Тұлғалық ерекшелікерді зерттеудегі mmpi әдістемесі

Миннесоттық көп шкалалы тұлғалық сауалнама (The Minnesota Multiphasic Personality Inventory) әлемдік психологиялық тәжірибеде тұлғаны диагностикалаудың неғұрлым валидті және сенімді әдістемесі болып табылады. MMPI әдістемесі 1941 жылы психолог С.Хатауэй және психиатр Дж.МакКинлидің жетекшілігімен Миннесот штаты университетінің психиатриялық клиникасында өнделген. Алғашында әдістеме психикалық науқастарды дифференциалды диагностикалау үшін қолданылған болатын.

Алайда қазіргі таңда MMPI әдістемесі ересек адамдар тұлғаларының психологиялық ерекшеліктерін терең диагностикалау үшін қолданылады. Сенімділіктің жоғары деңгейі бар бұл әдістеме арқылы мінездің бітістері мен типтерін, мінез-құлық пен қарым-қатынас стилін, адаптацияға деген қабілеттіліктерді және жасырын психологиялық ауытқуларды анықтауға, кәсіби жарамдылықты, эмоционалды күй мен стресс көрінісінің деңгейін бағалауға, кез келген еңбек іс-әрекеті түрлеріндегі қиындықтардың кездесу мүмкіндігі мен мазмұнын болжамдауға болады.

MMPI-дың алғаш адаптацияланған түрінің авторы Л.Н. Собчик болып табылады. MMPI бойынша орыс тіліндегі бірінші кітап 1971ж. жарияланды. Л.Н.Собчик сұрақнаманың карточкалық формасын қолданды, онда сұрақнаманың 550 пункті және 13 базалық және 3 бағалаушы шкалалары сипатталған. Ол барлық тұжырымдарды орыс тіліне аударып, ер адамдар мен әйелдерге арналған жеке формаларын бөлген. Нәтижелерді өңдеу кезінде көбінесе психиатриялық интерпретация қолданылған.

Басқа тұлғалық сұрақнамалармен салыстырғанда MMPI әдістемесінің мына артықшылықтары көрініс табады:

- максималды объективтілік;

- сыртқы критерий бойынша валидтілік;

- алынған нәтижелердің шынайлылығын сенімді қадағалау;

- қосымша шкалаларды құру және қолдану мүмкіншілігі.

Зерттеудің жүргізілу барысы. MMPI әдістемесі 16 жастан асқан адамдардың тұлғалық психологиялық ерекшеліктерін диагностикалау үшін қолданылады, сондай-ақ, олардың 7 сыныптан кем емес білімі, сақталынған вербалды интеллектілері 70 IQ кем емес болуы тиіс және орыс тілін түсінулері қажет. Әдістеме материалы ретінде 566 тұжырымнан тұратын жинақ болып табылады. Тұжырымдар адамның түрлі жағдайлардағы мінез-құлықына, көңіл-күйіне, уайымдарына, қатынастарына, қалауларына, әдеттеріне, көріністеріне, эмоционалдық күйлеріне, өзін сезінуіне қатысты келеді. Сұрақнаманың ер адамдарға және әйел адамдарға арналған бөлек нұсқалары бар. Сонымен қатар, әдістеменің құрамына жауап бланкісі кіреді.

Тестілеу басталмас бұрын мына жағдайларды ескеру қажет:

1. комфортты сыртқы шарттарды, жақсы жарықты, бөтен дыбыстардың болмауын, оптималды температураны және жазба жұмысының қолайлығын қамтамасыз ету;

2. өзін таныстыру;

3. сыналушылармен танысу;

4. сыналушылардың қанағаттанарлық күйде екеніне, олардың сабырлы және психотроптық дәрілердің әсерінде еместігіне сенімді болу;

5. керек жағдайларда сыналушыларды сабырлы ету;

6. зерттеудің мақсатын және нәтижелердің құпиялы болатынын түсіндіру;

7. сыналушыларға тестілеудің нәтижелерін ұсынуының мүмкін болатын айту;

8. нұсқауды дауыс шығарып оқу, егер пайда болса онда сыналушылардың сұрақтарына жауап беру;

9. нұсқауды дұрыс түсінгендіктеріне және тапсырмалардың дұрыс орындалуына көз жеткізу.

