
ЗФТШ_2013-2014_полное / ЗФТШ_2013-2014_полное / МАТЕМАТИКА / m11_1_алгебраические_уравнения_неравенства_системы
.pdf
2013-2014 уч. год, №1, 11 кл. Математика.
Алгебраические уравнения, неравенства, системы уравнений и неравенств
И, наоборот: пусть |
в некоторой точке |
|
a выполнены |
неравенства |
||||||||
g a f a g a . |
Тогда, во-первых, |
g a g a g a 0 , а, |
||||||||||
во-вторых, |
|
f a |
|
g a . Следовательно, имеет место условие равно- |
||||||||
|
|
|||||||||||
сильности |
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
f x g x , |
|
|
|
|
f x |
g x g x f x g x |
|
|
(УР М1) |
||||||
|
|
f x g x . |
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
п.2. Неравенство вида f x g x .
Пусть в некоторой точке a неравенство выполнено, т. е. f x g x .
Это означает, что, или,
а) g a 0 (модуль принимает неотрицательные значения и всегда больше любого отрицательного числа), или,
б) если g x 0 , имеет место картинка
|
|
|
f (a) |
|
|
|
|
|
|
|
|
f (a) |
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
g(a) |
0 |
|
|
|
g(a) |
x |
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Рис. 7 |
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
f a |
g a , |
|
|
||||||
и совокупность неравенств |
g a . |
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
f a |
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
И, наоборот, пусть в некоторой точке a имеет место совокупность |
|||||||||||||||||||||
неравенств f a g a , |
Тогда, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
f a g a . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
f a |
|
g a выполнено, |
|
|
|||||||||||||
а) если g a 0 , то неравенство |
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
||||||||||||||||||
б) если g a 0 , то имеет место предыдущая картинка и выполне- |
|||||||||||||||||||||
но неравенство |
|
f a |
|
g a . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
Следовательно, имеем равносильные соотношения |
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
f x |
|
|
|
f x g x , |
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
g x |
|
(УР М2) |
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
f x g x . |
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2013, ЗФТШ МФТИ, Колесникова София Ильинична |
|
|
21

2013-2014 уч. год, №1, 11 кл. Математика.
Алгебраические уравнения, неравенства, системы уравнений и неравенств
Пример 14. (МГУ, 2000, ВМК) Решите неравенство x2 8x 2 x2 2x 2.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x2 |
8x 2 |
|
|
x2 2x 2, |
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
x2 8x 2 |
x2 |
|
2x 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x2 |
8x 2 |
|
|
x2 2x 2 |
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x2 |
8x 2 x2 2x 2, |
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
x |
2 |
8x 2 |
|
x |
2 |
2x |
2, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2x 2; |
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x2 8x 2 x2 |
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
x2 |
8x 2 |
|
x2 2x 2 |
|
|
|
|
8x 2 x2 |
|
2x 2, |
|
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
8x 2 x |
2 |
2x 2 |
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
||||||||||||
x 0, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
x 1;2 , 2, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x ;0 1;2 5; . |
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
2 |
, 3;2 , |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x ;0 5; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
Ответ: ;0 1;2 5; . |
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
f x |
|
|
|
g x |
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
п.3. Неравенство вида |
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
Рассмотрим разность |
|
f x |
|
|
|
g x |
|
. Она может быть любого знака, |
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
но сумма |
|
f x |
|
|
|
g x |
|
|
всегда неотрицательна, |
и умножение разности |
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
на эту сумму не изменит знака разности, т. е.
f x g x f x g x
f x 2 g x 2 f 2 x g 2 x f x g x f x g x и
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
знак разности |
f x |
|
g x |
совпадает со знаком |
|
|
||||||||
|
|
|
произведения f x g x f x g x |
|
(П М1) |
||||||||||
Имеем |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
еще одно условие равносильности |
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
f x |
|
|
|
g x |
|
f x g x f x g x 0 . |
|
(УР М3) |
||||
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2013, ЗФТШ МФТИ, Колесникова София Ильинична |
|
|
22

