорлары
- •2 Су ºорлары
- •3 К¼мiр энергиясы
- •2.4 ̽íàé ê¼çäåði
- •Òàáè¹è ãàç
- •2.6 Жел энергиясы
- •2.7 Æûëó ºîç¹àëûì çà»äàðû
- •2.8 Жылу ºондыр¹ылары
- •Øû¹ûð – турбина
- •Îøàº º½òûñû
- •2.9 Бу ºазандары
- •2.10 Жану º½былысы
- •2.11 Отынны» º½рама б¼лiктерi
- •2.12 К¼мiр кеуектiгi
- •2.13 Îòûí ûë¹àëû
- •2.14 Μшпа заттарды» шы¹уы
- •2.15 Îòûí ê¾ëi
- •2.16 Т¾тiн газы ж¸не онда¹ы зиянды заттар
- •2.17 Жануды» тектесулерi
- •2.18 С½йыº отынны» жануы
- •2.19 ²Атты отынны» жануы
- •2.20 ʾëºîæ øû¹àðó
- •2.21 ̽íàé
- •2.22 À¹àø îòûí
- •2.23 Электр станциялары
- •2.24 Атом электр станциялары
- •2.25 Су электр станциялары
- •2.26 Дизель электр станциялары
- •2.27 Жер асты энергиясы электр станциялары
- •2.28 Жел электр станциялары
- •2.29 Òàáè¹àòòû ñàºòàéûº
- •III Радиотехника ж¸не байланыс
- •3.1 Радио
- •3.2 Радиотехника
- •3.3 Радиобайланыс
- •3.4 Радиолокация
- •3.5 ²Азаºстанда¹ы радиохабар
- •3.6 Алыстан к¼рсетудi» ал¹ашºы жобалары
- •Үлгі: ашқан – ашпаған
- •3.7 Телевизия м½наралары
- •3.8 Маманды¹ым-радиотехник
- •3.9 Радиобайланыс, радиохабар ж¸не теледидар
- •3.10 Электрондыº ж¾йелер мен технологиялар
- •3.11 Телефондыº техника
- •3.12 Автоматтандырыл¹ан халыºаралыº телефон желiсi
- •3.13 Информация ж¸не оны таратуды» халыº шаруашылы¹ында¹ы орны
- •3.14 Информациялыº процестердi» классификациялануы
- •3.15 Байланыс арнасы туралы жалпы т¾сiнiк ж¸не оларды» классификациясы
- •3.16 Байланыс ж¸не телекоммуникациялар желiлерi
- •3.17 Компьютерлер мен телекоммуникациялар то¹ысында
- •3.19 Фирма «àëñè»
- •3.20 Нурсат
- •3.21 Компания tns-Plus предлагает
- •3.22 Пока Земля вертится, связь будет необходима
- •Пайдаланыл¹ан ¸дебиеттер тiзiмi
- •Мейрiмк¾л м½хамедиярºызы т¼леуп,
II Жылу энергетикасы
2.1 ²Азаºстанны» отын ºорлары
2.1.1 М¸тiндi к¼шiрi»iз, с¼здiктi пайдаланып, алдымен жолма-жол, содан кейiн с¼йлеммен аудары»ыз.
²азаºстанда таби¹и отын ºоры: к¼мiр, м½най ж¸не газ.
Òàáè¹è îòûí ºîðûí 100% деп есептесек, онда елiмiздi» отыныны» к¼мiр 80 % , ì½íàé 13 %, ãàç 7 % º½райды. Б½л д¾ниеж¾зiлiк отын ºорыны» 0,5 (жарты пайызы).
²азаºстан есептеулер бойынша, отынмен ¼зiн толыº ºамтамасыз ететiн елдер ºатарына жатады.
´кiнiшке орай, 1993 жылы м¸лiметтер бойынша ²азаºстан электр энергиясымен 90 %, мазутпен 87 %, бензинмен 86 %, дизельдiк отынмен 74 %, таби¹и газбен 42 % ºамтамасыз етiлген.
Органикалыº отын iшiнде е» к¼бi к¼мiр. Мысалы, д¾ние ж¾зiнде к¼мiр ºоры 4850 млн.т. Б½л-76 %. ̽íàé 1150 ìëðä ò. Á½ë-19%.
Àë òàáè¹è ãàç ºîðû 310 ìëðä.ò. Á½ë-5 %.
Сауд Аравиясы, Кувейт, Абу-Дави, Ирак ж¸не Иранда м½най ºоры ¸лемдiк ºорды» 66% º½райды. Латын Америкасы ¸лемдiк ºорды» 12%-íå èå. ²àçàºñòàí¹à á½ë ºîðäû» 1,6 % келедi.
2.1.2 С¼з тiркестерiн ме»гертi»iз.
