
- •Қазақстан Республикасы төтенше жағдайлар жөніндегі Агенттігі
- •"Тіршілік қауіпсіздігі" курсы бойынша жоғары оқу орындары студенттеріне арналған
- •Оқу құралы
- •VIII тарау. Жарақаттар жарақаттар түрі
- •Корсету
- •Естен тануга карсы шаралар
- •Буынның шыгу белгілері
- •Үзақ қысуда болудыц салдары
- •Оқига орнында квмек корсету
- •Балалар жарақатыиыц себептері
- •Бас жарақаттары
- •Алгашқы медициналык жәрдем
- •Бac жарақаты кезінде таза таңғыш қою тэртібі.
- •1 Сурет. Баска «тақия» тэріздес таңгыш орау.
- •Кеуденің жарақаты
- •7 Сурст. Ашык пневмоторакс кезінде жапсырғышпен таңғыш қою
- •Іштің төменгі жағына тазартқыш таңгыш қою
- •8 Сурет. Іштің төменгі жағына (а) жоне шап тенірегіне (б) масак,
- •12 Сурет. Білек сүйегі сынған кезде шина к.Ою.
- •14 Сурет. Иык буыны мен иык сынган кездегі келік иммобилизациясы. 13 сурет Аяк-колдың үстіне к.Ою үшін сым саты шинасын даярлау.
- •19 Сурет. Санды косалкы заттармен иммобилизациялау.
- •Омыртқаның қыскаша анатомиясы
- •20 Сурет. Омыртк.Аның кеуде және бүгана түсы зақымданган кезде аіаш к.Алқанмен акету.
- •21 Сурет. Мақта-дәкі жагасының комегімен көлік иммобилизациясы.
- •Жамбас сүйектерінің сынулары
- •23 Сурет. Жамбас сүйегі сышан сырк,атгың экету ксзіндегі жагдайы.
- •Балалар сүйектерінің сыну ерекшеліктері
- •Жаралар. Жаралар инфекциясы
- •Жаралардың жіктелуі
- •24 Сурет Түйрелген жаралар
- •Тану материалы, жеке таңу пакеті және оны пайдалану тәртібі
- •28 Сурет. Жеке таңгыш пакеті: н) орамнан пакетті алу; б) ашылған күйіндегі пакет
- •Таңгыш түрлсрі және аяқ-қол жарақаттанган кезде тазартыла гын тадғыш к.Ою ережесі
- •29 Сурет. Байламдық таңғыштар: а) басм; б) бөксеге; е) сираққа; ғ) қолды ұстау үшін
- •30 Сурет. Таңғыш кою кезінде бинтті дүрыс орау.
- •Қолга, білек пен иыққа тангыш кою тэртібі
- •31 Сурет. Тақғыштар: а) саусакка спиралды таңғыш кою; б) колдан шаиіағына крест тәрізді таңғыш кою;
- •32 Сурет. Иык. Буынындагы таңғыш.
- •Қанның ағуы
- •36 Сурет. Қаннын. Күре тамырдан ағуы.
- •37 Сурет. Қаннын кок тамырдан ағуы.
- •38 Сурет. Күре тамырды кысатын дагдылы жерлер.
- •39 Сурет. Күре тамырды саусақпен к.Ыеу: а) үйқы күре тамыры; б) шықшыт күре тамыры; в) самай күре тамыры; в) такымдық күре тамыр, г) иық күре тамыры; д) қолтық күре тамыры; е) санның күре тамыры.
- •40 Сурет. Қан ағуының уақытша токтауы: а) тақымдык, күре тамырдан; б) сан күре тамырьгнан; в) тізе асты тамырынан; г) колдын төңірегін к.Атты байлау арқылы иык
- •43 Сурет. Қан күре тамырдан акхан кезде қан тоқтататын күдіргі қойылатын жер: 1 табан; 2 сирак. Пен жіліңшік буыны; 3 қолдың шашағы; 4 білек пен шынтақ буыны; 5 иык; 6 сан.
- •44 Сурет. Күре тамырдан қанның агуын токтату: а-із) операциялардьщ кезектілігі
- •Қан қүю туралы түсінік
- •Күйік. Үсік шалу. Сол ксздердегі дәрігерге дейінгі кемек.
- •45 Сурет Өртүрлі тоитагы кандардың сойкестігі.
- •Суға бату. Электр жарақаты. Күннщ өтуі және ыстық тию.
- •Суга баткан кездегі алгашкы медициналык және дорігерге дейінгі көмек
- •50 Сурет. Зардап шегушінің тыныс жолдары мен аск.Азанынан суды шығару үшін келітірілітін қажетті жагдай.
- •51 Сурет. "Ауызға — ауыз" әдісімен жасанды демалдыру: а) жасанды тыныс алдыруга арналган арнайы ауа урлегіш.
