На сортировку / 2 / Тарих / билет тарих / 1.Қазақстан тарихы / Тарих / жанарбектен / на каз / Милль, Джон, Стюарт

Мәжілістің бұл бөлігі, ол өмір сүріп тұрған демократиялардың арасында бірінде де жоқ, бірақ онсыз азғындау мен құлдырауға ұшырамай, ұзақ уақыт бойы бірде- бір өкілеттік үкімет өмір сүре алмайтын, сол аса үлкен қоғамдық элементтің мүшесін құрастырады. Бұл қарсы әрект (антагонизм) элементі. Әрбір өкілеттік үкіметте басқаларына қарағанда күштілеу бастамалар бар, ал күштілеу бастама қашанда билікті ерекше иемденуге ұмтылады.Жартылай ниеттене, жартылай бейсаналы ол барлық басқаларын бодан қылу үшін күшейеді, және де әзірше бірақ әлдекім оған қарсы шыққанша, немесе оның рухына сәйкес емес әсер еткенше соған дейін ол тоқталмайды. Бірақ ол елде оған қарсы жасаитын ықпалды басып тастап үлгерсе, егер бәрін өзіне ұқсастырып үлгерсе, онда ел дамуды қояды, оның құлдырауы да басталады. Адамдық жетіліу көптеген қайраткерлердің жемісі болып табылады, бірде–бір бастамада олардың барлығын өзінде үстап тұра алмайды; нағыз берекелісі олардың біріншісіне ие, олар игіліктің белгілі бір үлесін жасап шығарада алады, бірақ егер ел өз дамуын жалғастыратын болса, онда басқа игіліктер басқа қайнарлардан туындауы керек. Бірде-бір қоғамның ең күшті бастаманың басқа бәсекелесімен күресінсіз: зайырлы және рухани биліктің күресі; әскери өнеркәсіптік және ауыл шаруашылығы табының күресі; атқарушы биліктің заңшығарушымен, үстем шіркеудің және жікшілдіктің-ұзақ уақыт бойы алға қарыштауы болмады. Қашан бұл жақтардың бірі, жалғыз билеуші болып қалатындай, басқаның үстінен сондай толық жеңіске жеткенде, қашан оның үстіне күреске жаңа күш шықпағанда, онда елде тоқырау, ал кейін құлдырау да басталады. Саны жағынан көпшіліктің басымдылығы көптеген басқаларына қарағанда кемдеу әділетсіз, және жалпы алғанда кемдеу зиянды, бірақ онымен де қауіптер байланысты, және оның үстіне тағы тығыздау байланысты. Қашан билік берудің немесе көп еместердің қолдарына шоғырланса онда бұқара қарсы әрекеттенуші бастама ретінде өмір сүреді; ода билікті бақылау үшін жеткіліктері күштері болмауы да мүмкін, бірақ оның орнына, оның пікірлері мен өздері, кім сенімдері немесе қарама-қарсы мүдделері салдарынан, үстемдік етуші талаптарына қарсы әрекетке баруға дайын әркімге адамгершілік және тіпті материалды сүйеніш бере алады. Бірақ қашан демократия жоғары билікті көрсеткенде онда кімнің сенімдері бұқараның сенімдерімен келісімде болмайтын, кінің мүдделері тапталған және қауіптілікте тұратын, солардың бәрі оларға сүйене алатындай, сол үшін жеткілікті қуатты не бірліктер, не қоғамдар жоқ. Демократияның ең қиын міндеті шамасы, демократиялық қоғамда (не жағдайлардың арасында, алғы жүретін басқа қоғамдарда табылған) егер бұл тұлғаларға үстем билікке қарсы жүруге тура келсе, жеке тұлғалар үшін сүйенетін орын; оларға үстем билік қолайсыз көзқараста болатын сол барлық пікірлер мен мүдделер қайда қосыла алатын, қорғанысты, жинақтау орнын табуда тұр. Осындай сүйеніш орны болмағандықтан ежелгі қоғамдар және көп еместерін шегеріп тастағанда бардлық жаңалар немесе ыдырауға ұшырады, немесе тоқырауға (бұл баяу бүлінуді білдіреді), және оның бәрі елдің азаматтық және ақыл-ойлық берекелігі үшін қажетті, бір тектегі сол жағдайлардың ерекше басымдылығы себебінен орын алды.

