
БНТУ / Математика / Конспект лекций по математике для студентов инженерно-технических специальностей
.pdf
2) |
(m +1) |
Z |
, p = |
r |
. |
|
В этом случае исходный интеграл рационализируется с |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
n |
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
s |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
помощью подстановки a +bxn =ts , где s - знаменатель дроби |
p = |
r |
. |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
s |
|
|
|
m +1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
r |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
У |
|||||
3) |
|
|
+ p Z, |
|
p = |
|
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
n |
|
|
|
s |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
Тогда данный интеграл рационализуется с помощью подставки ax−n + b = ts , где S |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- знаменатель дроби р. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Т |
|||||||||||||||||||
|
|
Пример 8.26. Вычислить ∫ |
3 1+ 4 x |
dx . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Б |
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Н |
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
1 |
|
|
1 |
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
− |
|
й |
|
|
|
|
|
|
|||||||||
Переписав подынтегральную функцию в виде x |
|
2 1 |
+ x |
|
|
|
|
|
|
, имеем: |
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
и |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
m = − |
|
, |
n = |
|
|
, |
p = |
1 . |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
р |
4 |
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
m +1 |
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
число |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
= |
2 |
= 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
Т.к. |
|
|
- целое |
|
|
|
, то |
имеет |
|
место |
|
|
второй случай интегрируемости |
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
n |
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
бинома |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
дифференциального |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
. Использовав подстановку 1+ x 4 = t 3 , получим |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
о |
|
|
|
|
|
|
|
|
( |
|
|
) |
|
|
|
|
|
|
( |
|
) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x = t3 −1 4 , dx = 4 t3 −1 |
|
3 3t2dt , |
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
п |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
∫x |
− 1 |
|
|
1 |
|
3з |
−1) |
−2 |
t 12t |
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
(t3 −1)dt =12∫(t6 −t3 )dt = |
||||||||||||||||||||||||
2 |
1 |
+ x4 |
|
|
|
dx = ∫(t3 |
|
2 (t3 −1) dt =12∫t3 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
е3 |
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
=12 t7 |
− t4 + C, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
Р |
|
7 |
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
где t = |
1+ |
|
|
x . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
336
§ 8. Интегрирование тригонометрических выражений с помощью подстановок и формул тригонометрии
1. Интегрирование тригонометрических выражений с помощью подстановок
|
Условимся через R(u, v) |
обозначать рациональную функцию относительно |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
u и |
v , т.е. |
|
выражение, |
|
которое |
получено |
из |
|
|
любых величин u , v и |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
действительных чисел с помощью четырех арифметических действий. |
У |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Рассмотрим интегралы вида |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
∫R(sin x,cos x)dx , |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
(8.10) |
|||||||||||||||||||
где R - рациональная функция аргументов |
sin x и |
cos x . |
|
Такиеинтегралы |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
приводятся к интегралам от рациональных функций с помощью универсальной |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
тригонометрической подстановки: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Н |
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Б |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
t = tg |
|
x |
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
Этой |
подстановкой интеграл |
|
|
∫R(sin x, cosйx)dx преобразуется |
в |
интеграл |
от |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
рациональной |
функции |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
иt , который |
|
|
всегда |
выражается |
в |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
элементарных функциях. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
