1 М ұңғымаға арналған жарылыс заттарының мөлшері, кг.
|
Ұңғыма диаметрі, мм |
Түйіршіктелген | ||||
|
1 г/см3 зарядталу тығыздығы кезінде |
зарядталу тығыздығы кезінде 1,1 г/см3 |
зарядталу тығыздығы кезінде 1,2 г/см3 |
зарядталу тығыздығы кезінде 1,3 г/см3 |
патрони-рленген | |
|
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
|
55 65 75 85 105 150 |
2,38 3,32 4,42 5,67 8,66 17,66 |
2,62 3,65 4,86 6,24 9,52 19,43 |
2,85 3,98 5,3 6,81 10,39 21,19 |
3,09 4,31 5,74 7,37 11,25 22,96 |
2,3 3,2 4,0 4,5 6,5 12,5 |
26 - кесте
Ұңғымадағы зарядтың салыстырмалы ұзындығы
|
Ұңғыма тереңдігі, м |
Бірлік ретінде қабылданатын ұңғыма тереңдігіне байланысты зарядтың салыстырмалы ұзындығы |
|
5 10 30 және одан жоғары |
0,7 0,8 0,9 |
27 - кесте
Массивтегі кен массасының 1 м3 арналған шпурометрлердің шығысы
|
Профессор М.М. Протодъяконованың шкаласы бойынша жыныстардың беріктілік коэффициенті |
Кен орнының қимасы, м2 | ||||||
|
4 кем емес |
4-6 |
6-8 |
8-10 |
10-12 |
12-16 |
16-20 | |
|
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
|
2-3 |
5,3 |
3,8 |
3,3 |
2,8 |
2,4 |
2,3 |
2,0 |
|
4-6 |
5,6 |
4,2 |
3,6 |
3,2 |
2,9 |
2,8 |
2,6 |
|
7-9 |
6,6 |
4,9 |
4,5 |
4,0 |
3,8 |
3,5 |
3,2 |
|
10-12 |
6,9 |
6,1 |
5,7 |
5,1 |
4,5 |
4,2 |
3,9 |
|
13-15 |
7,6 |
6,7 |
5,8 |
5,3 |
4,8 |
4,5 |
4,2 |
|
16-18 |
8,4 |
6,8 |
6,0 |
5,4 |
5,0 |
4,6 |
4,4 |
|
19-20 |
8,5 |
7,9 |
6,1 |
5,5 |
5,4 |
4,7 |
4,5 |
28 - кесте
Массивтегі 1 м3 кен массасының электродетонаторлар немесе қысқа баяулатылған детонаторларының шығыны, дана
|
Профессор М.М. Протодъяконованың шкаласы бойынша жыныстардың беріктілік коэффициенті |
Кен орнының қимасы, м2 | ||||||
|
Менее 4 |
4-6 |
6-8 |
8-10 |
10-12 |
12-16 |
16-20 | |
|
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
|
2-3 4-6 7-9 10-12 13-15 16-18 19-20 |
2,7 2,8 3,3 3,5 3,8 4,7 5,5 |
1,7 1,9 2,4 3,0 3,3 3,8 4,0 |
1,3 1,4 2,1 2,6 2,6 3,0 3,1 |
1,0 1,2 1,8 2,3 2,4 2,7 2,8 |
0,9 1,2 1,7 2,0 2,2 2,4 2,5 |
0,8 1,0 1,4 1,6 1,7 1,8 2,1 |
0,7 0,9 1,3 1,5 1,6 1,7 2,0 |
29 - кесте
Массивтегі 1 м3 кен массасының магистралды сымының шығыны, м.
|
Профессор М.М. Протодъяконованың шкаласы бойынша жыныстардың беріктілік коэффициенті |
Кен орнының қимасы, м2 | ||||||
|
4 кем емес |
4-6
|
6-8 |
8-10 |
10-12 |
12-16 |
16-20 | |
|
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
|
2-3 4-6 7-9 10-12 13-15 16-18 19-20 |
3,9 3,9 4,6 4,6 4,6 8,2 8,2 |
2,3 2,8 4,8 4,8 4,8 7,1 7,1 |
2,1 2,1 3,6 3,6 3,6 5,0 5,0 |
1,6 1,6 2,8 2,8 2,8 3,9 3,9 |
1,3 1,3 2,3 2,3 2,3 3,2 3,2 |
1,1 1,1 1,7 1,7 1,7 2,3 2,3 |
0,9 0,9 1,4 1,4 1,4 1,8 1,8 |
30 - кесте
Кен массасының 1 м3 арналған отқа төзімді жібінің шығыны, м.
|
Профессор М.М. Протодъяконованың шкаласы бойынша жыныстардың беріктілік коэффициенті |
Кен қимасы, м2 | ||||||
|
4 кем |
4-6 |
6-8 |
8-10 |
10-12 |
12-16 |
16-20 | |
|
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
|
2-3 4-6 7-9 10-12 13-15 16-18 19-20 |
6,8 7,3 8,5 9,6 10,2 10,8 11,3 |
6,0 6,6 8,4 9,3 10,2 10,7 11,2 |
5,7 6,2 8,1 9,1 9,8 10,5 11,0 |
4,4 5,7 8,0 8,8 9,4 10,0 10.5 |
4,2 5,3 7,4 8,1 8,8 9,3 9,7 |
4,1 5,2 7,1 7,8 8,6 9,0 9,4 |
3,9 5,0 6,9 7,5 8,1 8,7 9,2 |
17 - бөлімше. Жеткізу және тиеу
192. Кенді тазарту қабаттарында жеткізі және тиеуді таңдау 31-кесте нұсқамасын пайдалана отырып, жобада негізделеді.
193. Пайдалы қазбаларды вибрациялық қоректендіргіштермен, конвейерлермен, тиеу машиналарымен, өзіндік түсіру автолармен жеткізу және тиеу жөніндегі пайдалану өнімділігі қондырғының техникалық өнімділігінен, оның ауысым бойындағы жұмыс уақыты мен энергияның жеке шығынан және материалдарына байланысты анықталады.
Тиеу-жеткізу құралдарының пайдалану өнімділігін анықтау кезінде жарылған кен массасындағы кондициялы емес бөлшектердің болуы ескеріледі. Ауқымды емес бөлшектің шығуының болжамды шамасы 32-кесте мәліметтері бойынша қабылданады.
194. Өзіндік жүретін машиналардың дөңгелек, дизельді отын және майлау материалдарының орташа шығыны 33-кесте нұсқамасын басшылыққа ала отырып, қабылданады.
195. Скрепер ыдыстары, канат диаметрі және блок диаметрі скреперлік шығыр беріктілігіне сәйкес 34-кесте бойынша қабылданады.
196. Скреперлік құрылғыларға арналған канат МСТ 3069-66 бойынша, скреперлік блоктар МСТ 12171 бойынша таңдап алынады.
197. Скреперлік құрылғылардың 7 сағаттық ауысымдағы кен түсіруке скреперлеу кезіндегі өнімділігі 35-кесте бойынша қабылданады.
198. Скреперлік құрылғылар резерві блоктағы тазарту жұмыстарының қабылданған ұйымдастыруынан шыға отырып, жобада негізделеді.
199. Біртшығырға арналған скреперлік жеткізу ұзындығы: руданы тазарту қабаттарында жеткізу-30 м дейін, қазбаларды бұрғылау кезінде-60 м дейін, қайталамалы скреперлеу кезінде-60 м дейін қабылданады.
200. Скреперлік жұмыстарға арналған материалдардың орташа шығыны 36-кесте бойынша қабылданады немесе нақты тау-кен қазу аудандары немесе кәсіпорындары үшін әзірленген, егер осындай болған жағдайда нормативтік құжаттар бойынша қабылданады.
31-кесте
Пайдалы қазбаны жеткізу және тиеудің ұсынылатын тәсілдері
|
Барлау жүйесі |
Жеткізу және тиеу тәсілдері |
|
1 |
2 |
|
Кеннің сатының барлық биіктігіне опырылуымен барлау жүйесі |
а) вибрациялық қоректендірушілермен; б) плунжерлі кен тиеу құрылғыларымен (КТҚ түріндегі); в) өзіндік жүретін тиеу-көлік машиналарымен; г) вибрациялық қоректендіру кешенінде авто өзіндік түсіргіштермен немесе тиеу машиналарымен (шөмішты тиеушілер). |
|
Сатылы қазып алу және кенді алаңнан қазып алумен барлау жүйесі |
а) вибрациялық қоректендірушілермен немесе вибротуғызғыштар кешенінде үлкен бөлшекті кендерге арналған конвейерлермен; б) скреперлік құрылғылармен; в) вибрациялық қоректендірушілермен; г) өзіндік тиеу-көлік машиналармен; |
|
|
д) тиеу машиналары (шөмішті тиеушілермен) кешенінде өзіндік түсіру автолармен; |
|
Кенді сатылы суырып алу және бүйірлі шығаратын барлаулау жүйесі |
а) өзіндік тиеу-көлік машиналармен; б) тиеу машиналары (шөмішті тиеушілермен) кешенінде өзіндік түсіру автолармен; в) бүйірлі шығаруға арналған үздіксіз қимылдағы тиеу–жеткізу кешендерімен |
|
Камералы бағанды жүйелер |
а) өзіндік жүретін тиеу-көліктік машиналармен; б) тиеу машиналары (шөмішті тиеушілермен) кешенінде өзіндік түсіру автолармен; в) экскаваторлары бар өзіндік түсіру автолармен |
|
Кенді қатпарлы қазып алу жүйесі |
а) өзіндік түсіретін тиеу-көлік машналармен; б) скреперлік құрылғылармен |
|
Кенді магазинирлеу жүйесі |
а) вибрациялық қоректендірушілермен, вибролюктермен немесе виброалаңдармен; б) өзіндік тиеу-көлік машиналармен |
|
Тірек бекітпе жүйесі |
а) вибролюктермен немесе виброалаңдармен; б) скреперлік құрылғылармен |
Ескерту: 1. Руда түсіруден рудник ішіндегі көлік құралдарына вибрациялық люктер арқылы руда тиеу.
2. Жарылыс күшімен руда жеткізуді бос және еңіс қабаттарды игерудің камералық жүйесінде қолдануға жол беріледі. Қабаттардың 15-250 еңіс кезінде жеткізу ұзындығы 30-40 м қабылданады, 30-400 еңіз кезінде 60-80 м қабылданады. Руда денесінің 400 артық кезінде пайдалы қазбаларды жарылыс күшімен жеткізу өз күшімен жеткізілетін жағдаймен қосылады.
3. Руданы гидравликалық жеткізу кезінде өзі жеткізетін, механизацияланған жеткізу немесе жарылыс күшімен жеткізуден кейін тазарту кеңістігінің жатқан бүйірінен тазарту үшін көмекші құрал ретінде аз қуатты еңіс қабаттарды игеру кезінде басым қолданылады. Гидравликалық жеткізу 0,8-1,0 МПа жұмыс қысымы бар гидромониторлар арқылы жүргізіледі.
32 - кесте
Әртүрлі фракциядағы габаритті емес бөлшектердің шығысы
-
Кондициялық бөлшектің мөлшері, мм
Габарит емес бөлшектің жалпы шығысы, %
Нақты фракциялар бойынша габаритті емес бөлшектердің шығысы, %
701-800 мм
801-900 мм
901-1000 мм
1001-1100 мм
1101-1200 мм
1201-1300 мм
1301-1400 мм
1401-1500 мм
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
700
3,0
2,8
2,6
2,4
1,1
1,0
1,0
0,9
0,4
0,3
0,2
0,3
0,3
0,3
0,3
0,3
0,3
0,3
0,3
0,2
0,3
0,3
0,2
0,2
0.2
0,2
0,2
0,2
0,2
0,2
0.15
0,15
0,2
0,2
0,15
0,15
800
3,0
2,8
2,6
2,4
2,2
2,0
1,8
0,8
0,7
0,7
0,6
0,5
0,4
0,4
0,7
0,6
0,6
0,5
0,4
0.4
0,3
0,5
0,5
0,4
0,4
0,4
0,3
0,3
0,4
.0,4
0,3
0,3
0,3
0,3
0,25
0,2
0,2
0,2
0,2
0,2
0,2
0,2
0,2
0,2
0,2
0,2
0,2
0,2
0,2
0,2
0,2
0,2
0,2
0,2
0,2
0,15
900
3.0
2.8
2.6
2,4
2,2
2,0
1,8
1,6
1,4
0,9
0,8
0,8
0,7
0,6
0,6
0,5
0,5
0,4
0,8
0,8
0,7
0,6
0,6
0,5
0,5
0,4
0,3
0,5
0,4
0,4
0,4
0,3
0,3
0,3
0,2
0,2
0,3
0,3
0,3
0,3
0,2
0,2
0,2
0,2
0,2
0,25
0,25
0,2
0,2
0,2
0,2
0,15
0,15
0,15
0,25
0,25
0,2
0,2
0,2
0,2
0,15
0,15
0,15
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
1000
3,0
2,8
2,6
2,4
2,2
2,0
1,8
1,6
1,4
1,2
1,0
0,9
0,85
0,8
0,7
0,7
0.65
0,6
0,5
0,4
0,35
0,3
0,8
0,8
0,7
0,65
0,6
0,6
0,5
0,45
0,4
0,3
0,2
0,45
0,4
0,4
0,4
0,35
0,3
0,3
0,25
0,2
0,2
0,2
0,45
0,4
0,4
0,35
0,3
0,25
0,2
0,2
0,2
0,2
0,15
0,4
0,35
0,3
0,3
0,25
0,2
0,2
0,2
0,2
0,15
0,15
33 - кесте
Өзіндік жүретін қондырғыларды қолдану
кезіндегі негізгі материалдардың шығыны
|
Материалдар атауы |
100 км жүріске шаққандағы шығын |
|
1 |
2 |
|
Шиналар, дана.: тиеу-көліктік машиналар көмекші мақсаттағы өзі түсіретін автолар мен өзіндік жүретін машиналар автосамосвалы. Двигательдің 1кВт қуаттылығына шаққандағы дизельді отын, кг: тиеу-көлік машиналар көмекші мақсаттағы өзі түсіретін автолар және өзіндік жүретін машиналар Майлау материалдары, отын шығынына байланысты пайызда |
0,4
0,05
0,9
0,5
10 |
34 - кесте
Скреперлік құрылғылардың негізгі параметрлері
|
Скреперлік шығыр қуаттылығы, кВт |
Скрепер сыйымдылығы, м3 |
Канат диаметрі, км |
Блок диаметрі, мм | |
|
Бос тармақ |
Жүк тармағы | |||
|
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
|
17 30 55 100 |
0,25-04 0,4-0,6 0,6-1,0 1,0-1,6 |
15 16 20 25 |
16 18 22,5 27,5 |
200-250 250-320 320-400 400 |
35 - кесте
Скреперлік құрылғылардың пайдалану өнімділігі
|
Тазарту жұмыстары кезінде, м3 Жеткізу арақашықтығы, м |
Скрепер сыйымдылығы, м3 | |||
|
0,4 |
0,6 |
1,0 |
1,6 | |
|
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
|
10 20 30 |
75 65 55 |
90 80 65 |
115 100 85 |
145 135 120 |
Ескерту: Сөрелер арқылы скреперлеу кезінде скреперлік құрылғының келтірілген өнімділік нормаларына 0,9 коэффициенті қолданылады, 15-250 көтеруге скреперлеу кезінде-0,75, 15-250 еңіс бұрышқа скреперлеу кезінде - 1,15, 250 артық болғанда-1,25. коэффициенті қолданылады.
