Сигнал беру кешені

571. Жобаланатын жер асты қазбаларындағы байланыс және сигнал беру кешені қондырғы құрамы және конструктивті орындау кезінде Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар жөніндегі министрінің 2008 жылғы 25 шілдедегі № 132 бұйрығымен бекітілген Жер асты тәсілімен жұмыстар жүргізу кезіндегі өнеркәсіптік қауіпсіздік талаптарының, аварияларды жою жоспарларын жасау және әдістемелік нұсқамалар, ал газ бойынша қауіпті шахталар бойынша-көмір және сланц шахталарындағы қауіпсіздік талаптарының және өнеркәсіп қауіпсіздігінің басқа талаптарын қанағаттандырады.

572. Шахтадағы авария туралы тау-кен жұмыскерлеріне хабарлау сенімділігін арттыру үшін авариялық сигнал беруден басқа, тарату-іздестіру байланысының дыбыс зорайтқыш авария сипаты және тау-кен жұмыскерлерінің қауіпсіз шығару жолдары туралы хабарлауды қарастырады.

573. Тау-кен өндіру жұмысы, тау-кен техникалық технологиясына және басқа жағдайларға байланысты авариялық сигнал беру түрін таңдау еңбек қауіпсіздігі мамандандырылған институтының ұсыныстырына сәйкес іске асырылады.

574. Деңгейжиектердегі тоқарба машинистерімен шахта ішілік көлік диспетчерінің жедел байланысы үшін түйіспелі желі арқылы жоғары жиіліктегі байланыс жобалау.

575. Өзіндік жүретін көлікті диспетчер байланыс іріктеп шақыратын және диспетчерге дыбыс зорайтқыш қабылдауымен дуплексті жоғары жиілікті байланыс аппаратурасымен қамтамасыз етіледі. Жылжымалы объектілер абоненттері жалпы кенішті желісіне диспетчермен сөйлесуді бақылаумен диспетчерлік станциялар арқылы шығады. Жылжымалы объектісі бар жоғары жиілікті байланыс жүйесі. ИТҚ, тау-кен мастері жөніндегі тау-кен жұмыскерлері үшін абоненттерді таңдап шақыру мүмкіндігі бар сигнал беру қабылдағыштарын қолданумен толықтыру ұсынылады.

576. Шахта ішілік көлік диспетчерінің (оператор) кенді тиеу және түсіру, тоқарба депосымен және онымен шахтаның басқа технологиялық қызметтерімен байланысатын пункттермен байланысы үшін жедел телефон байланыс құрылғысы қарастырылады.

14 - бөлімше. Асханалық байланыс және сигнал беру

577. Әрбір көтергіш құрылғы оқпандар тереңдігі 300 м артық болғанда жер асты ыдысында немесе оның қақпағында болатын көтеру машинистімен адамдар арасында екі жақты жоғарғы жиілікті байланысымен жабдықталған, сонымен қатар, клеттен кодтық сигналдар беру көзделеді, егер байланысының қолданылатын аппаратурасының техникалық мүмкіндігімен қамтамасыз етілсе.

578. Жер асты ыдысында немесе оның қақпағында болатын көтеру машинистімен адамдар арасында байланыс оқпандары қарау және жөндеу кезінде, екі жақты жоғары жиіліктегі байланыс қолданылады.

Радио байланыс құралдарын пайдалануға жол беріледі.

579. Көтергіш машина машинисті және тұтқашы арасындағы, тұтқашы мен оқпаншы арасында тікелей телефон және өндірістік дыбыс зорайтқыш байланыс қолданылады.

580. Көтергіш құралдармен жабдықталған шахта оқпандары үшін асханалық электр сигнал беру жобаланады. Адамдар және жүк-адамдар көтергіш құрылғысында асханалық сигнал беру құрылғысының екі кешені (негізгі және резервті) қарастырылады. Резервті сигнал беру ретінде машинист, оқпаншы, тұтқашы арасында жоғары жиілікті байланыс қолдануға жол беріледі.

Тәуелсіз екі көтергіш құрылғы болған кезінде, әрқайсысы адамдарды барлық деңгейжиектерден түсіру және көтеруді қамтамасыз ететін бір оқпанды асханалық сигнал беруді қайталау талап етіледі.

581. Асханалық сигнал беру құрылғысын жобалау кезінде Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрінің 2008 жылғы 25 шілдедегі № 132 бұйрығымен бекітілген Жер асты тәсілімен жұмыстар жүргізу кезіндегі өнеркәсіптік қауіпсіздік талаптарында баяндалған сигнал беру жөніндегі тосқауыл қою талаптары ескеріледі.

15 - бөлімше. Желілі-кабельдік ғимарат

582. Кеніш үстінде байланыс, сигнал беру және желілік ғимараттарын жобалау ВНТП-116 байланыстың сымды құралдары. Желілік-кабельді ғимараттар, ОРД 14.370-42 Гипрозем және осы тарумен әзірленген өндірісті басқарудың техникалық құралдарын жобалау және нұсқаулыққа сәйкес іске асырылады.

583. Кәсіпорын аумағында кабельдерге өнеркәсіп байланысы және сигнал берудің барлық түрлері, телемеханикке арналған жұптар, өндірісті басқарудың автоматтандырылған жүйесі, технологиялық процестерді басқарудың автоматтандырылған жүйесі, мәліметтерді берудің (тарату-іздестіру байланыс желісі және радиофикациядан басқа) енгізілетін бірыңғай кешенді телефон желісі жобаланады. Жекеленген жағдайда технико-экономикалық негіздеме кезінде өнеркәсіп байланыс және сигнал берудің жеке және топтық түрлеріне қарай дара желілерді жобалауға жол беріледі.

584. Желілердің пайдаланылуы мен мақсатына қарамастан кешенді телефон желісіне енгізілген барлық желілердің ортақ коммуникациялық құрылғысы (жәшік, кросс және тағы басқа) болады. Арнайы байланыс желілеріне қатысты емес (ҚНжЕ 11-11, II бөлім, 8.27 тармақшасын қараңыз).

585. Кешенді телефон желісін жобалау кезінде кабельдердегі пайдалану қорының құралы:

магистралды желі үшін мекеменің өндірістік автоматты телефон станциясынан тарату шкафына дейін (шкафтан қорабқа дейін)-15 %;

тарату желісі (шкафтан қорапқа дейін)-20-25 %;

шахтадағы тарату желісі үшін 30-40 %.

(Пайдалану қоры-кабельдің бос сыйымдылығының пайызбен көрсетілген іске қосылған сыйымдылыққа қатынасы).