Енді бұл көрнекі кемшілік жеке өкілеттілік жүйесімен, ондайды тек қоғамның конституциялық құрылысы жібере алатын, нағыз жетілген тәсілмен түзеле алады. Оны нығайту қажетті, демократияның жалғыз әлсіз нүктесі-бұл басқару саласында білімді азшылықтың өкілдерінің болмауы. Бірақ демократияның кәдуілгі құралында азшылық өз мүшесіне ие емес; мистер Гэрдің жоспары бойынша ол бұл жағынан қамтамасыз етілген. Парламентке азшылықтың біріккен партиясының өкілдері ретінде келетін адамдар оның әбден жетілген құралы болады. Білімді таптардың жеке ұйымы (ол жүзеге аса алады деп, ұйғарсақ) бұқараға жек көрінішті болып көрінер еді, егер тек ықпал етуінен тұрақты айырылған болса ғана, тек сол жағдайда басып алуға ұмтылмас еді. Бірақ егерде бұл таптардан сайланғандар, басқа таптар сияқты, парламетте азаматтардың дәл сондай санын, ұлттық жігердің дәл сондай бөлшегін көрсетсе, онда олардың орын алуы ешкімді қобалжытпас еді, сол кезде олардың күй-жайы, өздерінің пікірлерін айту және тыңдала алу үшін, қоғамдық іске белсенді қатысу үшін, нағыз ұтымды еді. Бәлкім оларға үкімет әрекетінде, олардың саны жағынан пайымдасақ, ойланғаннан гөрі үлкен үлес тиеді. Афиндіктер, мысалы, жауапты жария кызыметтерді не Гиперболға да, не Клеонға да (Клионди Пил мен Анфиполискетағайындау әбден ерекшелік еді) тапсырмады, бірақ олар демократиядан горі олигархияға көрібесе жаны ашитындар, дегенмен білеотырып, оларды Никийге, Фераменге және Акивиадқа тапсырады. Қайсыбір істі шешуде, дауыстарды жинауда, білімдіазшылық тек өкілдердің белгілі бірсаны ретінде маңыздылыққа ие бола алады;бірақ адамгершілік күші ретінде өзінің білімдері бойынша да және қалғандарына тигізетін ықпалы бойынша да, ол әлдеқайда көп мәніске ие болады. Бұқараның ұмтылысын дұрыс ақыл менәділеттіліктің шектерінде ұстап тұру үшін, демократияны да, оған оның әлсіз жағы арқылы олар күштеп енетін, сол қиратушы ықпалдан бірге қорғау үшін, ең жақсы құралды азамат ақылының ойлап таба алмауы солай бола қояр ма екен. Жаңа демократия кез келген басқа демократияда шарасыз дерлік кемшілікті-халық бұқарасына қарағанда жоғарылау мінез-құлықты және дамыған ойлы көсемдердің кемшілігін-толықтырады. Жаңа демократия ауық-ауық өздерінің Персеклдерін жасап шығара береді, қабілетті басқарушылардан да үйірмеге тұрақты ие болады.

Жаңа жерде нағыз жағымды қасиеттегі көптеген құндылықтар бар; бірақ оған қарсы да бірдеме жоқ па? Егер тек жаңа идеяны байыпты зерттеуге кіріссе қатал талдауға шыдай алатын ештеңе жоқ. Әрине олар теңқұқылық желеуімен (егер тек сондайлар болса), кейде таптарды олардың орнына қою үшін, бай таптардың үстемдігін жоюға ұмтылатын солар, әрине олардың және басқалардың құқықтарын теңгеру жүйесіне қастықпен қарайтын болады. Қазір бұл елдің жұмысшы таптарында осындай талаптар бар деп мен ойлаймын, бірақ егер оқиға мен демагогиялық доктриналар халықта жеткілікті қозулар тудырса, онда мен салдарына кепілдік беремін. Қайда саны жағынан көпшілік енді көптен бері ұжымдық деспоттық билікке иелік ететін құрама штаттарда жұмысшы табы онымен аристократия да сияқты, дәл солай шын көңілмен қоштасады. Ағылшын демократиясы қазіргі уақытта сословиелік артықшылықтарға қарсы, өз кезегінде оларды өзіне талап етпей, заңның жалпы қорғаушылығымен қанағаттандырады.