2013-2014 уч. год, №1, 11 кл. Математика.
Алгебраические уравнения, неравенства, системы уравнений и неравенств
Пример 15. (МФТИ, 2000)
Решите неравенство |
|
|
|
x2 7x 6 |
|
|
0. |
|
|||||||||||||||||||
x2 6x 5 |
|
x2 2x 3 |
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
ОДЗ*: x2 7x 6 0 x 1 x 6 0 x 1;6 . |
|
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
В ОДЗ* имеем |
|
|
|
|
x2 7x 6 |
|
|
|
0 |
(в силу УРМ3) |
|
||||||||||||||||
x2 |
6x 5 |
|
x2 2x |
3 |
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
x2 7x 6 |
|
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
x2 7x 6 |
0 |
||||||||||||
|
2x2 8x 2 4x 8 |
x 2 |
|
x 2 |
|
x 2 |
|||||||||||||||||||||
|
3 |
3 |
|||||||||||||||||||||||||
|
x2 7x 6 0, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
x 1, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
x 2 3, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
x 6, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
x 2, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x 2 |
|
|
x 2 |
|
x 2 0 |
2 |
3; 2 2 |
3; . |
3 |
3 |
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Учитывая ОДЗ*, получаем
Рис. 8
Ответ: 1;2 2 3;6 .
§4. Системы уравнений
1.Самым распространенным методом решений систем является метод последовательного исключения неизвестных: выражаем одно неизвестное из одного из уравнений и подставляем в остальные. Получаем новую систему, в которой число уравнений и неизвестных на одно меньше. С новой системой поступаем так же до тех пор, пока это возможно.
Однако очень часто при решении системы этим способом мы приходим к уравнениям, которые невозможно решить. Общих правил для решения систем не существует, но для некоторых систем существуют специальные приемы.
2.Однородные системы
3.Симметрические системы
2013, ЗФТШ МФТИ, Колесникова София Ильинична
23

2013-2014 уч. год, №1, 11 кл. Математика.
Алгебраические уравнения, неравенства, системы уравнений и неравенств
4. Часто систему можно решить, если еѐ сначала упростить с помощью равносильных преобразований.
Приведем примеры некоторых преобразований, приводящих к равносильным системам.
1.Если любое уравнение системы заменить равносильным ему уравнением, то получим равносильную систему.
2.Если в одном из уравнений системы левая часть является произведением двух функций, то система равносильна совокупности при условии, что справа 0. Например,
|
|
|
|
|
f |
|
x, y 0, |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
f |
x, y f |
|
x, y 0, |
|
|
|
|
|
2 |
|
g x, y 0. |
||||||
1 |
|
|
|
|
|
|
(УР С1) |
|
|
|
|
|
|
|
|||
g x, y |
0 |
|
|
f |
2 |
x, y 0 |
||
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
g x, y 0. |
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3.Если какое-нибудь уравнение системы умножить на число, отличное от нуля, то получится система, равносильная исходной. (УР С3)
4.Если к одному из уравнений системы прибавить линейную ком-
бинацию |
|
нескольких других, то получим |
равносильную систему. |
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
f |
|
x, y 0, |
|
f |
|
x, y af |
2 |
x, y |
0, |
||||||
Например, |
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
(УР С2) |
|||||||
|
f |
|
x, y |
0 |
|
f |
|
x, y 0, |
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
2 |
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
a произвольное число. |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
x, y |
|
|
|
x, y , |
|
f |
|
x, y g x, y 0, |
||||||||||
f |
g |
|
|
|
1 |
1 |
|
|
|
|||||||||||
5. |
|
1 |
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
f |
2 x, y g 2 x, y , |
||||||
|
f |
|
x, y |
g |
|
x, y |
|
1 |
|
1 |
|
|
||||||||
|
2 |
2 |
|
f |
|
x, y g |
|
x, y |
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
2 |
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
f |
|
x, y 0, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
g1 x, y 0, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
2 x, y g2 x, y ; |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
f |
|
|
|
|
|
|
(УРС3) |
||||||||||||
f |
|
x, y g |
|
x, y 0, |
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
1 |
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
f |
2 x, y g 2 x, y , |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
f |
|
x, y g |
|
x, y . |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Обратим внимание на то, что в равносильной системе появилось дополнительное неравенство! (т. к. возведение в квадрат не всегда приводит к равносильному уравнению.)
2013, ЗФТШ МФТИ, Колесникова София Ильинична
24

