65.Болмыс және материя ұғымдары

Болмыс категориясы шындықты бейнелейтін негізгі философиялық ұғымдарға жатады.Болмыс ұғымының мағынасы 3даму кезеңінен өтті:1.Мифологиялық тұрғыдан қаралды;2.Натуралистік онтология;3.Болмысты адамның іс әрекетімен таным арқылы байланыстырады.Ең бірінші кезеңде,болмыс құпия ,күштерге толы шындық деп танылып,образдық бейнелеу арқылы түсіндірілді.Натуралистік онтология болмысты заттар мен құбылыстар әлеміне теңестірді.Ең алғашқы болмысты енгізген көне грек ойшылы Парменид:"Болмыс–бар болу,өмір сүру,одан басқа ештеңе жоқ,ал жоқ болу–болмыссыздық."Ол әлемнің болмыс есебінде тұтастығына, тұрақтылығына,мәңгілігіне,ең бастысы бар болуына,өмір сүретіндігіне көңіл бөледі.Гераклит:"Болмыс–үзіліссіз қалыптасу.Үзіліссіз қалыптасу–космос шеңбңерінде төрт стихияның бір бірімен өзара араласуы".Платон:"Болмыс–мәңгілік өмір сүретін,өзгермейтін сана тектес рухани идеялар дүниесі.Ол 3 онтологиялық субстанциядан тұрады:1.Тұтастық,ешқандай белгісі жоқ және бөлінбейді,басы да,аяғы жоқ,қозғалмайды және кеңістіктен тысқары.2.ақыл.3.жан".Ортағасырлық философия бір ақ бомысты мойындайды:"Шынайы болмыс–жаратушы.Ол жоқты бар етіп жасады".Жаңа заман философиясы болмыс мәселесін 2 тұрғыдан түсіндірді:1Субстанционалдық тұрғыдан.2.Кант бастаған субьективтік тұрғыдан.Кант болмысты 2 бөлді:апериорлы,апостериорлы.Болмыстың формалары: әлемдік, табиғи, қоғамдық, адам, заттар, т.б.Материя ұғымы–дүниені адамның санасынан тыс,әрі тәуелсіз объективті шындық деп қарайтын материалистік дүниетанымның түп қазығы, мән мағынасы болып табылатын негізгі ұғым.Бұл ұғым материалистік ағыммен бірге пайда болып,бірге жасасып,тарихи түрде қалыптасқан.Объективті идеалистердің (Платон,Гегель) тұжырымы бойнша,материалдық дүние дегеніміз–бүкіл әлемді ұстап тұрған құдайға тән сипаты бар ақыл ойдың,абсолюттік идеяның нақты көрініс табуы,іс жүзіне асуы.Аристотель:"материя–барлық заттар құралып,жасалып шығатын материал,ол түр арқылы ғана мәнге ие болады" деген.

66. А.Эйнштейн теориясының ф/қ маңызы.

1905 ж/е 19016 ж Энштейн тұжырымдаған кеңістік пен уақыт/ң физ. Теориясы. Ол Галилей – Ньютонның классикалық салыстырмалы деп аталатын принціпінен келіп шығады. Бұл принціп б/ша мех. Процестер бірі екіншісіне қарағанда түзу сызықты ж/е бірқалыпты қозғалатын инерциалды жүйелерде біртектес жүреді. Оптика мен электродинамиканың дамуы осы принципті жарықтың, яғни электромагниттік толқындардың таралуында қолдануға болатын ж/е абс. Уақыт абс. Бірмезгілділік, сондай- ақ абс. Кеңістік ұғымдарынан бас тарту қортындысына әкелді. Материя қозғалысының ерекшеліктеріне байланысты кеңістік- уақыттық қасиеттерді анықтау абс.кеңістік пен уақыт туралы классикалық физика түсінігі шеңберінің тарлығын ж/е оларды қозғалатын материядан бөліп қарауға болмайтынын көрсетеді. С.т-классикалық механиканы рационалды қорытушы ж/е механика принциптерінің қолдану өрісін денелердің жарық жылдамдығына жақын жылдамдықпен қозғалысына дейін кеңітуші теория ретінде қалыптасты. Ф/ң идеалистік ж/е позитивистік бағыттары С.т – н ғылымынын субъективті сипаты ж/е физ.процестер/ң бақылаушыға байланыстылығын дәлелі ретінде пайдаланғысы келеді. Бірақ с.т н реалдық шындықты бейнелейтін, класикалық механикадан гөрі элекватты.