Философия / ФИЛОСОФИЯ / Қазақ философия туралы / “Егемен Қазақстан” Республикалық газеті

“Егемен Ќазаќстан” Республикалыќ газеті            ЖАЛПЫЎЛТТЫЌ РЕСПУБЛИКАЛЫЌ ГАЗЕТ 1919 ЖЫЛЄЫ 17 ЖЕЛТОЌСАННАН ШЫЄА БАСТАДЫ   МЎЌАБА БЕТ   МЕМЛЕКЕТТІК САТЫП АЛУ РЕСМИ БҐЛІМ ЕГЕМЕН ЌАЗАЌСТАНДЫЌТАР ЗАМАНА БИЛІК ЭКОНОМИКА САЯСАТ ЌЎЌЫЌ ТІРШІЛІК ЈЛЕУМЕТ МИРАС ТЎЛЄА "ЕТЖЕЅДІ" РУХАНИЯТ ЈЛЕМ АЌПАРАТ ФОТОМЎРАЄАТ

ЖАЗЫЛУ

№88-89 (25935) 10 НАУРЫЗ СЈРСЕНБІ, 2010 ЖЫЛ 2006-05-19:

БУДДИЗМ

Буддизм атауы осы ілімніѕ негізін салушы Будда есімімен байланысты. “Будда” – сан­скрит сґзі (“будх” – ояну, кґзі ашылу), ўйќы­д­а­єы сананыѕ оянып, сергек санаєа ґтуін білдіреді. Бір сґзбен айтќанда, “будда” кез келген белсенді сананыѕ иесі, ал аќыл-ойдыѕ белсенді кїйініѕ не екенін Будда ілімі тїсін­діреді. Бўл ілімді VІ єасырда Їндістан жерінде тарихи ќайраткер Сиддхартха Гаутама таратты. 29 жасында Сиддхартха бар байлыќтан, патшалыќтан, отбасынан бас тартып, адамзат­ты азаптардан ќўтќарудыѕ жолын іздеп шыєа­ды. 6 жыл даналармен, діндарлармен јѕгіме­лесіп, таќуалыќ ґмір кешкенде ґзін ойлан­дырєан сўраќтарєа жауап таппайды. Бірде киелі саналатын Бодхи аєашыныѕ тїбінде ойєа шомып отырєан Сиддхартхаєа кенеттен шындыќ ашылады. Бўл шындыќ буддизмніѕ тґрт “ўлы аќиќатына” айналады.

Бірінші аќиќат бойынша адам ґмірі азап шегуден, ќайєы-ќасіреттен тўрады.

Екінші аќиќат бойынша азап шегудіѕ себептері адамдардыѕ тілегі мен ќўмарлыєына байланысты болады.

Їшінші аќиќат бойынша азаптан ќўтылу­дыѕ жолдары – адамдардыѕ ґздерініѕ тілек, ќўмарлыќ ўмтылыстарына тежеу салу.

Тґртінші аќиќат бойынша азаптан толыќ ќўтќарылу – Будда кґрсеткен жолєа тїсу. Ол “игілікті сегіз жол” мыналар: дўрыс тїсінік (пўтшылдыќтан, адасушылыќтан бґлек); дўрыс ой (кемелденген даналарєа тјн); дўрыс сґз (шыншыл, жылы); дўрыс іс-јрекет (татулыќ­таєы, таза); дўрыс жинаќылыќ (ґзін-ґзі тјрбиелеу, ґзін ўстай білу); дўрыс мінез-ќўлыќ (ешкімге жјбірлік кґрсетпеу); дўрыс кґѕіл бґлу (йога); рухани дўрыс шыныєу (медитация).

Буддизм жалпы діндарларєа арналєан бес, дінбасыларына арналєан он моральдыќ заѕ белгілейді.

Жалпы діндарлар мына міндеттерді орындаулары керек:

1) ешбір тірі жанды ґлтірмеу;

2) ешќашан ўрлыќ жасамау;

3) зинаќорлыќ жасамау;

4) ґтірік айтпау;

5) басты айналдыратын сусындар ішпеу.

Дінбасыларына осыєан ќоса таєы бес парыз (міндет) жїктеледі:

6) тїстен кейін тамаќ ішпеу;

7) кґѕіл кґтеруге ќатыспау;

8) иіс су жаєып, јшекей таќпау;

9) биік жјне кеѕ тґсекте жатпау;

10) алтын, кїміс жинамау.