Болмайды:

- Тестілеуді жағымсыз сыртқы орта жағдайларында және сыналушының өзін жаман сезінуі кезінде өткізу;

- Сыналушыға MMPI-ды үйде немесе кез келген басқа қадағаланбайтын жерлерде орындауға мүмкіндік беру;

- Тестілеу бойынша алынған нәтижелерді жазбаша түрде сыналушыларға беру.

Сұрақнаманы толытыру үшін берілетін нұсқау:

«Сұрақнама нөмірленген 566 тұжырымнан тұрады. Сіз олардың әрқайсысын мұқият оқып, баға беруіңіз қажет, яғни ол нақты Сізге сәйкес келе ме әлде жоқ, Сіз келісесіз бе немесе келіспейсіз бе. Егер тұжырым Сіз үшін дұрыс болса, онда Сіз жауап бланкісіндегі сәйкес келетін тұжырым нөмірінің үстінен белгілейсіз. Егер тұжырым Сіз үшін дұрыс емес болса, онда Сіз жауап бланкісіндегі сәйкес келетін тұжырым нөмірінің астынан белгілейсіз.

Бұл «иә» немесе «жоқ» деп жауап беретін сұрақтар емес, бұл Сіз келісе алатын немесе келісе алмайтын тұжырымдар екенін есіңізден шығармаңыз. Мысалы, «Менің басым ешқашан ауырмайды» деген тұжырымға «иә» немесе «жоқ» деп жауап бере алмаймыз. Сіздің жауабыңыз тек өзіңіздің ой-пікіріңізді сипаттауы тиіс.

Тұжырым нөмірі жауап бланкісіндегі нөмірге сәйкес келетініне назар аударыңыз. Егер, сіз қателесіп кетсеңіз, қате жерінде сызық қойып, керек жерді белгілеңіз. Мәтіңге ешбір өзгертулер енгізбеңіз».

Сыналушылар нұсқауды дұрыс түсінуіне сенімді болсаңыз, тестілеуді бастауға болады.

Кейінгі жылдары MMPI-дың екі жаңа түрі жасалынды. MMPI-2 (1989ж.) және MMPI-А (1992ж.).Олардың авторлары Дж.Бетчер және В.Далстром. MMPI-2 16-дан 84 жасқа дейінгі ересек адамдарға, ал MMPI-А 14-18 жас аралығындағы жасөспірімдерге арналған. Ресей психологиясында MMPI-дың адаптацияланған екі түрі қолданылады: Ф.Б.Березин мен М.П.Мирошниковтың және Л.Н.Собчиктың басшылығымен.

MMPI бойынша тестілеуге кететін жалпы уақыт 50 мен 90 минут аралығында болады. Толтырылған жауап бланкісі кілт арқылы өңделеді. Кілттер ретінде арнайы трафареттер қолданылады, оларды жауап бланкілеріне салу қажет. 5-ші шкала (Мf) бойынша ер адамдар мен әйел адамдарға бөлек трафареттер бар. Әр шкала бойынша сыналушының кілтпен сәйкес келетін жауаптар саны саналып, осылайша шикі баллдар саны анықталады. (1-ші кесте).

Келесі кезеңде шикі баллдарға коррекция шкаласы бойынша түзетулер енгізіледі. Түзетулер өзін-өзі реттеу, импульсивтілік, мазасыздық және индивидуалдылық шкалаларына енгізіледі, қалған шкалаларға коррекция жасаудың қажеті жоқ.

Кейін шикі баллдарды бағалаушы шкалалар бойынша стандартты Т-баллдарға айналдыру керек (2-ші және 3-ші кестелер).