р |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
В результате этой подстановки имеем: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
переменной |
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
2sin |
|
|
|
|
cos |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2tg |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
2t |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
sin x = |
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
= |
|
|
|
|
= |
|
|
|
|
, |
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
иsin |
x |
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
1 + t |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
+ cos2 |
|
|
|
|
|
|
|
1 + tg |
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
з |
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
о |
|
|
cos2 |
x |
|
− sin 2 |
|
|
x |
|
|
|
1 − tg |
2 |
x |
|
|
|
|
|
|
− t 2 |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
п |
|
|
cos x |
= |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= |
|
|
|
|
|
|
, |
|
|
|
|
||
|
|
sin |
2 x |
|
|
|
+ cos |
2 |
x |
|
|
1 + tg |
2 x |
1 |
+ t 2 |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
е |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
x = 2arctgt, |
dt |
|
|
2dt |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
РПодставляя в |
|
= 1 + t 2 . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
подынтегральное |
выражение |
(8.10) |
|
|
вместо sin x, |
cos x, dx |
их |
значения, выраженные через переменную t , имеем:
337

|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2t |
|
|
|
1 −t |
2 |
2dt |
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 , |
|
|
|
|
|
|
|
|
2 . |
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
∫R(sin x, cos x)dx = ∫R |
1 + t |
1 + t |
2 |
1 + t |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
Подынтегральная функция рациональна относительно t . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
Заметим, что с помощью универсальной подстановки удобно вычислять |
||||||||||||||||||||||||||||||||
интегралы вида ∫ |
|
|
dx |
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
a cos x + bsin x |
+ c |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Т |
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
Если подынтегральную функцию R(sin x, cos x) можно представить в виде |
||||||||||||||||||||||||||||||||
рациональной функции R(tgx), |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Н |
|
|
|
||||||||||||
то лучше воспользоваться подстановкойУt = tgx , |
|||||||||||||||||||||||||||||||||
для которой |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Б |
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
dt |
|
|
tgx |
|
|
|
|
|
t |
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
1 . |
||||||||
|
x = arctgt, dx = |
|
, sin x = |
|
|
|
= |
|
|
|
|
|
, |
|
cos x |
= |
|
|
|
= |
|||||||||||||
|
|
|
|
|
1 + t 2 |
|
1 + tg |
2 |
x |
|
1 + t |
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 + tg |
2 |
x |
1 + t |
2 |
|||||||
|
Аналогично, интегралы ∫R(ctgx)dx |
й |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
приводятся |
к |
рациональному виду с |
||||||||||||||||||||||||||||||
помощью подстановки t = ctgx . |
р |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
В некоторых случаях нахождение интегралов вида ∫R(sin x, cos x)dx можно |
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
о |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
осуществить с помощью других подстановоки. Укажем эти случаи. |
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
рационализируются подстановкойt = tgx |
, при этом используются формулы: |
, т.е. |
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
1) |
Если |
|
R(sin x, cos x) |
- четная функция относительно |
sin x, |
cos x |
||||||||||||||||||||||||||
R(−sin x,−cos x)= R(sin x, cos x), |
|
|
то |
|
|
|
|
|
интегралы |
|
|
|
|
∫R(sin x, cos x)dx |
|||||||||||||||||||
|
|
|
з |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
о |
|
2 |
tg 2 x |
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
п |
|
|
иsin x = 1 + tg 2 x , |
|
|
cos |
|
|
x |
= 1 + tg 2 x . |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
R(sin x, cos x) |
- |
нечетная |
функция |
относительно |
sin x , |
т.е. |
||||||||||||||||||||||||
|
2) |
Если |
|
||||||||||||||||||||||||||||||
R(− sin x,cos x)= −R(sin x,cos x), то интеграл (8.10) рационализируется с помощью |
|||||||||||||||||||||||||||||||||
Р |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
t = cos x . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
е3) |
Если |
|
R(sin x, cos x) |
- |
нечетная |
функция |
относительно |
cos x , т.е. |
R(sin x,−cos x)= −R(sin x,cos x), то интегралы ∫R(sin x, cos x)dx рационализируется с помощью t = sin x .