Гэр жүйесінің қарсыластары арасында, ол іс жүзінде қолданылмайтын тәрізді деп ойлайтындар да бар; бірақ бұлар ол туралы тек естігендер немесе оған үстірт қарағандар көп бөлігінде олар сондай адамдар деп ұйғаруға болады. Басқалары тағы да, олар көп өкілетті жергілікті сипаты деп айтатынды жоғалтып алғанымен көнгісі келмейді. Олар ұлтты адамдар емес, ал қандай да жасанды бірліктер, гоеграфия мен статистиканың туындылары құрастырады деп ойлайтын тәрізді. Парламент олардың пікірі бойынша, адамдық жандарды емес ал қалалар мен провинцияларды көрсетуге міндетті. Бірақ ешкім қалалар мен провинциялар өкілеттілігінің жойылуын іздемейді. Егер оны оларда тұратын тұрғындар иеленсе, оларда өкіметтіліктің бар екендігіне сенімді болуға болатын сияқты. Қашан әлдекім оларды сезінетін және мүдделік танытатын болса, жергілікті мүдделер мен жергілікті сезімдер сонда өмір сүреді. Егер бұл жер адамдардың барлық сезімдері мен мүдделерінің өкілеттігі бар болса, онда жалпы санда олардың жергілікті сезімдері мен мүдделері ді көрініс тапқан. Адамдарды олар бір жерге жинақтаған, неге тек жалғыз солар өкілеттікке лайық деп құремттелетінін немесе олар үшін басқа жеке сезімдер және мүдделер географиялықтарға қарағанда маңыздылау болса да, оларды саяси жіктеудің жалғыз түрі ретінде неге қоғам мүшелері соңғыларына бағынуына міндетті екендігін мен түсінбеймін. Йорк шир және Миддлхьсие олардың тұрғындарына қарама-қарсы заң шыарушының ерекше қамқорлығының нағыз нысаны болып табылады деген сенім, сөздермен ойнаудан шығарылатын адасулардың қызықты үлгісін көрсетеді. Бірақ жүйенің жалпы қарсыластары ағылшын халқы, оны ешқашан қабылдамайды деген сенімдермен өздерінің қарсылықтарын аяқтайды.

Шешімді жариялаудан бұрын істі талқылауда ода соншама мағыналық жоқ деп олар сенімді болатын, адамдар туралы мен ештеңе айта алмаймын. Мен өз жағымнан ешқандай сынақсыз ағылшын халқын, не оған немесе басқаларға пайда бола алатынға соның бәріне сондай дәрежеде қарсы тұруға келметін қате түсінікте қарсы деп ойлаймын. Егер (соқыр сенім) ескішілдік табанды және ұзақ ұсталып тұрса, онда бұл жағдайда басты кінә, кім оны өзінің енжарлығын ақтау үшін жеңілмейтін деп жариялайтынға түсетіндей болып маған және де көрінеді. Кез келген соқыр сенім, қашан оны бөліспейтіндер оның алдында бастарын иеді, жарамсақтанады, оны табиғат заңы ретінде де қабылдайды. Алайда мен бұл жерде соқыр сенім, олар ол туралы сөйлейтін тек, сондай адамдардың тілінде өмір сүреді деп ойлаймын; жалпы алғанда бұл жүйе туралы түсінігі бардың бәрінде өзінің барлық жетістіктері мен кемістіктерін көрсету үшін, ол әзірше соншама анықталмағандықтан кез келген жаңа идеямен ол ере жүретін табиғи және дұрыс сенімсіздіктен басқа, бқиен ұнамсыз сезім жоқ.Тек бір байырты қарсылық және мүмкін жобаға да қарсы: оның кішкене ғана есімі мен формасынан гөрі, қиял істің мәнісіндегі үлкен өзгерістермен тым жеңіл бітімге келеді. Бірақ таңқаларлық- егер тек идеяның өзінде шынайы құндылық бар болса, ол уақытпен алынып тасталатын сондай кемшілік. Қазіргі кезең пікір таластар, барлық жетілдірулерге көңіл білдіру кезеңі болып табылады; бұрын бірнеше жүзжылдықтардың ісі болған, онда қазір бірнеше жылдардыа істеледі.