586. Кәсіпорындарда кешенді телефон желісі кабельді. Кабель салу экономикалық тиімді болғанда барынша алыс орналасқан абоненттердің аз соңын қосу үшін ғана ауа-сымды желілерді жобалауға жол беріледі.

587. Желінің нақты учаскесінде салу үшін кабель таңдау талап ететін беру сапасына, сондай-ақ салу жағдайына байланысты электрлік есеппен анықталады.

588. Жерасты қазуда байланыс желісі ТУ 16-705433 сәйкес тек шахталық телефон кабелдерімен салынады. Шахты телефон кабелдерінің маркісін, оларды жерасты қазбаларында салу жағдайына байланысты 71-кесте бойынша жүргізіледі.

589. Жер бетінде өзара қосу кабельдерімен байланысты телефон шкафтарына енгізілген және әртүрлі оқпандарда (ұңғымаларда) немесе бір оқпанның әртүрлі бөлімшелерінде салынған жерасты қазбаларында телефон желісін жобалау екіден кем емес магистралды (оқпанды) кабель қарастырылады. Деңгейжиектер арасындағы, көрсетілген шкафтардың бірінің арасындағы немесе өндірістік автоматты телефон станциясының кроссы арасындағы магистральды кабель сыйымдылығы жобаланатын жүктемеге және пайдалану қорына (15 %) резервті авариялық қордың 30 % мөлшерлеріндегі кабельдің стандартты сыйымдылығына дейін дөңгелектеумен анықталады. Қосу кабелінің шкафтар арасындағы сыйымдылығы жер бетінде жер бетіне шығатын және өндірістік автоматты телефон станциясының кроссымен тікелей байланысы жоқ шкафқа қосылған магистралды кабель сыйымдылығы бойынша қабылданады.

590. Әрбір жұмыс деңгейжиектерде сақиналы желілер қарастыралады. Желіні сақиналау кезінде аралас қораптар арасындағы қосу кабелінің сыйымдылығы сақиналауға жататын және барынша үлкен сыйымдылығы бар бір кабельдің 30 % мөлшерінде қабылданады.

591. Телефон желілерін жер асты қазбаларында жобалау кезінде бір кабельде ұшқын қауіпті және ұшқын қауіпті емес тізбектерді біріктіруге жол берілмейді.

592. Шахталық телефон қабельдерін тарату және қосу шахталық кабельдік арматура арқылы іске асырылады.

593. Кәсіпорынның телефон желілері мен телефон кәріздері осы ауданның 10 жылдан кем емес даму перспективасын ескере отырып, жүргізіледі.

594. Электрофицирленген темір жол немесе жоғары жиіліктегі электр беру желілері әсер ететін аумақтан өтетін байланыс желісін жобалау кезінде Сымды байланыс және сымды тарату құрылғыларын электрифицирленген темір жолдың ауыспалы тогының тартқыш желісінің әсерінен қорғау талаптарын және темір жол сигнал берудің сымды байланысы құрылғыларын қорғау талаптарын және телемеханикті қауіпті және кедергі жасайтын электр беру желілерінен қорғау талаптарын басшылыққа алады.

45 - кесте

Телефон кабельдерін пайдаланудың техникалық шарттары

Кабель маркасы	Кабель атауы	Пайдалану басымды саласы		Салудың ұсынылатын орындары
			Тіке баған	еңкіш баған	Кен орындары және баған маңындағы алаң	Квершлаг	Орттар	Тасылым штректері	Еңіс, бремсберг, жүрулер
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
КТМППЭЗКШв	Полиэтиленмен оқшауланған мыс желілі және экранде брондалған, болат мырышталған сымдармен толтырылған поливинилхлорид пластигімен жасалған шлангілі магистральды телефон кабелдері	Менханикалық зақымдануы жоғары шахтаның тіке және еңіс оқпандарында салу үшін	Р	р	н	н	н	н	н

45 – кестенің жалғасы

1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
КТМППЭЗКШв	Полиэтиленмен оқшауланған мыс желілі және экранде брондалған, болат мырышталған сымдармен толтырылған поливинилхлорид пластигімен жасалған шлангілі тарату телефон кабелдері		р	р	н	н	н	н	н
КТППВЭЗ	Мыс желілі, полиэтиленмен оқшауланған, ішкі қабықшасы полиэтиленнен, сыртқы поливинилхлорид экранде толтырылған тарату телефон кабелдері	Жер бетінде сыртқа салуға арналған көлденең және еңіс қазбалар бойынша шахталарда салу үшін	н	р	р	р	р	р	н

45 – кестенің жалғасы

1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
КТППВЭ	Мыс желілі, полиэтиленмен оқшауланған, экрандағы қабықшасымен болат таспамен брондалған, тарату телефон кабельдер	Жер бетінде сыртқа салуға арналған көлденең және еңіс қазбалар бойынша шахталарды салу үшін	н	р	р	р	р	р	н
КТППЭЗбШв	Мыс желілі, полиэтиленмен және қабықшасымен, толықтырумен оқшауланған, болат таспамен брондалған, поливинилхлорид пластигінен жасалған шлангілі тарату телефон кабелдері	Ылғалдылығы жоғары және механикалық зақымдану мүмкіндігі жоғары көлденең және еңіс қазбалар бойынша шахталарды салу үшін	н	р	н	н	н	н	р

1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
КТППЭБбШв	Мыс желілі, полиэтиленмен және қабықшасымен, толықтырумен оқшауланған, экранда болат таспамен брондалған тарату телефон кабельдері		н	р	н	н	н	н	р
КТАПВ	Мыс желілі, полиэтиленмен оқшауланған, поливинилхлорид пластигі қабықшасындағы тарату телефон кабельдері	Шахталарда уақытша байланыс ұйымдастыру үшін	н	р	р	р	р	р	р
	2	3	4	5	6	7	8	9	10
КТАПВТ	Мыс желілі, полиэтиленмен оқшауланған, поливинилхлорид пластигі қабықшасындағы тарату телефон кабельдері	Көлденең және еңіс қазбалар бойынша шахтада салу үшін	Рх	Р	Р	Р	Р	Р	Р

Шартты белгілер: р-рұқсат етілген

н-ұсынылмайды

рх-уақытша байланыс

8 – бөлім. Технологиялық процестерді автоматтандыру және диспетчерлеу

1 - бөлімше. Жалпы талаптар

595. Автоматтандыру және басқару тарауын әзірлеу кезінде жаңаларды салу, қолданыстағы жер асты кеніштерін реконструкциялау, кеңейту, техникалық қайта жарақтандыру және қуаттылығын қолдау үшін жобалық құжаттар құрамында осы нормалар сақталады. Қазандық, компрессорлық, өнеркәсіп желдеткіш және басқа жүйелер сияқты объектілерді жобалау кезінде жалпы мемлекеттік немесе ведомствалық нормативтік құжаттар талаптары ескеріледі.

