11. Электрберiлiстiң әуелiк желiлер бағандарының негiздерiн жобалау ерекшелiктерi

11.1. Бұл бөлімнің талаптары электрберілістің әуелік желілер бағандарының және кернеуі 1кВ және одан жоғары болатын ашық таратушы қосалқы стан­циялар тіректерінің негіздерін жобалау барысында сақталуы қажет.

Ескерту. Жүктелу түріне қарай тіректер аралықты, анкерлі және бұрыштық болып бөлінеді. Жеке жағдайларда, сондай-ақ үлкен өткелдерде қолданылатын тіректер арнайы болып аталады.

11.2. Топырақтардың есептік сипаттамалары 2.12-2.14 т.т. талаптарына сәйкес анықталуы қажет.

Негізді деформациялары бойынша есептегенде топырақ бойынша сенімділік коэффициентін _g бірге тең етіп алуға болады. Көпшілік тіректер үшін сипат­тамалардың есептік мәндерін ұсынылған 1-қосымша кестелері бойынша алуға болады. Бұл жерде аққыш­тық көрсеткіші 0,5  I_L  0,75 болатын шаңды-балшықты топырақтар үшін келтірілген с_n,_n және Е мәндерін 0,5  I_L  1,0 диапазонына дейін алуға болады.

Негізді деформациялары бойынша есептегенде топырақ бойынша сенімділік коэффициентін 9-кесте бойынша қабылдау керек.

9-кесте

Топырақтар	Есептік мәндерді анықтауға арналған топырақ бойынша сенімділік коэффициент g
	Тығыздығы рI	Iшкі үйкеліс бұрышы I	Меншікті ілінісуі сI
Құмды	1,0	1,1	4,0
Аққыштық көрсеткіші IL  0,25 болатын құмдақтар, IL  0,5 болатын саздақтар мен балшықтар	1,0	1,1	2,4
Аққыштық көрсеткіші IL  0,25 болатын құмдақтар, IL  0,5 болатын саздақтар мен балшықтар	1,0	1,1	3,3

11.3. Негіздің деформациялары және көтергіш­тік қабілеті бойынша есебі тіректер жұмысының барлық режимі үшін орындалуы қажет. Жел екпінінің тірек құрылымына динамикалық әсерлері тек негізді көтергіштік қабілеті бойынша есептегенде ғана еске­ріледі.

Iргетастың жеке бөліктері шөгуінің және кренінің шектік мәндерін сығатын жүктемелермен жүктеген кезде ұсынылған 4-қосымша бойынша қабылдау керек.

11.4. Iсінетін топырақтардан тұратын негіздің көтергіштік қабілеті бойынша есебін аяздан ісіну күштерінің, тұрақты және ұзақ уақытша жүктемелер­дің біруақытта әсер етуін ескере отырып орындау қажет. Аяздан ісіну күштерінің және қысқамерзімдік (жел және сымдардың үзілуінен) жүктемелердің біруақытта әсер етуіне тірек негіздерін есептеу талап етілмейді.

11.5. Егер іргетасты жұлқу күші оның табанына (анкерлі тақтаға) қатысты орталықтан болса және төмендегі шарт сақталатын болса, онда жұлып алы­натын іргетастар мен анкерлі тақталардың негіз деформацияларының есебін деформациялары бо­йынша орындамауға болады

, (25)

мұнда F_n – жұлқу күшінің нормативті мәні, кН (кгс);

G_n – іргетас немесе тақта салмағының норма­тивтік мәні, кН (кгс);

 – жұлқу күшінің вертикальға қатысты еңістік бұрышы, град;

_с – 11.6 т. нұсқауларына сәйкес анықталатын жұмыс шарты коэффициенті;

R’₀ – ұсынылған 3-қосымшаның 6-кестесі бо­йынша қабылданатын қайта толтыратын топырақ­тың есептік кедергісі, кПа (кгс/см²);

А₀ – іргетастың жоғарғы бетінің жұлқу күші әсе­рінің сызығына перпендикуляр болатын жазықтығына түсетін проекциясының ауданы, м² (см²).

11.6. Жұмыс шарты коэффициенті _с (25)-фор­мула формулада мынаған тең етіп алынады:

_c = ₁ ₂ ₃ ₄

мұнда ₁ = 1,2; 1,0 және 0,8 – базасы В (жеке іргетастар остерінің қашықтығы), тиісінше 5; 2,5 және 1,5 м-ге тең болатын тіректер үшін. В-ның аралық­тағы мәндері болғанда ₁ мәні интерполяция арқылы анықталады;

₂ = 1,0 нормалды үшін және ₂ = 1,2 – апатты және құрастырмалы жұмыс режимдері үшін;

₃ = 1,0; 0,8 және 0,7 – тиісінше: аралықтағы түзу; аралықтағы бұрыштық, анкерлі және анкерлі-бұрыштық, соңындағы және таратушы құрылғылар бетше босағаларындағы; арнайы тіректер үшін;

₄ = 1,0 және 1,15 – тиісінше саңырауқұлақ тәріздес іргетастар мен бағаны топырақта қысып ұстатылған тарттырмалары бар анкерлі тақталары және бағандары іргетасқа топсалы тірелген баған­дардың анкерлі тақталары үшін.