Бұл кітаптың бірінші басылымынан кейіе гэр жобаларына көптеген ескертулер жасалды; бұл ескертулер тым болмаса пәннің мұқият зерттелгенін және бұрын көрсетілгендеріне қарағанда ақылға сыйымдылау түсінілгенін дәлелдейді. Дегенмен маңызды қоғамдық жақсартулар туралы барлық зерттеулердің жалпы таби туралы барлық зерттеулердің жалпы табиғи жүрісі тап осындай. Бірінші ретте оларды әдетте соқыр сенім және олар тек соқыр сенімнің алдында бағасы бар, сондай дәлелдер қарсы алады. Сенімнің қалай мүмкіндігінше әлсіреуі шамасында, ол әзірше жобаның жетістіктерімен қатар оның барлық шарасыз ыңғайсыздықтары және қандайларға ол апара алатын, сол игіліктердің бірден жүзеге асуына кедергі болатын жағдайларды жағдайларды түбінде айқындайтын күштірек дәлелдерге ол сүйенеді. Бірак маған дейін жеткен және тым болмаса негіздің көлеңкесі бар, барлық ескертулердің арасында, ол алдын ала болжанбаған, ол жобаның қолданушылары тарапынан талданғаннан және зерттелгеннен кейін жарамсыз немесе жеңіл беті аударылып жіберілетін болып танылмаған бірде- бірі жоқ.

Барлық ескертулердің ішінде түрінде ең байыптысы өте қысқа жауапты талап етеді; атап айтқанда, орталық мекемелердің әрекеттеріндегі алдаудан немесе алдайды деп күдіктенуден сақтанудың болжаған мүмкінсіздігі оларға қарсы құрал ретінде жариалық және сайлаудан кейін барлық құжаттарды тексерудегі толық еркіндік ұсынылды; бірақ жобаның қарсыластары бұл құралдарды шынайы емес деп есептейді; өйткені дауыс беруші, оның дауысы өзінің тағайындалған жеріне жеткенін білуі үшін, осыған дейін оны шенеуліктердің тұтас штаты атқарған, сондай жұмысқа баруы міндетті болды. Егер де әрбір сайлаушы үшін әрбір дауысты қадағалау қайсыбір мұқтаждық болса, бұл шынында толықсалмақты қарсылық еді. Кәдімгі дауыс берушіден тексеру ісінде біздің барлық күтетініміз, бұл оның өз кестесінің дұрыс пайдаланылуын қадағалау; ал бұл үшін, белгілі мерзімін кейін әрбір кестенің, қайдан ол жіберілген болса,сол орынға қайтып оралуы керек. Дауыс беруші істей алмайтынның бәрін ол үшін ұтылып қалған кандидат, немесе оның агентері, жасайтын болады. Олар сайлануға міндетті болған деп ойлайтындардың ішіндегі, ұтылып қалғандардың санына енетіндер, жеке немесе тұтас қоғамымен, бүкіл сайлау тәртібінің дұрыстығын тексеру үшін агенттерді ұстайды; егер олар жалғанды тауып алса, ондаол ұлттың бүкіл сайлау әрекетін зертейтін және тексеру үшін және бұл жүйеде Сайлау Комитетінінен қайсыбір мүшенің қажетті, сол уақытпен сол шығындардың оннан бір бөлігін осы үшін талап етіп, құжаттарын төменгі Шатыр комитетіне өткізеді.