Будда жолына тїсуші азаптан ќўтќарылу їшін монахтыќ ќауымєа (сангхаєа) кіруі керек. Олар пендешіліктіѕ ќамын тастап, ќайыр-сада­ќа­мен ґмір сїруге кґшеді. Олардыѕ ґмірі ўсаќ-тїйекке дейін реттелген. Монахтарєа 253 тїрлі ќылыќтарєа тыйым салынєан. Соныѕ ішіндегі еѕ негізгі талаптар жоєарыда айтылєан бесеуі.

Буддизм мен оныѕ ќасиетті кітаптарын еуропалыќ философтар ХІХ єасырдыѕ басында зерттей бастады. Ресей шыєыстанушылары В.П.Васильев, И.П.Минаев, С.Ф.Ольденбург, Ф.И.Щербатский, Ю.Н.Рерих, О.О.Розенберг ґз еѕбектері арќылы буддизммен таныстырды. Буддизмніѕ уаєыздары мен ќасиетті ќаєидалары мына кітаптарда баяндалєан: “Лалитавистра” (Будданыѕ ґмірбаяны), “Трипитака (Їш даналыќ)” – космогония, сангха ґмірі, Будданыѕ даналыќ сґздері, “Дхаммапада” – гнесеология жјне методология, т.б. ежелгі санскрит жјне пали тілінде жазылєан сутралар.

Буддизмніѕ дїниетанымдыќ жїйесін дхарма (болмыс), карма (таєдыр заѕы), сансара (ќайта туу), нирвана (азаптан ќўтќарылу), нидама (се­беп-салдар), сангха (ќауым) ўєымдары мен ка­те­гориялары ќўрайды. Бўл дінніѕ ґзіндік ерек­шелігі, белгілі бір бейнедегі ќўдай жоќ. Будда бар­лыќ ќўдайлардан жоєары тўрады. Ол ќўт­ќарылу мїмкіндігі бар жеке тылсым кїш емес, тек ќана адамдардыѕ кґзін ашып, оларєа аќи­ќатты танудыѕ, дўрыс жїрудіѕ жолын кґрсетеді.

Будда ілімі пайда болєанєа дейінгі їнділер­діѕ діни санасы мїлде басќаша болатын. Олар їшін Брахман барлыќ тіршілік иесін жаратушы јлемдік рух, сондыќтан барлыќ тірі жандар оєан жетуге талпынады. Ол їшін материалдыќ ґмірден бас тартып, тјнніѕ тілегін жою керек. Тјнді жойып, мјѕгілік жан жаѕа денеге беріледі, бўл їдеріс жан Јлемдік Жанмен ќосылєанша ќайталана береді. Жанныѕ берілуі туралы ілімнен жазалау заѕы туады. Индусты осы ґмірде де, о дїниеде де жаза кїтіп тўрады. Јрине, индустар да ґздерін рухани жетілдіру арќылы жоєары каста – брахман бола алады, біраќ бўл да олардыѕ келесі ґмірдегі карма­ларын аныќтай алмады. Сондыќтан индустар­дыѕ ґмірі сансыз ќўдайєа ќўлшылыќпен, ќасиетті жердіѕ бјріне бас июмен, ќатал тјртіп, кґптеген міндеттерді мойнына алумен ґтті.

Осы жаєдай да буддизм ілімініѕ Їндістанда пайда болуына јлеуметтік-рухани алєышарттар жасалєандыєын кґрсетеді. Кез келген адам ґзініѕ ќоєамдаєы орнына ќарамастан жјне де кїрделі діни рјсімдерді атќармай-аќ, азаптан ќўтылуєа мїмкіндік беретін ілімнен ќолдау табары сґзсіз болды.

 Буддизм бойынша барлыќ тіршілік иелері теѕ дјрежеде ќарастырылады. Касталыќ жїйе (адамдарды тґрт топќа бґлу) жоќќа шыєа­рылады. Адамныѕ барлыєы да тек тіршілік иесі, сондыќтан адамдар басќа тіршілік иесіне зиянкестік жасауєа ќўќыєы жоќ.