36 - кесте
Скреперлік жұмыстарға арналған негізгі материалдар шығыны
|
Скрепер типі |
Жеткізілетін 1000 т кенге арнаЛған канат және шойын шығыны, кг (алымында канат шығыны, бөлімінде шойын шығыны келтірілген) | ||||
|
Скрепер сыйымдылығы, м3 | |||||
|
0,25 |
0,4 |
0,6 |
1,0 |
1,6 | |
|
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
|
Ескекті: Дәнекерленген
Құйылған |
72 56
35 13,6 |
60 46,5
29 11,3 |
39 30,2
18,9 7,3 |
21,6 16,8
10,5 4,1 |
14,4 11,2
7,0 2,7 |
|
Шарнирлі дәнекерленген
құйылған |
40 53 22 21,4 |
33 44 18,4 17,8 |
21,5 28,6 11,9 11,6 |
12,0 15,9 6,6 6,4 |
8,0 10,6 4,4 4,3 |
18 - бөлімше. Салу жұмыстары
201. Тазарту кеңістігін салудың мақсаттылығы, қажеттілігі және салу тәсілдері кен орнын игерудің тау-кен геологиялық және тау-кен техникалық жағдайларын, пайдалы қазбалар құндылығын, жерді толық пайдаланбаудан келген шығынды (құлатулар арқылы игеру жүйесін қолдану кезінде), рекультивация шығындарын және басқаларды ескере отырып, экономикалық есепке негізделген.
202. Салу қоспалары компоненттерінің құрамы мен олардың сандық қатынасын салу массивінің талап етілетін беріктілігі мен құбырлар бойынша транспортабельді шарттары бойынша қажетті геологиялық қасиеттеріне байланысты қабылданады. Салу материалдарында концентрацияларда, өзіндік жану, газ және заттар бөлуі бойынша қауіпті заттарда қоспалар болмайды.
203. 1 м3 арналған бос жерлерде толтыру материалдарының нормалары ұсынылатын құрамда:
материалдардың табиғи ылғалдылығы (материалдардың факт бойынша ылғалдылығы);
дайындау және жинау орнына тасымалдау кезіндегі жоғалтулар-1 % дейін;
салу қоспаларының дайындау және тасымалдау процессіндегі технологиялық жоғалтулары-2 %;
қазылған кеңістікее салынған салу қоспасының отыруы-5-10 % (салу түріне байланысты) ескеріле отырып, анықталады.
204. Қатыратын салу қоспасын дайындауға арналған судың сапасы МСТ 23732, бетонға арналған су және ерітінділер сәйкес келеді. Рудниктегі әртүрлі ағынды сулардың болуы кезінде, оларды пайдалану зерттеу жүргізілгеннен кейін қарастырылады.
205. Салу қоспасының компоненттерін қоймаларда (салулар қоймасы, байлайтын және активтейтін қоспалар және басқалар) түсіру және сақтау көзделеді.
Қойма ғимаратының құрылысы мен механизациялары қойма ғимараттарына қойылатын жалпы талаптарға сәйкес іске асырылады. Салу материалдарын сақтау кезінде олардың қасиеттері (сулану, үсу, басылып қалу, қосылып кету).
Цемент қоймасының сыйымдылығы 5÷10 тәулікті қор есебінде қабылданады. Бірінші мән-дамыған темір жол желісі және өнімділігі аз салу құрылғысы үшін, екінші-аз игерілген және алыс орналасқан аудандар үшін, және өнімділігі үлкен салу құрылғысы үшін.
206. Салу құрылғысы келесі технологиялық ғимараттардан тұрады: инертті салу қоймаларынан, байлайтын материалдар және активирлеу қоспалары қоймасынан, инертті толтырғыштың ұсату корпусынан, ұсату-жылжыту (немесе араластыру) бөлімшесінен, салу материалын дайындаудың сапасын бақылаудың экспресс-зертханасынан, басқару щиті бар операторлық пункттен, материалдар шығынын көрсететін қондырғылар мен приборлар жұмысының мнемосызбасынан.
207. Салу құрылғысының жобасы компоненттерді тасымалдау процестерінің толық механизациялануын және салулардың дайындалуын салудың барлық компоненттерін бақылау және мөлшерленуін автоматты реттеу берілген қатынастарда салдардың жылжыту ағынындағы байлануын бақылау және оны компоненттер қатынасын өзгерту арқылы автоматты реттеу, салу қоспасының деңгейіне және құбырының тіке қорабындағы қысымды бақылау.
208. Технологиялық қондырғыларды таңдау және жинақтау кезінде флотациялық фабрикалардың технологиялық жобалау нормаларын және пайдалы қазбаларды ұсату, сұрыптау, байыту және рудалар мен концетраттарды бөліктеу кезіндегі қауіпсіздік талаптарының бірыңғай талаптары басшылыққа алынады.
209. Салынаты қазбалардың төбесінің енің бұрышы және салу материалының берілу орны өңделген кеңістіктің максималды мүмкін жеткізілу есебінен жобаланады.
210. Салынатын тазарту кеңістігі қолданыстағы қазбалардан оқшаулануға жатады. Оқшауланатын бөгеттер құрылғысының орны салу жұмыстарының өндірісіне арналған локалды жобалармен анықталады. Оқшаулаушы бөгеттер барлық жағдайда салынатын қазбалардың шекарасынан екі метрден жақын емес салынады.
211. Салу қоспасының беттік кешеннен қазылған кеңістікке дейін беру қүбырлар бойынша жобаланады. Салуды тасымалдау кезінде қоспалардың құбырына үздіксіз және біркелкі түсуі, минералогиялық және физико-механикалық санаттың тұрақтылығы қамтамасыз ететін кен орындарын игерудің тиісті тау-кен-геологиялық шарттары (мысалы: бос құлау және терең емес жату) тікелей қазылған кеңістікке ұңғымалар бойынша жер бетінен салу қоспасын беру мүмкіндігі қарастырылады.
212. Құбыр көлігінің жұмыс режимі тау-кен жұмыстарын жүргізу режиміне сәйкес келеді. Көліктің тәуліктік өнімділігі есептерінде 15 сағаттан (дайындау қорытынды жұмыстарды ескере отырып) артық емес жұмыс уақыты қабылданады.
213. Қататын салуларды тасымалдау үшін салу құбырлары арнайы салу ұңғымалары бойынша жоғарғы жақтарын төсеуге басымдылық беріледі. Шахта оқпандарында (скипті, көмекші, желдеткіш) салу құбырларының бөгеттерін төсеуге жол берілмейді. Арнайы салу оқпандарында қатыссыз тіке құбырлары оның салыну орнына қарамастан су тартқысын және телефон байланысы кабельдерін төзеуді көздейтін құбырының резервті жібі болады.
214. Төменгі тіреу тізесіне түсетін жүктеме салу материалдарымен толтырылған құбырларды, толтыратын тіке бөгетті толтыратын салу материалдарының салмағының екі еселік шамасына тең пайда болатын гидравликалық соққыны ескере отырып анықталады.
215. Тереңдігі 150 м оқпанда борлық бөгет тіреу орындығына сүйенетін жеке учаскелерге құбырының ғана салмағы қабылданады.
216. Ұңғымалар бойынша салынған құбырлармен салу қоспаларын тасымалдау кезінде, соңғысы шығарылады, сол үшін ұңғыма көтергіш механизмдермен және құрылғылармен жабдықталады.
217. Қататын қоспалар көлігін жеңілдету және тасымалдау ұзақтығын арттыру үшін салынатын учаскелерге дейін тіке бөгет салуларын берудің каскадты сызбасы қарастырылады.
218. Магистралды құбырлары талап ететін диаметрмен гидростатикалық қысымға байланысты болат және шойын құбырлардан орнатылады.
219. Тасымалдаудың пневматикалық тәсілімен учаскелерде салынатын ағу нүктесі мен бұрылыстарындағы құбырларды бекіту қоспаның қозғалуынан пайда болатын динамикалық жүктемені ескере отырып жүргізіледі.
220. Құбыр трассасының бұрылысының бірқалыпты ауысуы болады. Қисық радиусы құбырдың 10 есептік диаметрінен кем емес.
221 «Тығынды» жою ұшін қоспаны беруді тоқтатқаннан кейін құбырын салу материалынан тазарту үшін соңғысында сумен қатар сығылған ауа беру мүмкіндігі қарастырылады.
222. Салу қоспасын көлденең бойынша тасымалдау үшін тіке құбырда қоспаның гидростатикалық қысымымен пайда болатын потенциалды энергияны пайдалану үшін өзіндік ағын тәсілі және үлкен қашықтықта өзіндік ағынды-пневматикалық тасымалдау тәсілі қолданылады.
Өзі ағатын участок ұзындығы тіке бөгетте салудың тіке бағанымен жасалатын, қоспа қозғалысының жеке кедергісімен және қысым шамасымен анықталады. Құбырды салудың тіке бағанының жұмыс биіктігі 0,7 Нг артық емес, бұл жерде Нг-бөгеттің геодезиялық биіктігі.
223. Салу қоспасының қысымы құбырға ауа енгізу орнында жүргізілетін ауа қысымынан 30 % төмен.
224. Тасымалдаудың өзіндік ағатын-пневматикалық тәсілде құбыр жұмыс және көмекші пневмокескіштермен жабдықталған. Жұмыс пневмокескіш өзіндік ағатын учаскенің соңында орнатылады. Оны орналастыру үшін болжаммен есептеледі және құбыр көлігін жөндеу кезінде нақтыланады.
Құбырды үрлеуге арналған көмекші пневмокескіштер тіке бөгет астында тіреу тізесінде тікелей және әрбір 50-70 м орналасады.
225. Сығылған ауаның қататын салулар тасымалына болжамды шығыны тасымалдаудың 1 км 60-80 м3/м3 құрайды.
226. Салу құбырын және арматураларды, оларды сүйемелдейтін сығылған ауа, су құбырларын жеткізу, монтаждау, демонтаждау және қызмет көрсету үшін өзі жүретін қондырғыны және құбыр төселетін қазба типіне байланысты механизмдерді пайдалана отырып, механизациялауды көздейді.
227. Көлденең қабаттарды игеру жүйесі кезінде құрғақ салуды тегістеу үшін руда жеткізуде қолданылатын өзі жүретін қондырғылар қолданылады.
19 - бөлімше. Негізгі және көмекші жұмыстарды механизациялау
228. Жер асты рудниктерін жобалау кезінде кен орындарын ашу, дайындау және игерудің барлық технологиялық процестері бойынша негізгі және көмекші жұмыстарды механизациялауды көздейді.
229. Қондырғыларды қолданыстағы мемлекеттік (салалық) стандарттар немесе жобада алдыңғы уақытта қарастырылатын типті мөлшерлі қатарлар, техникаларды дамыту болжамы ескеріле отырып, завод-орындаушылар номенклатуралары бойынша қабылданған технологиялық сызбаға сәйкес таңдалады және әрбір машина кешені бойынша техника-экономикалық негізделеді.
230. Кешен құрамына енгізілген машина өнімділігі (толық және еселік түрде), конструктивті әдістерге және басқа параметрлерге сәйкес келеді. Машиналар габариттері, әсіресе көлікті жағдайда үлгі ретінді бірдей. Жүріс бөлігі бірдеу болатын машиналарды пайдалануға тырысу қажет, себебі пневмодөңгелектегі машиналар мен баяу жүретін шындыр табанды машиналардың үйлесімділігі кешен жұмысының жалпы тиімділігін төмендетуге әкеліп соғады. Бірақта жұмыс көп болғанда және жиі көшпейтін ұзақ жұмыс істеу кезінде шынжыр табанды (тиеу машиналары, бұрғылау станоктары) машиналарды қолдану тиімділігі расталған.
231. Бұрғылау жұмыстарын механизациялауға арналған негізгі қондырғы ретінде жоғары қысымды сығымды ауамен жұмыс істейтін пневмосоққы бұрғылау станоктарын, гидравликалық перфораторлармен жабдықталған өзі жүретін бұрғылау станоктарын қолдануға бағдарлану қажет. Кен массивінің диаметрі арттырылған параллель ұңғымалардың шоқтарымен бұзу кезінде шар тәріздес бұрғылау станоктарын қолдану тиімді.
232. Орта және шыған қуаттылықтағы рудалар тұрақтылығы кезінде еңіс құлау және араласы жыныстарда өрлеме қазбаларда КОВ типіндегі бұрғылау-тазарту кешендерін пайдалан отырып, пайдалы қазбаларды уату көзделеді.
233. Тиеу-жеткізу жұмыстарын пайдалы қазбаларды алаңды алу кезінде механизациялау үшін вибрациялық қоректендіргіштер, РПУ типіндегі кен түсіруші құрылғылар және тазарту блоктары шегінде ірі бөлшекті рудаларды тасымалдауға арналған конвейерлер қолданылады. Руданы бүйір жағынан алынатын игеру жүйесі үшін жобаларды электр жетекті тиеу-көлік машиналарын пайдалану басымды.
234. Жұмысты көп талап ететін көмекші жұмыстарды механизациялау мәселелері жобаның әрбір тарауында қаралады. Жаңадан салынатын тау-кен кәсіпорындары мен қолданыстағы шахталардың жаңа деңгейжиектерінде көмекші жұмыстарды механизациялау үшін бір көлік қазбалары жүйелерінің бірімен қосылып:
жер бетіне шығатын кенішке арналған біртұтас;
өзі жүретін машиналарға арналған арнайы клетті кегішке арналған біртұтас;
ірі габаритті қондырғыны түсіруге арналған оқпанда көлікті қазба және оқпан немесе бөлімше жүйесімен өзі жүретін қондырғы қолдану қарастырылады.
Айдау деңгейжиектерінде жол жұмыстарын өндіру үшін дөңгелек-рельсті жүрістегі қондырғы кешендері қолданылады. Айдау қазбаларындағы қондырғылар мен коммуникацияларды монтаждау және демонтажды монтаждау агрегаттары арқылы орындау тиімді.
Тіке және еңіс тау-кен қазбаларында монтаждау жұмыстарын жүргізу қажеттілігі кезінде тасымалданатын пневматикалық қорғаныс қоршаулары арқылы жұмыс персоналы мен қондырғылардың жыныстардың құлайтын бөліктерінен қорғану мақсатында, олардың жабылуы қарастырылады.
235. Өзіндік жүретін қондырғының жұрыс паркін анықтау кезінде қазудың біркелкі еместік коэффициенті (1,25) ескеріледі, ал өзіндік жүретін машиналардың инвентарлық саны жұмыс паркін күрделі (1,1) және ағымдағы (1,2) жөндеулердегі қондырғыларға арналған трезерф коэффициентіне көбейту арқылы есептеледі.
20 - бөлімше. Шахтаішілік көлік
236. Шахтаішілік көлікті жобалау ОНТП 1 тау-кен қазатын кәсіпорындардың жер асты көліктерін жобалаудың технологиялық жобалаудың жалпы одақтық нормаларына сәйкес жүргізіледі.
237. Жерасты тоқарбаны айдауды жобалау кезінде вагонеткаларды тиеу және үсіру процесінің үздіксіздігімен байланысты айдау өнімділігін барынша арттыратын ВНИПИРудмаш конструкциясының түбі арқылы түсіретін вагонеткалар құрамын қолдану мүмкіндігі қарастырылады.
238. Ағынды технологиялардың жерасты объектілерінде конвейерлі кешендерді жобалау кезінде Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрлігінің 2008 жылғы 25 шілдедегі № 132 бұйрығымен бекітілген жер асты тәсілімен жұмыстар жүргізу кезіндегі өнеркәсіптік қауіпсіздік талаптары басшылыққа алынады.
Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрінің 2008 жылғы 25 шілдедегі № 132 бұйрығымен бекітілген жер асты тәсілімен жұмыстар жүргізу кезіндегі өнеркәсіптік қауіпсіздік талаптарына сәйкес адамдар және жүк адамды конвейерлермен көлденең және тіке қазбаларда адамдарды тасымалдауға жол беріледі.
239. Рельсті жолдарды жобалау кезінде басты айдау қазбаларында Центрогипрошахт және КузНИИшахтострой институттарының темір бетон шпалдары конструкциясының үлкен жүк ағынын пайдалану тиімді.