2013-2014 уч. год, №1, 11 кл. Математика.
Алгебраические уравнения, неравенства, системы уравнений и неравенств
|
|
|
|
|
|
f |
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
f |
|
x, y g |
x, y , |
|
|
|
|
||
6. |
|
f |
2 |
|||||||
1 |
1 |
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
x, y g2 x, y |
|
|
f |
|
|
||
|
f |
2 |
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
f |
2 |
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x, y g1 x, y 0,
x, y g2 x, y ;
(УР С4)
x, y g1 x, y 0,
x, y f1 x, y g2 x, y g1 x, y .
Обратим внимание на то, что в системе остается то уравнение, в ко-
тором обе части отличны от нуля!
|
|
f x, y 0, |
|
f |
x, y g x, y 0, |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
7. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
(УР С5) |
|
|
g x, y 0 |
|
f |
x, y g x, y |
0 |
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т. к. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
f x, y 0, |
f |
x, y |
g x, y 0, |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
g x, y 0 |
g x, y |
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
f |
x, y g x, y 0, |
|
|
|
|
f |
|
x, y g x, y 0, |
|||||||||||
|
|
|
|
|
x, y g x, y 2g x, y 0 |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
f |
f |
|
x, y g x, y 0. |
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2x2 y z 3, |
|||||
|
Пример 16. Решите систему уравнений |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
y z 2x 1, |
|||||||||||||||||||||
|
Выразим y |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x4 yz y 2z 3. |
||||||||||
|
из второго уравнения |
y 1 z 2x , подставим в пер- |
||||||||||||||||||||
вое и третье и получим систему с двумя неизвестными |
||||||||||||||||||||||
2x2 1 z 2x |
|
z 3, |
|
|
|
|
2x |
2 |
2x 2z 2, |
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
x4 z 1 z 2x |
1 z 2x 2z |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
3 |
x4 2zx 2x z2 2z 2. |
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
z x2 x 1 и, подставив во |
||||||
Теперь выразим из первого уравнения |
|
|||||||||||||||||||||
второе, получим уравнение с одним неизвестным |
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x4 2x |
|
x2 x 1 |
2x |
|
x2 x 1 |
|
2 |
|
x2 |
|
x 1 |
2 |
|||||||||
x2 1 0 x 1 z 1 y 2, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x 1 z 1 y 0. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
Ответ: (1;2;1), (–1;0;–1). |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x 2 y 3z 9, |
|||||
|
Пример 17. Решите систему уравнений x2 4 y2 |
9z2 189, |
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3xz 4 y |
|
2013, ЗФТШ МФТИ, Колесникова София Ильинична
25

2013-2014 уч. год, №1, 11 кл. Математика.
Алгебраические уравнения, неравенства, системы уравнений и неравенств
Выразим x из первого уравнения и подставим во второе и третье уравнения. Тогда получим равносильную систему
x 2 y 3z 9,
4 y2 9z2 6 yz 27z 18y 546 yz 9z2 27z 4 y2 0.
Теперь прибавим ко второму уравнению третье
|
|
|
|
|
|
x 2 y 3z 9, |
|
|
y 3, z 4 x 3; |
||
|
y 3, |
|
|
||
18y 54 |
|
|
|
x 12. |
|
|
|
5 3 |
y 3, z 1 |
||
18z 9z2 |
27z 36 0 z |
|
|
||
|
|
|
|
||
|
|
2 |
|
|
|
Ответ: 3, 3, 4 , 12, 3,1 .
Пример 18. (МФТИ, 1996) Решите систему уравнений
x2 2xy 8y2 9x 30 y 8 0,
x2 6xy 8y2 2x 8 0.
В данной системе будем рассматривать каждое уравнение как квадратное относительно, например, x . Так как дискриминанты обоих уравнений являются полными квадратами, оказывается возможным свести систему двух нелинейных уравнений к совокупности четырѐх линейных систем.
x2 |
2xy 8y2 9x 30 y 8 x2 x 2 y 9 8y2 30 y 8 0, |
||||
|
|
|
|
|
|
|
6xy 8y2 2x 8 x2 2x 3y 1 |
||||
x2 |
8 8y2 0 |
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
2 y 9 6 y 7 |
x 2 y 8 x 4 y 1 0, |
||
|
x |
|
|
||
|
2 |
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
3y 1 y 3 |
|
|
|
|
|
x 2 y |
2 x 4 y 4 0 |
||
|
x |
|
|||
|
1 |
||||
|
|
|
|
|
2013, ЗФТШ МФТИ, Колесникова София Ильинична
26