Барлыќ  діндердегідей буддизмде де мате­риалдыќ дїние теріске шыєарылады. Дїниеде болып жатќан ќўбылыстар – дхармалардыѕ (рухани бґлшектердіѕ) шексіз ќозєалысыныѕ нјтижесі. Ќозєалыстаєы дхармалардыѕ тіркестері јр тїрлі заттарды, жануарларды, адамдарды ќў­райды. Дхарма тіркестерініѕ їзілісі ґлімге јке­леді. Алайда,  дхарма жоєалып кетпей, жаѕадан бірігіп, ќайта туу басталады. Ќайта туу карма (таєдыр) заѕымен аныќталады, яєни тірі жанныѕ таєдыры оныѕ тікелей ґзіне єана емес, оныѕ жаныныѕ алдындаєы іс-јрекетіне, ниетіне де байланысты. Мўнда шексіз ќайта туу їдерісі сансара (ґмірдіѕ доѕєалаєы) деп аталады. Карма заѕына тјуелділіктен, ќателесушілік пен ада­сушылыќтан арылєан адам нирванаєа (абсолютті тіршілікке) жетеді. Нирвананыѕ тґменгі кїйінде адам ќанаєатсыздану мен азаптанудан ќўтылады. Жоєарєы кїйде – махапаринирванада адам моральдыќ кірлеуден арылып, буддалыќ аќыл-ойєа ие болады.

Болмыстыѕ космогониялыќ суреті буддизм­ніѕ трактаттарында пирамида тїрінде берілген. Тіршіліктіѕ јр тїрлі деѕгейлері бар. Тґменгі (ка­малока), ортаѕєы (рупалока), жоєарєы (ару­пало­ка), 4-ші деѕгей кґрінбейтін таза сананыѕ јлемі.

Буддизм де ґзге јлемдік діндер сияќты біртў­тас емес. Дїние жїзінде бўл дінніѕ тармаќтары ґте кґп. Хинаяна немесе тхеравада (оѕтїстік буддизм) жјне махаяна (солтїстік буддизм) негізгі баєыттары болып табылады.

Хинаяна – “ќўтылудыѕ тар жолы” ілімі бойынша архат – кемелденген адам нирванаєа жеткен соѕ жерге ќайтып келмейді. Мўндаєы дінге сенушілер рухтармен, перілермен, ќорєау­шы ќўдайлармен тыєыз араласады. Оларєа арнап діни рјсімдер ґткізіп, ґздеріне кґмек сўрайды. Хинаяна баєыты Їндістан, Шри-Ланка, Бангладеш, Бирма, Тайланд, Лаос, Камбоджа, Малайзияда тараєан. Ќазір Шри-Ланкада хинаяна – ресми мемлекеттік дін. Мўнда буддалыќ сангханыѕ їш їлкен баєыты жјне 20-дан астам ўсаќ монахтыќ бірлестіктері бар.

Негізгі баєыттардыѕ бірі – сиамдыќ баєыт аралдыѕ орталыќ аудандарында, ал амарапура мен рама баєыттары шеткі жаєалауларда таралєан. Канди ќаласындаєы Буддаєа арналєан Далада Малигава храмы буддашылардыѕ ќасиетті діни орны болып есептеледі. Осы орталыќ ауданда олардыѕ табынатын ќасиетті жерлері шоєырланєан. Сиам-никай Канди ќауымдастыєыныѕ монахтары осы жерлерде діни саяхат жасаушыларды ќабылдап, діни мейрамдар мен єўрыптарды ґткізеді. Ќазіргі кезеѕдегі буддизм ілімініѕ саќтаушылары жјне ошаєы кандилыќ сангха деп есептеледі. Буддизм­ніѕ мемлекеттік мјрте­бесі Шри-Лан­каныѕ Кон­ститу­циясы­мен бекі­тілген. Мем­лекеттік ту­ларында ќы­лыш ўстаєан арыстанмен ќоса Буддаєа шындыќ ашылєан ќа­сиет­ті Бодхи аєашыныѕ жапыраќтары бейнелен­ген, тудыѕ тїсі де сар­єыш, монахтардыѕ дјс­тїрлі киімдерініѕ тїсімен боялєан.

Ќазіргі Шри-Ланкада 20 мыѕнан астам монах­ ґмір сїреді, орта есеп­­пен алєанда јр храм­єа 3 монахтан, 1300 будда­шыєа бір храмнан келеді. Жалпы елде 8000 буд­далыќ храм мен монас­тырлар бар. Бўл храм­дарды Шри-Лан­каныѕ тарихи ескерт­кіштері мен мјдение­тініѕ жиын­тыќ орталыќ­тары десе болады.