21 - бөлімше. Кеніштерді желдету және кеніш шаңдарымен күресу
240. Шахта (кеніш) желдеткішін жобалау кезінде Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар жөніндегі министрінің 2008 жылғы 25 шілдедегі № 132 бұйрығымен бекітілген Жер асты тәсілімен жұмыстар жүргізу кезіндегі өнеркәсіптік қауіпсіздік талаптарын, депрессиялық түсірулер материалдары басшылыққа алынады.
241. Шахта (кеніш) желдеткішін жобалау қазбаларын деңгейжиектерде (шахтада) жұмыстардың максималды даму кезінде тау-кен қазбаларын қалыпты желдетуді қамтамасыз ету есебімен әзірленеді.
242. Шахта (кеніш) желдеткішінің жобасы әдетте желдетудің флангалі немесе диагональды сызбасын қабылдайды. Қабылданған сызбаның тиімділігі жобада негізделеді.
243. Шахталарды желдету тәсілдері айдамалы, айдамалы – сорғыш немесе сорғыш болып қабылданады. Қабылданған желдету тәсілдері жобада негізделеді.
244. Кен орындарын ашық және жер асты тәсілдерімен бірлесіп игеру кезінде Жер асты тәсілімен жұмыстар жүргізу кезіндегі өнеркәсіптік қауіпсіздік талаптары, аттыру жұмыстары, газдануға сынама алуды ұйымдастыру және кен орындарын ашық және жер асты тәсілдерімен бірлесіп өңдеу әзірлеу кезінде, 3-бөлімшенің 3-параграфы жалпы аттырудан кейін адамдардың баруына жол беру және ашық жұмыстар учаскелеріндегі ауа тіреулерімен қамтамасыз етуді өнеркәсіптік қауіпсіздік талаптары ескеріле отырып, көзделеді.
245. Жылдық өнімділігі 1 миллион тоннадан артық шахталарда жинақтаушы желдеткіш штректері көзделеді. Өнімділігі кем шахталарда жинақтаушы штректердің қажеттілігі жобамен анықталады.
246. Шахталарды (кеніштерді) желдетуге арналған ауа мөлшерін анықтау кезінде ауасы ластанатын барлық қазбалар (негізгі тау-кен, дайындық, кертпелі, бұрғылау, жеткізу, ұсату камералары, бункерлер, жарылыс заттарының қоймалары, еңістер, скипті оқпандар және тағы басқа), ауасын ластанатын бірақта бастапқы (жүрісті өрлеме, қосалқы шығыстар және тағы басқа) ағынға тікелей шығатын шығысы бар қазбалар ескеріледі.
247. Ішкі жану двигателі бар машиналар тұрақты қозғалатын еңістер (еңісті түсімлер) ауаның ерекшелендірілген ағынымен желдетіледі.
248 Таза ауаның мөлшері әрбір тұтынушы (қабаттар, қазбалар, камералар) үшін жеке анықталады.
249. Есеп үшін әрбір фактор бойынша анықталған, таза ауаның осы тұтынушысына тән ауаның барынша үлкен мөлшері қабылданады.
250. Есепке қолданыстағы және резервтегі қабаттар алынады. Резервті қабаттардың саны шахтаның тұрақты жұмысын қамтамасыз ететін шарттарда қабылданады.
Резервті қабаттардың саны қолданыстағылар санының 20-30 % мөлшерінде қабылданады немесе жобамен негізделеді.
251. Есеппен анықталған ауаның жалпы мөлшері келесі мөлшерде қабылданатын жоғалту коэффициентімен (меншікті желдету құрылғысындағы жоғалтуларды есептемегенде) түзетілген:
қазылған кеңістікті толтыру немесе бетке шығатын құлаудың дамыған зонасы болатын құлау жүйесі кезінде-1,3;
толтырылмаған үлкен бос орындардың болуы кезінде-1,4.
252. Қолданыстағы кеніштер үшін ағу коэффициенттері депрессиялық түсірулер нәтижелерінің талдауы негізінде түзетіледі. Жоюға болатын жоғалтулар есепке алынбайды.
253. Ішкі жану двигателі бар машина жұмысы кезінде пайдаланған газдың санитарлыққа дейінгі нормасын қосу факторы бойынша кенжардағы ауа мөлшерін есептеу кезінде біруақыттылығы коэффициентін енгізуге болады. Екі машина жұмыс істеу кезінде-0,9, үш немесе одан артық машина жұмысы кезінде-0,85. Есептерден тура өтетін ағында 2 сағат бойында 10 минуттан артық жұмыс істейтін машинаның дизельді жетекті жүрістегі бұрғылау машиналарын есептен алып тастауға болады.
254. Қазбалар бойынша ауаның таратуды реттеу желдету реттеу құрылғылары (желдету есіктері, шлюздер, бөгеттер,) арқылы іске асырылады. Реттеуші құрылғылар адамдармен машиналар қозғалысы болмайтын немесе шектелген орындарда орнату басымды. Реттеуші құрылғылардың сымдары автоматты немесе дистанционды болуы басымдылық алады. Реттеуші құрылғыларды орналастыру орындары шахталарды желдету сызбаларында келтіріледі.
255. Желдеткіш таңдауға (тексеру) арналған депрессия есептері бірізді орналасқан қазбалар сағаларынан шығатын оқпан сағасына дейін түсетін бірнеше бағыттар бойынша жүргізіледі. Желдеткіш таңдайды ауа тазартқыштарды мен калориферлер депрессияларын ескере отырып, барынша үлкен депрессиялар бойынша жүргізіледі.
256. Депресиияларды анықтау кезінде жалпы депрессияның 25-30 % мөлшеріндегі кедергісі (қысылу, дөңгелену, және тағы басқа) ескеріледі.
257. Аэродинамикалық кедергі коэффициентінің шамасы қолданыстағы каталогтар бойынша қабылдап, депрессиялық түсілімдер мәліметтері қолданылады.
258. Қабаттарды желдетуден ластанған ауа жаңа деңгейжиектер дайындау кезінде, желдету деңгейжиектерге немесе бастапқы ауа ағынына тікелей беріледі. Тек ерекше жағдайларда бастапқы ауа ағыны бар желдету қазбаларына тікелей ластану ауасын беруге мүмкіндік болмаған жағдайда, оны шаң басатын құралдар деңгейжиектеріне шығу орнында міндетті түрде орналастырумен, жұмыс деңгейжиектеріне беруге жол беріледі.
Аттыру жұмыстарын жүргізу жобамен ауысым аралығында ауаның ластану жолында адамдар болмаған жағдайда, жүргізуге жол беріледі.
259. Деңгейжиектерді желдетуге дайындау кезінде пайдалану қажеттіліктеріне көзделген қазбалар пайдаланылады.
260. Тұйық қабаттарды желдету үшін үлкен есептік диаметрге жақын стандартты құбырлар қабылданады.
261. Ауа (сорулар) азаюы трубақұбыры тығыз болмауы арқылы әрбір 100 м үшін 5 % есебінен қабылданады.
262. Желдету есептері және желдеткіштер мен құбырларды таңдау әрбір тұйық қабат үшін жүргізіледі. Желдеткіштердің жалпы саны машинаауысымының саны қазбаларды қазу кестесіне сәйкес анықталады.
263. Ұзындығы 300 м артық тұйық қазбалардың қабаттарын желдету құбырлы ауа үрлеу арқылы іске асырылады.
264. Құбырдың аэродинамикалық кедергі коэффициенті 37-кесте бойынша қабылданады.
37 - кесте
Құбырдың аэродинамикалық кедергісінің коэффициенттері, кг с2 м-4
|
Құбыр типтері |
а х 104 құбыр диаметрі кезінде мәні, м | |||||||
|
|
0,3 |
0,4 |
0,5 |
0,6 |
0,7 |
0,8 |
0,9 |
1,0 |
|
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
|
Металды |
3,7 |
3,6 |
3,5 |
3,0 |
3,0 |
2,9 |
2,8 |
2,5 |
|
Резиналанған |
4,8 |
4,6 |
4,8 |
4,8 |
4,7 |
4,6 |
4,6 |
4,6 |
|
Текстовинитті |
2,1 |
1,7 |
1,6 |
1,4 |
1,3 |
1,3 |
1,3 |
1,3 |
265. Әрбір жобада тозаңмен күресуді көздейтін тарау қарастырылады.
266. Тиеу және түсіру камераларында суландырғыштар, кен түсулерін жабатын мұздармен тосқауылдар орнатылады.
267. Тау-кен қазбаларында шахта автожолдарында тозаңды басу үшін:
автожол жабуларын байланатын материалдармен өңдеу;
жол жабуларын арнайы құраммен өңдеу;
жер мен қазба қабырғаларын сумен суару көзделеді.
Жол жабуларын өңдеу материалдарының шығын және өңдеулер арасындағы үлгілі мерзімдерді 38 – кесте бойынша қабылданады.
38 - кесте
Шахта автожолдарында тозаңды басуға арналған тозаң басушы материалдардың шығыны
-
Тозаңдатушы материалдар түрі
Материалдар шығыны,
л/м2
Өңдеулер арасындағы интервал, тәулік
1
2
3
Су – жабулардың ауыспалы және төменгі типтеріне және жетілдірілген жабулар типтері үшін
0,3
Ерітінді:
сульфатты-спиртті барда 60-65 %, су
38-30 %
1,5
25-30
сульфатты-спиртті барда 32-60 %, су 68-40 %
1,5 артық емес
25-30
Эмульсия:
сульфатты-спиртті барда 45 %, жол битумы - 25 %, су - 30 %
1,5
25-30
сульфатты-спиртті барда 48 %, БИ-4 және БИ битумы -5-10 %, мазут немесе солярлы май - 10 %, су - 30 %
1,5
25-30
268. Кеніш атмосферасындағы СО болуын тұрақты бақылау үшін қауіпті концентрация кезінде жарық және дыбыс сигнализациялары болатын сериялық шығарылатын приборлар қарастырылады.
269. Кеніштердегі (шахталарда) жылу режимін реттеу қажеттілігі кен орындарын игерудің нақты тау-кен техникалық шарттарына байланысты орнатылады.
270. Жылу режимін жобалауды арнайы ғылыми-зерттеу институттарының ұсыныстары негізінде жүргізіледі.
271. Ауаны салқындату кезінде кеніштерде (шахталарда) тау-кен қазбалары желелерінің жылу есептерінде қондырғының және қататын толықтырғыштың жылу қайтарымы ескеріледі.
5 - бөлім. Тау-кен механикалық бөлім
1 - бөлімше. Көтеру құрылғылары
272. Осы нормативті талаптар стационарлы көтеру құрылғыларына қатысты және бұрғылау көтеру құрылғыларының жобалау ерекшеліктерін анықтайды.
273. Жер асты кеніштері үшін көтеру құрылғыларын жобалау шахталық жер асты құрылғыларын технологиялық жобалаудың жалпы одақтық нормалары ОНТП 5 талаптарына және оларға енгізілген өзгерістерге сәйкес жүргізіледі.
274. Көтеру құрылғыларының мезхникалы-энергия қондырғыларын таңдау игерудің соңғы тереңдігі үшін берілген перспективті өнімділігінен шыға отырып, жүргізіледі.
275. Пайдалы қазбаларды беру үшін скипті көтергіштер қолданылады. Үлкен емес өнімділік кезінде (жылына 600 мың тоннаға дейін) пайдалы қазбалар беру үшін клетті көтеру қолдануға болады, бұл ірілендірілген техникалық-экономикалық көрсеткіштер бойынша негізделген.
276. Жыныстарды беруге арналған жаға кеніштерді жобалау кезінде жынысты скипті көтергіш қарастырыладыт. Қарсы жүгі бар екі скипті немесе бір скипті көтергіш таңдау есеппен негізделеді. Қолданыстағы кеніштерде жыныстарды беру үшін өнімділік жөніндегі резервтер және жер асты бункерінде жынысты бөлімшесінің қондырғысы болған жағдайда негізгі рудалық көтергішті пайдалануға болады.
277. Көмекші жүк операцияларын орындау және адамдарды көтеру-түсіру көп арқанды және бір арқанды басымды болғанда көтерулер кезінде қарсы жүктері бар клетті көтергіштер кезінде қабылданады. Бір деңгейжиекті ұзақ уақыт қызмет көрсету кезінде бір арқанды екі клетті көтергіш қолдануға болады. Клетті көтергіштер құрылғыларының саны көмекші құралдарды орындау үшін есеппен анықталады. Бұл жағдайда 39-кесте мәліметтеріне бағдарланған басымдылық алады.
39 - кесте
Көмекші операцияларды орындауға арналған клетті көтергіштердің ұсынылатын саны
-
Кен орнының жылдық өнімділігі, млн.т
Клетті көтерілу саны
1,0 дейін
1
1,0-3,0
2
3,0-5,0
3
5,0- 10,0
4-5
278. Көтеру құрылғысының пайдалы қазбалар беру жөніндегі жылдық жұмыс күнінің саны шахта үшін толық қабылданғандай болып қабылданады.
279. Бәрі арқанды скипті көтергіштің тау-кен массасын беру жөніндегі үш ауысымдағы режимдегі жұмысының есептік уақыты тәулігіне 18 сағат болып қабылданады.
Өндірістік кәсіпорынның келісімі бойынша бір арқанды скипті көтергіштің жалпы жұмыс уақытын тәулігіне 20 сағат деп қабылдауға болады.
280. Көп арқанды скипті көтергіштің тау-кен массасын беру жөніндегі үш ауысымдық режимдегі жұмысының есептік уақыты көтеру биіктігіне байланысты 40-кесте бойынша қабылданады.
40 - кесте
Көп канатты скипті көтерудің жұмыс уақыты
|
Көтеру биіктігі, м |
800 дейін |
800-1000 |
1000-1200 |
1200-1400 |
1400-1600 |
1600-1800 |
|
Көп канатты скипті көтерудің тәуліктік жұмыс уақыты, сағат |
18 |
17,5 |
17 |
16,5 |
16 |
15,5 |
281. Скипті көтеру жұмысының біртекті (резерв) болмау коэффициенті 41-кесте бойынша жер асты бункерінің сыйымдылығына байланысты қабылданады.
41 - кесте
Скипті көтеру жұмысының біркелкі еместік коэффициенті
|
Шахтаның сағаттық өнімділік үлесіндегі жер асты сыйымдылығы, сағат |
1,0 дейін |
1,0- 1,5 |
1,5- 2,0 |
2,0- 2,5 |
2,5- 3,9 |
3,0 жоғары |
|
Біркелкілік емес коэффициенті неравномерности |
1,7 |
1,6 |
1,5 |
1,4 |
1,3 |
1,25 |
Ескерту: Келесі мәндер барынша басымды болып табылады:
жер асты бункерінің сыйымдылығы-2,5 және көтеру жұмысының біркелкі болмау коэффициенті-1,3.
282. Тау-кен массасын беру жөніндегі клетті көтеру жұмысының біркелік еместік коэффициенті:
көмекші көтергіш болғанда-1,3;
көмекші көтергіш болмаған кезінде-1,4 болып қабылданады.
283. Клетті көтеру жұмысының біркелке еместік коэффициенті келесі көмекші операцияларға:
контейнерлердегі ұзын өлшемді материалдарды түсіру кезінде;
адамдарды түсіру және көтеру;
жарылыс заттарын түсіру кезінде уақыт балансына шаққанда К=1,0 болып қабылданады.
Ірі габаритті жүкті түсіру-көтеру кезінде клетті көтеруді пайдалану кезінде жұмыс өнімділігі жобасына сәйкес операция ұзақтығы анықталады.
284. Скиптердің типтері мен сыйымдылығы нақты тау-кен жағдайлары үшін практикалық тәжірибе және ғылыми-техникалық жетістіктерді ескере отырып, жобада анықталады.
285. Клеттер типін таңдау жобада анықталады. Бұл жағдайда қозғалмайтын кузовты клеттерге басымдылық беріледі.