Қолданыстағы нұсқаулықтар, нұсқамалар, бұйрықтар, технологиялық процестерді басқарудың автоматтандырылған жүйесі МЖОҰ, өндірісті басқарудың автоматтандырылған жүйесі МЖОҰ және басқалар негізінде автоматтау, диспетчерлеу, технологиялық процестерді басқарудың автоматтандырылған жүйесі МЖОҰ, өндірісті басқарудың автоматтандырылған жүйесі МЖОҰ жобалау жүргізіледі.

596. Жер асты кеніштерінде келесі негізгі технологиялық құрылғылар мен кешендер автоматизациялауға жатады:

желдеткіш құрылғы;

калориферлік құрылғы;

желдеткіш есіктері мен шлюзлы құрылғы;

су төкпе құрылғы;

жер асты ұсату құрылғы;

оқпан маңындағы ауладағы және жер бетіндегі түсіру құрылғы;

вагоншалармен алмасу;

көтергіш құрылғы;

конвейерлік көлік;

тоқарба көлігі;

өзіндік жүретін көлік.

597. Жобалау кезінде қарастырылады:

құрылғы, кешендер және жекелеген механизмдерді автоматизациялау;

жедел-диспетчерлік басқару жүйесі;

жедел-диспетчерлік басқару жүйесі бар технологиялық процестерді басқарудың автоматтандырылған жүйесі;

электр пайдалануды автоматты бақылау және есепке алу жүйесі.

Технологиялық процестерді басқарудың автоматтандырылған жүйесі мен жедел-диспетчерлік басқару жүйесі жедел-диспетчерлік басқару жүйесі тау-кен кәсіпорындары үшін осы жүйелерді әзірлеу жөніндегі басты институт анықтаған критерийлерді ескере отырып, аттестацияланған ұйым жобалайды.

598. Құрылғылар, кешендер мен жекелеген механизмдерді автоматты басқару жұмыс жағдайының жақсаруын жеңілдетілуін, жұмыстарды жүргізу қауіпсіздігін арттыру, еңбек өнімділігін арттыру және өнімнің өзіндік құнынының төмендеуін арттыруды қамтамасыз етеді.

Технологиялық қажеттлік және техникалық мүмкіндіктерге байланысты келесі басқару режимдері қарастырылады:

Дистанционды-операторлық немесе диспетчерлік пункттен;

автоматтандырылған (жартылай автоматтандырылған), оператор немесе диспетчер автоматты басқарудың локальды жүйесі арқылы іске асырылады.

Барлық жағдайда жөндеу, сынау, қалпына келтіру және авариялық сөндіру мақсатында жергілікт басқару қарастырылады.

599. Жедел-диспетчерлік басқару жүйесі технологиялық процестерді жедел енгізу үшін кеніш операторлары мен диспетчеріне ақпараттарды жинау, беру, өңдеу және ұсынуға арналған.

Жедел-диспетчерлік басқару жүйесі технологиялық материалдың саны мен сапасын бақылауды, негізгі технологиялық процестердің өндірістік қызметін бақылауды, жұмыстар жүргізу қауіпсіздігін бақылауды және бастапқы кезеңде аварияны жоюды басқаруды, негізгі және көмекші өндірістік объектілердің жұмысын үйлестіруді жедел шараларды және өндірістік учаскелер жұмыс арты туралы ақпаратты ұйымдастыруды қамтамасыз етеді.

600. Технологиялық процестерді басқарудың автоматтандырылған жүйесі және технологиялық процестерді басқарудың автоматтандырылған жүйесі ақпараратты жинау, беру, өңдеудің технологиялық процестерін тиімді басқару, жекелеген учаскелер мен жалпы кеніш бойынша технико-экономикалық көрсеткіштер есептерін басшылыққа ұсыну және оны басқарудың жоғары тұрған деңгейге беруге арналған.

601. Жедел-диспетчерлік басқару жүйесі бар технологиялық процестерді басқарудың автоматтандырылған жүйесін жасау кезінде қосалқы жүйе енгізу есебінен іске қосу кешендерін бөлуге жол беріледі. Іске қосу кешені тау-кен өнеркәсібі кәсіпорындары АБЖ 111 әзірлеу жөніндегі басты салалық институ әзірлеген қосалқы жүйе есебінен кеңейтіледі.

602. Технологиялық процестерді басқарудың автоматтандыруды жобалау кезінде жедел-диспетчерлік басқару жүйесі бар технологиялық процестерді басқарудың автоматтандырылған жүйесінде типтік шешімдер мен сериялы шығарылатын техникалық құралдар пайдаланылады.

603. Жедел-диспетчерлік басқару жүйесі бар АБЖ 111 тау-кен өнеркәсібі өндіріс орындары үшін осы жүйелерді әзірлеу жөніндегі басты институт әзірлеген эталонды жобада қарастырылған көлемді орындалады.

2 - бөлімше. Желдеткіш құрылғы

604. Бас желдеткіш құрылғыны автоматтандырылған кезінде қарастырылады.

Желдеткіш ағынын реверсирлеуді және желдеткіш жұмыстарын үздіксіз бақылауды қоса алғанда, кеніш диспетчерінен (қажет болғанда телемеханика құралдары арқылы) дистанционды басқару.

Жер асты тәсілімен жұмыс жүргізу кезіндегі қауіпсіздік талаптары Астана, 2008 жыл, талаптарына сәйкес технологиялық параметрлерді (шығын, депрессия және басқалар) өлшеу.

Технологиялық талаптарға сай қажет болғанда жекелеген технологиялық тораптарды (жылыту агрегаттары, дарбаза және басқалар) автоматтандыру.

605. Жергілік желдетудегі автоматтандырылған желдеткіш құрылғы кеніш диспетчерінен дистанционды басқарумен және желдеткіш жұмыстарын үздіксіз бақылаумен қамтамасыз етіледі.