Кейбіреулер, жобаның қолданбалығын мойындай отырып, оның игі әсері семіп қалатын және зианды салдармен ауыстырылатын, екі жағдайда көрсетеді. Біріншіден, ол тиесілі билікті үйірмелер мен партияларға, сектаторлық қоғамдарға, қалай мысалы Maine Law Leaque, Ballot немесе Liberation Society сияқты, қайсыбір арнаулы мақсаттарға қоғамдарға, және мүдделерімен немесе діни сенімдерінің бірлігімен біріккен әрбір қоғамдарға бермейді, деп айтылады.Екіншіден, жүйе партиялардың жеке мүдделерінің әрекеттеріне орын береді, деп айтылады. Әрбір саяси партияның орталық ұйымы бүкіл ел бойынша, бұл партияның барлық мүшелері барлық сайлау қоғамдарында оларға дауыс беру үшін, кандидаттардың парақшаларын жан- жаққа жібереді. Ендеше, тәуелсіз кандидат ала алатынына қарағанда, содан бұл кандидаттардың әр қайсысына берілген дауыс анағұрлым асып түседі. Оның қарсыластарының айтуынша, «билеттік»жүйе, Америкадағы сияқты тек үлкен ұйымдасқан партия пайдасына қызмет етеді: билеттері көзсіз, олардың бүкіл қол сұқпаушылығында қабылданатын болады, тек кейде, олар туралы біз айтып өткен, өзара соқыр сенімдердің бірлігімен байланысқан дни секта немесе адамдардың партиясынан басқа қайсы бір партияның олардан үстем түсуге күйе бола қояр ма екен.

Бірақ осыған, маған қалай көрінетіндей жағымды жауап беруге болады. Гэрдің жүесінде және кез келген басқасында ұйым өзінің оң маңызын жоғалтты деп, ешкім ойламайды.

Жекеленген элементтер қашанда ұйымдасқан денеден әлсіздеу. Гэрдің жобасы заттар табиғатын өзгерте алмайтындықтан, онда біз, үлкен және кішігірім ұйымдары бар, барлық партиялар немесе үйірмелер өз ықпалын күшейту үшін жобаның бүкіл қасиеттерінің қосындысын пайдаланады деп, тек күтуге міндеттіміз. Бірақ қазіргі тәртәпке осындай ықпалдар бәрін құрастырады. Таралып өткен элементтер мүлдем ештеңені көрсетпейді.Үлкен саяси партиялардың бірімен байланыспаған немесе ұсақ діни секталардың бірімен байланыспаған, сайлаушылар өздауысын бірдеме үшін пайдаланудың кез келген құралдарынан айрылған. Гэрдің жобасы оларға құрал береді, олар көпті немесе азды онымен епті қолдана алады. Олар өзінің ықпал ету үлесін немесе едәуір аздау үлеске жете алады. Бірақ олар неге жетпегенімен,- бұл соны да таза кіріс болады. Және егер әрбір ұсақ мүдде, немесе қайсыбір ұсақ мүддемен қиыстырылу ұйымды құрастыратын болады деп ойласа, онда олар тұтас ұлтқа қатысты үлкен мүдделі ұйымдаспаған болып қалады деп, неге ұйғарылады. Егер бірқалыптылық қоғамның парақтары немесе жалба –жұлбалар мектептерінің қоғамы ( ) және т.б. болса онда неге қайсыбір жоғарғы қоғамдық қайраткер өзінің және көршілес сайлау қоғамдарында «жеке басы абыройының»парақтарын қолдануға жібере алмайды? Ал бірнеше осындай кісілер, Лондонда кездесе отырып, пікірлеріндегі кейбір айырмашылықтарға қарамай кандидаттардың барлық сиынан ең лайықты адамдарды сайлай алмай ма; және олардың есімдерін елдегі бүкіл сайлау қоғамдары бойынша мардымсыз ақылға жариялай алмай ма? Қазіргі тәртіпте екі үлкен партиялық, ықпалы шектелмеген екендігін, есте ұстау керек; Гэр жүесі бойынша ол зор, бірақ тиеселі шектерде ұсталып тұратын болады. Не ол, не кішігірім партиялардың қайсыбірі , олардың санына пропорционалды да асып түсетінді Парламент мүшесі қылып сайлауға күйе болмайды. Америкадағы билеттік жүйе мүлдем қарама –қарсы жағдайларда әрекет етеді. Америкада сайлаушылар дауыстарын партия тізімі үшін береді, сондықтан сайлау қарапайым көпшілікпен шешіледі, және де ол барлық мүмкіндігінде көпшілікті алмайтын кандидат үшін берілген дауыс, босқа лақтырылған дауыстай болады. Бірақ Гэрдің жоспары бойынша өзінің жетістіктерінен белгілі адам үшін берілген әрбір дауыс сияқты да, табысқа сондай үміттілік қалдырады. Сондықтан ол либериал немесе консербатор екендігінен бөлек, тағы қайсыбір басқа маңыздылыққа партия пікірінен тыс әлдебір басқа жетістікке ие болса, онда әрбір либерал немесе консерватор өз партиясының ең көрікті және мардымсыз кандидаттарының есмдердін сызып тастайды, және олардың орнына олар бүкіл ұлттың абыройлығын құрастыратын басқа адамдардың есімдерін жазады деп, үміттенуге болады. Және осындай деректің ықтималдығы сайлаушылар тізімін құрастыратындар үшін жалғыз ант берген партияның кандидаттарымен шектелмей, бірақ кандидаттар қатарына, олардың партиясына, қарсыластарына қарағанда, ұнатушылық танытатын ұлттағы белгілердің арасынан, енгізу және өздерінің кестелеріне қосу, қуатты қозғаушы себеп болады.