1-ші кесте. MMPI әдістемесінің нәтижелерінің көрініс

Шкалалар

L

F

K

1 Hs

2 D

3 Hy

4 Pd

5 Mf

6 Pa

7 Pt

8 Sc

9 Ma

0 Si

Шикі баллдар

Коррекция коэффиценттері

+0.5K

+0.4K

+K

+K

+0.2K

Коррекцияланған маңыналар

T-баллдар

2-ші кесте. MMPI шкалаларының шикі баллдарын Т-баллдарға ауыстыру ер адамдар үшін

Шикі баллдар	Шкалалар
	L	F	K	1	2	3	4	5	6	7	8	9	0
60													87
59													86
58											119		85
57										120	117		84
56										118	115		83
55										116	113		82
54						118				114	111		81
53						116				112	109		80
52						115				110	107		79
51						113		110		107	105		78
50						111		108		105	103		77
49						109		106		103	101		76
48						107	119	104		101	99		75
47						106	116	102		99	97		74
46					120	104	114	100		97	96		73
45					118	102	111	98		95	94		72
44					116	100	109	96		93	92		71
43					113	98	107	94		91	90		70
42					111	96	104	92		89	88		69
41					108	95	102	90		87	86		68
40					106	93	100	88		85	84	108	67
39					104	91	97	86		83	82	106	66
38				118	101	89	95	84		81	80	103	65
37				116	99	87	93	82		79	78	101	64
36				113	96	86	90	80		77	76	98	63
35				111	94	84	88	78		75	74	96	62
34				108	92	82	86	76		73	73	93	61
33				106	89	80	83	74		71	71	91	60
32				103	87	78	81	73	120	69	69	88	58
31		110		100	84	76	79	71	117	66	67	86	56
30		108	83	98	82	75	76	69	114	64	65	83	55
29		106	81	95	80	73	74	67	111	62	63	81	54
28		104	79	93	77	71	71	65	108	60	61	78	53
27		102	77	90	75	69	69	63	105	58	59	75	52
26		100	75	88	72	67	67	61	102	56	57	73	51
25		98	74	85	70	65	64	59	100	54	55	70	50
24		96	72	82	68	64	62	57	97	52	53	68	49
23		94	70	80	65	62	60	55	94	50	51	65	48
22		92	68	77	63	60	57	53	91	48	50	63	47
21		90	66	75	60	58	55	51	88	46	48	60	46
20		88	64	72	58	56	53	49	85	44	46	58	45
19		86	62	70	56	55	50	47	82	42	44	55	44
18		84	61	67	53	53	48	45	79	40	42	53	43
17		82	59	65	51	51	46	43	76	38	40	50	42
16		80	57	62	48	49	43	41	73	36	38	48	41
15	86	78	55	59	46	47	41	39	70	34	36	45	40
14	83	76	53	57	44	45	39	37	67	32	34	43	39
13	80	73	51	54	41	44	36	35	65	30	32	40	38
12	76	70	49	52	39	42	34	34	62	28	30	38	37
11	73	68	48	49	36	40	32	32	59	26	28	35	36
10	70	66	46	47	34	38	29	30	56	23	26	33	35
9	66	64	44	44	32	36	27	28	53	21	25	30	34
8	63	62	42	41	29	35	24	26	50		23	28	33
7	60	60	40	39			22		47		21	26	32
6	56	58	38	36			20		44			23	30
5	53	55	36	34					41			21	29
4	50	53	35	31					38				28
3	46	50	33	29					35				27
2	44	48	31	26					33				26
1	40	46	29	23					30				25
0	36	44	27	20					27
	L	F	K	1	2	3	4	5	6	7	8	9	0

3-ші кесте. MMPI шкалаларының шикі баллдарын Т-баллдарға ауыстыру әйел адамдар үшін