3 - бөлімше. Калориферлі құрылғылар

606. Калориферлі құрылғыларды автоматтандыру кезінде қарастырылады:

қалыпты жұмыс режиміндегі сияқты авариялық жағдай кезінде де дистанциялық (қажет болғанда телемеханика құралдары арқылы) басқару және бақылау мүмкіндігімен тораптар мен механизмдер жұмысын кешенді автоматтандыру;

құрылғының авариялық жағдайы туралы кеніштің диспетчерлік пунктіне берілген шамалар мен сигнал берулерге сәйкес шахтаға берілетін ауа температурасын автоматты қолдау.

607. Оқпанға берілетін ауа температурасын автоматты реттеуге арналған датчиктер (алғашқы өлшеу түрлендіргіштер) ауаның барлық ағынында температурасы орныққан орындарда орналастырылады.

4 - бөлімше. Шлюзді құрылғылар мен желдеткіш есіктер

608. Шлюзді құрылғылар мен желдеткіш есіктер автоматтандыру кезінде қарастырылады:

вагоншалары бар құрамның қозғалысын тіркейтін арнайы датчиктерден есіктердің автоматты ашылуы мен жабылуы;

қазбаларды немесе шахта үстіндегі ғимараттарда бірізді орналасқан екі немесе одан артық есік болғанда тосқауыл, бір уақытта бір есіктен артық есік ашылуын болдырмайтын.

Жалпы шахталық желдеткіш қазбалар бойынша ауа ағынын реттейтін есіктермен дистанционды және жергілікті басқару. Есіктерді басқару тәсілдері барлық жағдайларды технологиялық талаптарға сәйкес анықталады.

5 - бөлімше. Су төкпе құрылғылары

609. Су төкпе құрылғыларды автоматтандыру кезінде өнеркәсіптің сериялы шығаратын аппаратура кешенін, онда көзделген автоматтандыру көлемі, басқару және бақылау тәсілдерін сақтай отырып, қолдану қарастырылады.

Нақты объектілерге арналған автоматтандырудың сериялы шығаратын аппаратура кешені болмаған жағдайда автоматтандыру көлемі технологиялық талаптарға сәйкес анықталады.

Автоматты басқару жүйесі кезінде кеніш диспетчері немесе су төкпе камерасынан су төкпе құрылғысын іске қосу және сөндіру қамтамасыз етіледі.

610. Учаскелік су төкпе құрылғыларын автоматтандыру қажеттілігі мен көлемі жобалау кезінде анықталады.

611. Электрофицирленген сорғыш агрегаттары бар зумпфалы су төкпе құрылғыларын автоматтандыру кезінде зумпфадағы су деңгейінен сорғыштың жұмыс істеуін және жұмыс сорғышы істен шыққан кезде резерв сорғышты автоматты енгізу қарастырылады.

6 - бөлімше. Жер асты ұсату құрылғылары

612. Жер асты ұсату құрылғыларын автоматтандыру кезінде қарастырылады:

технологиялық қондырғымен кешенді жеткізілетін автоматтандыру құралдарын және технологиялық қондырғыны дайындаушы завод ұсыныстарын пайдалану;

материалдарды ұсатуға беру механизмдерімен және материалдарды ұсатудан кейін қабылдау механизмдерімен ұсату құрылғыларын блокировкалау.

7 - бөлімше. Жер асты тиеу пункттері

613. Тиеу пункттері механизмдерін автоматтандыру кезінде қарастырылады:

тиеу құрылғыларын басқару операторынан дистанционды;

тиеу құрылғыларына вагоншалар беруге арналған (тиісті сериялы шығарылатын аппаратура болған жағдайда) тоқарбаны басқарушы оператордан дистанционды;

технологиялық талаптарға сәйкес көмекші технологиялық құрылғыларды автоматтандыру.

8 - бөлімше. Түсіру пункттері

614. Түсіру пункттері механизмдерін автоматтандыру кезінде қарастырылады:

түсіру құрылғыларын басқару операторынан дистанционды;

қабылдау ыдыстарындағы (кен түсіру, бункер және басқалар) материал кен, жыныс) деңгейімен түсіру құрылғыларының жұмысын блокировкалау;

түсіру құрылғыларына вагоншалар беруге арналған (тиісті сериялы шығарылатын аппаратура болған жағдайда) тоқарбаны басқарушы оператордан дистанционды.

9 - бөлімше. Вагоншалармен алмасу

615. Вагоншалармен алмасу механизмдерін автоматтандыру кезінде қарастырылады:

технологиялық талаптарға сәйкес технологиялық мезанизмдер жинағы және оларды автоматтандыру мүмкіндігіне қарай қажет блокировкалаумен толық немесе жартылай автоматтандыру;

оператордың механизмдерді (бір немесе барлық кешен) басқаруы әдетте, бір ортақ басқару пультінен болады.

10 - бөлімше. Көтергіш құрылғылар

616. Скипті көтергіш құрылғылары аппараттардан команда беру арқылы көтеру циклін, көтергіш ыдыстың түсіру және тиеудің бақылау процестерін және берілген параметрлермен жылдамдық диаграммасын автоматты өңдеуді толық автоматтандырумен қарастырылады.

617. Скипті көтергіш құрылғыларының автоматты сызбасымен қарастырылады:

қозғалыс және берілген параметрлермен цикл элементтерін автоматты өңдеу басталғанға дейін машинст командасы бойынша басқару;

барлық командаларды машинист немесе скип алып жүрушінің беретін жылдамдығы 0,3 м/с артық емес ревизия режимі.

618. 12-16 м/с жылдамдыққа есептелген үлкен жүкті көтергіш ыдыстармен жабдықталған кен көтергіш оқпандар тереңдігі 800 м артық кезінде әрі қарай пайдалану құралдарының инженерлік бағалай отырып, «Көтергіш ыдыс-бедерлеу» жүйесінің динамикалық параметрлерінің статикалық жағдайын бақылау қарастырылады.

619. Көмекші, желдеткіш және бас оқпандардың, олардың көп функциялы мақсатына байланысты клетті көтергіш құрылғылар-жетек түріне қарай жартылай немесе толық автоматтандырылады.

620. Клетті көтергіш құрылғыларды автоматтандыру сызбасында қарастырылады:

теле басқару және теле сигнал беру аппаратурасы арқылы деңгейжиектерден үш алаңның біріне (нольдік, адамдық, қабылдау) немесе кез-келген деңгейжиектерге жұмыс режимі;

қозғалыс және тоқтату басында машинст командасы бойынша қолмен басқару, бұл жағдайда максималды жылдамдық пен үдеу автоматты шектеледі;

барлық командаларды машинист немесе клеттегі (деңгейжиектен) сигнал жүрушінің беретін жылдамдығы 0,3 м/с артық емес ревизия режимі.