Їндіќытай  тїбегін­дегі елдердіѕ 94%-ы буд­дизмді ўстанады. Тўр­єын­дардыѕ 80%-ы хи­ная­на баєытында, тек Вьетнамда махаяна баєы­ты тараєан. Буддизм ќауымдары – бўл елдер­де феодалдыќ ќоєам ке­зеѕінен саќталєан кїр­делі иерархиялыќ жїйе. ХХ єасырдыѕ 60-80-ші жылдарынан бастап буддизмді жаѕа єасыр жає­дайына бейімдеу мј­селесі кґтерілген бола­тын, јр елде бўл ґзгеріс­тер јрќалай жїруде. Тай­ландта тўрєындардыѕ 93%-ы,  Камбоджа, Лаос­та 90%-ы буддизмді ўстанады. Бўл ел­дердегі сангханыѕ діни-саяси, јлеуметтік ќыз­меттері жїйелі баєытта дамыты­лып отырады.

Махаяна (ќўтылудыѕ кеѕ жолы) Орта Азия елдерініѕ кґбінде тара­єан. Бўл баєыттаєы кемелденген адам (бодд­хисатва) нирванаєа жетіп, жер бетіндегі адам­дарєа кґмек беру їшін ќайта оралады. Махаяна баєыты Ќытайда біздіѕ дјуіріміздіѕ бірінші мыѕжылдыєында пайда болып, ерекше даму жолын тапты. Ќытайдыѕ дјстїрлі діндері – кон­фуцийшылдыќты, дао­сизмді ысырып, бір­неше рет мемлекеттік дін деѕ­гейіне кґтеріл­ген­дігі тарихтан белгілі. Буддизм Ќытай мјдение­тіне елеулі ыќпал еткенін ќазіргі ќытай јдебие­тінен, сурет жјне сјулет ґнерінен кґреміз.

Їндіќытай елдерініѕ діни жїйесі синкреттік баєытымен ерекшеленеді. Мўнда тхеравада баєы­ты мен брахманизм жјне жергілікті тўр­єын­дардыѕ ани­мис­тік сенімдері тыєыз байла­ны­сып жатады. Со­нымен ќоса бўл елдердегі дінді ўстанушылар нирванаєа жетуді маќсат етпей, “ґмірлік парызды орындауєа” баєытта­лады. Монас­тырлардыѕ жергілікті ќоєамдыќ ґмірдегі ќызметтері тїрліше. Монахтар діни ўстаз да, адамгер­шілігімен їлгі етерлік тўлєа да болады. Монах­тардыѕ саныныѕ кґптігі сонша, 200 діндарєа 150 монахтан келеді.

Тайландта тхераваданыѕ мемле­кеттік дін ретінде бекітілуі тайлыќ патша Рама Кам­хенга­ныѕ (1275-1317) есімімен жјне Сухогай мемле­кетініѕ ќўрылуы­мен байланысты. Ло Тхай (1318-1347) патшалыєы тўсында Махатхат храмы мен оныѕ ќасына патша сарайы салынды. Бўл тай патшалыєы­ныѕ билігі мен буддизм ілімініѕ бірлігін білдіреді. Ли Тхай (1347-1370) бас­шылыєы кезінде кґп­те­­г­ен монастыр­лар салынып, жїз­ден астам Будда­ныѕ мїсіндері жасалды. Ол Шри-Ланкадаєы їлкен Будданыѕ бейнесі мен ќасиетті Бодхи аєашы­ныѕ бўтаєын Тайландќа јкелдірді. Осы кезеѕде сукотай – шрилан­калыќ діни ќарым-ќатынас ќалып­тас­ты. Ли Тхайдыѕ ґзі буддалыќ трак­тат жазып, Махад­каммарача – “Ўлы Дхарма патшасы” мјртебесін алды.