286. Бір арқанды көтергіш үшін тоттануға қарсы жабуы бар жоғары сапалы болаттан немесе басқамықтылығы жоғары материалдардан, мысалы, титан қорытпаларынан жасалған жеңілдетілген ыдыстарды қолдануға болады. Жеңілдетілген көтеру ыдыстарын көпарқанды көтергіште (негізінде терең дігі 100 метр шахталарда) қолдану мүмкіндігі арқандардың сырғанамау шарттары бойынша есептермен негізделеді.
287. Көп арқанды көтергіш құрылғылары үшін МСТ 7668 бойынша мырышталған арқандар қолданылады. Егер арқандардың жүктемелік параметрлері көрсетілген МСТ-қа жеткіліксіз болса, МСТ 7669 бойынша осындай мырышталған арқандарды пайдалануға болады, бұл жағдайда диаметрі 28.0, 30.0, 32.0, 35,5, 39,0, 42,0, 45,5, 49,0 болатын арқандар қатарына басымыдылық беріледі.
288. Бір арқанды көтергіш құрылғыларда тепе-теңдік арқандары әдетті қолданылмайды. Жекелеген жағдайларда тепе-теңдік арқандарын бір арқанды көтергіште қолдану тиісті техникалық және экономикалық негіздемелер (мысалы, келтіргіштің жеткіліксіз қуаттылығы кезінде көтергішті реконструкциялауда).
289. Скипті және клетті көп арқанды көтергіш құрылғыдарда жалпақ тепе-теңдік арқандары қолданылады. Скипті көтергіште тепе-теңдік арқандар ертінде резиантросты таспалар қолдануға жол беріледі.
Тігіссіз резинатросты арқандарға басымдылық беріледі.
290. Көтергіш машиналарының параметрлері нақты тау-кен техникалық жағдайлар үшін жобада анықталады. Көтергіш машиналарды таңдау осы кезеңде қолданыстағы заводтық номенклатуралық катологтар бойынша жүргізіледі.
291. Тиісті технико-экономикалық негіздемелер болған жағдайда МСТ көрсетілген параметрлерден ерекше көтергіш машиналарды қолдануға болады. Көтергіш машинаға тапсырыс беру завод-дайындаушымен келісіледі.
292. Көтергіш машиналарды тапсыру кезінде параметрлердің МСТ көрсетілгеннен ауытқуы арнайы талаптарда айтылады.
293. Электржетектің 300 кВт дейінгі үлкен емес есептік қуаттылығы кезінде фазалық асинхронды роторлы электр двигатель қолданылады.
294. 315-2000 кВт қуаттылық диапозонында завод-дайындаушының номенклатурасына байланысты көтергіш машиналарды ЭЧПМ типіндегі жиілік-реттеуші электржетекпен жинақтау басымды болып табылады.
295. Көтергіш электржетегінің 2500 кВт артық есептік қуаттылығы кезінде көтергіш машиналарды (скипті және клетті, бірарқанды және көп арқанды) редукторсыз баяу жүретін тұрақты токтың электржетегімен жинастыру басымды.
296. Мұнара копрларында орналасқан, тиристорлы түрлендіргіштерден қоректенетін көп арқанды көтергіш машиналары үшін тиристорлы түрлендіргіштер қасында жоғары белгілерді орналастыра отырып, ТСП құрғақ трансформаторлар қарастыру басымды болады.
Электржетектердің үлкен қуаттылықтары (5000 кВт артық) кезінде және құрғақ трансформаторлар қабылдамаған жағдайда тиристорлы түрлендіргіштер мен майлы трансформаторларды орналастыру жөніндегі жинақтау шешімі нақты жағдай ескеріле отырып, жобамен шешіледі.
297. Клетті және скипті көтергіш есептері кезінде формасы жағынан іс жүзіндегі тахограммаға максималды жақындайтын жеті әмбебап периодты тахограмма қолданылады. Клетті және скипті көтергіш тахограммалары формасы жағынан бірдей және қозғалыстар периодтар ұзақтығы жағынан сырғанайтын жылдамдықтан ерекшеленеді, атап айтқанда:
скипті көтергіш үшін – түсіру пунктінен шығу жолы h шығ.= 2,5-3,0м, түсіру пунктінен келу жолы h кір. =4,0-4,5 м;
клетті көтергіш үшін – жоғарғы немесе төменгі қабылдау алаңынан шығу жолы hш=1,5 м, қабылдау алаңына келу жолы hк=2,0 м.
298. Көтергіш машиналар ғимараттарының қабаттар арасындағы жабуларында қондырғыны төменгі қабатқа түсіруге арналған монтаждау ойықтары қарастырылады.
299. Көтергіш машиналары ғимараттарының (имартаттар) мөлшерін анықтау кезінде машинаның басқару пульты мен қабырғалары арасындағы өтетін жер 1,5 м кем емес, машина фундаменті мен қабырғалары арасында 700 мм кем емес.
300. Мұнаралы копр жабуларының бірінде орналасқан көпқанатты көтергіш машиналардың рамалары арасындағы минимальды саңылау машинаны завод-дайындаушымен келісіледі.
301. Көтергіш машиналардың тежеуіш жүйесіне арналған компрессорлар мен ауа жинағыштар мұнаралы копрлар белгілерінде машиналы ғимараттарында өртке қарсы қауіпсіздік талаптарын сақтай отырып, орналастырылады.
302. Машина ғимараттарында қызмет көрсетуші персоналдың тұрақты орналасатын мұнаралы копрлар белгілерінде санитарлық бөлімдер қарастырылады.
303. Укосты копрлардың шкиф астындағы алаңдарында копрлы шкифтерді көтеру және монтаждауға арналған жүк көтергіш құралдарға арналған тіреу металконструкциялар қарастырылған.
304. Көтергіш құрылғыларды жобалау кезінде көпарқында көтергіш машиналарды жер беті деңгейінде орналастыру тиімділігі:
бір арқанды көтергішпен реконструкциялау кезінде, сериялық барабанды цилиндрлік көтергіш машиналары талап етілетін арқан сыйымдылығы және жүк көтергіштікке сәйкес келмегенде;
ауытқу шкивтерінсіз көп қанатты көтергішті қолдану мүмкіндігі болмағанда оқпандағы қысылған жағдайда, ал мұнаралы копрларға арналған қолайсыз жағдай болғанда қарастырылады.
305. Мұнаралы діңді жобалау кезінде шахталық діңге ауа өтуін болдырмайтын құрылғылар қарастырылады. Электр тарату құрылғыларының ғимараттары діңде оларға жылытудан, едендер және басқаларды жуудан су тиюін болдырмайтындай болып орналастырылады.
306. Қолданыстағы бір клетті көтергіштер үшін қарсы күштер болмағанда, еңіс және тіке қазбаларда адамдар мен жүктерді түсіруге қызмет ететін жаңадан жобаланатын жүк-адам көтергіш құрылғылар максимальды теріс күштер шамасынан байланыссыз электр тежеуіш сызбасы бұзылған жағдайда қорғаныс тежеуіш іске қосылуы қарастырылады.
307. Тіке және жаңадан жобаланатын еңіс құрылғылар (қазбалардың еңіс бұрышынан байланыссыз) үшін ауытқу бұрышы (арқан шектерінің девиациясы) бағыттаушы шкивтер мен бір арқанды көтергіш машиналарда 1°30’артық емес; бицилиндрлік барабандарда ауытқу бұрышын, оның науалы беті жағынан орындалғанда шағын барабан цилиндрі жағынан 2° арттыруға жол беріледі.
Жаңадан орнатылатын құрылғыларда бағыттаушы шкивтің айналу бұрышында арқан шегі девиациясының толық бұрышы ішінде болады.
Жаңадан орнатылатын шкивті көтергіш құрылғыларда діңдегі бағыттаушы шкифтер үйкеліс шкифтерімен бір тіке жазықтықта орналасады.
Арқан шектерінің деңгейжиектерге қарай еңіс бұрышы тіке оқпандардың көтергіш құрылғылары үшін ұзындығы 45 м болғанда 30° кем емес. Жобада негізделген жағдайда еңіс бұрышын төмендетуге жол беріледі.
Арқан шегінің ұзындығы қолдаусыз роликтер 65 метрден артық емес; егер шектің еңіс бұрышы деңгейжиектерге қарай 45° артық болса, онда оның ұзындығын 75 м дейін арттыруға жол беріледі.
308. Бір арқанды көтергіш құрылғылар үшін тіке және еңіс қазбаларды (еңіс бұрышы 30° артық) осы Нормалармен көзделген 317 тармақта көзделген қорғау болған жағдайда қайта көтеру биіктігі:
1) клетті және скипті клетті көтергіш құрылғыларында көтеру жылдамдығы 3 м/с артық-6 м кем емес;
2) клетті көтергіш құрылғыларды 3 м/с дейінгі жылдамдықпен 4 м кем емес;
3) скипті және аудару клетті жүк көтергіш құрылғыларда 2,5 м кем емес;
4) адамдарды көтеру және түсіру кезінде қауғалы (бұрғылау) көтеруде- 4 м кем емес.
Жаңадан жобаланатын скипті көтергіш құрылғылар үшін-3 м кем емес, клетті және скипті-клеттілер үшін-6 м кем емес (тепе-тең жүріс жылдамдығынан байланыссыз).
Қайта көтеру биіктігі деп есептеледі:
1) аударылмайтын клеттер үшін-жоғары қабылдау алаңында түсіру кезіндегі қалыпты жағдайдан арқанның жоғары бөлігінің бағыттаушы шкифтің жиегіне немесе клеттің жеке бөлшектерінің дің элементтерімен түйіскенге дейін клеть еркін көтерілетін биіктік;
2) адамдарды көтеру және үсіру кезінде аудару клеттері үшін клеть адамдарды отырғызған кездегі қалыпты жағдайдан клет платформасының бұрылысы басталғанға дейін, адамдарды көтеру кезінде түсіру бұрылысы болғанда клеть көтерілетін биіктік;
3) скиптер мен аудару клеттеріндегі жүк көтеру көтергіштері үшін – скип немесе аудару клеті қалыпты жағдайдан түсіру кезінде скиптің өзінің немесе аудару клетінің бағыттаушы шкифтің жиегімен жоғары бөлігімен немесе жекелеген бөліктерінің дің элементтерімен түйіскенге дейін еркін көтерілетін биіктігі.
Көп арқанды көтергіш құрылғысының барлық типтері үшін қайта көтергіш биіктігі 7 м кем емес және 3 м кем емес еркін қайта көтеру биктігінен және қорғау құрылғыларын орнатуға арналған биіктіктен тұрады.
Еркін қайта көтеру-жоғарғы қабылдау алаңында тиеу кезінде оның қалыпты жағдайдан жоғары қорғау құрылғысынан амортизаторға ыдыс органдарын ұстап қалатын кіріске дейінгі ыдыс еркін көтерілетін биіктік.
Қорғау құрылғыларын орналастыруға арналған биіктікті есептеу кезінде амортизатордың жұмыс жүрісінің шамасы және қорғаныс құрылғысы амортизаторының қосымша (резервті) жүрісі ескеріледі. Резерв жүріс шамасы амортизатордың жұмысшы жүрісі ұзындығының жартысынан кем емес.
309. Еңіс көтеру құрылғыларына арналған еңіс бұрышы 30° дейін болатын қайта көтеру жолы:
1) екі ұшты көтеру құрылғыларында-6 м кем емес;
2) қолданыстағы бір ұшты жүк көтеру құрылғыларында-2,5 м кем емес, жобаланатындар үшін 4 м кем емес;
3) бір ұшты жүк-адамдар көтеру құрылғыларында-4 м кем емес.
Вагонеткаларды қалыпты жағдайдан жұмыс процесімен (партияларды қайта ілу, адамдарды отырғызу, партияны еңіс бұрылысқа түсіру үшін вагонеткаларды тоқтату) негізделген жоғарғы, қабылдау алаңында вагонеткалар қозғалысының (арқанның жоғарғы жағының шкив жиегімен немесе барабанмен, вагонеткалардың бекіту элементтерімен немесе желдеткіш есіктерімен түйісуі, рельсті жол трассасының бұрылысы еңіс кіру жолдарында, вагонеткалардың рельстен шығып кетуі мүмкін арқанның девация бұрышының мәніне дейін артуы) қалыпты режимі бұзылуы мүмкін жерге дейінгі қашықтық жүк және жолаушыларды вагонеткалармен жеткізу кезіндегі қайта көтеру жолы болып саналады.
310. Жүк адам машиналары мен шығырлар динамикалық тежелу жүйесімен электр жетекпен, генератор режимінің мүмкіндігін қамтамасыз ететін құрылғылармен жарақтандырылады. Динамикалық тежелу жүйесі оның жұмысы бұзылған кезде қорғану тежеуішіне әсер етеді және кері электродинамикалық байланысы болады. Жүк адам көтергіш машиналары және шығырлардың резервті электрдвигателі болады.
Әрбір көтергіш машина жұмыс және бір-бірінен тәуелсіз жетектерді қосу мүмкіндігімен қорғаныс механикалық тежеуіштермен жарақтандырылады. Тежеулердің көрсетілген түрлері бір немесе екі тежеуіш жетектермен іске асырылады. Көтергіш құрылғыларда екі тәуелсіз тежеуіш жетектермен машиналар қарастырылады. Қорғаныс тежеуіштер арқан навивкасы органына әсер етеді.
Тежеуіштер машинист жұмыс орнынан тұрмай еркін басқара алатындай етіп орналасады.
311. Навивканың арқана диаметріне қатысты ең кіші диаметрі кем емес:
1) 120-бір арқанды шкивті үйкеліс көтергіш машина үшін;
2) 100-көп қанантты ауытқу шкивті көтергіш машина үшін;
3) 78-бір арқанды көтергіш құрылғылардың шкивтері мен барабандары үшін бетінде, көп арқанды құрылғылар ауытқу шкивінсіз;
4) 60-қазбаларды бұрғылау кезінде пайдаланылатын, жер асты көтергіш машиналары мен шығырларының бағыттаушы шкифтері мен барабандары үшін;
5) 50-жылжымалы көтергіш машиналар үшін, жынысты үйінділерде қолданылатын бағыттаушы шкифтер мен шығыр барабандары үшін, тасымал шығырлары үшін.
312. Жүк-адам көтергіш құрылғылары үшін тіке және көлденең (60° артық) пайдалану оқпандарында барабандағы арқан навивкасы бір қабатты.
Жол беріледі:
1) барабанға арналған екі қабатты арқан навивкасы екі қабатты-жер бетіндегі тіке жүк көтергіш құрылғылары үшін және 30-60° еңіс бұрышты қазбалар бойынша адамдарды түсіру және көтеруге;
2) үш қабатты навивка-еңіс бұрышы 30° дейінгі қазбаларда адамдарды түсіру және көтеру кезінде, тіке және еңіс қазбалардан өтеу кезінде; жүк жер асты тіке және жер бетіндегі жүк еңіс тасымалдау құрылғылары және жүк еңіс тасымалдау құрылғылары үшін;
3) көп қабатты навивка-авариялық-жөндеу және көмекші жүк көтергіш құрылғыларында (жынысты, үйінділер, жүктерді эстакадаларға көтеру, жүктер мен көмекші материалдарды ауысымда 10 циклден артық жасалмайтын учаскелік тіке және еңіс қазбалар және басқа қазбалар бойынша көтеру және түсіру), бұрғылау (жылдамдығы 0,4 м/с жоғары емес) шығырдарда және құтқару сатыларына арналған шығырларға (жылдамдығы 0,35 м/с).
313. Жаңадан орналастырылатын көтергіш машиналар барабандарының екі жағынан биіктігі арқан диаметрінен 1,5 кем емес ребордалары болады. Барабандардың навивтеу беті навивка қабаттары санына қатыссыз кертік орама арналары болады.