621. Клетті инспекторлы көтергіш құрылғы оқпанның 300 м артық тереңдігі кезінде тұрақты ток жетегінде басқарудың лифтілі режимі жобаланады.

622. Шахталық оқпандық сигнал беруді жобалау кезінде қарастырылады:

Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрінің 2008 жылғы 25 шілдедегі № 132 бұйрығымен бекітілген Жер асты тәсілімен жұмыстар жүргізу кезіндегі өнеркәсіптік қауіпсіздік талаптарында қарастырылған талаптар мен қауіпсіздік жағдайлары орындалады;

өнеркәсіптің сериялы шығаратын оқпанды сигнал беру аппаратура кешенін пайдалану;

оқпанды сигнал беруде жеке жобалар әзірлеу қажеттілігі кезінде принципиальды шешімдер мен сигнал беру көлемі нақты технологиялық талаптар (деңгейжиектер саны, оқпан маңындағы алаңдар қондырғылары, көтергіштер түрлері және басқалар) ескеріле отырып, шығарылатын аппаратурада көрсетілгенге ұқсас қабылданады.

11 - бөлімше. Конвейерлік көлік

623. Шахталық конвейерлік көлікті автоматтандыру кезінде қарастырылады:

барлық конвейерлік желі бойында іске қосу алдындағы ескерту сигнал беру;

конвейерлік желілерді дистанционды іске қосу және тоқтату кезінде технологиялық бірізділіктік сақталуы;

конвейерлік желінің қалыпты жұмысын және қабылдау бункерлері, штабельдер және тағы басқа толтырылуын бақылау;

ағындар, науа, бітелуін, конвейерлерде материалдардың болуын, сонымен қатар конвейер желісімен тасымалданатын материалдарды автоматты есепке алуды, тозаңдарды автоматты басуды-тек технологиялық талаптармен негізделген қажетті жағдайларда ғана (қондырғы сынуы туралы ескерту, конвейерлік желінің бос жұмысының уақытын қысқарту, өнімсіздікті есепке алу және басқалар) бақылау;

конвейерлердің авариялық жағдайын (үзілу, таспаның тіреліп қалуы, подшипниктердің қатты қызуы, двигательдің қатты қызу және басқалар) бақылау;

таспаның ендік жыртылуын (жыртылудың сериялық дайындалатын датчиктері болған жағдайда) бақылау;

механизмнің және оның ағын бойынша алдындағыларының жұмыс істемейтін бөлігін автоматты сөндіру және операторға тиісті сигнал беру;

конвейерлік желінің кез келген пунктінен орталықтандырылған авариялық тоқтату және іске қосу мүмкіндігі;

дистанционды басқару істен шыққан уақытта жергілікті блокировкаланған басқару;

келтіру және тартқыш станциялардың шектеулері шешілген кезде конвейерді іске қосуға жол берілмейді.

624. Күрделі ағынды-көлік жүйелері үшін ағынды-көлік жүйелерін операторлық пункттен басқару қарастырылады.

Операторлық пунктке телемеханика элементтерін пайдалана отырып, барлық бақыланатын параметрлер мен механизмдердің авариялық жағдайының сигналдарының жазбасы шығарылады.

12 - бөлімше. Тоқарба көлігі

625. Тоқарба тасымалдарын автоматтандыру түрлері: стрелкалар мен сигналдарды электрмен орталықтандыру, автоматты бағдаршамды блокировкалау, стрелкалар мен сигналдарды автоматты блокировкалау, қозғалатын тоқарбадан машинистің стрелкалық ауыстырулармен дистанционды басқаруы, құрамдарды тиеу және түсіру орындарында (сериялы шығарылатын тиісті аппаратура болған жағдайда).

626. Автоматты бағдаршамды блокировкалау, қозғалатын тоқарбадан машинстің стрелкалық ауыстырулармен дистанционды басқаруы жер асты кенішінің өнімділігіне және қолданыстағы тоқарбалар санына қарамастан оқпан маңындағы аулаларды қоса алғанда барлық қазбалар үшін автоматтандыру құралдарының негізгі түрі болып табылады.

627. Қолданыстағы және жаңадан жобаланатын жер асты кеніштері үшін стрелкалар мен сигналдарды электрмен орталықтандыруды жобалауға ерекше жағдайда жол беріледі және технико-экономикалық негіздеме есептерімен негізделген. Күрделі көлік сызбалы және сақина тәріздес тасыма учаскелеріндегі қарқынды поезд қозғалысының деңгейжиектері үшін стрелкалар мен сигналдардың автоматты блокировкасы қарастырылады. Бағдаршамдық автоматты блокировка екі немесе одан артық тоқарбаның барлық жұмысы кезінде қарастырылады.

628. Жаңадан салынатын шахталарда тоқарба тасыманы автоматтандыру жобасы есепті жылға арналған жолды дамыту үшін әзірленеді. Қолданыстағы шахталар үшін тоқарба тасыманы автоматтандыруды көрсетілген құрылғысыз жобаланатын өнімділік жоспарын қамтамасыз ету мүмкін болмайтын жолды дамыту үшін жобаланады.

629. Автоматты тоқарба тасыманы жобалау кезінде поездар қозғалысын ұйымдастыру және маршрут жасау әзірленеді. Маршрут әзірлеуге тек негізгі маршруттар енгізіледі. Маршрут жасау аппаратураның (стрелкалы электржетектер, датчиктер, бағдаршамдар және кабельдер) барынша аз мөлшерін қамтамасыз етеді. Қысатын ұштары болатын стрелкалық ауыстырулар қолданылады.

630. Тоқарба тасыманы автоматтандыру құрылғысы Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар жөніндегі министрлігінің 2008 жылғы 25 шілдедегі № 132 бұйрығымен бекітілген Жер асты тәсілімен жұмыстар жүргізу кезіндегі өнеркәсіптік қауіпсіздік талаптарын қанағаттандырады.

631. Тоқарба машинистеріне команда беру үшін негізінен екі мәнді қызыл (тоқтататын) және жасыл (рұқсат беретін) көрсеткішті бағдаршамдар қолданылады. Әдетте, бағдаршамда тыйым салатын көрсеткіштер жанады.

632. Бағдаршамдар поезд жүрісінің немесе жол осінің оң жағынан орналастырылады.

633. Сигнал беру жүйесі құрам бағдаршамнан өткеннен кейін автоматты түрде жасыл түстен қызыл түске ауысуын қатамасыз етеді. Жекелеген жағдайда көрсеткішті маршрут босағаннан кейін ауыстыруға жол беріледі.