Шикі баллдар	Шкалалар
	L	F	K	1	2	3	4	5	6	7	8	9	0
60										107	107		87
59										106	106		86
58										104	104		85
57										102	103		84
56										101	101		83
55										99	100		82
54					117	112				98	98		81
53					115	110				96	97		80
52					113	109				94	95		79
51					111	107		20		93	94		78
50					109	105		22		90	92		77
49					107	103		24		89	91		76
48					105	101	119	26		88	89		75
47					103	100	116	28		86	87		74
46					102	98	114	30		84	86		73
45					100	96	111	32		83	84		72
44					98	94	109	34		81	83		71
43				111	96	93	107	37		79	81		70
42				109	94	91	104	39		78	80		69
41				107	92	89	102	41		76	78		68
40				105	90	87	100	43		74	77	108	67
39				103	88	86	97	45		73	75	106	66
38				101	86	84	95	47		71	74	103	65
37				99	84	82	93	49		69	72	101	64
36				97	82	80	90	51		68	71	98	63
35				95	80	79	88	53		66	69	96	62
34				93	78	77	86	55		65	67	93	61
33				91	76	75	83	57		63	66	91	60
32				89	75	73	81	59	120	61	64	88	58
31		110		87	73	72	79	61	117	60	63	87	56
30		108	83	85	71	70	76	63	114	58	61	83	55
29		106	81	82	69	68	74	66	111	56	60	81	54
28		104	79	80	67	66	71	68	108	55	58	78	53
27		102	77	78	65	64	69	70	105	53	57	75	52
26		100	75	76	63	63	67	72	102	51	55	73	51
25		98	74	74	61	61	64	74	100	50	54	70	50
24		96	72	72	59	59	62	76	97	48	52	68	49
23		94	70	70	57	57	60	78	94	46	51	65	48
22		92	68	68	55	56	57	80	91	45	49	63	47
21		90	66	66	53	54	55	82	88	43	47	60	46
20		88	64	64	51	52	53	84	85	41	46	58	45
19		86	62	62	49	50	50	86	82	40	44	55	44
18		84	61	60	47	49	48	88	79	38	43	53	43
17		82	59	58	46	47	46	90	76	36	41	50	42
16		80	57	56	44	45	43	92	73	35	40	48	41
15	86	78	55	54	42	43	41	95	70	33	38	45	40
14	83	76	53	52	40	42	39		67	32	37	43	39
13	80	73	51	50	38	40	36		66	30	35	40	38
12	76	70	49	48	36	38	34		62	28	34	38	37
11	73	68	48	46	34	36	32		59	27	32	35	36
10	70	66	46	44	32	34	29		56	25	31	33	35
9	66	64	44	42	30	33	27		53	23	29	30	34
8	63	62	42	39	28	31	24		50	22	27	28	33
7	60	60	40	37		29	22		47	20	26	26	32
6	56	58	38	35		27	20		44		24	23	30
5	53	55	36	33		26			41		23	21	29
4	50	53	35	31		24			38				28
3	46	50	33	29					35				27
2	44	48	31	27					33				26
1	40	46	29	25					30				25
0	36	44	27	23					27
	L	F	K	1	2	3	4	5	6	7	8	9	0

MMPI шкалаларының Т-баллдармен көрсетілетін нәтижелерінің орташа мәні 50-ге тең, және стандартты ауытқу 10-ға тең. Осылайша, норма диапозоны 30-дан 70-ке дейінгі Т-баллдар интервалын қамтиды.

Сондай-ақ, MMPI нәтижелері бойынша ақпаратты профиль түрінде суреттеуге болады. MMPI профилі бұл MMPI шкалаларының сандық көрсеткіштерінің графиакалық формасы. (Х) абсцисс осі бойынша солдан оңға қарай басында үш бағалаушы, кейін 10 базистік шкалалар көрсеткіштері түсіріледі. (Y) ордината осі бойынша астынан үстіне қарай Т-баллдар орналасқан. MMPI-дың әрбір шкалалары бойынша нүкте ретінде Т-баллдар мағынасы графикке түсіріледі. Содан кейін бағалаушы шкалалар бөлек және базистік шкалалар бөлек сол нүктелер арқылы сызықтармен қосылады.

MMPI бойынша профильдерді талдау

MMPI профилі тұлғаның түрлі бітістерінің көрінісінің деңгейін сипаттайды. Профиль MMPI-дың негізгі диагностикалық категориясы болып табылады. Профильдер деңгейі, рельефі және еңкеюі бойынша бөлінеді.