ХІV єасырда Їндіќытайда будда ілімініѕ орталыєы тай мемлекеті – Аютия (Сиам деген атпен белгілі), ХV єасырда Чиангмай болды. Тайландтаєы ўлттыќ идеологияныѕ ґсу барысымен ќатар буддизмніѕ ді­ни-этикалыќ ќўндылыќтарыныѕ мјні жоєарылай тїсті. ХХ єасыр­дыѕ басында сангханыѕ рґлі ќоєамдыќ ґмірде  біраз тґмендеп ќалды. Біраќ 70-ші жылдары буддизм тўжырым­дамасы елеулі тїрде жанданды­рылып, білім беру саласында, саяси-јлеумет­тік салаларда кїшейтілді. 80-90-шы жылдары Тайланд сангха­сыныѕ ішінде ќызметтері ќазіргі ќа­ла ґмірі­мен байланысты реформатор-монах­тар пайда болды. Ќалалыќ тўрмыс жаєдайында дјстїрлі буддалыќ ќўндылыќтарды ќолдану  алєа ќойылды – салттарында реформатор-монахтар жай халыќтыѕ кїнделікті жјне ќоєамдыќ ґмірінде жетекші орын ала бастады.

Камбоджада тўрєындардыѕ 90%-дан астамы буддизмді ўстанады. 1953 жылы тјуелсіздік алєан соѕ буддизм мемлекеттік дінге айналып, ел дамуыныѕ ўлттыќ “кхмерлік буддалыќ социа­лизм” баєдарламасы жасалды. 70-ші жыл­дары монахтыќтыѕ саяси белсенділігі айтар­лыќтай артты. Пол Пот (1975-1979) режі­мінде сангха таратылды, діни нанымдарєа тыйым са­лынды. 1979 жылы КХР ќўрылєан соѕ, сангха ќызметімен буддизмді ќайта жаѕ­єыр­ту бастал­ды. 1990 жылы буддизм ќайтадан мемлекеттік дін деп жарияланды. 1993 жылы Камбоджада монархия ќалпына келтірілгеннен кейін буддалыќ сангха ќайта ґрледі, оныѕ саны ґсті, јлеуметтік-мјдени жјне аєартушылыќ јрекеті жанданды, буддалыќ мейрамдар аталып ґтетін болды. Конституцияда кґрініс тапќан “ўлт-таќ-дін” триадасы басты идеологиялыќ ўстаным деп жарияланды.

Лаоста халыќтыѕ 90%-ына жуыєы буд­дизмді ўстанады. 1975 жылєа дейін буддизм мемлекеттік дін, ал патша оныѕ жанашыры деп саналды. 1973 жылы ЛХДР жарияланєан соѕ, Лаос азаматтарыныѕ бостандыєы, ќўќы шеѕ­берінде буддалыќ ќауымдарда діни рјсімдерді атќару мїмкіндігі саќталды. 70-80-ші жылдары билік басындаєы режим халыќ арасында Лаос революциясыныѕ маќсаттары мен міндеттерін насихаттауєа, Лаос халыќ-революциялыќ пар­ти­я­сыныѕ саясатын тїсіндіруге сангханы кеѕі­нен тартты. Сангха ґкіметпен жјне жергілік­ті билікпен біріге отырып, халыќты јлеуметтік-мјдени даму баєдарларын іске асыруєа жўмыл­дырды. 90-шы жылдары сангханыѕ саяси ќыз­меті бјсеѕдеді. Енді ол аєартушылыќ, денсау­лыќ саќтау, мјдени жјне бейбітшілік сияќты дјстїрлі ќызметтерді атќаруєа кґп кґѕіл бґлді.

Мьянмада халыќтыѕ 70%-єа жуыєы буддизмді ўстанады. Алайда ўлттыќ мјселеніѕ шешілмеуі мўндаєы діни жаєдайды ушыќтырып тўр. 50-60-шы жылдары тјуелсіздік алєан соѕ Мьянмада “буддалыќ ренессанс” кезеѕі бастал­ды. Ол ґкіметтіѕ ґз саясатында дїниетаным­дыќ негізін буддизм ќўраєан ўлтшылдыќты ќолдануєа деген талпынысымен байланысты болды. 1961 жылы ґкімет басына јскерилер келгенде сангханыѕ ќоєам ґміріндегі саяси рґлі тым јлсіреп кетті. 80-ші жылдардан бастап сангха мен мемлекеттіѕ тыєыз байланысќа тїскені байќалады.