таби¹и отын ºоры - природные запасы топлива
толыº ºамтамасыз ету – обеспечивать полностью
òàáè¹è ãàç – природный газ
органикалыº отын – органическое топливо
ê¼ìið ºîðû – запасы угля
ì½íàé ºîðû – запасы нефти
ãàç ºîðû – запасы газа
¸ëåìäiê ºîð – запасы мира, всемирный запас
жарты пайыз – полпроцента
2.1.3 М¸тiндегi сан есiмдердi терiп, с¼збен жазы»ыз.
2.1.4 Мына етiстiктердi» болымсыз формасын жазы»ыз.
º½райды-
жатады –
ºамтамасыз етiлген –
келедi –
2.1.5 Т¼мендегi септеудi толыºтыр.
Àòàó íå? ê¼ìið
Iëiê íå …? ê¼ìið…
Барыс не…? ê¼ìið …
Табыс не…? ê¼ìið…
Жатыс не…? ê¼ìið …
Øû¹ûñ íå …? ê¼ìið …
К¼мектес не…? ê¼ìið…
1.1.6 М¸тiндi ºазаºша¹а аудары»ыз.
Казахстан богат углем. Уголь добывают в Караганде и Экибастузе.
В Экибастузе уголь добывают открытом способом. Там залежи угля расположены близ поверхности земли. Экибастузский уголь используется для выроботки электрической энергии.
2 Су ºорлары
2.2.1 М¸тiндi жол аралатып к¼шiрi»iз, с¼збе-с¼з ж¸не т½тас аудары»ыз.
²азiргi кезе»де су энергиясы ºазып алынатын отын т¾рлерiмен бiрге электр станциясыны» ма»ызды бiр к¼зiне айналып отыр. А¹ынды суларды» кинетикалыº энергиясы орасан зор. Жер бетiндегi барлыº а¹ын суларды» энергиясы толыº пайдаланылатын болса, онда жылына 33000 кВт са¹. Электр энергиясын ¼ндiруге болады. °рине, б½л м¾мкiн емес. ±ылыми болжамдар¹а ºара¹анда, ¸р т¾рлi технологиялыº ж¸не энергетикалыº себептерге байланысты, б½л энергияны» тек 25 %-тiн ¹ана iске жарату¹а болады. М½ны» ¼зi б¾гiнгi та»да д¾ние ж¾зi электр станцияларында ¼ндiрiлiп отыр¹ан электр энергиясы к¼лемiнен екi еседей артыº. Бiраº д¾ние ж¾зi елдерi осыншама ½шан те»iз энергияны» не бары 5 % -iн ¹ана пайдаланып отыр.
Д¾ние ж¾зiндегi су энергиясына бай елдер: ²ХР (д¾ние ж¾зi ºорыны» 13,5 пайызы,), ТМД (11 пайыз), А²Ш (7,2 пайыз), Заир (5,5 пайыз), Бразилия (5,3 пайыз).
Су энергиясыны» м¼лшерi а¹ыс к¾шiне тiкелей байланысты. Ал су а¹ысыны» к¾шеюi жер бедерiне, я¹ни жердi» ылдилы¹ы мен ¼рлiлiгiне, жауын-шашын м¼лшерiне т¸уелдi. Деректерге ºара¹анда, º½рлыºты» 800 мы» км2 òå»iç äå»ãåéiíåí ò¼ìåí, àë 150 ìëí êì2 те»iз бетiнен жо¹ары жатыр. Осы себептi, барлыº б½лаº, ¼зен сулары е»iс орналасºан, к¼л, те»iз, м½хит а»¹арына ºарай а¹ады.
´зен суларыны» к¼лемi мен а¹у шапша»ды¹ына ºарай оларды» энергия ºуатыны» м¼лшерi аныºталады.
2.2.2 С¼з тiркестерiн ме»герi»iз
ìà»ûçäû ê¼çi – значительный источник
а¹ынды сулар – проточные воды
¹ылыми болжамдар¹а ºара¹анда-
по научным прогнозам
энергия м¼лшерi – объем энергии
жер бедерi – рельеф земли
жауын-шашын¹а т¸уелдi – зависимо от дождя
òå»iç äå»ãåéi – уровень моря
а¹у шапша»ды¹ы – скорость течения
жер ылдиы мен ¼рлiгi – низина и возвышенность
земли
2.2.3 Т¼мендегi с¼йлемдердi толыºтыр.
²àçàºñòàí … су ºорлар … àç. Åëiìiç … басты ¼зен …: Ертiс, Есiл, Iле, Сырдария, Н½ра, Жайыº. Балºаш, Зайсан, Арал – òàáè¹è ê¼ë…, àë ²àïøà¹àé ºîë … жасал¹ан к¼л.
2.2.4 Отын, су с¼здерiн септе»дер ж¸не т¸уелде»дер.
2.2.5 М¸тiндi ºазаºша¹а аудар.
Настало лето. Лето – хорошее время года. Летом я люблю быть на природе. Возле нашего аула есть речка Тоºырауын. Она не глубокая, зато чистая. На дне речки видно рыбки и камешки. Я люблю рыбачить. Утром рано встаю и иду к речке. До обеда рыбачу, а затем купаюсь.