Профиль деңгейі

Профиль деңгейі сыналушының эмоционалды күйін және стресс көрінісінің дәрежесін сипаттайды (Сурет 1). Профиль деңгейі эмоционалды селқостыққа байланысты өзгереді. Деңгей бойынша қалыпты, «батыңқы» және шекаралы профильдер деп бөлінеді. Қалыпты орташа деңгей (Сурет 2) стресс белгісінің жоғын көрсетеді, мұнда эмоционалды тепе-теңдік, сабырлық және өзіне деген сенімділікті байқауға болады. Егер стресс күшейсе, онда профиль деңгейі бірінші төмендеп, «батыңқы» (Сурет 3) болады, мұнда реттелінетін эмоционалды селқостық туралы айтылады. Осылайша, «батыңқы» профиль адам күйіндегі тежелу процестерінің басым болуының белгісі ретінде болады. Ал, егер бұдан да қатты күшею болса, онда адам өз эмоцияларын реттей алмай, өзінің эмоционалды селқостығын ұстай алмайды, бұл профиль деңгейінің күрт жоғарлауынан көрініс табады. Сондықтан, шекаралы профиль айқын байқалатын қозу процессі туралы сипаттайды (Сурет 4).

4-ші кесте. MMPI-дың профильдік деңгейін өңдеу.

Деңгей	Белгілері	Психологиялық сипаттама
Шекаралы	Профиль жоғары орналасқан. Шкалалардың көбісінің мәндері 60 Т-баллдан жоғары, мәндік саны 70 Т-баллдан жоғары (Сурет 4). F шкаласының мәні жоғары, ал К шкаласының мәні төмен болуы мүмкін.	Мінез-құлқында көрініс табатын жоғары эмоционалды селқостық, адаптациядағы айқын қиындықтар, қозу, қанағаттанбаушылық, стресс көрінісінің жоғары дәрежесі, стресске деген төмен ұстамдылық, психологиялық көмек қажет.
Қалыпты	Профиль орташа деңгейде орналасқан. Шкалалардың көбісінің мәндері 40-60 Т-балл диапазонында жатады (Сурет 2).	Эмоционалды комфорт, сабырлық, сенімділік, адаптациядағы қиындықтардың және стресс симптомдарының жоғы, стресске деген жоғары ұстамдылық, психологиялық көмек міндетті емес.
«Батыңқы»	Профиль төмен орналасқан. Шкалалардың көбісінің мәндері 50 Т-баллдан төмен жатады (Сурет 3). F шкаласының мәні төмен, ал К шкаласының мәні жоғары болуы мүмкін.	Жасырын эмоционалды селқостық, күш жұмсау арқылы адаптациядағы табысқа жету мүмкіндігі, бұл күш жүріс-тұрысты ұстауға және өзін-өзі реттеуге бағытталған, стресс көрінісінің жоғары деңгейі, мүмкіндігінше психологиялық көмек көрсету.

Тепе-теңдік

Тежелу

Қозу

Профиль деңгейі

Стресстің көрінуі

Сурет 1. MMPI профиль деңгейінің стресс көрінісінің дәрежесіне тәуелділігі.

Сурет 2. MMPI-дың қалыпты тізбектелген профилі.

Сурет 3. MMPI-дың «батыңқы» профилі.

Сурет 4. MMPI-дың шекаралы профилі.

Профиль рельефі

Профиль рельефі тұрақты индивидуалды тұлғалық ерекшеліктерді, түрлі бітістердің көрінісінің дәрежесін сипаттайды. Қаншалықты профиль тегіс болса, соншалықты бұл адамның мінез-құлқы ситуация және сыртқы фактор арқылы анықталатындығын, оның жауап беру тәсілін таңдау мүмкіндігін және оның мінез-құлықтық репертуардың кең болуын көрсетеді (Сурет 2). Жеке шкалалар бойынша профильдің жоғарлануы кездессе, онда бұл адамның белгілі бір тұлғалық бітістерінің басқаларға қарағанда айқын көрінуі сипатталады. Бірақ, бұндай жоғарланудың саны 3 немесе одан да көп болса, бұл адам тұлғасының акцентуацияланғанын көрсетпейді (Сурет 5). Ал егер жоғарлану саны тек бір немесе екі ғана болса, онда бұл акцентуацияның белгілі бір типтерінің бар екенін анықтайды (Сурет 6, 11, 12, 13, 14). Бұл жағдайда адамның мінез-құлқын жеңіл болжауға болады.