- •53 Сурет. Шефер одісімен жанды тыныс алдыру: а) ауа жұту; б) ауа шыгару
- •52 Сурет. Сильвестр әдісімен жасанды тыныс алдыру: а) ауа жүту; б) ауа шығару.
- •55 Сурет. Жасанды тыныс алдыру жоне жүректі жанама сылау. А) ауа жүту; б) ауа шыгару
- •Жүректің қатты әлсіреуі туралы түсінік
- •Стенокардия (жүрек үстамасы)
- •Дәрігерге дейінгі көмек
- •Гипертония
- •Инсульт, мидын шайкалуы
- •Талықсу
- •Алғашқы комек
- •Жүрек кызметі мен тыныс алудын. Тоқтау белгілері
- •Клиникалык олімнін белгілері
- •Жүректі жандандыру соккысы
- •56 Сурет. Жүректі жандандыру соккысы
- •58 Сурет. Бактериялар: а-е) жібек күрты түрінде; ж-и) таякша түрінде; к) вибриондар, л) епмриллалар; м) спирохеттер
- •61 Сурет ддп-1 дезинфекциялық- жуып- шаю қондыргысы:
- •Аса қауіпті (карантиндік) жуқпалы аурулар тобы
- •Қатаң жүқпалы аурулардан сақтану режимі жагдайывдағы жүмысқа емдеу мекемелерін кошіру
- •Емдеу мекемесіндегі жүмыс тәртібі
- •Обадан қорғайтын костюмді кию және шешу тәртібі
- •XI тарау. Қазақстандағы әлеуметтік маңызды аурулар Туберкулез (қүрт ауруы)
- •Вируcmы гепатит
- •Педикулез (биттеу)
- •Терінің паразитарлы аурулары Қотыр
- •Улы санырауқүлактармен улану
- •Саңырауқүлақнен улануды емдеу
- •Саңыраукүлақпен уланудан сақтандыру
- •Өсімдік уларымен улану
- •Тамақтан улану
- •XIII тарау. Салауатты өмір салтының қалыптасуы өмір салты және денсаулық
- •Кененің кіруі
- •11.1111:11.И I an эдебиеттер ттзімі
61 Сурет ддп-1 дезинфекциялық- жуып- шаю қондыргысы:
Бу жіберу бүрандасы: 1-камерага;
формалинге арналған-қондырғыға
к.азандык күрылғысына; 6- бу қазандығы; 7-казандык құрылғысы;
су жылытқыш:
дезинфекциялык. камера;
термометр;
су олшеу шынысы;
қазандыктағы манометр;
қол насосы; 14-жуыну желісі.
Микроб клеткасына жойқын эсер ететін химиялық зат- тар катарынан мына дезинфекциялаушы заттар қолданылады: хлор әгі; хлорамин; кальций гипохлоритыньщ үштен екі негіздегі тузы (КГ ДТС), сутегі тотығы, формальдегид, кара карбол қыгл- қылы, лизол, сілтілер.
Хлор әгі ~ өткір хлор иісті ак үнтак. Сапасы жоғары препа- ратта кемінде 25 пайыз активті хлор болады, ал оныц мөлшері 16 пайыз кем болса дезинфекциялау үшін жарамсыз.
Хлорлы эк суды, ыдысты, гимаратты, доретхананы, ауру-
Қолайсыз жағдайларда улпалардағы айрыкша өзгерістер күшейіп, балкыған ыдырау ошағы осындай ошактыц орнына Жйскті- қуысты күрады, қуыс болған кезде окпедсн қан түкірік шығуы мүмкін.
Өкпе туберкулез/
Өкне туберкулезінің белгілсрі ауру түріне сыркаттың жасына байланысты. Қоздырғышпен алғашкы байланыстан кейін одетте сәбилік шақта пайда болатын бастапқы туберкулез кезінде алғашқы күндері, тіпті апталарда аурудың ешқандай да белгілері байкалмайды, өйткені баланың ішкі органдарындагы езгерістер мардымсыз, сондықтан оларды тіпті мүқият рентгендік тексеріспенде анықтау қиынға түседі.
Алайда, егер тері ішіндегі туберкулиндік Манту сынамасы од болса (әдеіте жүққанан соң 2 айдан кейін) балада да аурудың жалпы белгілері байқала бастайды (куару, шарніау, үйқы мен тәбеттің нашарлауы, жыламсырау, дене температурасының көтерілуі, түнде калың тср шьнуы), ягни туберкулезбен улануды айтуга болады.
Туберкулез микробактериясы түскен кезде өкпеде сөл түйіндерінің кабынуымен үштасатын ірімшікті некроз бар кабыну ошағы пайда болуы мүмкін; бастапқы туберкулез кешені пайда болады. Мүндай жағдайдагы ауру көп жағдайда байқалмай өтеді: ошакты қуыспа коршалады, кейіннен біртіндеп түйіршіктенеді, сөйтіп Гон ошағы дейтін пайда болады.
