Добавил:
Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:
Скачиваний:
43
Добавлен:
21.02.2017
Размер:
463.87 Кб
Скачать

II Жылу энергетикасы

2.1 ²Азаºстанны» отын ºорлары

2.1.1 М¸тiндi к¼шiрi»iз, с¼здiктi пайдаланып, алдымен жолма-жол, содан кейiн с¼йлеммен аудары»ыз.

²азаºстанда таби¹и отын ºоры: к¼мiр, м½най ж¸не газ.

Òàáè¹è îòûí ºîðûí 100% деп есептесек, онда елiмiздi» отыныны» к¼мiр 80 % , ì½íàé 13 %, ãàç 7 % º½райды. Б½л д¾ниеж¾зiлiк отын ºорыны» 0,5 (жарты пайызы).

²азаºстан есептеулер бойынша, отынмен ¼зiн толыº ºамтамасыз ететiн елдер ºатарына жатады.

´кiнiшке орай, 1993 жылы м¸лiметтер бойынша ²азаºстан электр энергиясымен 90 %, мазутпен 87 %, бензинмен 86 %, дизельдiк отынмен 74 %, таби¹и газбен 42 % ºамтамасыз етiлген.

Органикалыº отын iшiнде е» к¼бi к¼мiр. Мысалы, д¾ние ж¾зiнде к¼мiр ºоры 4850 млн.т. Б½л-76 %. ̽íàé 1150 ìëðä ò. Á½ë-19%.

Àë òàáè¹è ãàç ºîðû 310 ìëðä.ò. Á½ë-5 %.

Сауд Аравиясы, Кувейт, Абу-Дави, Ирак ж¸не Иранда м½най ºоры ¸лемдiк ºорды» 66% º½райды. Латын Америкасы ¸лемдiк ºорды» 12%-íå èå. ²àçàºñòàí¹à á½ë ºîðäû» 1,6 % келедi.

2.1.2 С¼з тiркестерiн ме»гертi»iз.

таби¹и отын ºоры - природные запасы топлива

толыº ºамтамасыз ету – обеспечивать полностью

òàáè¹è ãàç – природный газ

органикалыº отын – органическое топливо

ê¼ìið ºîðû – запасы угля

ì½íàé ºîðû – запасы нефти

ãàç ºîðû – запасы газа

¸ëåìäiê ºîð – запасы мира, всемирный запас

жарты пайыз – полпроцента

2.1.3 М¸тiндегi сан есiмдердi терiп, с¼збен жазы»ыз.

2.1.4 Мына етiстiктердi» болымсыз формасын жазы»ыз.

º½райды-

жатады –

ºамтамасыз етiлген –

келедi –

2.1.5 Т¼мендегi септеудi толыºтыр.

Àòàó íå? ê¼ìið

Iëiê íå …? ê¼ìið…

Барыс не…? ê¼ìið …

Табыс не…? ê¼ìið…

Жатыс не…? ê¼ìið …

Øû¹ûñ íå …? ê¼ìið …

К¼мектес не…? ê¼ìið…

1.1.6 М¸тiндi ºазаºша¹а аудары»ыз.

Казахстан богат углем. Уголь добывают в Караганде и Экибастузе.

В Экибастузе уголь добывают открытом способом. Там залежи угля расположены близ поверхности земли. Экибастузский уголь используется для выроботки электрической энергии.

2 Су ºорлары

2.2.1 М¸тiндi жол аралатып к¼шiрi»iз, с¼збе-с¼з ж¸не т½тас аудары»ыз.

²азiргi кезе»де су энергиясы ºазып алынатын отын т¾рлерiмен бiрге электр станциясыны» ма»ызды бiр к¼зiне айналып отыр. А¹ынды суларды» кинетикалыº энергиясы орасан зор. Жер бетiндегi барлыº а¹ын суларды» энергиясы толыº пайдаланылатын болса, онда жылына 33000 кВт са¹. Электр энергиясын ¼ндiруге болады. °рине, б½л м¾мкiн емес. ±ылыми болжамдар¹а ºара¹анда, ¸р т¾рлi технологиялыº ж¸не энергетикалыº себептерге байланысты, б½л энергияны» тек 25 %-тiн ¹ана iске жарату¹а болады. М½ны» ¼зi б¾гiнгi та»да д¾ние ж¾зi электр станцияларында ¼ндiрiлiп отыр¹ан электр энергиясы к¼лемiнен екi еседей артыº. Бiраº д¾ние ж¾зi елдерi осыншама ½шан те»iз энергияны» не бары 5 % -iн ¹ана пайдаланып отыр.

Д¾ние ж¾зiндегi су энергиясына бай елдер: ²ХР (д¾ние ж¾зi ºорыны» 13,5 пайызы,), ТМД (11 пайыз), А²Ш (7,2 пайыз), Заир (5,5 пайыз), Бразилия (5,3 пайыз).

Су энергиясыны» м¼лшерi а¹ыс к¾шiне тiкелей байланысты. Ал су а¹ысыны» к¾шеюi жер бедерiне, я¹ни жердi» ылдилы¹ы мен ¼рлiлiгiне, жауын-шашын м¼лшерiне т¸уелдi. Деректерге ºара¹анда, º½рлыºты» 800 мы» км2 òå»iç äå»ãåéiíåí ò¼ìåí, àë 150 ìëí êì2 те»iз бетiнен жо¹ары жатыр. Осы себептi, барлыº б½лаº, ¼зен сулары е»iс орналасºан, к¼л, те»iз, м½хит а»¹арына ºарай а¹ады.

´зен суларыны» к¼лемi мен а¹у шапша»ды¹ына ºарай оларды» энергия ºуатыны» м¼лшерi аныºталады.

2.2.2 С¼з тiркестерiн ме»герi»iз

ìà»ûçäû ê¼çi – значительный источник

а¹ынды сулар – проточные воды

¹ылыми болжамдар¹а ºара¹анда-

по научным прогнозам

энергия м¼лшерi – объем энергии

жер бедерi – рельеф земли

жауын-шашын¹а т¸уелдi – зависимо от дождя

òå»iç äå»ãåéi – уровень моря

а¹у шапша»ды¹ы – скорость течения

жер ылдиы мен ¼рлiгi – низина и возвышенность

земли

2.2.3 Т¼мендегi с¼йлемдердi толыºтыр.

²àçàºñòàí … су ºорлар … àç. Åëiìiç … басты ¼зен …: Ертiс, Есiл, Iле, Сырдария, Н½ра, Жайыº. Балºаш, Зайсан, Арал – òàáè¹è ê¼ë…, àë ²àïøà¹àé ºîë … жасал¹ан к¼л.

2.2.4 Отын, су с¼здерiн септе»дер ж¸не т¸уелде»дер.

2.2.5 М¸тiндi ºазаºша¹а аудар.

Настало лето. Лето – хорошее время года. Летом я люблю быть на природе. Возле нашего аула есть речка Тоºырауын. Она не глубокая, зато чистая. На дне речки видно рыбки и камешки. Я люблю рыбачить. Утром рано встаю и иду к речке. До обеда рыбачу, а затем купаюсь.

Соседние файлы в папке 2102172