2Т30 Теодолиттінің ноль нүктесін анықтау

Нүктенің аты		Отсчеты		Ноль нүктесі	Вертикаль дөңгелегі
Тұруы нүктесі	Нысаналау (визирлеу)	Л	П
Жөндеуден бұрын
1	2	3 28,5	-3 39,0	- 0 05,2	+ 3 33,7
	3	- 0 20,0	+ 0 08,0	- 0 06,0	- 0 14,0
Жөндеуден кейін
1	2	3 34,0	- 3 33,0	+ 0 00,5	+ 3 33,5
	3	- 0 15,0	+ 0 13,5	- 0 00,8	- 0 14,2

Теодолиттер үшін ноль нүктесінің ауытқуы:

Т30 и 2Т30…………………………….1,5

Т15 и Т15К……………………………0,5

Т5 и Т5К………………………………0,1

Біздің келтірген мысалымызда ноль нүктесі берілген деңгейде орналасқан (0,8).

Бақылау сұрақтары

1. Көлбеу бұрыштарды өлшеу кезіндегі операциялар реті қандай?

2. Дөңгелектің бір қалыптағы өлшеу бұрышы қалай аталады?

3. Көлбеу бұрышы дегеніміз не?

4. Қандай жолдармен көлбеу бұрышын анықтаймыз?

5. Нөлдік орын қалай анықталады?

6. Ноль нүктесі МО және көлбеу бұрышы ν қандай формуламен анықталады?

7. Вертикаль дөңгелектің нөлдік орны (МО) қалай анықталады?

Тәжірибелік жұмыс № 8

Горизонталь бұрыштарды өлшеу.

Сілтеме: Неумывакин Ю.К., Смирнов А.С., «Практикум по геодезии» М, Недра:1985ж

Жұмыстың мақсаты: горизонталь бұрыштардың әдістемесін және өңдеуге алынған бұрыштардың нәтижесін меңгеру, бұрышты өлшеуге арналған бастапқы дағдыны қолға ( түсіру, алу, үйрену ).

Құралдар мен жабдықтар: теодолиттік жинақ, визирлік максаты және горизонталь бұрыштарды өлшеуге арналған журнал.

Тапсырма:

1. Нәтижелерді журналға жазу әдісімен горизонталь бұрышты өлшеңіз, өлшеу нәтижелерін өңдеп, өлшеу схемасын тұрғызыңыз?

2. Оқытушы берген айналу тәсілдері арқылы горизонталь бұрыштарды өлшеу нәтижелері жазылған журналды өңдеңіз?

Жұмыстың мазмұны мен жүрісі:

Теодолитті бұрыштың басына мынадай әдіспен қондырады: штативтің басы горизонтальға жақын, ал жүктің тіктеуіші колышка астында жатуы тиіс. Бұл бұрыштың жоғары немесе жақын жатқанын білдіреді. Аспаптың мықтылығына көз жеткізгеннен кейін станок винтті босатып, және штативтің басындағы теодолитті кішігірім шекарада орын ауыстырып, көбірек нақты центрлейді. Көтергіш винттермен аспаптарды жұмыстық жағдайға әкеледі. Екі көтергіш винтті горизонталь шеңбер басына деңгей бойымен орналастырып, алидаданы үшінші винттің бағытына дейін 90º айналдырады. Осыдан кейін тағы да центр дәлдігін тексеріп, алидаданы 0º - қа жақын есеппен қондырады. ( мысалы 012,5 кесте-9) және лимбаның қозғалысымен трубаны сол жақ  визирлік мақсатқа апарады. (сурет-16 а).

16. Сурет. Горизонталь бұрыштарды өлшеу тәсілдері.

а- қолданылуы. б- айналмалы. қолданылуы.

I -ші визирлік мақсат трубаның көру аймағына түскеннен кейін лимбаны бекітіп, оның винтінің айналуымен вехидің төменгі соңының тор ортасына орналастырады. Ол I нүктені білдіреді, журналға тіркеледі.(11- кесте), есеп 0º12,5' (1). Алидаданы босатып, және оны бұрып, П311 мақсатқа трубаны басында дөрекілеу, әрі қарай алидаданы винтке апару көмегімен дәлірек әкеледі, шкалалық микроскоппен есепті журналға жазады 64º22,5' (2). Осы жерден жарты қолданыс аяқталады. Екінші жарты қолданыста трубаны аспан биіктігі арқылы өткізіп, және осы барлық көргендердің барлығын оң жақ айналымда қайталайды. (есеп 180º13,5' және 244º22,5'). Горизонталь бұрыштың әрбір жарты қолданыстағы мағынасы П311 және I нүктеде санақтан айырмашылық алады . Егер санақтық құрылыстың екі бұрышының мағынасы ( теодолитке Т30 - 2*1'=2' ), соңғы нәтижесінде (7) орташа арифметикамен –

( 64º10 '+ 64º09') / 2 = 64º09,5' алады.