2013-2014 уч. год, №1, 11 кл. Математика.
Алгебраические уравнения, неравенства, системы уравнений и неравенств
|
|
|
|
x 2 y |
8 0, |
|
x 5, |
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
||
|
|
|
|
|
2 y |
2 0; |
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
x |
y |
|
|
; |
|
|||||||
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
x 2 y |
8 0, |
|
|
|
|
2 |
|
|
||||
|
|
|
|
|
x 4, |
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
4 y |
4 0; |
|
|
|||||||
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
4 y |
1 0, |
y |
2; |
|
||||||
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
2 y |
2 0; |
x 3, |
|
|||||||
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
x |
4 y |
1 0, |
y |
|
; |
|
||||||
|
|
|
2 |
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
4 y 4 0. |
. |
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
||
Ответ: 5; |
|
, 4; 2 |
, 3; |
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
2 |
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
||
Пример 19. (МФТИ, 1999) Решите систему уравнений |
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
x2 |
4x 4 y 27 0, |
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2x 8y 10 0. |
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
y2 |
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x2 |
4x 4 y 27 0, |
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
2x 8y 10 0. |
|
||||||||||
|
|
|
|
|
y2 |
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Заменим второе уравнение системы суммой |
|
|
|
|||||||||||||
x2 |
4x 4 y 27 0, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
x2 |
4x 4 y 27 y2 2x 8y 10 0 |
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x2 4x 4 y 27 0, |
|
|
|
|
12 |
|
4 1 4 6 27 0, |
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
x 1, |
|
|
1, |
|
|
|||
|
|
2 |
y 6 |
2 |
|
|
x |
|
|
|||||||
x 1 |
|
|
0 |
|
|
|
6. |
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
y 6 |
y |
|
Заметим, что решение второго уравнения – это ещѐ не решение си-
стемы. Полученные числа необходимо подставить в оставшееся первое уравнение системы. В данном случае после подстановки получаем тождество.
Ответ: (1, – 6). |
|
|
§5. Однородные уравнения и системы |
|
|
Функция f x, y |
называется однородной степени k , |
если |
f tx,ty tk f x, y . |
Например, функция f x, y 4x3 y 5xy3 |
x2 y2 |
является однородной степени 4, т. к. f tx,ty 4 tx 3 ty 5 tx ty 3
2013, ЗФТШ МФТИ, Колесникова София Ильинична
27

2013-2014 уч. год, №1, 11 кл. Математика.
Алгебраические уравнения, неравенства, системы уравнений и неравенств
tx 2 ty 2 t4 4x3 y 5xy3 x2 y2 . Уравнение f x, y 0, где f x, y –
однородная функция, называется однородным. Оно сводится к уравне- |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
нию с одним неизвестным, если ввести новую переменную t |
y |
. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
f x, y a, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
Система с двумя переменными |
|
|
|
|
|
|
, где |
|
f x, y , g x, y – |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
g x, y b |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
однородные функции одной и той же степени, называется однородной. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Если ab |
0 , умножим первое уравнение на b, второе – на a и вы- |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
чтем одно из другого – получим равносильную систему |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
bf x, y ag x, y 0, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
g x, y b. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
Первое уравнение заменой переменных t |
x |
(или t |
y |
) сведѐтся к |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
y |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
уравнению с одним неизвестным. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Если |
|
|
|
a 0 |
b 0 , |
то уравнение f x, y 0 g x, y 0 заменой |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
переменных t |
x |
|
(или |
t |
y |
|
) сведѐтся к уравнению с одним неизвест- |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
y |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ным. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x2 |
xy y2 21, |
||||||||||
|
Пример 20. (МГУ, 2001, химфак) Решите систему |
|
|
2xy 15 0. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
y2 |
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
xy y |
2 |
21, |
|
|
|
|
5 |
|
x2 xy y2 |
|
7 |
|
y2 |
2xy |
|
0, |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
2xy 15 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
y2 |
|
|
|
|
|
|
y |
2 |
|
2xy 15 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x 0, y 0; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
2 |
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
19 11 |
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
5x |
|
|
|
19xy 12 y |
|
0 |
5 |
|
|
|
19 |
|
|
12 0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
, |
|||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
y |
|
y |
|
|
|
|
|
|
y |
|
|
|
10 |
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
2 |
|
2xy 15 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
y |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
x |
3y, |
|
|
|
3 3, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
2 3; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
y |
|
|
y |
3; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
x |
|
|
|
y, |
|
x 4, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
5 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
2 |
|
25 |
|
y 5. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
y |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2013, ЗФТШ МФТИ, Колесникова София Ильинична
28