Барабанға бір қабаттан артық арқан навивкасы болуы кезінде келесі шарттар орындалады:
1) барабан ребордасы жоғарғы қабаттан 2 арқанның 2,5 диаметрінен шығып тұрады;
2) канаттың критикалық учаскесінен кейін төменгі қатардың (жоғарғы қатарға ауысу) соңғы тармағынан төрттен бір ұзындығында күшейтілген бақылау жасалады (осы орында үзілген сымдарды тіркеу) және арқанды орамның төрттен біріне әрбір екі айда қайта қозғалту жүргізіледі.
314. Арқанды барабанға бекіту арқанның саңылау арқылы өтуі кезінде барабан цилиндрінде саңылаудың үшкір ұштарымен деформацияланбайтындай етіп орындалады. Арқан ұшын барабан валына бекітуге жол берілмейді. Арқан ұштарын барабанға арқанды кемінде үш жерден кем емес бекітуге мүмкіндік беретін барабанда көзделген құрылғылар арқылы іске асырылады.
Арқанды тартуды босату үшін барабанға бекітілген орнында соңғысының бетінде барабанда, ағашпен пресс-массамен футеровандалған үштен кем емес орамдағы үйкеліс және бес орамнан кем емес барабандағы, фрикционды материалдармен футерленбеген үйкелістер қамтамасыз етіледі. Сонымен қатар, үйкелістер арқанды мерзімді сынау үшін қосалқы орамдары қарастырылады. Қосалқы орамдар барабан бетінде және оның ішінде орналасады. Қосалқы орамдарды орналастыруға арналған бобиналардың машина барабанынан қатысты белгілеуге мүмкіндік беретін құрылғылары болады.
315. Адамдарды көтеру және түсірудің максимальды жылдамдығы тіке қазбалар бойынша жобада анықталады. Бірақ 12 м/с артық емес, ал еңіс қазбалар бойынша-5 м/с. Адамдарды қауғаларда бағыттаушылар бойынша көтеру және түсіру кезіндегі жылдамдығы 8 м/с артық емес. Ал бағыттаушылар болмаған жағдайда 1 м/с.
Жүктерді тіке қазбалар бойынша түсіру және көтерудің максималды жылдамдығы жобада анықталады, ал еңістер бойынша жүктерді скиптерде көтеру кезінде 7 м/с артық емес және жүктерді вагонеткаларда көтеру кезінде 5 м/с.
Скипті көп арқанды көтеру құрылғымен жүктерді түсіру (бос кип кезінде қарсы салмақ) «ревизия» режимінде жүргізіледі.
Көтеру ыдыстарының түсіру кезіндегі жылдамдығы - олардың астында ілінген жүктерді көтеру кезінде, осы көтеруге арналған номиналды жылдамдықтың 1/3 артық емес. Сөрелерді, насостарды, су айдау құбырларын және басқа бұрғылау қондырғылары, құтқару сатыларынан басқа ауыстыру жылдамдығы 1,2 м/с артық емес. Құтқару сатыларын алмастыру жылдамдығы 0,05 м/с артық емес.
316. Көтеру құрылғысын баяулатудың орташа шамасы қорғаныс және жұмыс (экстренді жағдайларда) тежеуіші кезінде 42-кестеде көрсетілген мәндерден артық емес.
42 - кесте
-
Еңкіштік бұрышы, градус
5
10
15
20
25
30
40
50 артық
Баяулату шамасы, м/с
0,8
0,2
0,8
0,5
0,0
0,5
4,0
5,0
Көтеру
құрылғысының баялауының орташа мәні
қорғаныс тежеуіш кезіндегі шамасы
қазбалардың еңіс бұрышы 30°
дейін
болғанда 0,75
м/с
кем
емес және қазбалардың еңіс бұрышы 30°
артық болғанда 1,5
м/с
кем
емес.
Егер
көтерілетін ыдыстың қайта көтеру жолы
шегінде, ал түсірілетін-отырғызу алаңынан
төмен орналасқан жол учаскесінде тоқтауы
қамтамасыз етілсе, қазбалардың еңіс
бұрышы-30° дейінгі көтеру құрылғыларында
0,75 м/с
кем баяулатуға жол беріледі.
Орташа баяулату ретінде максималды жылдамдықтың көтергіш машинаның тежелуі басталу сәтінен бастап өтетін оның толық тоқтауына дейінгі уақытқа қатынасы қабылданады. Үйкеліс шкивтері бар көтергіш құрылғыларында орташа баяулау мәні учаскеде орнаған тежелу процесімен анықталады.
Үйкеліс шкифтері бар құрылғыларда баяулату үйкелістері жұмыс тежелуі сияқты қорғаныс тежелеуінде арқанның шкиф бойынша сырғанау мүмкіндігімен негізделген шамалардан артық емес. Қолданыстағы бір арқанды және көп арқанды шкифті үйкелісті скипті көтеру құрылғыларында арқандардың сырғанауын болдырмау мақсатында осындай құрылғылардың шарттарында жүктің 1 м/с жылдамдықпен түсу мүмкіндігін болдырмайтын құрылғыларды блокировкалау арқылы баяулатудың төменгі шегін 1,2 м/с шамасына шектеуге жол беріледі.
Тежеуіш жүйені реттеушісімен талап етілетін баяулату қамтамасыз етілмейтін үйкеліс шкифтері бар көтергіш құрылғылар сайлау немесе автоматты реттелетін қорғаныс тежеу жүйесімен жарақтандырылады.
317. Қайта көтеруден сақтау және жылдамдықты арттыру үшін шахталы көтеру құрылғы қорғаныс құрылғыларымен жабдықталады:
1) әрбір көтергіш ыдыс (қарсы салмақ) үшін көтергіш машинаны сөндіру және ыдысты қабылдау алаңынан (түсіру кезінде оның қалыпты жағдайы) 0,5 м жоғары көтеру кезінде қосуға арналған діңде орналасқан ұштық сөндіргішпен және тереңдік көрсеткішінде немесе жүріс реттеушісінде орнатылған және діңде орналасқан ұштық сөндіргіштер жұмыстарын қайталауға арналған орнатылған екі ұштық сөндіргішпен. Еңіс қазбаларда ұштық сөндіргіштер тоқтау орнынан 0,5 м қашықтықта орналастырылады: адам вагонеткаларында – адамдарды жоғары отырғызу алаңында отырғызу кезінде, жүк партиясы – оның еңіс жүріске түсу алдында.
Аудару клеттері бар көтергіш құрылғыларының адамдарды клетке отырғызуға арналған алаң деңгейінен 0,5 м жоғары діңде орналасқан қосымша соңғы сөндіргіштері болады. Бұл ұштық сөндіргіштердегі жұмыстар тереңдік көрсеткіштерінде орналасқан (жүріс реттеушісі) ұштық сөндіргіштермен қайталанады.
Діңде орналасқан ұштық сөндіргіштерді қайталайтын негізгімен бір деңгейде орналасқан, оларды жеке кабельмен қоректендіру және машинаны басқару пультында әрқайсысына сөндіргіштердің жұмыс істеуін тексеруге арналған баспалар (қалпын белгілеусіз) орнатуға жол беріледі. Қосымша ұштық сөндіргіштер (негізгі және қайталамалы) аудармалы клеттері бар құрылғыларда қорғаныс тізбегіне «жүк» және «адамдар» режимінде іске қосылады;
2) қорғаныс тежеуіштің іске қосылуын шақыратын жылдамдық шектеушісі ретінде:
шамасы баяулау жолының әрбір нүктесінде скиптерді авариялық қайта көтерудің алдын алу жағдайынан және клеттің қатты отырудан (жылдамдығы 1 м/с артық) шыға отырып, анықталатын қорғаныс тахограммасы жылдамдығының баяулау кезеңінде артуы;
біркелік жүріс жылдамдығының 15 % артуы;
ыдыстың жоғарғы және төменгі қабылдау алаңдарына, оқпанды арқанды бедеровкалау кезінде қатты бағыттаушыға адамдарды көтеру және түсіру кезінде 1 м/с артық және 1,5 м/с жылдамдықпен-жүктерді түсіру және көтеру кезінде келуі;
2-тармақшаның талаптары қозғалыс жылдамдығы 3 м/с артық қолданыстағы көтергіш құрылғыларға және жаңадан жобаланатындарға-2 м/с артық жылдамдықпен. Қалған көтергіш құрылғылар біркелкі жүрістері 15 % артқан жағдайда аппараттармен, құрылғыны сөндіргіштермен жарақтандырылады.
318. Шахталы көтергіш құрылғылар келесі қорғаныс және блокировкалау құрылғыларымен жабдықталады:
1) электрдвигателі қайта іске қосылған кезде және кернеулік болмаған кезде әрекет ететін максималды және нольдік қорғаныспен;
2) шектердің іліну және арқанның оқпанда түсуінен;
3) машинистің ашық торлар кезінде «Тоқта!» сигналын қосатын және деңгейжиектердің қабылдау алаңдарында клет болмаған жағдайда торлардың ашылуына жол бермейтін оқпандардың қорғаныс торларын қабылдау алаңдарында блокировкалау;
4) қайта көтеруді жою бағытында ғана ыдыстың қайта көтерілуінен кейін двигательді іске қосуға мүмкіндік беретін блокировкамен;
5) түйістіру реверстері арасындағы доғалық блокировкалаумен, динамикалық тежеу блокировкасымен;
6) жұмыс тежеуішінің сабы «тежелген», ал басқару аппаратының (бақылаушы) сабы нольдік қалпында болмаған кезде қорғаныс тежеуішін шешу блокировкасымен;
7) оқпанды бұрғылау кезінде қауғаны оның жұмыс сөресіне жеткенге дейін бекіткішті шығару кезінде және оқпан қабатына келу кезінде 5 м бұрын тоқтауды қамтамасыз ететін блокировкамен;
8) түсіру қисықтарында ыдыстардың ілінуінен қорғаудан сақтаумен;
9) арқандарды сырғанаудан блокировакалау;
10) оқпанды бұрғылау және тереңдету кезінде қауғаны оның жабық лядаға жеткенге дейін тоқтауды қамтамасыз ететін блокировкамен;
11) оқпаншыға немесе машинистке тежеуіш арқандарды олардың зумпфада бекітілу орнында тарту кезінде сигнал беруші құрылғымен;
12) тепе-теңдік арқанының ілмегін жол берілмейтін жағдайда көтергенде машинистке сигнал беретін құрылғымен;
13) жылдамдықты қайталаушы шектеушімен, егер негізгі шектеуші толық өзін бақылауы болмағанда. Бұл талап адам және жүк адам көтергіш құрылғыларына да қатысты;
14) барабан жиегі мен тежеуіш құдығы арасындағы саңылау 2 мм артық үлкейген кезде жұмыс істейтін тежеуіш құдықтарының шектен тыс тозуынан блокировкалау;
15) қауғалы көтеру рамасы бағыттаушысының майысу туралы сигнал беру құрылғысымен;
16) машинистке тербеліп тұрған алаңдар мен отырғызу кулактары ілініп тұрған;
17) баяулату кезеңінің басы туралы сигнал беретін автоматты қоңыраумен.
319. Әрбір көтергіш машина мен шығырда бір-бірінен тәуелсіз жұмыс және механикалық қорғаныс тежеу қарастырылады.
320. Көтергіш машинаның қорғаныс тежеуішінің бос жүрісінің ұзақтығы 0,5 секундтан артық емес. Қорғаныс тежеуішінің (бос жүріс уақытын есептемегенде) 0,8 секундтан артық емес.
Жүк бұрғылау шығырының тежеуішінің бос жүрісі 1,5 секундтан аспайды.
321. Қорғаныс тежеуішін қосу көтергіш машинаның қоректендіруші двигателін қоректендіретін энергияны автоматты түрде сөндірумен сүйемелденеді.
322. Барабандар қалпын реттеу немесе тежеуіш құрылғысын жөндеу әрбір машинада тежеуіштен басқа бекітпен құрылғылары қарастырылады.
323. Бірнеше көтергіш құрылғы орналасқан шахталар оқпандарында әрқайсысының басқару пультінде барлық көтергіш машиналарды біруақытта авариялық сөндірудің баспасы болады.
324. Екі көтергіш құрылғысының адамдардың түсіру және көтеру кезінде бір уақытта жұмыс істеуі жөніндегі ерекше мүмкіндігін болдырмайтын блокировкалау қарастырылады.
325. Әрбір көтергіш машинаның дұрыс іс әрекет жасайтын:
1) өзі жазатын жылдамдық өлшеуіш (жылдамдығы 3 м/с артық болатын машиналар үшін);
2) басты ток пен электродинамикалық тежеу тізбегінің амперметрлері мен вольтметрлері;
3) сығылған ауа немесе тежеуіш жүйесіндегі майлар қысымын көрсететін манометрлер.
326. Көтергіш машина ғимараттарында, жарықтандырудан басқа жалпы шахталық жарықтандыру желісінен тәуелсіз авариялық жарықтандыру қарастырылған.
Машиналы зал ғимаратының қоректендірудің тәуелсіз көзінен жұмыс және резервті жарықтандыруы болады. Жарықтандыру нормасы жазықтық пен еденге қатысты 50 люкстен кем емес.
Барлық типтегі жеке жарықтандырғыштарды (аккумуляторлы және осыған ұқсастар) авариялық жарықтандыру үшін қолдануға жол берілмейді.
2 - бөлімше. Ірі габаритті қондырғыны шахтаға түсіру
327. Ірі габаритті қондырғыларды (соның ішінде өзіндік жүретін) шахтаға түсіру әрбір нақты жағдайда тау-кен жағдайларды және қолда бар стационарлық, уақытша және көмекші көтергіш көліктік қондырғыны ескере отырып, ұйым жұмысының жобасына жұмыстарды ұйымдастыру жобасына сәйкес орындалады.
Жұмысты ұйымдастыру жобасын қондырғының түсіру жөніндегі жұмыстарды ұйымдастыратын ұйымдар (кәсіпорындар) әзірлейді және ұйымның техникалық басшысы бекітеді. Жекелеген жағдайда (күрделі техникалық жағдайларда) жұмыстарды ұйымдастыру аттестацияланған жобалау ұйымына тапсырылуы мүмкін.
328. Жаңа ірі кеніштерін жобалау кезінде (жылдық өнімділігі 3,0 млн. тоннадан артық) түсірілетін жүйктерді, соның ішінде-өзіндік қондырғыларды сыйғызатын клетпен жабдықталған ірі габаритті жүктерді түсіруге арналған оқпандар қарастырылады.
329. Қолданыстағы кеніштер үшін стационарлық көтергіш құрылғыларды пайдалана отырып, ірі габаритті қондырғыларды түсіру, қажет болғанда уақытша жылжымалы (тасымалдаушы) жүк көтергіш құралдар арқылы ірі габаритті қондырғыларды түсіру қарастырылады.
330. Стационарлық көтергіш құрылғыларды пайдалану кезінде ірі габаритті қондырғыларды жобалықтан ерекшеленетін, жүктемелік режимде міндетті түрде келесі тексеру есептері жүргізіледі:
көтергіш арқандардың беріктілік қоры;
көтергіш машинаға шаққандағы максималды статистикалық және максималды статистикалық тепе-тең емес жүктеме;
жүкті түсіру режиміндегі көтергіш электродвигательдің және оның максималды жүктемеленуінің қуаты;
көп арқанды көтергіш машиналарды пайдалану кезіндегі арқандардың сырғанауға қарсы қауіпсіздігі.
331. Арқанды жүк асатын арқандарда клеть (скип) астындағы ірі габаритті қондырғыларды түсіру кезінде оқпандағы қозғалыс жылдамдығы 0,5 м/с артық.
332. Клеттің астындағы түсірілетін жүкті жылжитын ыдысқа паралель сүйемелдеу қажет. Оқпанда екінші көтеру ыдысы болмаған жағдайда клет астына ілінген жүк қозғалысын бақылау үшін ұзындығы жүктің түсірілуінің толық биіктігіне сәйкес келетін жүкке тіркелген бақылау троссы қарастырылады.