Бақылауды орташа есеппен (8) - (0º12,5' + 180º13,0') / 2 = 90º12,8' және

(9) - (64º22,5' + 244º22,0') / 2 = 154º22,2'. Орташа айырмашылығы(9) - (8) = 154º22,2'-90º12,8' = 64º09,6' бұрыштың орташа мағынасы 0,2', көбірек айырмашылық болмауы тиіс.

Бұрыштың соңғы мағынасы (7) β=64º09.5' алады.

10 - кесте

Горизонталь бұрыштарды қолдану тәсілдері арқылы өлшеу журналы.

Күні: Ауа-райы:

Тексерген: Теодолит 2Т30

Орындаған:

Нүктелердің аты		Микроскоптық есеп				Ескерту
Түрі	визирлік	П	Л	Орташа
П311	I ПЗ11	0 12,5(1) 64 22,5(2)	180 13,0(3) 244 22,0(4)	90 12,8(8) 154 22,2(9)	-
	Бұрыш мағынасы	64 10,0(5)	64 09,0(6)	64 09,5(7)	-

Горизонталь бұрыштарды өлшеу кезінде, әрқашанда есептен (2) немесе (4) оң жақ есеп (1) немесе (3) сол жақ нүктеден алу керек. Егер алынатын есеп азайтылатын есептен артылып кетсе, онда соңғысын 360º -қа арттырады.

Айналу тәсілін қолдану.

1. Егерде қандайда бір О нүктесінде бірнеше горизонталь бұрыштарды өлшеу керек болса (16,б сурет.), онда айналу тәсілін қолданады. Осы тәсілде О нүктесіне аспапты центрлейді, жұмыстық түрге әкеліп, бастапқы бағытын жеткілікті жойылу және жақсы көрінікті 1 пункт мақсатында таңдайды. Лимбаға есепті қондырып, О-ге жақын (0º02', 10- кесте). Лимбаның қозғалысымен көрінетін трубаның центрлік торын 1 нүктеге апарып, шыққан есепті жазып алады.(12 кесте), бастапқы1-ші пунктің есебімен және қайталаумен жарты тәсіл аяқталады. 1-ші нүктеде бастапқы және соңғы есепті бір-бірімен салыстыра отырып, олардың айырмашылығы құрылыстың есебінен екі есе аспайтынына көз жеткізеді. (1' Т30-қ теодолитке) және екінші жартылай тәсілге кіріседі. Трубаны аспан биіктігінен өткізіп, 1-ші бастапқы пунктті оң айналымда визирлейді. Есепті алып, кестенің соңғы жолына жазады.( 180º03').

2. Екінші тәсілдегі қалған пунктерді бақылауды алидаданы сағат тіліне қарама-қарсы айналдыру арқылы орындайды және осы шыққан нәтижені «П» кестесіне жазады. Бақылаулық өлшеуге есептеудің көлемін с = Л - П деп алады. Тербелістің көлемін 2с теодолиттік құрылыстың есебінен екі есе дәлдіктен аспауы керек. Өңдеудің нәтижесінен есептеудің орт. мәнін оң және сол айн/ң есебінен алады.

3. Есептің бастапқы нүктесінен орташа мәнін есептейді және оны кестенің бірінші нүктедегі орташа есебіне көшіреді. Келтірілген бағытты орташа есептің және екі нүктенің есептің ортасына алыған 1нүктеге айырмашылық ретінде есептейді. Осылай, келтірілген бағытты 3 нүктеге тең 70º01,0' - 0º02,0' = 70º59,0 '.

11-кесте.

Горизонталь бұрыштарды айналу тәсілін қолдану арқылы өлшеу журналы.

1. Күні: Ауа-райы

2. Тексерген: Теодолит Т30.

3. Орындаған:

Нүктелердің аты			Гориз. бұрышт. айн. есебі			Орташа есептеу		Келтірілген бағыт	2с = = Л-П		Ескерту
Түрі	Тексеріс	Л		П
0					0 02,0
	1	0 02(1)		180 03	0 02,5		0 00,0		-1	-
	2	56º 26´(2)		235º 25´	56º 25,5´		56º 23,5´		+1	-
	3	70º 01´(3)		250º 01´	70º 01,0´		70 º59,0´		0	-
	4	134º 43(4)		314º 44´	134º 43,5´		134º 41,5´		-1	-
	1	0 º01´(5)		180 º02´	0º 01,5´		0º 00,0´