338

|
|
|
|
|
TЗамечание 8.2. TИнтегралы вида ∫ |
|
|
|
|
|
dx |
|
|
, |
∫ |
|
|
|
dx |
|
лучше всего находить |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
sin2n+1 x |
|
cos2n+1 x |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
с помощью подстановки |
|
t = tg |
|
x |
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Пример 8.27. |
Найти ∫ |
|
|
|
|
|
|
dx |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
У |
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
4cos x +3sin x |
+5 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
Полагаем tg |
x |
= t |
, тогда |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Н |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dx |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dt |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dt |
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dt |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
∫ |
|
|
|
= 2∫ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
=2∫t2 + 6t + |
9 = 2∫ |
(t |
|
3) |
2 = |
||||||||||||||||||||||||||||||
|
4cos x +3sin x +5 |
|
|
|
1 −t2 |
|
|
|
|
2t |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
+ |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
2 +3 |
|
|
|
|
|
+ 5 (1+ t |
|
) |
|
|
|
|
|
|
Т |
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 +t |
|
|
|
|
|
1 + t |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Б |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
= − |
|
2 |
|
+ C = − |
|
|
2 |
|
+ C |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
t + |
3 |
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
й |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
tg 2 + 3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
и |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
Пример 8.28. Найти ∫ |
cos5 xdx |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
sin6 x . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
5 |
x |
|
|
|
|
|
|
|
Применима |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
R(sin x,cos x)= cos6 |
|
|
|
|
- |
|
|
|
|
нечетная |
|
|
|
|
функция |
|
|
|
относительно |
|
|
|
|
cos x : |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
sin |
x |
т |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
подстановка t = sin x . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
R(sin x,−cos x)= −R(sin x,cos x). |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
и |
|
|
|
|
|
|
|
1−t |
2 |
|
) |
2 |
dt |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
5 |
|
|
|
t = sin x, |
dt = cos xdx, |
|
|
|
|
( |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
− |
|
|
|
2 |
+ |
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
∫ |
cos |
|
x |
= |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
о |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= ∫ |
1 |
|
2t |
|
|
t |
dt = ∫(t |
−6 |
− |
2t |
−4 |
+ t |
−2 |
)dt = |
||||||||||||||||||
|
sin |
|
x |
|
|
|
|
|
|
cos |
|
x =1−t |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
t |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
t |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
−5 |
|
|
|
о |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
= t |
|
|
− |
2t |
|
+ t |
|
+ С = − |
1 |
|
+ |
2 |
|
− |
1 |
+ С, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
−5 |
|
|
−3 |
|
|
−з1 |
5t5 |
|
|
3t3 |
|
|
|
t |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
t = sin x . |
|
|
|
|
|
∫ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
где |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
2. Интегрирование тригонометрических выражений с помощью тригонометрических |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Р |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
формулп |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
a) |
Интегралы вида |
|
|
|
sinm x cosn xdx; |
|
m, |
|
|
n Z, |
m ≥ 0, n ≥ 0 . Если хотя бы одно |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
из чисел m или n - нечетное положительное целое число, то, отделяя от нечетной |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
степени один сомножитель и выражая с помощью формулы |
sin2 x + cos2 x =1 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
оставшуюся четную степень через кофункцию, приходим к табличному |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
интегралу. |
Либо, |
при |
нечетном |
|
|
|
n |
|
|
используют |
подстановку |
t = sin x , при |
339

нечетном m - подстановку t = cos x . Если же m и n - четные неотрицательные числа, то степени понижаются посредством перехода к двойному аргументу с помощью тригонометрических формул:
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
cos2 x = |
1+ cos 2x , |
|
sin2 x = 1−cos 2x , |
sin xcos x = |
1 sin 2x . |
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
Пример 8.29. Вычислить ∫sin2 x cos3 xdx . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
∫ |
|
|
|
2 |
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
