3. Алдын ала тергеу және анықтау органдарында заңдардың орындалуын қадағалау жұмысын ұйымдастыру

ҚР Бас прокуроры өзіне бағынышты прокурорлардан алдын ала тергеу және анықтау органдарда заңдардың орындалына қадағалау ұйымдастыруды және жүзеге асыруды, тапсырмаларды толық, жан – жақты шешілуін және объективті тергелуін қамтамасыз етуді, қылмыс үшін жауапкершіліктен бұлтартпауды, кінәлілерді әшкерелеуді, іске қатысушы адамдардың құқықтары мен бостандықтарын қорғауды, заңдылық пен құқықтық тәртіпті нығайтуға жалпылай бағынуды талап етеді.

Ауыр қылмыстардың, әсіресе пайдақорлық – күш қолдану қылмыстарының елеулә түрде көбеюіне, қылмыстың ұйымдасу нысанының кең таралуына байланысты, тергеу аппараты анықтау органдарының қылмыстарды ашу, толық, жан – жақты және объективті тергеу, оларды жасаған адамдарды анықтау және әшкерелеу, қылмыстар құрбандарының құқықтары мен заңды мүдделерін іске асыру жұмыстары біршама қиындады.

Бұл алдын ала тергеу органдарында заңдардың орындалуына прокурорлық қадағалауды ұйымдастыру деңгейін көтеруді талап етеді. Прокурор қылмыстардың білікті тергелуі мен ашылуын, шұғыл – тергеу топтарының құрылуын, тергеушілер мен анықтау органдарының өзара әрекеттесуін қамтамасыз етуге тиісті шаралар қолдануға тиіс.

Қойылған тапсырмаларды орындау үшін прокурор тиісті аймақтың тікелей жағдайын, қадағалауға алынған органдардың жұмыс нәтижелерін, тергелетін қылмыстық істердің сипаты туралы мәліметтерді, белгілі бір кезеңде тергеудің, анықтаудың қалпын (қылмыстың ашылуы немесе ашылмай қалуын, анықтау мен тергеу мерзімің, қылмыс жасаған адам ұсталғандығын) білуі керек, яғни «деректер жиынтығы» болуы керек. Қазіргі кезде бірқатар прокуратураларда осы мақсатта тергеу мен анықтауды қадағалауды ақпараттық қамтамасыз етудің автоматтандырылған жүйесі қолданылуда. Бұл жүйенің ойдағыдай жұмыс істеуі үшін анықтау мен тергеу органдарының іс жүргізу актілерінің көшірмелері прокуратураға уақытылы түсуі қажет.

Міндетті санатты істер бойынша оқиға болған жерлерге прокурордың уақытылы шығуын қамтамасыз ету мақсатында, сол жерлердің жағдайын ескерумен прокуратура мұндай қылмыстар туралы ақпараттарды алу және іске асырудың белгілі бір жүйесі әзірленуі керек. Мынандай маңызды мәселелер үнемі прокурордың назарында болуы керек:

• Қылмыстар туралы арыздар мен хабарларды қабылдау, тіркеу, есепке алу және шешу бойынша ішкі істер, қаржы полициясы және басқа да құқық қорғау органдары қызметтерінің заңдылығы;

• қылмыстардың уақытылы және толық ашылуына бағытталған тергеу іс - әрекеттерін жүргізілуі;

• ұстау, қамау, процессуалдық мәжбүрлеудің басқа да шаралары;

• айып тағу;

• қылмыстық іс жүргізу процесіне қатысушы адамдардың құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау құқығын қамтамасыз ету;

• тергеудің жан – жақты, толық, объективті болу талаптарын сақтау, тергеу мен қамауда ұстау мерзімдерін сақтау;

• іс бойынша өндірісті тоқтату немесе істі қысқарту;

• тергеу бөлімдері бастықтарының қылмыстарды ашу және алдын алу бойынша тергеушілер іс - әрекеттерінің уақытылы жүргізілуіне бақылау жасау, қылмыстық істер бойынша алдын ала тергеудің толық, жан – жақты және объективті болуына шаралар қолдану міндеттерін орындаулары.

• Статистикалық және басқа да ақпараттарды талдау негізінде прокурор осы немесе өзге де мәселелер бойынша заң бұзушылықтарды жібермеу немесе заң талаптарынан жалтарған кезде уақытылы шаралар қолдану мақсатында өз өкілеттігін қашан және қандай бағытта қолдануын біліу керек.