5-ші кесте. MMPI профилінің рельефін өңдеу.

Рельеф	Белгілері	Психологиялық сипаттама
Тізбектелген	Сәйкесінше тегіс профиль, шкалалардың максималды және минималды мәндерінің айырмашылығы 15-20 Т-баллдан аспайды (Сурет 2).	Мінез-құлқының, ойлауының және уайымдарының тұрақтылығы, өзіне және қоршаған ортаға деген адекватты қатынасы. Сенімділік, сабырлық, тепе-теңділік, мақсаттылық, шыдамдылық. Эффективті қарым-қатынас орнату, өзінің күйін және мінез-құлқын қадағалау қабілеттілігі, жағдайлардың кең ауқымына жеңіл бейімделу, түрлі тапсырмалрды орындау, жағдайға байланысты бір әрекет түрінен екіншісіне ауысу.
Тістес	Үш немесе одан да көп шкалалар мәні басқа шкалалар мәндерінен 20 Т-балл көлемінде айырмашылық табады (Сурет 5).	Тұлғаның бір қатар айқын бітістері басқаларға қарағанда жиі көрінеді. Мінез-құлықтың және уайымдаудың кейбір тәсілдері жоғары мүмкіндікпен кездеседі. Бірақ бұл адамда жауап берудің тәсілдерін таңдау мүмкіндігі басым келеді.
Пиктәріздес	Бір немесе екі шкалалардың мәндері басқа шкалалардың орташа деңгейінен 20 Т-баллға жоғары болады (Сурет 6, 11, 12, 13, 14).	Акцентуация немесе психопатияның белгілі бір типінің бар болуы. Мінез-құлық пен уайымдау мазмұны нақты қай шкала бойынша пик көрінуі арқылы анықталады.

Егер, профильдің шекаралы деңгейі жоғары болса, онда рельеф жасырын болуы мүмкін. Яғни, эмоционалды селқостықтың жоғары деңгейінде тұлғаның бітістерін айыру қиынға соғады.

Сурет 5. MMPI-дың тістес профилі.

Сурет 6. MMPI-дың Пиктәріздес профилі. 9 шкала бойынша пик.

Профиль еңкеюі

MMPI профильдері көп жағдайларда солға немесе оңға еңкеюдің айқын көрінісінің жоқ болуымен сипатталады. Бірақ кейбір жағдайларда бұндай еңкеюлер кездесіп тұрады, егер профильдің бір жағы екіншісімен салыстырғанда неғұрлым жоғары болса, онда мұнда белгілі бір бұзылулар бар екені анықталады.

Осылайша, невротикалық бұзылулар адамның интеллектуалды сферасына қатысты емес, оның эмоционалды уайымдарымен тығыз байланысты болады. Невротикалық бұзылулары бар адам өзінің уайымдары адекватсыз екендігін түсінеді, бірақ оларды қадағалау және өзінің Мінез-құлқына коррекция жасау қиынға соғады. Невротикалық бұзылулардың пайда болуының жоғары мүмкіндігін жағымсыз еңкеюі бар профиль сипаттайды (Сурет 7), мұнда максималды мәндер бірінші үш шкалаларда болады, олар «невротикалық триаданың шкалалары» деп аталады.