634. Поездарды автоматтандырудың электр сызбасымен байланыстыру үшін келесі орындарды мақсатына қарай орналастырылатын жол датчиктері қолданылады:

поездың бағдаршамға жақындауы туралы, ортадан шыққаннан кейін-бағдаршам алдында 5-10 м қашықтықта, қалған жағдайда-бағдаршам алдында тежеу жолынан кем емес қашықтықта хабарлайтын сұрау датчиктері;

бағдаршамның сигналды оттарын жасылдан қызылға ауыстыру датчиктері-бағдаршамнан кейін 1-2 метр қашықтықта;

маршруттарды бөлу (босату) датчиктері-маршрутты толық босатуды қамтамасыз етеді.

Жол датчиктері болмаған жағдайда орындардан сигнал беру үшін қолмен әсер ету датчиктері (батырма) орнатылады.

635. Поездар қозғалысын қамтамасыз ету үшін қарсы маршруттарды блокировкалау, оларды қоршаған участок босағанға дейін сигнал берілген сәттен бастап іске асырылады.

636. Тоқарбалардан басқарылатын бағыттамалар жағдайдың жарықты көрсеткіштерімен жабдықталады және жергілікті бастырма басқаруы болады.

637. Бағыттамалар мен сигналдарды дистанционды басқару кезінде диспетчердің басқару пультында бағдаршам оттарының жағдайын, бағыттамалар орналасуын, маршрутты участоктардың бос еместігін жарықты бақылау қарастырылады. Пультта орталықтандыру жүйесінің жұмысы бұзылған жағдайда электр сызбаларды қалпына келтіру үшін маршруттарды жасанды бөлудің пломбаланған батырмалары орналастырылады.

638. Автоматтандыру аппаратурасы тау-кен қазбалары орындарында құрамның рельстік жолдан шығып кету кезінде зақымдануын болдырмайтын адамдар өтетін жағынан орнатылады.

13 – бөлімше. Өзіндік жүретін көлік

639. Деңгейжиектерде немесе саты астында екі немесе одан артық өзіндік жүретін қондырғылар жұмысы кезінде автоматты бағдаршам сигнал беру және блокировка қарастырылады.

640. Автоматты бағдаршам сигнал беру және блоктау жобасы жер асты қазбалары бойынша көлік құралдары қозғалысының талаптары, жол белгілерін және көрсеткіштерін (мемлекеттік автоинспекция ұқсас белгілер) қою өзара байланысты.

641. Автоматты бағдаршам сигнал беру және блоктауды жобалау кезінде өзіндік жүретін қондырғы қозғалысын ұйымдастыру сызбасы және маршруттарға бөлу әзірленеді.

Қондырғы қозғалысын ұйымдастыру сызбасы және маршруттарға бөлуді әзірлеу кезінде әрбір штрек және әрбір панель бойынша қозғалыс бағыты негізделген. Маршрутқа бөлу кезінде қозғалысты ұйымдастыру сызбасына сәйкес барлық мүмкін маршруттар енгізіледі. Маршруттарға бөлу аппаратура мен кабельдердің барынша ең аз санын ескере отырып, жасалады.

642. Блок-участокта және сұрау учаскелерінде өзіндік жүретін қондырғы болмағанда, автоматты бағдаршам сигнал беру және блоктау аппаратурасы бағдаршамдардың тыйым салу оттарының қалыпты жауын қамтамасыз етеді.

643. Бағдаршамдар өзіндік жүретін қондырғылар жүрісінің немесе жол осінің оң жағынан орналастырылады.

644. Өзіндік жүретін қондырғылардың деңгейжиектер бойынша қозғалысын фиксациялау және бағдаршам сигнал беру және блоктың электр сызбаларының қалыпты жұмысы үшін жол датчиктері қолданылады.

Сұрау датчиктері (өзіндік жүретін қондырғылардың-бағдаршам алдында 6-10 м қашықтықта, бағдаршамның сигналды оттарын жасылдан қызылға ауыстыру датчиктері-бағдаршамнан кейін 1-3 м қашықтықта; маршруттарды бөлу (босату) датчиктері-маршрутты толық босатуды қамтамасыз ететін орындарда.

Жол датчиктері болмаған жағдайда орындардан сигнал беру үшін қолмен әсер ету датчиктері (батырма) орнатылады.

645. Автоматты бағдаршам сигнал беру және блокировкалау жұмысына қолданылатын датчиктер келесі талаптарға сәйкес келеді:

жұмыс істеудің жоғары сенімділігі болу;

екі жақты өзіндік жүретін қондырғының (оларды кезекпен жұмыс істеуін фиксациялау арқылы екі датчик орнатуға жол беріледі) қазбалардағы қозғалыс бағытын қамтамасыз етеді;

қондырғының жүрісін қиындатпау.

646. Қамтамасыз етеді:

бағдаршам оттарына (жасыл) рұқсат ететін жасалған сұраныс арқылы автоматты ашу, егер берілген және қарсы маршрут бос болса;

қалыпты жанып тұрған тыйым салатын (қызыл) сигналды сұраныс датчигі және блок-участоктағы жұмыс істеулер кезінде жанып-сөніп тұратын қызылға автоматты ауыстыру;

блок-участок босағаннан кейін жанып-сөніп тұрған қызыл сигналдан жасылға автоматты ауыстыру;

көлік машинасы бағдаршамнан шыққаннан кейін рұқсат беретін оттың тыйым салушыға автоматты ауыстыру;

ауысуы шығуы блок-участок босағаннан кейін жанып-сөніп тұрған қызыл сигналдан жасылға автоматты ауыстыру;

блок-участок босағаннан кейін маршрутты автоматты бөлу;

қарсы маршруттардың бір уақытта берілу мүмкін еместігі;

рұқсат ететін шамның қосылуынан бастап және маршрутты бөлгенге дейін «Автомибильден сақтан» ескерту сигнал беруді қосуға арналған команда беру;

сигналдың ашылу сәтінен олар қоршаған участок босағанға дейін қозғалыс қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін қарсы маршруттарды блокировкалау.

647. «Автомибильден сақтан!» транспаранты жаяу жүрушілер үшін жақсы көрінетін орында, қызметтік ғимараттан шығатын орындарда, участок бұрылыстарында (бұрылыс басында және соңында) және тұйық қиылыстың әрбір жағынан тіке учаскелерде орнатылады.