Қайталама туберкулез - окне туберкулезінің жиі кездесетін түрі. Ол әкпе мен сел түйіндерінің ескі ошактарында - "мүлгуші" жүкпалылығы сакталуы салдарынан пайда болады; қолайсыз жағдайларда туберкулез қоздырғыштары жанданып, асқыну процессін туғызады.
Кайталама туберкулез кез келген жаста бастаігуы мүмкін. Ауру біркатар жағдайда белгісіз етеді, алайда ауру әдеттегідей тәбетін жогалтады, арықтайды, денесінің температурасы котеріледі, жетел пайда болады, түнде қара тер шығады.
Асқыну кезінде жаңа ошактар пайда болады. Кейде үсак ошактар окпенің бүкіл үлпаларына таралып, ол екпенің түкым қуған туберкулезы деп аталады.
Емдеу. Туберкулезбен ауырғандарды үзақ стационарлык емдеу практикасы озін актаған жок.
Тәжірибс керсеткендей, туберкулездің өрбір жаца жағдайы тек бацилла белінетін кезенде ғана стационарлык бакылауды кажет стеді.
лар бөліністерін зарарсыздапдыру үшін 0,2-0,5 пайыз, 2-3 пай- ыз, 5-10 пайыз су ерітіндісі жәнс күрғак түрінде колданылады.
10 пайыз ерітіндіні даярлау үшін 10 л суга 1 кг хлорлы әк, ал 20 пайыз ерітінді даярлау үшін 10 л сута 2 кг хлорлы әк қосып, барлық түйіршіктерді муқият араластырады.
Тазартылган ерітіндіні 24 сағат бойы 10 пайыз ерітіндіиі түндырып даярлайды. Тазартылған ерітіндіні тунбадан қүйып алып, одан кажетті мөлшердегі жүмыс ерітіндісін даярлайды. Әлсіз тазартылган 0,2- 1 пайыз ерітіндіні емдеу мекемесіндегі бөлмелер мен палаталарды, асханаларды, моншадарды, сани- тарлык келікті, канализация тораптары мен дәретханаларды (1- 3 пайыз) дезинфекциялау үшін пайдаланады.
Қургак хлор өгін препараттың 1/5 колеміне қоса отырып аурудан болінетін зиянды заттарды (какырық) зарарсызданды- ру үшін колдапады.
Хлорлы әкиен дезинфекция жүфгізген кезде ерітіндініц тосек - орын мен киім- кешекке түспеуін қадағалау кажет. Үй-жайга хлорлы әкпен дезинфекция жүргізгеннен кейіп 1-2 сатат бойы желдетеді.
Хлорамин — күрамында 25 пайызга дейін активті хлор бар, суда жаксы еритін ак кристаллы унтак, хлорлы әк ерітіндісінен хлорамин ерітіндісініц ерекшелігі 10-15 тәулік бойында сактау кезінде түракды және шағын молшерде (0,5 пайыз) матаны за- қымдамайды.
0,2 пайыз, 1 пайыз, 3 пайыз молшердегі хлорамин ерітіндісіп тамшылык және ішек- карын жүкпалысын дезинфекциялау, тосек жаймасын, асханалык ыдыстарды шаю үшін колданады.
Формальдегид — кілегейлі кабықтарды тітіркендіретін откір иісті газ, формальдегидтың судағы 40 пайыз ерітіндісі форма- лин деп аталады. Оны тері жөне былғары бүйымдарын зарар- сыздандыру үшін дезинфекция камерасында пайдаланады.
Сутегі тотыгы- иіссіз және түссіз газ. 30 пайызга дейін сутегі тотыгы бар конпентратты-пергидролді шығарады. Псргидролді аса сактықиен пайдаланған дүрыс. Препараттың тері мен кілегейлі қабықка түсуі күйік туғызады. Коррозияға сезімтал аппаратурасы бар жабык немесе желдетілуі қиын ғима- ратты дезинфекциялау үшін сутегі тотығының 3-6 пайызы ерітіндісін колданады.
Сутегі тотыгының 3 пайызы ерітіндісін даярлау үшін 8,6 л суға 1,4 кг пергидролді косады.
Лизол- калийлік сабынды (жасыл) крезолдардың 47-50 пай-
Кеміргіштерді жоюда химиялык әдістің манызы зор. Ол үшін алдама қоспалар тастайды және іннің төңірегіне үнтақ тәріздес у шашады. Дератизация үшін химиялық қүралдардан мырыш фосфиді, егеуқүйрыкты өлтіретін у, зоокумарин, ратиндан пай- даланылады.
Улы алдама тагам үшін нан үгіндісі, ботқа, тартылған ет, ұн, астық, кайнатылтан жеміс- жидек пайдаланылады. Оған белгілі мөлшерде у қосылады. Алдама тағамды даярлаган кезде аса сак болтан жон.
Газ дератизациясын көп жагдайда теңіз кемелеріндегі, теміржол вагондарындагы, үшақтардағы жэне егістіктерді кеміргіштерді жою үшін қолданады.