Шынайы қиындық (ал ол бар жасыратын ешнәрсе жоқ), олар лайықтылар, бірақ ешқандай протекциясы жоқтар үшін дауыс бергісі келетін тәуелсіз сайлаушылар осындай есімдердің көп еместерін өздерінің тізімдеріне енгізуге күйі болмайтындығында тұр - өз кестелеріндегі басқа орындарға еріксіз партиялардың кандидатта толтырып, оларды өздерінің өкілдері ретінде көргісі келген, сол адамдардың бақталастарының санын осылай арттыратын болады. Бұл қолайсыздыққа қарсы құралды жеңіл табуға болады. ( егер тек оған баруға қажеттілік болса), -атап айтқанда; екінші дәрежедегі және қорда тұрған дауыстардың санын шектеу. Сайлаушылардың ішінен бірде- бірі барлық 658 немесе дегенмен тіпті 100 кандидаттарға бірдей артық көрушілікке ие болмайды. Егер бұл санды жиырмамен, елумен немесе басқа қайсыбір анықталған санмен шектесек,мүмкін қарсылық айтатындар көп болмайды; тым болмаса осындай жағдайда ол белгілі партияның қатарындағы ретінде емес, ал тәуелсіз тұлға ретінде әрекет етеді.Бірақ, тіпті бұл шектеусіз- ақ, тек қалай жүйе жақсы ұғынылғанда, жамандықтың шектеулі өзімен- өзі өтіп кетеді. Соларға қарсы қазір сондай айғайлап жатқан, үйірмелер мен партиялардың ықпалы оған қарсы іс- әрекет болады. Олардың әрқайсысы азшылықты құрастыратын болғандықтан, онда олардың мынандай ережелерін қабылдап ықтимал: «әркім тек өзінің жеке кандидатарына дауысыңды бер; немесе тым болмаса, кандидаттар тізіміндегі бірінші дауыстарды алуға, немесе әйтседе ондағы соңғыларын алу үшін емес, оларға табыстың толық мүмкіндігін беретін, бұл соншама сенің сандық күшіңнен, тәуелді болатындықтан, олардың есімдерін бәрілерінің алдына қой». Ешқандай үйірмеде жоқ, сол сайлаушылар мүмкін осыдан сабақ алады. Кішігірім үйірмелер, соған иеленуге міндетті, биліктің атап айтқанда сол үйлесін пайдалана алады. Оған олар ие болатын, ықпалдың дәл өзі, титтей артық емес, олардың сайлаушылары ның санына сәйкес келеді; өзіне тіпті осы осы үйлесті қамтамасыз ету үшін, олардың жеке мүдделерін олар көрсете отырып, сол уақытта басқа да сапаларға ие болатын, сол арқылы үйірмеден немесе сектадан тыс қолдауды да әкелетін, сондай кандидаттарды алға шығаруға олар міндетті. Оның қарсыластарының шабулдау түрінің өзгеруі барысында, аты әйгілі жақ қазіргі жүйені қорғауда қандай дәлелдерді келтіретіні байқауға қызықты, соған көптеген жылдар емес бұрын сол уақытта бар өкілеттілік жүйесінің пайдасына келтірілетін сүйікті дәлелге, ол барлық мүдделер немесе таптардың өкілеттігін қамтамасыз етеді деген, сол болды. Әрине қайсыбір маңыздылыққа иелік ететіндерде өздерінің өкілдері болуы керек, яғни Парламентте өздерінің қорғаушылары мен шешендеріне ие болуға міндетті. Осыдан, ол жеке мүдделерге тек қорғаушыларды ғана емес, бірақ трубкалардың өзін беретін, жүені қорғау керек деген, қорытынды шығарылды. Енді қандай өзгерістер болғанына қараңыз. Гэрдің жүйесі жеке мүдделері үшін тұтастрибуналардың үстінен үстемдік етуді мүмкін қылмайды, ал тек олар үшін қорғаушыларды қамтамасыз етеді, бұл үшін де оны жазғырады. Ол сословиелік өкілеттіліктің жақсы жақтарын және сандық өкілеттіктің жақсы жақтарын қосқаны үшін оған сол немесе басқа жақ бірдей шабуылдайды.

