Прокурордың жедел-іздестіру қызметін жүзеге асырушы органдарда заңдардың орындалуын қадағалау жөніндеті өкілеттігі

Жедел-іздестіру қызметінде заңдардың орындалуын қадағалау үшін прокурорға тиісті өкілеттіктер берілген. Прокурор өз қызметін тек осы өкілет шетінде ғана жүзеге асырады. Тәжірибеде прокурордың жұмысы белгілі бір нысандарда жүзеге асырылуы керек. Прокурорға заң бойынша берілген кұқықтары қадағалау нысанында іске асады. Прокурордың өкілеттігін анықтайтын қүқықтық норма оған белгілі бір әрекеттерді жасау құқығын береді.

Қадағалау нысаны нетізінде прокурордың жедел-іздестіру шараларын жүзеге асыру кезінде оған берілген өкілеттікті пайдалану жолымен іске асыратын заң бұзушылықты ескерту, анықтау және жою жөнінде мақсатқа бағытталған қызметі түсіндіріледі.

Жедел-іздестіру қызметін жүзеге асырушы органдарда заңдардың орындалуын қадағалау жөніндеті прокурордың міндеттері "Прокуратура туралы" Заңның 35-бабында анықталған.

Прокурордың жедел-іздестіру қызметіндеті прокурордың өкілеттік сипатын анықтауда жедел-іздестіру шаралары тек қылмыстық істі тергеуте байланысты ғана жүртізілмейтіндітін ескеру қажет. Олар қылмыстық іс қозғалғанға дейін немесе құқық бұзушылыққа қатысы жоқ жағдайларда, мысалы, мемлекеттік құпиядан тұратын мәліметтерте рұқсат беру туралы шешім қабылдау үшін жеке тұлғаны мінездейтін ақпараттардың жиналуына байланысты да жүртізілуі мүмкін. Сондай-ақ, алдын ала анықтау және тергеу қызметіне қарағанда ерекшеліті, ол қызмет - процессуалды, ал жедел-іздестіру қызметі - процессуалды емес. Осыған байланысты, прокурордың осы саладағы өкілеттігі өз сипаты бойынша ерекше. Жедел-іздестіру қызметін жүзеге асырушы органдарда заңдардың орындалуын қадағалау кезінде прокурор жедел-іздестіру шараларын жүргізуте және бұл шаралардың біреуін де өткізуте құқылы емес.

Жедел-іздестіру қызметі саласында қадағалауды жүзеге асыру кезінде "Жедел-іздестіру қызметі туралы" Заңның 25-бабында анықталған өкілеттіктерді ғана емес, сондай-ақ прокуратура туралы Заңның 35-бабында, ҚР ҚІЖК және өзге зандарда қаралған өкілеттіктерді пайдалана алады.

"Жедел-іздестіру қызметінің заңдылығына прокурорлық қадағалауды ұйымдастыру туралы" ҚР Бас прокурорының 1996 жылғы 25 қарашадағы № 39 бұйрығында "жедел-іздестіру қызметін жүзеге асырушы органдарда зандардың орындалуын қадағалауға екілеттелтен прокурорлар" мыналарға құқылы делінтен:

183жедел-іздестіру шараларының нетіздемелері, тәртібі және шешімі туралы мәліметтерден тұратын құжаттармен танысуға;

қылмыстық істер бойынша жедел-іздестіру шараларын жүзеге асыру немесе оларды тоқтату туралы жазбаша нұсқаулар беруте;

анықтау (тергеушінің) органдарының қылмыстық іс қозғау туралы нетізсіз қаулыларын бұзуға;

тексерулері соттың құзырына жататын шағымдарды сотқа жолдауға;

жедел-іздестіру кызметін жүзеге асыратын және жедел-іздестіру шараларын жүргізу кезінде заң бұзушылықтарға жол бертен лауазымды тұлғалардан жазбаша түсініктеме талап етуте;

жедел-іздестіру қызметін жүзеге асырушы органдар басшыларының заңға қайшы келетін бұйрықтары мен нұсқауларына наразылық келтіруте;

осы органдардың лауазымды тұлғаларының заң бұзушылықтары жайында ұсыныстар ентізуте және басшыға одан әрі шұғыл әзірлемелерді жүртізбеуді талап етуте. Қылмыс белтілері анықталған жағдайда, тексеріс ҚР Қылмыстық іс жүргізу кодексінің талаптарын сәйкес жүртізіледі.

Уәкілетті прокурорлар жедел-іздестіру қызметін жүзеге асырушы органдар басшыларынан істерді шүғыл есепке алуды жүргізуте, сондай-ақ жедел-іздестіру шараларын өткізуте нетіз болған құжаттарды сұратып алуға құқылы.