∫ |
|
|
2 |
|
( |
|
|
|
2 |
|
) |
|
|
|
|
|
|
|
|
∫ |
( |
|
|
2 |
|
|
|
|
|
4 |
|
) |
|
|
|
|
|
|
sin3 x |
|
sin |
5 x |
|
|||||||||
sin |
|
xcos |
|
xdx = |
sin |
|
|
|
−sin |
|
x |
d sin x = |
sin x |
−sin |
|
x |
d sin x = |
|
3 |
У5 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
x |
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
− |
|
|
|
+С |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
Б |
|
|
Т |
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
Пример 8.30. Найти ∫sin2 x cos4 xdx . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
∫ |
sin |
2 |
xcos |
4 |
|
xdx = |
∫ |
(sin xcos x) |
2 |
cos |
2 |
xdx = |
∫ |
sin2 2x |
|
1+ cos 2x |
|
|
|
1 |
∫ |
2 |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
8 |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Нdx = sin 2x + |
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
1−cos4x |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
й |
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
sin 4x |
|
sin3 2x |
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
и |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
+ |
8 |
∫sin |
|
2xcos 2xdx = |
8 |
∫ |
|
|
2 |
|
|
|
dx + |
16 |
|
∫sin |
|
2xd sin 2x = |
16 |
− |
|
64 |
+ |
|
48 |
|
+ С. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Если m + n = −2k, |
k N , т.е. (m |
р |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
+ n) |
является целым четным отрицательным |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
формул |
tg |
|
x = |
|
|
|
|
|
|
−1, |
|
использоватьctg x = |
−1, |
|
|
последовательно |
|
понижая |
|
степень |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
числом, то целесообразно |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
подстановки tgx |
= t |
или ctgx = t . |
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
б) |
Интегралы вида |
|
∫tgn xdx, |
|
|
∫ctg n xdx , |
где |
n N, |
|
|
n >1 |
находятся с помощью |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
и |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dt |
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
cos2 x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
sin2 x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
тангенса или котангенса. Либо эти интегралы вычисляются подстановками |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
tgx = t |
и |
ctgx = t |
соответственно. Если |
t = tgx , |
то |
|
x = arctgt, |
|
dx = |
|
|
|
. |
Тогда |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
п |
з |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 +t2 |
|
|
|
||||||||||||||||||
е |
|
|
|
|
|
tn |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
∫ |
tg |
n |
|
|
|
|
∫ |
|
|
|
|
|
|
|
Последний |
|
|
|
интеграл |
|
|
при |
|
|
n ≥ 2 |
|
|
является интегралом от |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
1 |
+t2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
xdx =оdt . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
неправильной рациональной дроби, которая вычисляется по правилу |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
интегрирования рациональных дробей. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Аналогично, если t = ctgx , то |
x = arcctgt, |
|
dx = − |
|
dt |
|
|
, откуда |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
1+t2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Р |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
∫ctgn xdx = −∫1+tnt2 dt .
340
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
∫tg |
m |
|
1 |
|
|
|
|
dx, ∫ctg |
m |
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
в) Интегралы |
|
|
вида |
|
|
x |
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
dx , |
где |
n |
- |
целое |
четное |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
cosn x |
|
sinn x |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
положительное число, и интегралы вида |
∫ |
|
dx |
|
|
|
|
∫ |
dx |
|
|
|
n, |
|
m - |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
, |
|
, |
где |
|
|
целые |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
sin2n x |
cos2m x |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
положительные числа, находят с помощью формул: |
|
|
|
|
|
|
|
|
У |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
tg2 x = |
1 |
|
−1, ctg2 x = |
1 |
|
|
−1. |
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Т |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
cos2 x |
sin2 |
x |
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
г) Интегралы вида ∫sin mx cos nxdx, |
∫cos mx cos nxdx, |
|
∫sin mxsin nxdx находят с |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
помощью формул тригонометрии: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Н |
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Б |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
sin mxcos nx = 12 (sin (m − n)x + sin (m |
+ n)x), |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
5 |
|
|
|
|
|
|
|
|