2013-2014 уч. год, №1, 11 кл. Математика.
Алгебраические уравнения, неравенства, системы уравнений и неравенств
Ответ: 33;
3 , 3
3;
3 , 4; 5 , 4; 5 .
§6. Симметрические системы |
|
|||
Функция f x, y называется симметрической, если |
f x, y f y, x . |
|||
|
f x, y a |
|
|
|
Система уравнений вида |
|
, где |
f x, y , g x, y – симмет- |
|
g x, y b |
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
рические, называется симметрической системой. Такие системы реша-
ются чаще всего с помощью введения новых переменных x y u, xy v.
x3 x3 y3 y3 17,
Пример 21. Решите систему уравнений
x xy y 5.
Эта алгебраическая (симметрическая) система, обычно она решается заменой x y u, xy v . Заметив, что
x3 x3 y3 y3 x y x2 xy y2 x3 y3
x y x y 2 3xy x3 y3 u u2 3v v3 ,
перепишем систему в виде
u |
3 |
3uv |
v |
3 |
17, |
u 5 v, |
v 2,u 3, |
|
|
|
|
|
|
|
|||||
u v 5 |
|
|
|
v2 |
5v 6 0 |
v 3,u 2 |
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
(в старых переменных)
x y 2, |
x 2 y, |
|
|
|||
|
|
|
|
|
. |
|
xy 3, |
y2 |
2 y 3 |
0 |
|
||
|
|
x 3 y, |
|
x 2, y 1, |
||
x y 3, |
|
|||||
|
|
|
2 |
|
|
|
|
y 3y 2 0 |
x 1, y 2. |
||||
xy 2, |
||||||
Ответ: 2;1 , 1; 2 . |
|
|
|
|
|
▲ Для успешного выполнения задания необходимо помнить, что строго монотонная функция любое своѐ значение принимает только
один раз, т. |
е. если функция y x строго монотонна, то для любых |
x* D y , |
x ** D y следует, что y x * y x ** x* x **. |
Вспомним ещѐ свойства не просто монотонных функций, а нечётных монотонных.
2013, ЗФТШ МФТИ, Колесникова София Ильинична
29

2013-2014 уч. год, №1, 11 кл. Математика. |
|
|
||||||||||
Алгебраические уравнения, неравенства, системы уравнений и неравенств |
||||||||||||
Если функция нечѐтная, то при любом x из области определения |
||||||||||||
f x f x f x f x 0, т. е. функция в симметричных |
||||||||||||
точках принимает «противоположные» значения. |
|
|
||||||||||
В |
случае |
|
|
произвольной |
нечѐтной |
функции |
равен- |
|||||
ство f x1 f x2 может выполняться в нескольких точках (не толь- |
||||||||||||
ко |
|
в |
|
симметричных): |
например, |
y |
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
sin |
3 |
sin |
3 |
|
sin |
. |
|
a |
|
|||
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
||||
Если же функция нечётная, а к тому же и |
-x0 |
x0 x |
||||||||||
O |
||||||||||||
строго монотонная, то равенство |
|
|||||||||||
|
|
|
||||||||||
f x1 f x2 0 выполняется только в сим- |
-a |
|
||||||||||
|
|
|||||||||||
метричных точках – вспомним график функ- |
|
|
||||||||||
ции y x3 |
– рис. 9. |
|
|
|
Рис. 9 |
|
||||||
Итак, если |
f x нечётная и строго монотонная функция, то |
|
||||||||||
|
|
|
f x1 f x2 f x1 f x2 0 x2 x1. |
|
||||||||
Поэтому для такой функции |
f x : |
f x f g x 0 x g x . |
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
Контрольные вопросы |
|
|
1(2). Равносильны ли неравенства |
|
1 |
|
|
1 |
и |
|
|
|
|
|||
|
|
|
6 x |
|||
x 3 |
1 |
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
6 x |
x 3 |
1? |
|
|
|
1 |
|
|
|
1 |
|
||||||||
2(2). Равносильно ли неравенство |
|
|
|
системе нера- |
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
6 x |
||||||||||||||
|
x 3 |
|
1 |
||||||||||||||||
|
|
||||||||||||||||||
6 x 0, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
венств |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x 3 |
|
1 6 x ? |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Решите неравенства 3 – 5 с помощью графиков и уравнений |
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
3(2). |
x 2 x 4. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
4(3). |
17 x 1 3x |
x 3. |
|
|
|
|
|
|
|
5(3). Решите уравнение 7 31x 10 x2 x 1
7 2x 4 .
2013, ЗФТШ МФТИ, Колесникова София Ильинична
30