Керісінше, психотикалық бұзылулар интеллектуалды және мінез-құлықтық сфераларда көрініс табады. Мұнда адам өзінің белгілі бір бұзылуларының бар болуын саналы түрде сезінбейді. Психотикалық бұзылулардың пайда болуының жоғары мүмкіндігін жағымды еңкеюі бар профиль сипаттайды (Сурет 8), мұнда максималды мәндер профильдің ортаңғы және оң жағында орналасқан шкалаларда, соның ішінде ең бастысы, 4, 6, 8 және 9 шкалаларда кездеседі, олар «психотикалық триада шкалалары» деп аталады.

Еңкеюдің болмауы психологиялық бұзылулардың жоғын сипаттамайды. Бұзылулар туралы шекаралы профиль немесе белгілі бір пиктердің бар болуы көрсете алады. Мұнда бұзылулар уақытша сипатта болады, немесе тұлғаның психопатиялық өзгерулерімен байланысты келеді.

6-шы кесте. MMPI профилінің еңкеюін өңдеу.

Еңкею	Белгілері	Психологиялық сипаттама
Жағымсыз	Профильдің сол жағы оң жағына қарағанда неғұрлым жоғары болады. Мұнда максималды мәндер 1, 2, 3 шкалаларда кездеседі, сондай-ақ 7 шкала (Сурет 7).	Невротикалық бұзылулардың пайда болуының мүмкіндігі жоғары. Эмоционалды қиындықтар, қатты уайымдар, мазасыздық, сенімсіздік, қарым-қатынастағы қиындықтар, соматикалық бұзылулар.
Жағымды	Профильдың оң жағы сол жаққа қарағанда жоғары болады. Мұнда максималды мәндер 4, 6, 8 және 9 шкалаларда кездеседі, сондай-ақ F шкаласы бойынша жоғары мәндер болуы мүмкін (Сурет 8).	Психотикалық бұзылулардың пайда болуының мүмкіндігі жоғары. Өзін және қоршаған ортаны түсінудегі адекватсыздық, шиеленістерге бейімділік, өзін-өзі жоғары бағалау, жалпы қабылданған мінез-құлық нормалары мен ережелерін бұзу, қабылдау мен зейіннің бұзылуы мүмкін.

Сурет 7. MMPI-дың жағымсыз еңкеюі бар профилі.

Сурет 8. MMPI-дың жағымды еңкеюі бар профилі.

БӨЖ үшін тапсырмалар:

1. MMPI Профиль типтері.

2. Сенімділік шкаласының сипаттамасы.

3. Профильді кодтау ерекшеліктері.

4. Тұлғалық ерекшелікерді зерттеудегі MMPI әдістемесін жүргізу.

5. Мәліметтерді өңдеу. Алынған нәтижелер итерпретациясы.

6. Қорытынды. Генералды зерттелушілерге эксперимент жүргізу.

7. Эксперимент жүргізілгені туралы есеп.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1. Методики психодиагностики в спорте: Учеб. пособие: В.А. Марищук, Ю.М. Блудов, В.А. Плахтиенко, Л.К. Серова. 2-е изд. Учеб. пособие для студентов пед. ин-тов. – М.: Просвещение, 2000.

2. Собчик Л.Н. Диагностика межличностных отношений. Модифицированный вариант интерперсональной диагностики Т. Лири: Методическое руководство. – М.: ИКА "Москва", 2001.

3. Собчик Л.Н. Психодиагностика: методы и методология. –М., 2002.

4. Собчик Л.Н. Введение в психологию индивидуальности: Теория и практика психодиагностики. – М.: Ин-т приклодной психологии, 2001.

8-апта (4 сағ)

Тақырып: Дж. Кэтеллелдің 16-факторлық тұлғалық сауалнамасынығ негізгі қағидалары: қолдану мақсаты және міндеттері.

Мақсаты: Дж. Кэтеллелдің 16-факторлық тұлғалық сауалнамасын қарастыру.

Сұрақтар: Дж. Кэтеллелдің 16-факторлық тұлғалық сауалнамасының негізгі қағидалары: қолдану мақсаты және міндеттері. Кэтеллелдің 16-факторлық тұлғалық сұрақтамасын интерпретациялау ерекшеліктері

Тақырып бойынша негізгі түсініктер: фактор, стент, шикі баллдар.