Бірақ бұл қарсылықтар және оларға ұқсастар бұл жүйені қабылдауда шынайы қиындықты құрастырмайды; басты қиындық - бұл оның күрделілігі туралы ұғымды асыра арттырып жіберу және сондықтан оның орындалу мүмкіндігіне күмәндану. Бұл жағдайда тек бір толық жауап бар – нағыз істегі тәжірибелер қашан жоспардың құндылығы белгілеу болғанда әділ ойшылдар тарапында күштілеу қолдануды алғанда, оның іске өз мөлшерде мысалы қайсыбір үлкен қаладағы муниципалдық сайлардағы сияқты, қосылуына тырысу керек болды. Парламентке төрт кандидатты онда тағайындау мақсатында, Йорикширдің батыс ауданын бөлуде бір қолайлы жағдай пайдаланыла алмай қалды; жаңа бастырмалардықолданудың орнына,бірінші немесе екінші дауыстардың барлық жиынтығын төрттен бір бөлігін алған, әрбір кандидатты сайлау бөлімшесі ажыратылмайтындай қалдырды және сайланды деп мойындады.

Осындай тәжірибелер жоспардың бүкіл құндылықтары әбден жетілмеген түрде көрсетеді; бірақ олар оның іс- әректтерінің мысалын көрсетер еді; оның орындалмайтын емес екендігіне, олар қоғамға илану құралын берді; қоғамды оның тетіктерімен таныстырды, олар қорқынышты болып көрінетін, сол қауіптердің іс жүзінде бар ма, немесе олар қиялданып тұр ма екендігіне, дәл сараптаудың кейбір мүмкіндігін берер еді. Парламент осындай жеке тәжірибені биіктеткен күн, парламеттік реформаларды жаңа дәірдің, оларда бүгінгі күйге дейін өкілеттік басқаруды әлем тек көріп келген, ол күрестің барлық кезеңдерінен кейін басталуға міндетті, толғағы жеткен және салтанатты кезеңге жарайтын бейнелі өкілеттік басқаруға беретін дәуірдің келгенін әйгілейді деп, мен ойлаймын.