648. Өзіндік жүретін қондырғы аз саны кезінде (деңгейжиектер мен сатылар астында 2-3 бірлік) автоматты бағдаршам сигнал беру және блоктаудың электр сызбаларын жасау релелік блоктарды қолдана отырып жүргізіледі. Әрбір релелік блок үшін арнайы кемерлік құрылғы талап етіледі.

649. Қарқынды қозғалатын өзіндік жүретін қондырғының деңгейжиектері үшін автоматты бағдаршам сигнал беру және блоктаудың электр сызбаларын жасау арнайы камераларда орналастыратын, жабық кодты штативте орнатылатын кодты блоктарды қолдана отырып жүргізіледі.

650. Қарқынды қозғалатын өзіндік жүретін қондырғының деңгейжиектерінің қарсы қозғалыс орындарында тиісті бағдаршамдар мен датчиктер орналастыра отырып, жол айрықтарда құрылғысын орналастыру ұсынылады.

651. Деңгейжиекте шахта ішілік көлік диспетчерінің болуы кезінде бағдаршам оттарының жағдайын, қарқынды қозғалатын деңгейжиектері участоктарының бос еместігін жарықпен бақылауды қарастырылады. Бағдаршам сигнал беру және блоктаудың автоматты аппаратурасы (штатив, аппаратурасы, қоректендіру, шығаратын табло) бұл жағдайда шахта ішілік көлік диспетчері ғимаратында орналастырады.

9 – бөлім. Шахта үстіндегі ғимараттар, имараттар және қондырғыларға қойылатын талаптар

1 - бөлімше. Шахта үстіндегі ғимараттар

652. Жобалау-жинақтау шешімдер қабылдау кезінде неігзігі міндет болып табылады:

механизациялаудың максималды мүмкін дәрежесімен технологиялық қондырғыны пайдалану, өндірістік және көмекші процестер мен операциядарды автоматтауға тиімді жағдай жасау;

қауіпсіз еңбек жағдайын қамтамасыз ету.

653. Негізгі және көмекші технологиялық, көтергіш-көліктік қондырғыларды жөндеу қызметін ұйымдастыру үшін жақсы жағдай жасау мақсатында максималды унифирленеді.

654. Шахта үстіндегі ғимараттарды жобалау және құрылысы кезінде технико-экономикалық көрсеткіштерді арттыруға, конструктивті-жинақтау шешімдерге және алдыңғы қатарлы отандық және шетелдік кәсіпорындардың техника және технология деңгейі, еңбек өнімділігі жөніндегі жетістіктеріне бағытталған жобаға өзгерістен енгізіледі.

655. Көтергіш және таза ауа беретін құрылғылармен жабдықталған шахта үстіндегі ғимараттар арқылы шығатын оқпандардың ауаны сорып алуына жол бермеуі үшін өнімділігі басты желдеткіш құрылғысынан бірнеше рет артық үлкен өнімділігі болатын калориферлі құрылғымен, желдеткішпен канал бойынша оқпанға айдалмайды. Қысқы уақытта бұл желдеткіш ауаны калориферлік құрылғы арқылы айдайды.

656. Желдеткіш құрылғымен жабдықталған шахта үстіндегі ғимарат герметикалы және өнеркәсіп алаңынан хабарлау үшін камерасы болады. Шлюзді камералар саны мен мөлшері жобада анықталады.

657. Шахтаға қондырғылар мен материалдарды, ұзын өлшемді қоса алғанда, беру механизацияланған құралдармен жабдықталған төменгі қабылдау алаңдары арқылы іске асырылады. Шахта үстіндегі ғимараттардың бірінші қабаты мен дарбазалар конструкциялары көтергіш ыдыстарды ауыстыру мен оқпанға ұзын өлшемді материалдарды және өте үлкен қондырғыларды түсіру мүмкіндігі ескеріле отырып, анықталады.

658. Клетті шахта ғимараттарының олардың мақсатына қарай бір немесе екі қабылдау алаңы болады. Клеттерде кендер мен жыныстарды көтеру үшін шахта үстіндегі ғимарат екі қабылдау алаңдарымен жабдықталады. Олар екіге бөлінеді:

пайдалы қазбаларды немесе жыныстарды қабылдау үшін және клеттегі вагоншаларды ауыстыру үшін қызмет ететін негізгі қабылдау алаңы;

шахтадағы қондырғылар мен материалдарды беруге арналған көмекші (нольдік) алаң.

Клеттерге адамдарды отырғызу адамдардың әкімшілік-тұрмыстық ғимаратта қозғалу сызбасына байланысты, осы алаңдардың біреуінде қарастырылады. Шахта үстіндегі алаңдарды адамдарды отырғызуға арналған алаң ретінде жабдықтауға болады.

659. Негізі қабылдау алаңында өзі лақтыратын отырғызу жұдырықтары немесе тербелетін алаңдар орнатылады. Көмекші (нольдік) алаңда отырғызу жұдырықтарын орнату қажеттілігі жобада анықталады.

660. Екі қабатты клеттерге адамдарды бір уақытта отырғызу кезінде клеттің екі қабаты да отырғызу ретінде жабдықталған.

661. Ауысымына 20 вагоншадан артық жүк ағыны кезінде жоғарғы және төменгі қабылдау алаңдарында клеттер мен аударушыларда вагоншаларды алмастыруды автоматты режимде жұмыс істеуге рұқсат беретін итергіштер, орын ауыстыру арбалары, стопорлар және басқа қондырғылар арқылы механизацияланады.

662. Қондырғылар арасындағы өтетін орынның минималды ені (таспалы конвейерден басқа):

қондырғының жылжымайтын бөлігінен немесе қоршауынан-0,7 м кем емес;

қондырғының жылжитын бөлігінен немесе қозғалатын вагоншалардан- 0,1 м кем емес (жеке тұрған колонналарды 0,75 м дейін азайтып соңғы мөлшерді өзгертуге болады).

Адамдарды клетке отырғызу орындарында өтетін орын ені 2,0 м кем емес биіктікте 2,0 м.

663. Таспалы конвейерлер бойындағы өтетін орындар ені ҚНжәнеЕ 2.05-07 «Өнеркәсіптік көлік» сәйкес қабылданады.

664. Параллель тасымал жолдарының осьтері арасындағы қашықтық көлік құралдарының шығып тұратын бөлігінің габариттері арасында саңылауды қамтамасыз етеді.

665. Ғимарат шегіндегі барлық тасымал жолдары, компенсатор мен вагон асты орын ауыстыру арбаларының (платформа) биіктігінен басқа, еден деңгейімен бірге салынады.