333. Ірі габаритті қондырғыны көп арқанды көтеру клетінің астына ілу мүмкіндігі үшін жүкті № 524758 куәлігі авторлық куәлігі бойынша тепе-теңдің арқандарының ілмелі құрылғысының конструкциясы пайдаланылады.
334. Жүктерді түсіру үшін екі шығыр пайдалану кезінде полиспаст ілінісі қолданылады.
335. Ірі габаритті жүктерді оқпанға нольдік белгіде және кен алаңында төменгі деңгейжиекте іске қосу үшін ұйымның жұмысын ұйымдастыру жобасына сәйкес уақытша жапқыштар қарастырылады.
3 - бөлімше. Бас желдеткіш құрылғылары
336. Максималды пайдалы әсер ету коэффициенті және барынша төмен шахталық желдету жүйесінің энергия сыйымдылығымен кенішті пайдаланудың әртүрлі кезеңінде талап етілетін желдету режимдерін қамтамасыз ете отырып, басты желдетудің желдеткішін таңдау іске асырылады.
337. Желдеткіштер кеніштің барлық қызмет ету мерзіміне таңдалады. Бірінші кезеңде желдеткішті таңдау жобада негізделеді.
338. Желдеткіш келтірушілері желдету параметрлеріне қарай реттелмейтін және реттелетін болып бөлінеді. Реттелмейтін келтіргіш кезінде талап етілетін қуаттылық 1000 кВт артық болғанда синхронды электрдвигательдер қолданылады. Кіші қуаттылық кезінде асинхронды электрдвигалтельдері қолданылады. Қуаттылығы 200 кВт жоғары электродвигательдер жоғары вольтты болып есептеледі.
339. Желдеткіш құрылғылардың қызмет көрсететін және жөндеу персоналын қорғауға арналған ғимарат ішінде шу сіңірушілік, шуды өшіргіш және желдеткішке жақын орналасқан аумақтағы шу деңгейі жақын орналасқан тұрғын үйлердегі санитарлық нормалардан артық болғанда шуды азайтуға арналған басқада шу ұстаушы құрылғы болады.
340. Қысым жоғалуын азайту үшін желдеткіш каналдар темірлендіруге жатады, қозғалыс жағынан лядтар тегіс, тығыздағыштары болады және арықтарда сырт жағынан орналастырылады. Арықтарды дөңгелектеудің ені 1,5 кем емес радиус болады.
341. Желдеткіш құрылғы ғимараттарын монтаждау, ревизиялау және жөндеу үшін: жұмыс дөңгелегінің диаметрі 3,2 м дейінгі желдеткіштерде-жүк көтергіш механизимдерімен, жұмыс дөңгелегінің диаметрі 3,2 дейінгі және одан жоғары желдеткіштер кезінде-мостылы кранмен жүк көтергіш құралдарымен жабдықталған.
342. Беттен желдеткіш каналдарына қарай стационарлық жүріс шлюздеумен орындалады. Герметикалық есіктердің қысымды азайтуға арналған құрылғысы болады. Каналда есіктің екі жағынан желдеткіш жұмысы кезінде өлшеулер өндірісі қауіпсіздігі үшін таяныштармен орналасады. Сонымен қатар жұмыс істемейтін желдеткіш кезінде қызмет көрсететін персоналдың барлық учаскелерге баруына мүмкіндік беретін герметикалық жабылатын люктер, оқпанмен түйісу кезінде қоршаулы тор қарастырылады.
Каналда екі жетекті тосқауыл (қалқанша) орнатылады.
343. Лядалар жабық жағдайда ау немесе мәжбүрленген механикалық деке арқылы конструкцияларға тығыз жабылған. Осы мақсатты лядалар салмағын ғана пайдалануға жол берілмейді.
344. Басты желдеткіш құрылғысына арналған желдеткіш типі есепті желдету параметрлеріне байланысты:
300 Па дейінгі қысым және 300 м3/с өнімділік кезінде ості желдеткіштерді қолдану басымды;
жоғарыда көрсетілген мәннен жоғары желдеткіш параметрлері кезінде ортадан тепкіш желдеткіштер қооданылады.
345. Басты желдеткіш құрылғыларының жұмысын толық автоматтандыру және желдеткіш ағынын диспечерлік пункттен дистанциялық реверсирлеу мүмкіндігі қарастырылады.
346. Басты желдеткіш құрылғысының ғимаратында автоматты өртке қарсы сигнализация қарастырылады.
347. Шахта желдеткішін жобалау кезінде тау-кен қазбаларының, блоктардың қабаттардың, панелдердің желдетілуін қамтамасыз ететін кен орындарын ашудың барынша жетілдірілген және рационалды сызбалары қарастырылады.
348. Жоба бойынша аттестацияланған ұйымға шахталарды бір желдеткіш жүйесіне тәуелсіз желдетумен біріктіруге жол беріледі. Бір желдеткіш жүйесіне біріктірілген шахталарға бірыңғай желдету қызметі және қызмет көрсетеді және аварияларды жоюдың бір жоспары болады. Екі шахтаны тәуелсіз желдетумен қосатын және бір желдеткіш жүйесіне біріктірілмеген қазбаларда тұйық жарылысқа тұрақты отқа төзімді далдалдар орнатылады. Далдалдарды орнату орны мен конструкциясы жобада анықталады.
349. Аккумуляторлық батареяларды зарядтауға арналған камералар мен жарылыс материалдарының қоймалары ерекшеленген таза ауа ағынымен желдетіледі. Одан шығатын ауа ағынын жаңа ағыны бар қазбаларға бағыттауға жол берілмейді.
Ұйымның техникалық басшысының рұқсаты бойынша келесі жағдайда зарядтау камераларын, оларды ерекше желдетусіз орналастыруға жол беріледі:
1) тізбелік салмағы 5 тоннаға дейінгі тоқарбадардың аккумуляторлық батареяларын бір уақытта 3 реттен артық емес немесе қалыпты типтегі бір батареямен зарядтауға;
2) батареяларды зарядтаудан сутектің максимальды бөліну сәтінде 0,5 % артық емес мөлшерде осындай камералар арқылы басқа қазбаларға ауа түсетін ау ағынында сутектің болуы;
3) ауаның құрамында сутек болуына тұрақты талдау жүргізу.
Барлық машиналық және трансформаторлық камералар таза ауа ағынымен желдетіледі. Ұзындығы 6 м дейінгі камераларды торлы есікпен жабдықталған, кіру ені 1,5 м кем емес диффузия есебінен желдетуге жол беріледі.
350. Кіріс және шығыс ауа ағынының бір уақытта өтуіне арналған бір тіке немесе еңіс шахталар оқпандарын немесе штольняларды қолдануға жол берілмейді.
Оқпандар (штольня) мен қазбаларды бұрғылау кезінде басқа оқпанмен немесе желдету жинағышымен қосылғанға дейін жол берілуі ерекше жағдай болып табылады. Бұл жағдайларда оқпанда (штольняда) тиісті диаметрдегі желдеткіш құбырлары орналастырылады.
351. Шахталарды желдету жеке блоктары және камералары жалпы шахталық деперессия есебінен бір - бірінен тәуелсіз желдетуі болатындай іске асырылады және қажет болғанда кейбір блоктар мен камералар жалпы сызбадан басқа блоктарды, камералар мен учаскелерді бұзусыз сөндіріледі.
352. Желдеткіш есіктері қазбалар периметрі бойынша герметикалығын қамтамасыз ететін тереңдігіне орнатылатын далдалдарда орналтылады.
Қарқынды тасымалды басты тасымал жолдарында желдету есіктер автоматты ашылады және жабылады немесе есік ашушылар қызмет көрсетеді. Автоматты қызмет ететін есіктерді бақылау тұлғалары күн сайын қарайды.
Қажеттілігі өткеннен кейін желдету есіктері мен далдалдар алынып тасталады.
353. Егер есіктің ашылуынан шахтаның желдетілуі бұзылса көлік құралдарының екіншісі арқылы өткенде біріншісі жабылуды қамтамасыз ететін бір-бірінен қашықтықта орналасқан екі немесе одан артық есіктер орнатылады.
354. Есіктердің ағындарды бөлетін құрылысында желдету ағындарының қысқа тұйықталуынның пайда болуының алдын алу үшін келесі ережелер орындалады:
1) есіктер саны екіден кем емес, соның ішінде есіктер арасындағы қашықтық вагонеткалар құрамының максимальды ұзындығынан артық болуы тиіс;
2) есіктер ауа өткізбейтін, металдан, ағаштан, жалпақ темірмен оралған немесе басқа жанбайтын материалдан жасалған;
3) қазбаларда рельстік жолдар болған кезде есік табалдырығы арқылы ауа шығуын болдырмауға арналған шаралар қабылданады.
Оқпандарды (ауа беретін және соратын) қосатын қазбаларда қарама-қарсы жаққа ашылатын әрқайсысының екі есігі болатын екі тасты немесе бетонды далдалдар орналастырылады. Жекелеген жағдайларда қолданыстағы шахталарда басты желдетудің жер асты көмекші желдеткіштерін орнатуға жол беріледі.
356. Оқпандарды бұрғылау кезінде желдетуге арналған желдету құрылғысы бетінде оқпаннан 15 м кем емес қашықтықта орналастырылады.
Оқпанды бұрғылау кезінде желдету трубаларының кенжардан қалып қоюы жұмыстарды ұйымдастыру жобасында анықталады, бірақ 15 м артық емес; грейфпен жүктелу кезінде бұл қашықтық 20 м дейін ұзартылуы мүмкін.
Трубалар жанбайтын материалдардан жасалады және арқандарға ілінеді немесе бекіткішке қатты бекітіледі.
357. Басты желдеткіш құрылғылары жер бетінде герметикалық жабылған шахталар сағаларында, штолняларда орналастырылады, оларға астындағы жыныстардан тектоникалық бұзулар, жарықтар, және ұңғымалар арқылы қауіпті газдардың кіруінің алдын алу шаралары қарастырылады.
Басты желдетудің басты және көмекші желдеткіш құрылғыларының желдеткіш каналдары айына бір реттен кем емес қаралады және мерзімді тазартылып тұрады. Басты желдету құрылғылары каналдарының оларды үстінен қарауға, тазартуға, сонымен қатар ауа, депрессия мөлшерін өлшеуге және тағы басқаларға мүмкіндік беретін жүрістері болады. Каналдардың оқпандармен түйісуі орындарында қоршаушы торлар қарастырылады.
358. Басты желдеткіш құралдары екі өзіндік желдеткіш агрегаттарынан тұрады, олардың біреуі резервті. Бір типтегі және мөлшердегі желдеткіштер орнатылады.
359. Жер асты қазбаларына ауа үстінен берілетін басты желдеткіш құрылғыларында депрессиометрлер орнатылады, ал белдікті берілу кезінде тахометрлер орнатылады.
360. Басты желдеткіш құрылғылары өңдеуге түскен желдету ағындарын реверсирлеуді қамтамасыз етеді.
Көмекші желдеткіш құрылғылары аварияларды жою жоспарында көзделген жағдайда желдеткіш ағындарын реверсиялауды қамтамасыз етеді.
Желдеткіш құрылғыларды реверсирлеу жұмыс режиміне ауыстыру 10 минут бұрын орындалады. Желдетудің реверсирлеу режимі кезіндегі бастық қазбалар бойынша өтетін ауа шығыны, олар бойынша қалыпта жағдайда өтетін ауа шығынының 60 % кем емес бөлігін құрайды.
Тасталған ауа ағыны өтетін қазбалар жүйесіне қойылатын талаптар:
1) желдеткіш және оның двигателі дебитінің едәуір артуын болдырмау мақсатында жүйе кедергісі ауа ағынының қалыпты қозғалысына қатысты шахта кедергісінен кем емес;
2) желдеткіш дебитін қалыпты 60 % төмен шамасына дейін азайтуды болдырмау мақсатында ағынғы бағытталған қазба кедергісі қалыпты желдету кезіндегі шахта кедергісінен шамалы артық болады;
3) 1 және 2 тармақтардың талаптарын қанағаттандыратын ауа ағыны бағытталған жағдайда қазба жүйесін жасайтын шахтаның желдеткіш желсінде желдеткіш есіктері қарастырылады.
4 - бөлімше . Калорифер құрылғылары
361. Калорифер құрылғысының ғимараты желдетудің жүктемелі сызбасы кезінде басты желдетудің желдеткіш ғимаратында бір блокта орналастырылады.
362. Шахтаға берілетін барлық ауаның қызуы кезінде жалпы шахталық депрессия есебінен калорифердегі қысым жоғалуының компенсациясына жол беріледі.
363. Сорғыш сызбасы кезінде калориферлі құрылғылар шахталар мен штольнялардың ауа беруші оқпандарының тікелей қасында орналасады.
364. Жылудағы қыздыруға сұранысты есептеу кезінде есептеу температурасы ретінде ҚНжәнеЕ 2.01.01 Құрылыс климатологиясы және геофизика. сәйкес калориферлі құрылғы орналасқан ауданның сыртқы ауасының абсолютті минимальды температурасы қабылданады.
365. Барлық берілетін ауаның қызуы кезіндегі калорифер сыртындағы ауа температурасы + 5°С дейін, + 2°С төмен емес, ауа бөлігінің қызуы кезінде + 55°С артық емес.
366. Ауа шығыны бойынша есептелген жылу мөлшері оның жер асты каналында және шахта оқпаны сағасында жоғалтуын жабу үшін 5 % арттырады.
367. Калориферлік құрылғыларда жылу тасымалдағыш ретінде қатты қыздырылған су қолданылады. Жылу тасымалдағыш ретінде 0,3 МПа (3 кгс/см2) кем емес қысымдағы бу қолдануға жол беріледі. Егер жылу тасымалдағыш ретінде су қолданылатын болса, онды құбырлардағы су жылдамдығын қамтамасыз ететін, суды жоғарыдан төмен қарай бере отырып, көп жүрісті калориферлер қолданылады.
368. Калориферлер суық ауа жүрісі бойынша екі қатардан артық емес орнатылады. Сыртқы жылу желелерінде жылу тасымалдағыш параметрлері ауаның қажетті температураға дейін қыздырылуын және калориферлердің қатып қалудан қорғауды қамтамасыз етеді.
369. Калориферлік каналдар шахта оқпанынан қарай 0,005 кем емес еңістікпен салынады. Калориферлік каналдар шахта оқпандарына адамдарды көтеретін жақтан түйіспейді.
370. Калориферлі құрылғыларда (жылу тасымалдағыш типіне қарамастан жиекті ауа қалқаншасы) орнатылады.
371. Жобада калориферлі құрылғының жұмысын толық автоматтандыру қарастырылады. Соның ішінде:
шахта оқпанынан келіп түсетін ауа температурасын + 2°С кем емес қолдау және оны тіркеу;
сыртқы (суық) ауа параметрлерін бақылау және оларды тіркеу;
калориферлі құрылғы кірісіндегі және калорифердің әрбір қатарының шығысындағы температураны, беретін және кері магистралдағы қысымды (су) бақылау және оны тіркеу;
қатып қалудан қорғау;
калориферлі құрылғының авариялық жұмыс режимі (шахта оқпанындағы температураның + 20С төмен төмендеуі, жылу тасымалдағыш қысымының рұқсат етілетін шектен төмен төмендеуі, жылу тасымалдағыш су температурасының + 30°С төмен төмендеуі, жүйедегі жылу тасымалдағыш циркуляциясының бұзылуы);
ашық ауадағы және жылу тасымалдағыш ортасындағы қалқаншалы желдеткіш жұмысына тосқауыл қою.
372. Ауа ағыны бойынша бірінші қатарда екі қатарлы калорифер құрылғысын орнату кезінде тиекті– реттеуші арматура орнатылмайды.