11.7. Сығылып-аударылатын іргетастар табаны­ның астындағы негіз топырағының есептік кедергісі R, коэффициенті _с2 =1 болғандағы (7)-формула бойынша анықталады.

Iргетас табаны шетінің астындағы топыраққа түсетін ең үлкен қысым вертикаль сығушы және горизонтал жүктемелері бір немесе екі бағытта әсер еткенде 1,2R-ден артық болмауы қажет.

11.8. Негіздің көтергіштік қабілеті бойынша есебі іргетасқа (анкерлі тақтаға) жұлып алатын күштің әсе­рі тигенде мына шартқа байланысты орындалады:

(26)

мұнда F – жұлқу күштің есептік шамасы, кН (кгс);

_f – 0,9-ға тең етіп қабылданатын жүк бойынша сенімділік коэффициент;

G_n – іргетас (тақта) салмағының нормативтік шамасы, кН (кгс);

 – жұлқу күшінің вертикальға қатысты еңістік бұрышы, град.;

_с – бірге тең етіп қабылданатын жұмыс шарты коэффициент;

F_u,a – 11.9 т. нұсқауларына сәйкес анықталатын жұлып алынатын іргетас негізінің шектік кедергі күші, кН (кгс);

_n – төмендегідегідей бағандарға байланысты қабылданатын тағайындалуы бойынша сенімділік коэффициенті:

аралықтағы түзу - 1,0;

салмақтану айырмашылығы жоқ анкерлі түзу - 1,2;

бұрыштық (аралықтағы және анкерлі),

анкерлі (түзу және соңғы) - 1,3;

ашық таратушы құрылғылар бетше босағаларының салмақтану айырмашылығы бар арнайы - 1,7.

11.9. Жұлып алынатын іргетас негізінің шектік кедергі күшін F_u,a мына формула бойынша анықтау қажет

F_{u, а} =_bf (V_bf - V_f) cos + c₀ [A₁cos (₀ - / 2) + A₂cos (₀ +  / 2) + 2A₃cos₀], (27)

мұнда _bf – қайта төгетін топырақтың меншікті салмағының есептік мәні, кН / м³ (кгс / см³);

V_bf – іргетастың (тақтаның) жоғарғы бетінің жие­гінен өтетін және вертикальға қатысты _i бұрышына еңкейген жазықтықтарынан пайда болатын кесілген пирамида пішініндегі тіреу денесінің көлемі, м³ (см³);

Бұл жердегі _i мәні:

төменгі жиегінде ₁ = ₀ + в / 2;

жоғарғы жиегінде ₂ = ₀ - в / 2;

бүйір жиегінде ₃ = ₄ = ₀;

V_f – тіреу денесінің аралығында орналасатын іргетас бөлігінің көлемі, м³ (см³); анкерлі тақталар үшін V_f=0 болып алынады;

А₁, А₂, А₃ – негізде іргетастың (тақтаның) жоғарғы бетінің тиісінше төменгі, жоғарғы және бүйір жиектері бар тіреу денесі беттерінің аудандары;

с₀ және ₀ – қайта төгу топырағының тиісінше меншікті ілінісуінің, кПа (кгс/см²), және ішкі үйкеліс бұрышының, град, есептік мәндері мына формула бойынша алынады:

с₀ = с_I; ₀ = _I; (28)

мұнда с_I және _I – 11.2 т. нұсқауларына сәйкес анықталатын табиғи жатқан топырақтың тиісінше меншікті ілінісуінің және ішкі үйкеліс бұрышының есептік мәндері;

 – 10-кесте бойынша қабылданатын коэф­фициент

10-кесте

Қайта төгілетін топырақтар	Төгілетін топырақтың тығыздығы (т/м3) төмен­дегідей болғандағы коэффициент 
	1,55	1,7
Ылғал шаңдыдан және сумен қаныққаннан басқа құмдар	0,5	0,8
Аққыштық көрсеткіші IL  0,5 болатын шаңды-балшықты	0,4	0,6

Ескерту. Ылғал шаңды құмдар, аққыштық көрсеткіші 0,5  I_L  0,75 болатын саздақтар мен балшықтар, және 0,5  I_L  1 болатын құмдақтар үшін  коэффициентінің мәні15 %-ке төмендеуі қажет.