Ќазаќстан мен Орталыќ Азия жеріне буд­дизм V-VІ єасырларда тарала бастаєан. Бўєан Ўлы Жібек жолы ашќан сауда, мјдени, саяси ќарым-ќатынастар себеп болєан деп жазады тарихшылар. ХХ єасырдыѕ екінші жартысында жїргізілген археологиялыќ ќазбалар буддизмніѕ Оѕтїстік Ќазаќстан, Жамбыл облыстарында, Ќытаймен шекаралас аумаќтарда таралєанын дјлелдейді. Біраќ бўл жерлердегі буддизмніѕ ќандай деѕгейде болєандыєы туралы арнайы зерттеулер жоќ. Ќазіргі Ќазаќстан жерінде буд­дизмді ўстану­шылар ґте аз. Оларєа елімізде тў­ра­тын бурят­тар, ќалмаќтар, моѕєолдар, Алма­тыда тіркелген буддистердіѕ ашќан ќауымдас­тыєы жатады. Бўл кішкене ќауымдастыќтыѕ еліміздегі ќазіргі діни жаєдайєа ешќандай ыќпалы жоќ десе де болады. Ќауымныѕ басќа елдердегі буддизм­ніѕ секталары немесе елімізде соѕєы кезде пайда болєан діни баєыттар сияќты мемлекеттіѕ ќоєамдыќ ґміріндегі белсенділігі туралы мјлі­меттер кездеспейді. Јйтсе де елімізде тіркелген кейбір аєымдардыѕ буддизм іліміне жїгінетін­дігін байќауєа болады. Буддизм іліміндегі карма заѕы, ќайта туу, ќўдайєа жету­діѕ рухани жолы сияќты ўєымдарды ґз идея­ларында ќолдану арќылы жастарды ќызыќты­рып, миссионерлік ќыз­меттерін іске асырушылар бар.

Авторы: Наєима БАЙТЕНОВА, јл-Фараби атындаєы Ќазаќ ўлттыќ университетініѕ кафедра меѕгерушісі, философия єылымдарыныѕ докторы, профессор, Ќарлыєаш БОРБАСОВА, јл-Фараби атындаu ЖАЅАЛЫЌТАР 2010-03-10 Кеше Парламент Сенатыныѕ Тґраєасы Ќасым-Жомарт Тоќаевтыѕ ќатысуымен “Ґѕір” депутаттыќ тобыныѕ кезекті отырысы болып ґтті. Толыєымен

2010-03-10 Премьер-Министр Кјрім Мјсімовтіѕ тґраєалыєымен ґткен кешегі Їкімет отырысында еліміздіѕ тўрєын їй ќўрылысы саласын дамытуєа ќатысты бірќатар мјселелер ќаралды.

Толыєымен

2010-03-10 Кеше Премьер-Министр Кјрім Мјсімов мемлекеттіѕ оѕтїстік шекараларын одан јрі ныєайту мјселелері жґнінде жўмыс бабындаєы кеѕес ґткізді. Толыєымен

2010-03-10 Жас аналарды ќўттыќтай отырып, нўротандыќтар аналарды ќорєау мен отбасы мјртебесін ны­єайту партияныѕ басым баєыт­тарыныѕ бірі екенін атап ґтті. Толыєымен

2010-03-10 Женева ќаласында Нјсіл­дік кемсітушіліктіѕ барлыќ тїрін жою туралы халыќаралыќ тўжы­рым­даманы жїзеге асыру баєы­тын­да Ќазаќстан дайындаєан 4 жјне 5 бірлескен есеп  беру баян­дамасын ќорєау ќоры­тын­ды­сына арналєан баспасґз мјслихаты ўйымдас­ты­рыл­ды. Толыєымен

2010-03-06 Мемлекет басшысы Нўрсўлтан Назарбаев Ауыл шаруашылыєы министрі Аќылбек Кїрішбаевты ќабылдады.

Толыєымен

2010-03-06 Кеше Ќасым-Жомарт Тоќаевтыѕ тґраєалыќ етуімен Парламент Сенатыныѕ кезекті жалпы отырысы болды. Толыєымен

2010-03-06 Айтулы мерекемен ќўттыќтады

Толыєымен

2010-03-05 Мемлекет басшысы Нўрсўлтан Назарбаев “KEGOK” АЌ президенті Алмасадам Сјтќалиевті ќабылдады.

Толыєымен

2010-03-05 Сјрсенбі кїні Мјскеуде Ќазаќстан Республикасыныѕ Премьер-Министрі Кјрім Мјсімов пен Ресей Федерациясы Їкіметініѕ Тґраєасы Владимир Путинніѕ кездесуі болып ґтті.

Толыєымен

Мўраєат ЕГЕМЕН ЌАЗАЌСТАНДЫЌТАР “Егемен Ќазаќстан” Республикалыќ газеті" ААЌ, 2006