373. Калорифер ғимаратында оның жұмысын дистационды бақылау үшін өлшеу және тиекті реттеуші құрылғылармен жабдықталған енгізудің жылу бөлігі қарастырылады.
374. Ағындарды қабылдау үшін әрбір калориферлі құрылғы кәріздермен жабдықталады.
375. Калориферлерден кері суларды немесе конденсатты кәріздерге төгу кезінде авариялық жағдайда әрбір калориферлі ғимарат жылутасымалдағыш, кіру және шығу орнында электржетекті тиектермен жабдықталады.
376. Меншікті желдеткіштері бары калориферлі құрылғыларда резервті двигательдер қарастырылады.
377. Шахталық калориферлік құрылғылар ғимараттарындағы жөндеу-монтаждау жұмыстары кезінде қолданыстағы техникалық қауіпсіздік талаптарына сәйкес жүк көтергіш құрылғылар, қоршаулар мен алаңдар қарастырылады.
378. Калориферлер таңдау кезінде калориферлі ғимарат габаритін кішірейтіп, оның монтаждалу мен пайдалануылуын қарапайымдайтын қондырғылармен максималды ірілендіріледі.
379. Калориферлі құрылғылардың ғимараттары автоматты өрт дабылдарымен жабдықталған.
5 - бөлімше. Су төкпе құрылғылары
380. Су төкпе сызбасы, бас су төкпенің бас сорғыш станциясы (тереңдетілмеген, тередетілген) ашу тәсіліне кен орындарын әзірлеу тәртібіне және гидрогеолоиялық жағдайлар жобасына байланысты жобамен анықталады.
Су төкпе құрылғыларын берік дәне тығыз жыныстарда орналастыру кезінде орнатудың пайдалы әсер коэффициентінің артуын, автоматтандыруды қарапайымдылау, кен орындарын игеру кезінде су басуды болдырмайтын жұмыс сенімділігін арттыруды қамтамасыз ететін, тереңдетілген типтегі құрылғылар қарастырылады.
381. Жер асты қазбаларына баратын қалыпты су ағып келулері технологиялық жобалаудың осы нормаларының кен орындарын құрғату бөлімнің талаптарына сәйкес анықталады.
382. Максималды ағып келулер қалыпты және көктемгі-күзгі шамасының қосындысымен анықталады.
383. Кен орындарын игеру тереңдігіне қарай бір басты су төкпе құрылығысының немесе оның айдау сорғыш станциясының ғимараты қарастырылады.
Учаскелік, көмекші және уақытша су төкпе құрылғылары жобамен негізделеді.
384. Тереңдетілген типтегі су төкпе құрылғыларының камераларында құдықтар мен дренажды сорғыштар қарастырылады.
385. Сорғыш камералары рельстік жолдармен жабдықталады.
386. Егер сорғыш камерада үштен артық сорғыш орнатылса, онда жүк көтергіш құрылғылары ретінде электр крандары орнатылады.
Крандарды орнату кезінде рельстік жолды барлық камера арқылы қарастыру болмайды.
387. Құрылғылар камерасында бір сорғыш агрегатын алатын алаңнан кем емес мөлшердегі қондырғыларды жөндеу үшін орын қарастырылады.
388. Сорғыш камерада ауаның тиімді температурасын қамтамасыз ету үшін (26°С артық емес) сорғыш камерада және оған іргелес электр шағын станциясында және су төкпе құрылғысының жұмысы кезінде, есіктердің герметикалы жабулы кезінде, авариялық кезеңде еріксіз желдету қарастырылады.
Сорғыш камераларда ауа қызған кезде үлкен қуаттылықтағы жетекпен 26°С артық температураға дейін суытудың тұйықталған жүйелі электрдвигательдері қарастырылады.
Желдету сызбалары, су төкпе кешеніндегі жылу өшіру, желдеткіштерді немесе эжекторларды орналастыру қажеттілігі барлық жағдайда жобада анықталады.
389. Шахта оқпандары зумпфаларынан су айдау үшін зумпфалы су төкпе құрылғылары қарастырылады. Зумпфалы су төкпе құрылғыларында екі сорғыштан кем емес, олардың біреуі резерті қарастырылады.
Басты су төкпенің сужинағыш ыдыстары 4 сағаттық қалыпы ағып келуді, ал учаскелік 2 сағаттық ағып келуді қарастырады.
Дренажды шахталардың су төкпе құрылғыларының су жинағыштары 2 сағаттық ағып келулерге есептеледі.
Сорғы құрылғысын 100 м3/с беру кезінде және камерда үш сорғыштың болуы кезінде насостарды биіктігі 0,5 м тасымалдау жолдарының деңгейінде еден орналастыра отырып, жоғары фундаметтерге орнатуға жол беріледі.
Су төкпе зумпфалық құрылғыларының камераларын жобалу кезінде адамдардың камерадан деңгейжиектерге шығу және оған қондырғылар жеткізу қарастырылады.
390. Су төкпе құрылғысының әрбір сорғышының жекелеген соратын құбыры болады.
391. Әрбір сорғыштың сору биіктігі мүмкіндігінен қарай минималды және сорғыш сипаттамасында көрсетілген биіктіктен артық болмайды.
392. Айналмалы құбырдағы су қозғалысының жылдамдығы 3 м/с артық емес.
393. Айналмалы құбырлар клетті қондырғылар немесе сатылы бөлімшелермен жабдықталған оқпандарда орналастырылады. Осындай құбырларды шығып тұратын сатылы бөлімшелерде салуға жол беріледі. Жоғары қысымды құбырларды (6,4 МПа) клеттің бүйір жағына қарсы салуға жол берілмейді.
394. Айналмалы құбырлардағы мүмкін гидравликалық соққыларды өшіру үшін құрылғылар орнатылады, олардың саны және орналасу орны жобада қарастырылады.
Құбырлар мен тіреу металлоконструкциялардың беріктілік есебі мүмкін гидравликалық соққылардың жүктемесін ескере отырып жүргізіледі.
395. Айналмалы құбырлар ұзындығының температуралық өзгеруінің әсер етуін жою үшін компенсациялық құрылғылар (компенсаторлар) белгіленеді. Компенсаторлардың біреуі трубалардың жер бетіне шығуы (оқпан сағасына дейін 20 м дейін) алдында оқпанда орналастырылады.
Құбырлардың барлық ұзындығына компенсаторлар орналастыру қажеттілігі және оның саны жобада анықталады.
396. Қышқылдық суы бар (рН 5 кем) шахталар үшін қышқылға төзімді материалдардан жасалған сорғыштар, арматуралар мен құбырлар, су төкпе кешенінің қазбаларын бекіту-сульфат тұрақты цементтегі бетонмен орнату қарастырылады.
397. Су жинағыш тармағының әрқайсысының алдында (су қозғалысына қарай) ағарту қазбалары қарастырылады.
Су жинағыштарды тазарту және ағарту қазбаларына шөккен лайларды және қатты бөлшектерді жою механизделген тәсілмен жүргізіледі немесе ағарту қазбаларына шөккен қатты бөлшектер қақ сорғыштармен немесе қақ жинағыштағы эрлифтімен сорылып алынады.
398. Шахталық су төкпе құрылғыларының жұмыс кестесін жасау кезінде қоректендіруші энергожүйедегі максимум жүктеме кезіндегі су төкпе құрылғыларының жүктемесін алу керек.
399. Өзіндік жүретін көлікпен рудаларды тасымалдауға арналған қазбалардағы су өткізбейтін далдаларды көлік құралдары мен ойық қабырғасы арасында бір жағынан 500 мм және екінші жағынан 250 мм кем емес саңылауы болады. Далдалар конструкциясында көлік құралының дөңгелектеріне арналған бағыттаушылар қарастырылады. Көлік құралдары және жоғарғы жақ арасындағы саңылау 200 мм кем емес.
6 - бөлімше. Компрессорлық құрылғылар
400. Компрессорлық құрылғыларды Ауа құбырлары және газ құбырларының стационарлық компрессорлық құрылғыларының құрылысы және оны қауіпсіз пайдалану талаптарына М, «Металлургия», МЕСТ 14-17 сәйкес жобаланады.
401. Компрессорлық құрылғының өнімділігі желідегі жоғалтуларды және биіктілік коэффициентін ескере отырып, жақын орналасқан объектілердің бір тұтынушысы немесе тобының сығылған ауаны есептік шығындауы бойынша анықтайды.
402. Компрессорлықта бірдей агрегаттардың құрылғысы қолданылады. Жұмыс агрегаттарының саны беске дейін болғанда бір резервті агрегат қолдану керек, бес және одан артық резерв 20 % кем емес. Жекелеген жағдайда өнімділіг аз компрессорлық құрылғыларда резервті агрегат қою жобамен анықталады.
Құбыркомпрессорлармен жабдықталған станцияларда, өнімділігі төмен компрессорлар қою жобада анықталады. Компрессорлық станцияларды компрессорлардың баяу түсірілуіне арналған құрылғылар қарастыралады.
403. Компрессорлық құрылғыларды жинақталуын машиналық залдың ұзындығын арттыру арқылы әрі қарай кеңейту мүмкіндігін қарастыра отырып, типтік жоба бойынша қабылданады. Типтік емес шешімдер тек реконструкцияланатын компрессорлық станциялар үшін немесе шешімдері болмайтын компрессорлар қолдану кезінде қабылданады.
404. Компрессорларды суытуға арналған судың сапасы, шығын және қысымы компрессорлардың техникалық шарттарына сәйкес қабылданады, қажет болғанда суды қаққа қарсы өңдеу қарастыралады.
405. Суды суыту үшін градирни қарастыралады, олардың типі добада анықталады.
406. Әрбір компрессордың ерекшеленген суыту жүйесі болады. Сорғыштар арасында су тартқы коллекторлар және компрессор мен градирней арасында градирнейлер мен тартқылар орнатуға жол беріледі.
407. Ауаны тазарту және суыту құралдарын орнату қажеттілігі және олардың конструкциясы жобамен анықталады.
408. Сығылыған ауа желісі құбырларының конструкциясы пневмомеханизмдердің қалыпты жұмысын қамтамасыз ететін соңғы қысымдағы қажетті ауа мөлшерінің өткізу қабілеттілігі шарттарынан шыға отырып, есептермен анықталады.
409. Компрессорлық станциялардан шығатын құбыркомпрессорлармен жабдықталған магистралды құбырларда трубаның сыртқы беттерінің коррозиядан сақтау жөніндегі шаралар қарастыралады.
410. Құбырлар жағдайын және олардың сыналауын бақылауды қамтамасыз ететін шаралар жобада қарастыралады.
411. Жер бетіндегі магистралды құбырларды жылжымалы тіреулерде салу керек. Тіреулер арасындағы қашықтық есептеулермен анықталады.
Құбырлар бұрылыстарында, егер олар өзін-өзі өтеу мақсатында пайдаланылмаса, жылжымайтын тіреулер орнатылады. Компенсаторлар арасындағы қашықтық нақты жағдайларға байланысты жобада анықталады.
Құбырлардың барынша төмен нүктелерінде су бөлгіштер орнатылады.
412. Шахта оқпандарында салынатын ауа құбырларында 350-400 м дейінгі тереңдікте температуралық өзгерістердің компенсаторлары орнатылады. Компенсаторлар арасындағы қашықтық 150 м артық емес, ал температура аз ауытқитын аудандарда ол 250 м дейін арттырылуы мүмкін. Компенсаторларды оқпан бойына және көлденең қазбалар бойынша орналастыру жобамен анықталады.
413. Стационарлық құбырлар қосу дәнекерлеу арқылы жүргізіледі. Фланц, муфта және жылдам бөлінетін қосылыстарды тасымалданатын құбырды қосу қарастыралады.
414. Сығылған ауа шығыны шектелген бір немесе механизмдер топтарына арналған жер асты қазбаларында сорғыш жақында фильтр орнатылған ауада жұмыс істейтін жылжымалы немесе стационарлы компрессорлар қолдануға жол беріледі.
415. Монтаждау-демонтаждау және жөндеу жұмыстарын жүргізу үшін компрессорлық станциялар ғимараттарында жүк көтергіш құралдар қарастыралады. Жүк көтергіш құралдар типтері жобамен анықталады.
416. Құбыркомпрессорлармен жабдықталатын компрессорлық станциялар ғимараттары бойынша сәулет-жинақтау шешімдері жобамен негізделеді.
417. Компрессорлық станциялар ғимараттарындағы және одан тыс жерлердегі шу деңгейі санитарлық нормалардан артық емес.
Компрессор жұмысымен пайда болатын шу деңгейін төмендету үшін тиісті техникалық құралдар қарастыралады.
418. Тығыз тұрақты жыныстарда кен орындарын өңдеу кезінде энергия шығынын қысқарту үшін сығылған ауаның гидропневматикалық аккумуляторлары қолданылады. Оларды қолдану мақсаттылығы жобамен негізделеді.
419. Гидропневматикалық аккумуляторларды жобалау сығылған ауаның гидропневматикалық аккумуляторларды технологиялық жобалаудың уақытша нормаларын қолдана отырып, іске асырылады.
6 – бөлім. Электрмен қамтамасыз ету, электр қондырғылар және электрмен жарықтандыру
1 - бөлімше. Жалпы талаптар
420. Жер асты тәсілімен игерудің кен өндіру кәсіпорнындарын электрмен қамтамасыз ету жақын 10 жылдан кем емес мерзімге осы ауданның даму қарқындылығына байланысты шешіледі.
421. Кен өндіру кәсіпорындары тұтынушыларын электрмен қамтамасыз ету жобасы электрмен қамтамасыз ету ұйымынан алынған техникалық шарттар негізінде әзірленген және онымен белгіленген тәртіппен келісілген.
422. Кен өндіру кәсіпорындарын электрмен қамтамасыз ету сызбасы қоректендіру үздіксіздігі және сенімділігі, пайдаланудың үнемділігі мен қауіпсіздігі, электрэнергиясының сапасын МСТ 13109 бойынша тиісті қамтамасыз ету және кәсіпорында әрі қарай көзделетін кеңейтілу талаптарын қанағаттандырады.
423. Кен өндіру кәсіпорындарын электрмен қамтамасыз етуді жобалау кезінде қолданыстағы талаптар, нұсқаулықтар және басқа да нормативтік материалдарды басшылыққа алады.
424. Кенішті немесе оның газ режиміндегі жекелеген учаскелерін электрмен қамтамасыз ету Көмір және сланцты шахталарындағы бірыңғай қауіпсіздік талаптарын ескере отырып, жобалау керек.
425. Жаңадан салынатын кен өндіру кәсіпорындарын электрмен қамтамасыз ету кем дегенде екі бір тізбекті желімен іске асырылады, бұл жерде әрбір желі кеніштің барлық жүктемесінің 75 % өткізуге есептелген, бірақта I және II санаттағы жүктемесінің 100 % кем емес.
426. Электрқабылдағыштардың санаттарын оларды қоректендірудің сенімділік дәрежесіне қарай анықтау электр құрылғыларын орналастыру талаптары негізінде және 43-кестеге сәйкес жүргізіледі.