666. Қабылдау алаңы мен клет, дөңгелек аударушы мен вагон асты арба (платформа) рельстері бүйірлері арасындағы саңылау 30 мм аспайды.

667. Қосалқы көтергіш ыдыстарды (скип, клет) және құралдарды орналастыруға арналған орынды шахта үстіндегі ғимараттардың төменгі алаңында оларды оқпанда монтаждау үшін қарастырылады.

668. Еден деңгейінен 0,3 м жоғары орналасқан қызмет көрсететін немесе өтетін алаңдардың биіктігі 1 м кем емес қоршаулы таяныштары болады.

669. Жұмыс алаңдарына баратын сатылар ені:

бір жұмыскер болғанда-0,7 м кем емес;

алаңда екі немесе одан артық жұмыскер болғанда-1,0 м кем емес.

Басты өтетін орындардағы сатылар ені 0,7 м кем емес, бірақ 1,2 м артық емес. Жұмыс алаңдарына баратын сатыларының еңіс бұрышы 80° артық болмайды.

670. Тау-кен массасын вагондардан түсіру жүргізілетін негізгі қабылдау алаңында (клетті көтергіш кезінде) ғимаратты ылғалды жинау көзделген.

671. Шкив астындағы алаңдарға жету үшін шахта үстіндегі ғимараттың оның шатырына шығу желден және атмосфералық түсулерден қорғайтын ғимарат ішінде не сыртында орналасқан саты арқылы іске асырылады.

672. Көп қабатты шахта үстіндегі ғимаратта орны мен саны жобада анықталатын қоқыс құбырлары орналастырылады.

674. Шахта үстіндегі ғимараттың бос алаңдарында қосалқы, қойма және көмекші мақсаттағы ғимараттар орналасқан.

675. Шахта үстіндегі ғимараттың қабылдау бункері мен тиеу торабтарын тозаңсыздандыру үшін орталықтандырылған аспирациялық құрылғы қабылданады.

676. Аспирациялық құрылғы және сантехникалық қондырғы шахта үстіндегі ғимарат ішінде, олар болмағанда-тиісті климат жағдайларына байланысты ашық алаңдарды орналасады.

677. Жүктеме торабтарының конструктивті-жинақтау шешімдері минималды мүмкін биіктіктермен орындалады.

678. Қабылдау бункерлерінен ірілігі 300 мм кендерді түсіру торабтарында пластиналық қоректендіргіштер қойылады.

679. Әрбір тиеу алаңының клетті оқпандарындағы копрларда операторларды орналастыру клетті толтыру жағынан жүргізіледі.

680. Таза ауа қабылдайтын өртке қарсы лядалар және суландыру оқпандарын басқару нольдік алаңда орналасқан екі тәуелсіз орындардан (нүкте) іске асырылады: копрға тікелей жақын орналасқан шахта үстіндегі ғимараттан және шахта үстіндегі ғимараттан оқшауланған және жеке кіретін орны бар пункттен.

681. Шахта үстіндегі ғимараттың құрылыс бөлігі жобасында ҚНжәнеЕ Өнеркәсіп кәсіпорындарының өндірістік ғимараттары және имараттарының барлық талаптары мен нұсқаулары орындалады.

682. Шахта үстіндегі ғимараттың құрылыс контсрукциясы ҚНжәнеЕ 2.01-07 Жүктемелер және әсер етулер және ҚНжәнеЕ 2.09.03, Өнеркәсіп кәсіпорындарының ғимараттары тарауларының талаптарына сәйкес анықталатын, тұрақты, уақытша, ұзақ, қысқа мерзімді және ерекше жүктемелер есептелінеді. Шахта үстіндегі ғимараттарының герметикалығын есептеу кезінде желдеткішпен жасалатын депрессиядан болатын уақытша ұзақ белгі ауыстыратын жүктеме ескеріледі.

683. Жабулардағы пайдалы жүктеме 3.92 кПА (400 кгс/м²) қабылданады. Жабулардың жеке учаскелеріндегі монолитті жүктеме қолданылатын технологиялық қондырғыларға байланысты қабылданады.

684. Санитарлық торабтар машина залында немесе оларды тіке бойынша 25 м артық емес қашықтықта орналастыра отырып, аралық қабаттарда жақын орналасқан жабуларда орналастырады.

2-бөлімше. Қабылдау бункерлерге қойылатын талаптар

685. Скипті шахта үстіндегі ғимараттардың шахтадан шығатын кен немесе жыныстарды қабылдауға арналған қабылдау бункерлері болады.

686. Скипті көтергіштің қабылдау бункерлері сыртқы көліктің түсіру бункерлерімен біріктіріледі. Байыту фабрикалары немесе ұсату-сұрыптау фабрикаларының ұсату бөлімшелерімен байланысты қабылдау бункерлері байыту фабрикаларын жобалаудың технологиялық жобалау нормалары бойынша жобаланады.

687. Бір уақытта түсіру бункерлері болып табылатын скипті қабылдау бункерлерінің сыйымдылығы: кеніштің сағаттық өнімділігі бойынша бақыланатын кендер үшін 5-6 скип сыйымдылығына тең, ал бақыланбайтын кендер үшін 0,25-0,5 болып қабылданады.

688. Түсіру бункерлерінің сыйымдылығы сыртқы көлік түріне және оның жұмысын ұйымдастыруға байланысты жобада анықталады. Бақыланатын кендер үшін экскаватормен түсіретін ашық буферлі қоймалар жобаланады.

689. Көп ұялы бункерде жөндеу болғанда сөндіруге болатын мүмкіндік қарастырылады.

690. Бункерлер, ағындар, лотоктардың шығу саңылауларының мөлшері кен бөлігінің максималды үш еселі шамасынан кем болмайды. Бункерлер мен ағындарды жобалау кезінде тіреулер болған жағдайда араластыруға арналған конструкциялар мен шаралар қарастырылады.

691. Бункерлер, ағындар, лотоктардың соққы тиетін және қозғалатын тау-кен массасымен үйкелетін ішкі беті ауысатын футеровкамен жабылған.

Бөлшекті бақыланбайтын кеннің минимальды еңіс бұрышы 50° кем емес, ал ұсатылған және бақыланатын рудалар үшін-65°.

Қабылдау бункерлері тік бұрышты призма немесе цилиндрлік формада жобаланады.

Бункерлер және шығатын құрылғылар ұзындығы тиісті климат жағдайларында жылытылған немесе жылулары болады.

3 - бөлімше. Эстакада, галерея тиеу және қайта тиеу