й |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
cos mxcos nx |
|
= |
12 (cos(m − n)x |
+ cos(m + n)x), |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Выполнив |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
sin mxsin nx = 12 (cos(m |
− n)x − cos(m + n)x). |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
Пример 8.31. Вычислить ∫tg xdx . |
|
|
|
|
|
замену переменной, имеем: |
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
tgx = t, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
о |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
d (t2 +1) |
|
|||||||||||||||||||||
|
∫ |
tg5 xdx = |
|
|
|
|
|
|
= |
∫ |
|
t5 |
|
|
|
dt = |
|
t3 |
−t + |
|
|
t |
|
|
dt = t4 |
− t2 |
+ |
1 |
∫ |
= |
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dt |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
р∫ |
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dx = |
|
1 + t2 |
|
|
|
|
|
|
1+ t |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
t |
|
+1 |
|
|
|
4 2 2 |
|
t |
|
+1 |
|
|
|||||||||||||||||||||
|
= t |
4 |
− t |
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
и |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
+ |
|
1 ln |
( |
t2 |
+ |
1 |
|
+ С = 1 tg4 x |
− 1 tg2 x + |
1 ln |
( |
tg |
2 x +1 |
+ С = 1 tg4 x − |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
4 |
2 |
|
|
з |
т4 |
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
о |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
−1 tg2 x |
+ |
1 ln |
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
+ |
С = 1 tg4 x − 1 tg2 x − ln |
cos x |
+ С. |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
2 |
|
cos |
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
п |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
Пример 8.32. Найти интеграл ∫sin 3xcos5xdx . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Р |
|
|
|
∫sin 3xcos5xdx = 1 ∫(sin 8x −sin 2x)dx = 1 ∫sin8xdx − 1 ∫sin 2xdx = |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
е |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
= − |
1 |
|
|
cos8x + |
|
1 cos 2x + С |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
16 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
§ 9. Интегралы, не выражающиеся через элементарные функции
341

В § 1 – 8 рассматривались классы элементарных функций, интегралы от которых выражаются через элементарные функции, или, что то же, классы интегрируемых в конечном виде функций. Известно, что всякая непрерывная на
[a;b] функция f (x) имеет первообразную, т.е. существует такая функция F (x),
что F′(x) = f (x). Однако не всякую первообразную F (x) |
|
|
|
У |
||||||||||||||||||||||
можно выразить через |
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Т |
||||
конечное число элементарных функций. Так при интегрировании |
||||||||||||||||||||||||||
дифференциальных биномов |
|
∫xm (a + bxn )p dx |
|
было |
|
отмечено, |
что их |
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Н |
|
|
|
|||
первообразные выражаются через элементарные функции (интегрируются в |
||||||||||||||||||||||||||
конечном виде) только в трех случаях: 1) p Z ; 2) |
|
m +1 |
Z ; 3) |
m +1 |
+ p Z . Во |
|||||||||||||||||||||
|
n |
|
|
n |
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
всех остальных случаях интеграл от дифференциального бинома не выражается |
||||||||||||||||||||||||||
через элементарные функции. |
|
|
и |
Б |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
Примеры интегралов, не выражающихся через элементарные функции: |
||||||||||||||||||||||
∫e−x2 dx - интеграл Пуассона, |
|
р |
й |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
∫ |
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
косинус |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
∫ |
sin x |
dx - интегральный |
|
, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
cos x |
|
|
|
|
|
и |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
dx - интегральный |
|
|
, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
∫ |
dx |
|
|
- интегральный логарифм, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
ln x |
|
|
|
о |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
∫ |
|
( |
|
|
|
) |
∫ |
( ) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
п |
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
cos |
|
|
x |
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
dx, sinзx dx - интегралы Френеля, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
е |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
∫ |
|
|
|
|
dx |
|
- эллиптический интеграл первого рода, |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
1 − k 2 sin2 x |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
∫ |
1− k2 sin2 xdx - эллиптический интеграл второго рода. |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
Каждый из приведенных выше интегралов представляет собой функцию, не |
||||||||||||||||||||||||||
Рявляющуюся элементарной. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
342