43 - кесте
Электр қабылдағыштардың олардың мықтылығы бойынша санаттары
|
Жұмыс түрлері, кен орны объектілерінің атаулары |
Қондырғылар мен құрылғылар атаулары |
Санаттары |
Ескерту |
|
Барлау жұмыстары |
Тазарту жұмыстарының электроқабылдағыштары Тау кен даярлау жұмыстарының электроқабылдағыштары Тоқарбаны және конвеерлі көлігі Жерасты кен орындарын жарықтандыру Жер асты ұсату құрылғылары Басты су құюдың сорғыштары Учаскелік су құюдың сорғыштары Орталық жер асты шағын станциялар |
II
III
II
III
II
I
I, II
I, II |
Технологтар тапсырмалары бойынша
I санаттағы тұтынушыларды қоректендіру кезінде 1 санат |
|
|
Дренажды сулар сорғыштары Жер асты кен орындарындағы учаскелік көтергіштер Тау-кен диспечерінің пункті |
III
II
|
|
|
Ұңғылау жұмыстары |
Бас су төкпе, желдеткіш. Көтеру құрылғыларының көтергіш құрылғылары Адамдарды көтеруге арналған шахталы жер асты құрылғылар |
I
II
I |
|
|
Өнеркәсіптік алаңдар |
Жүк көтеруге арналған шахталы көтеру құрылғылары. Басты желдетудің желдеткіштері |
I
II I
|
Соның ішінде бітеу шахталар |
|
|
Ауыр климатты жағдайдағы аудандар үшін калориферлі құрылғылар ал басқа аудандар үшін компрессорлар, қазандықтар |
I
II
II I, II
|
Технологтар тапсырмалары бойынша |
|
|
Сорғышты өртке қарсы сумен қамтамасыз ету |
I |
|
|
|
Мекеменің өндірістік телефонды станциясының құрылғысы. Автоматты өрт сөніру жүйесінің және автоматты өрт сигнализациясының құрылғысы. Электрмен қамтамасыз етудің диспетчерлік пункттері. Сумен қамтамасыз етудің, тазарту кәріздік ғимараттардың күштік электрқабылдағыштары. Әкімшілік тұрмыстық ғимараттар. Жөндеу механикалық шеберханалар, қоймалар және жауапты емес имараттар мен ғимараттар. Өнеркәсіп алаңдарын сыртқы жарықтандыру. |
I
I
I
I - III
II - III
III
III |
Технологтар тапсырмалары бойынша
Нақты шарттарға байланысты |
|
|
Ғимараттар мен имараттарды ішкі жарықтандыру, соның ішінде авариялық-электронды есептеу орталықтарын жарықтандыру. АҚ объектілері. |
III
II
I
I - III |
Мақсатына сәйкес |
427. Электр жүктемелерін анықтау мәндері 44-кестеде келтірілген пайдалану және сұраныс коэффициенттері әдісімен орындалады.
44 - кесте
Пайдалану, сұраныс және қуаттылық коэффициенттері
|
Электрқабылдағыштардың атаулары |
Коэффициенттер | |||
|
|
Пайдалану |
Сұраныс |
Қуаттылық | |
|
1 |
2 |
3 |
4 | |
|
Стационарлық компрессорлар
Қуаттылығы: |
|
|
| |
|
200 кВт дейін |
0,75 |
0,8 |
0,75 | |
|
400 кВт дейін |
0,8-0,85 |
0,85 |
0.8 х) | |
|
400 кВт жоғары |
0,9 |
0,9-0,95 |
0.85 ч) | |
|
Сорғыштар, қуаттылығы Насосы мощностью: |
|
|
| |
|
50 кВт дейін |
0,7 |
0,7 |
0,75 | |
|
200 кВт дейін |
0,7 |
0,8 |
0,8 | |
|
500 кВт дейін |
0,8 |
0,85 |
0,8 1 | |
|
500 кВт жоғары |
0,8-0,9 |
0,9 |
0,85 1 | |
|
Басты желдеткіштіі желдеткіштері, қуаттылығы: |
|
|
| |
|
200 кВт дейін |
0,7 |
0,8 |
0,8 | |
|
800 кВт дейін |
0,75-0,8 |
0,85-0,9 |
0,8 1 | |
|
800 кВт жоғары |
0,8-0,9 |
0,95 |
0,85 1 | |
|
Көтергіштер мощностью: |
|
|
| |
|
200 кВт дейін |
0,6 |
0,7 |
0,65 | |
|
1000 кВт дейін |
0,65 |
0,75 |
0,75 1 | |
|
1000 кВт жоғары |
0,7 |
0,8 |
0,81 | |
|
Екі двигательді сымды ірі ұсату ұсатқышы Бір двигательді сымды орта және ұсақ ұсатудың конусты және бетті ұсатқыштары |
0,7
0,6-0,7 |
0,8
0,65-0,75 |
0,72
0,75 | |
|
Ұсақ ұсатудың төртваликті конусты ұсатқышы
Табақшалы, тәрелкелі қоректендірушілер Лотокты қоректендірушілер Вакуум-сорғыштар Жеңіл конвейерлер, шығырлар Таспа ені 1400 мм болатын ауыр конвейерлер Таспа ені 1600-2000 мм аса ауыр конвейерлер |
0,7-0,9 |
0,7-0,9 |
0,85 | |
|
0,7-0,75 |
0,75-0,85 |
0,75 | ||
|
0,6-0,7 |
0,8 |
0,80 | ||
|
0,8 |
0,85 |
0,85 | ||
|
0,6-0,65 |
0,65-0,7 |
0,70 | ||
|
0,7-0,75 |
0,75-0,8 |
0,75 | ||
|
0,8 |
0,8 |
0,8-0,85 | ||
|
Шнектер, элеваторлар |
0,7-0,75 |
0,75-0,8 |
0,75 | |
|
Вагондарды төккіштер |
0,35-0,45 |
0,4-0,5 |
0,6-0,6 | |
|
Электровибрациялық механизмы |
0,6-0,8 |
0,7-0,9 |
0,65 | |
|
Стопорлар |
0,7 |
0,8 |
0,65 | |
|
Дозаторлар |
0,5 |
0,7 |
0,65 | |
|
Тиеу-жеткізу машиналар |
0,65 |
0,7 |
0,65 | |
|
Скребкалы конвейерлер |
0,6-0,65 |
0,65-0,7 |
0,7 | |
|
Бункерлы бекіткіштер |
0,5 |
0,5 |
0,6 | |
|
Скреперлі шығырлар мощностью |
|
|
| |
|
15 кВт дейін |
0,5 |
0,5 |
0,65 | |
|
15 кВт жоғары |
0,6 |
0,7 |
0,65 | |
|
Материалдарды түсіруге арналған еңістегі шығырлар |
0,6 |
0,7 |
0,65 | |
|
Лифт көтергіштері |
0,2 |
0,3 |
0,65 | |
|
Колонкалы электротескіштер колонковые |
0,4 |
0,5 |
0,7 | |
|
Соққы-айналмалы бұрғылау станоктары |
0,4-0,5 |
0,5-0,6 |
0,65 | |
|
Айналмалы бұрғылау станоктары |
0,4-0,6 |
0,5-0,7 |
0,7 | |
|
Жартылай желдету желдеткіштері |
0,65 |
0,7 |
0,8 | |
|
Өндірістік желдеткіштер |
0,7 |
0,7-0,85 |
0,78 | |
|
Сантехникалық желдеткіштер |
0,6-0,7 |
0,65-0,75 |
0,7-0,8 | |
|
Түзеткіштер полупроводниковые |
0,75 |
0,9 |
0,96 | |
|
Көпір және грейферлі бұрандалар |
|
|
| |
|
Бұранда-балкалар, тельферлер |
0,15-0,4 |
0,2-0,5 |
0,5 | |
|
Кедергі пештері, құрғату, қыздыру құралдары |
0,75-0,8 |
0,75-0,9 |
0,95-0,98 | |
|
Тігісті дәнекерлеу машиналары |
0,2-0,5 |
0,35-0,5 |
0,7 | |
|
Жапсарлы, нүктелі дәнекерлеу машинасы |
0,2-0,25 |
0,25-0,35 |
0,6 | |
|
Дәнекерлеу трансформаторлары |
|
|
| |
|
Автоматты дәнекерлеуге арналған |
0,3-0,4 |
0,4-0,5 |
0,4-0,5 | |
|
Бір постылы қолмен дәнекерлеуге арналған |
0,2 |
0,3-0,25 |
0,3-0,4 | |
|
Металды суық өңдеуге станоктары |
0,2 |
0,3 |
0,65 | |
|
Жоғары жиіліктегі индукциялық құрылғылар |
- |
0,8 |
0,65 | |
|
Ішкі ғимараттарды жарықтандыру |
1,0 |
1,0 |
1,03 | |
|
Аумақты сыртқы жарықтандыру |
1,0 |
1,0 |
1,03 | |
|
Стационарлы жер асты кен орындарын жарықтандыру |
1,0 |
1,0 |
1,0 | |
|
Тау-кен жұмыстары учаскелерін жарықтандыру |
0,9 |
0,9 |
1,0 | |
1. Асинхронды двигательге арналған қуаттылық коэффициентінің мәні, ал басқалар жетектер үшін-есептеулермен анықталады.
2. Тартпалы түзеткіштерге арналған пайдалану, сұраныс және қуаттылық коэффициентінің мәні есептеулермен анықталады.
3. Қуаттылық коэффициентінің мәні қыздыру шамдары, газ разрядты шамдар үшін каталогтар мен завод-дайындаушылар мәліметтері бойынша анықталады.
Ескерту: 6-200 кВ және РП6-10 кВ шағын станциялар қуаттылығын анықтау кезінде біруақыттылық коэффициенті ескеріледі:
0,7-0,8-жөндеу-қойма шаруашылық цехтарына арналған;
0,8-0,85-басқа цехтар мен учаскелер үшін;
0,85-0,9-РП6-10кВ және 35-220 кВ шағын станциялар үшін.
428. Кеніштің басты төмендеткіш шағын станциясының қуаттылығы электр қондырғылардың 0,9-0,95 шегінде бір уақытта жұмыс істеу коэффициентін ескере отырып, анықталады.
429. Компенсациялық құрылғыларды таңдау Басмемэнергия қадағалаудың нұсқаулық материалдарында Энергоатомбасылым баяндаған әдістерге сәйкес жүргізіледі.
430. Электротехникалық бөлім жобасы индустриалды әдіспен электромонтаждау жұмыстарын жүргізу талаптарын қанағаттандырады.
431. Сыртқы электрмен қамтамасыз ету жүйесі мен шағын станциялар және тарату желілерінің кернеулігін таңдау кәсіпорынның жүктемесі мен оның электрмен қамтамасыз ету көздерінен қашықтығына байланысты қабылданады.
432. Қоректендіруші желілер санын таңдау тұтынушылар санатына электрмен қамтамасыз ету сенімділігіне қарай жүргізіледі.
433. I санаттағы электрқабылдағыштар екі тәуелсіз көздерден қоректендірумен қамтамасыз етіледі. Секциялық сөндіргіште резервті автоматты іске қосатын құрылғы болған жағдайда қоректендіруші шағын станцияның шиналарының әртүрлі секцияларынан қоректендіруге жол беріледі.
434. 35-220 кВ шағын станциясының орнын, типін және сызбасын таңдау кезінде атмосфераға зиянды әсер ететін технологиялық өндірістің орналасуын ескеру қажет. Терең енгізу шағын станцияларын атмосфераны қарқынды ластау көздерінің орналасу орнын және басымды жел бағытын ескере отырып, орналастыру қажет.
435. Шағын станцияның тарату құрылғысының коммутациясының сызбасы кәсіпорынның жалпы сызбасымен тығыз байланысты және оның даму перспективасын ескереді.
2 - бөлімше. Кеніш бетіндегі құрылғыларды электрмен қамтамасыз ету
436. Өнеркәсіптік алаңындағы жоғары вольтты желі кернеулігі 6, 10, 35, 110 (150) және 220 кВ қабылданады.
437. Электрэнергиясын тұтынушыларға арналған кернеулік қабылданады:
күштік тұтынушылар үшін-10000, 6000, 380 және 660 В;
ішкі және сыртқы жарықтандыру үшін-220 В жүйеден 380/220 В.
438. Трансформацияның әрбір сатысына арналған 220, 150, ПО, 35, 10 және 6 кВ басты төмендеткіш шағын станциясында трансформаторлардың саны мен қуаттылығы, олардың біреуі істен шыққан уақытта трансформаторлардың артық жүктелу қабілеттілігі ескеріле отырып, қалғандарының қуаттылығы I және II санаттағы жүктемені қамтамасыз ететіндей болуы керек.
439. Цехтардағы 6-10/0,4 кВ трансформаторлы шағын станциялардың қуаттылығы электротехникалық өнеркәсіптік құрылғыларды жобалау жөніндегі Нұсқаулық нұсқамаларда баяндалған ұсыныстарды ескере отырып, қабылданады.
440. Кен өндіру кәсіпорындарының барлық шағын станциялары автоматика (автоматты қайта қосу, резервті автоматты қосу және басқалар), ал қажет болғанда-телемеханика және сигнализация құрылғыларын қолдану арқылы қызмет көрсететін персоналсыз жобалау керек.
441. 6-10 кВ тарату құрылғыларында, 20 % кем емес резервті камералар қарастырылады.
442. Өнеркәсіптік шаң болу немесе қоршаған ортаның агрессивтілігі кезінде қондырғылар мен ОРУ күштік трансформаторларын оқшаулау номиналды кернеуліктен сатыға жоғары, ал пайдалану мерзімі 5 жылдан артық болатын кернеулігі 6-10 кВ болатын тарату құрылғысы жабық типте қарастырылады.
443. Үлкен қар басу және шаң борандары кезінде 35 кВ және одан жоғары кернеуліктегі толық жабық трансформаторлық шағын станциялар салуға жол беріледі.
444. Жинақталған кез келген кернеуліктегі (150/6, 110/6, 10/0,4/0,69 және тағы басқа) трансформаторлық шағын станциялар, электр өнеркәсібі заводтарында жасалатын жоғары және төмен кернеуліктегі жинақталған тарату құрылғылары кеңінен қолданылады.
445. Трансформаторларды сырттан орнатуды сәулет безендіру немесе ғимараттар арасындағы қажетті өтетін жолдар мен алшақтықты, ортаның агрессивтілігі немесе климаттық жағдайларды қамтамасыз ету көзқарасынан кедергі болмайтын барлық жағдайларда қолдану ұсынылады.
446. Шағын станцияларды жобалау кезінде Мемқұрылыс бекіткен типтік жобаларды басшылыққа алу керек.
447. Трансформаторлық шағын станциялар саны мен қуаттылығын таңдау және оны орындау (бір, екі және үш трансформаторлы) электротехникалық өнеркәсіптік құрылғыларды жобалау жөніндегі Нұсқамалық нұсқаулықтарда баяндалған материалдар бойынша жүргізіледі.
448. Жеке тұрған шағын станциялар, оларды цехтарда орналастыруға мүмкіндік болмағанда немесе мақсатты болмағанда ғана қарастырылады.
449. Бір траншеяда 5-6 кабельден артық емес салулар қарастырылады.
450. Коммуникациялармен толтырылған аумақтардағы кабельдер саны көп болғанда, әртүрлі кабельдерді біріктіру және тунельдер, каналдар және блоктарда, ашық қабырғаларда және эстакадаларда кабельдер салу мүмкіндігі қарастырылады.
451. Бірнеше параллель технологиялық ағындар болғанда әрбір жеке ағынның электр тұтынушыларын қоректендіру бір технологиялық ағын тоқтаған кезде осы ағынды қоректендіретін шағын станцияны сөндіру мүмкіндігін қамтамасыз ететіндей және басқа технологиялық ағындардың жұмысы бұзылмайтындай болып іске асырылады.
452. Кеніштер бетіндегі төменгі вольтты жүктемелерді қоректендіру үшін күштік тұтынушыларға және оқшауланған нейтралы бар трансформаторлар талап етілетін жарылыс материалдары қоймаларын және руда қоймаларындағы экскаваторларды, кеніштердің өнеркәсіптік алаңдарын қоректендіруге арналған нейтральмен жерге қосылған жалпы трансформаторлар қарастырылады.
453. Жер асты құрылғыларының төменгі вольтты тұтынушыларын жер бетіндегі шағын станциялардан қоректендіру жағдайында оқшауланған нейтралы бар жеке трансформаторлар қарастырылады. Қоректендіруші күштік және төменгі кернеуліктегі жарықтардыру желілерін жеке жобалау керек, аз қуатты объектілер үшін (50 кВт дейін-380 В кернеулікте және 660 В кернеулікте) оларды біріктіруге жол беріледі.
3 - бөлімше. Жер асты құрылғыларын электрмен