15

Синтаксический анализ фрагмента г. Исхакый «Зиндан» (тат)

Гаяз Исхакый “Зиндан” – Б. 159 – ¿ст´н беренче абзацтан башлап бºлекне¼ ахырына кад´р – 16 юл.

Китерелг´н ¢¿мл´л´рг´ синтаксик анализ ясау.

* * *

I. Аны¼ битен´ / кызыл й¿гер´ башлады.

¡¿мл´ ике синтагмадан тора.

Гади ¢¿мл´:

Ия – кызыл, сыйфат бел´н белдерелг´н

Х´б´р – й¿гер´ башлады, аналитик фигыль бел´н белдерелг´н

Иярчен ¢¿мл´ кис´кл´ре:

Аны¼ – аергыч (зат алмашлыгы)

Битен´ – кыек т´мамлык (исем, юн´леш килешенд´)

¡¿мл´не¼ т¿рен билгел´º:

Гади, тулы, ике составлы, ¢´енке, хик´я, раслау, аерымланган ³´м ти¼д´ш кис´кл´р юк, ¢¿мл´д´ сºз т´ртибе у¼ай

Сºзтезм´л´р ³´м б´йл´º чаралары:

Аны¼ битен´ – ияртºле б´йл´неш, т¿г´лл´ºле м¿н´с´б´т, тартым бел´н катлауланган юн´леш килеш –н´ кушымчасы ярд´менд´ б´йл´нг´н

Кызыл й¿гер´ башлады – ияртºле б´йл´неш, х´б´рлек м¿н´с´б´т, ян´ш´ тору ярд´менд´ б´йл´нг´н

Битен´ й¿гер´ башлады – ияртºле б´йл´неш, т¿г´лл´ºле м¿н´с´б´т, тартым бел´н катлауланган юн´леш килеш –н´ кушымчасы ярд´менд´ б´йл´нг´н * * *

II. Ул ³аман / ялгызлыкны яратса да,/ ºзене¼ бер кодачасы берл´ дустлашып,/ с¿йл´ш´,/ серл´ш´ башлады:/ кешел´рд´н ул кад´р качмый,/ ятсынмый,/ кеше кºрг´ч т´ /куркынып китми башлады.

¡¿мл´д´ тугыз синтагма бар.

Гади ¢¿мл´:

Ия – ул (зат алмашлыгы)

Х´б´рл´р – с¿йл´ш´, серл´ш´ башлады, качмый, ятсынмый, куркынып китми башлады.

Иярчен ¢¿мл´ кис´кл´ре:

³аман – вакыт х´ле (р´веш)

ялгызлыкны яратса да – аерымланган кире шарт х´ле (исем + х´л фигыле + кис´кч´)

ºзене¼ – аергыч (алмашлык)

бер – аергыч (билгесезлек алмашлыгы)

кодачасы берл´ – т´мамлык (исем + б´йлек)

дустлашып – р´веш х´ле (х´л фигыль)

кешел´рд´н – т´мамлык (исем, чыгыш килешенд´)

ул кад´р – кºл´м х´ле (алмашлык + б´йлек)

кеше кºрг´ч т´ – аерымланган вакыт х´ле (исем + х´л фигыле + кис´кч´)

¡¿мл´не¼ т¿рен билгел´º:

Гади, тулы, ике составлы, ¢´енке, хик´я, раслау, аерымланган кире шарт ³´м вакыт х´лл´ре бар, ти¼д´ш х´б´рл´р бар, ¢¿мл´д´ сºз т´ртибе у¼ай

Сºзтезм´л´р ³´м б´йл´º чаралары:

Ул яратса да – ияртºле б´йл´неш, х´б´рлекле м¿н´с´б´т, -са шарт фигыле кушымчасы ярд´менд´ б´йл´нг´н

Ул с¿йл´ш´ – ияртºле б´йл´неш, х´б´рлекле м¿н´с´б´т, зат кушымчасы ярд´менд´ б´йл´нг´н

Ул серл´ш´ – ияртºле б´йл´неш, х´б´рлекле м¿н´с´б´т, зат кушымчасы ярд´менд´ б´йл´нг´н

Ул качмый – ияртºле б´йл´неш, х´б´рлекле м¿н´с´б´т, зат кушымчасы ярд´менд´ б´йл´нг´н

Ул ятсынмый – ияртºле б´йл´неш, х´б´рлекле м¿н´с´б´т, зат кушымчасы ярд´менд´ б´йл´нг´н

Ул куркынып китми – ияртºле б´йл´неш, х´б´рлекле м¿н´с´б´т, зат кушымчасы ярд´менд´ б´йл´нг´н

Ялгызлыкны яратса да – ияртºле б´йл´неш, т¿г´лл´ºле м¿н´с´б´т, ­– ны тартым бел´н катлауландырылган килеш кушымчасы ярд´менд´ б´йл´нг´н

ªзене¼ кодачасы берл´ – ияртºле б´йл´неш, т¿г´лл´ºле м¿н´с´б´т, тартым кушымчалары ярд´менд´ б´йл´нг´н

Кодачасы берл´ дустлашып – ияртºле б´йл´неш, т¿г´лл´ºле м¿н´с´б´т, тартым кушымчасы ³´м б´йлек ярд´менд´ б´йл´нг´н

Кодачасы берл´ с¿йл´ш´ – ияртºле б´йл´неш, т¿г´лл´ºле м¿н´с´б´т, тартым кушымлары ³´м б´йлек ярд´менд´ б´йл´нг´н

Кодачасы берл´ серл´ш´ – ияртºле б´йл´неш, т¿г´лл´ºле м¿н´с´б´т, тартым кушымлары ³´м б´йлек ярд´менд´ б´йл´нг´

С¿йл´ш´, серл´ш´ – тезºле б´йл´неш, ти¼д´шлек интонация ярд´менд´ б´йл´нг´н

Кешел´рд´н качмый – ияртºле б´йл´неш, т¿г´лл´ºле м¿н´с´б´т, -д´н килеш кушымчасы ярд´менд´ б´йл´нг´н

Кешел´рд´н ятсынмый – ияртºле б´йл´неш, т¿г´лл´ºле м¿н´с´б´т, -д´н килеш кушымчасы ярд´менд´ б´йл´нг´н