Грамадска-палітычнае жыццё Беларусі ў сярэдзіне 1940-х – першай палове 1980-х гг.

1.Цяжкасці і супярэчнасці грамадска- палітычнага жыцця Беларусі ў 1945 – 1952 гг.

2.Грамадска-палітычнае жыццё Беларусі ў сярэдзіне 50-х – сярэдзіне 80-х гг. ХХ ст.

Характарыстыка перыяду (1945 – 1952 гг.):

1.панаванне адміністратыўна- бюракратычнай сістэмы.

2.узлёт культу асобы І.В. Сталіна.

Вярхоўныя функцыі кіраўніцтва краінай пасля ліквідацыі Дзяржаўнага Камітэта

Абароны (4 верасня 1945 г.)

сканцэнтраваліся ў руках Палітбюро ЦК УКП(б), а канкрэтна – у І.В. Сталіна, які

адначасова з’яўляўся старшынёй СНК, а з сакавіка 1946 г. – Савета Міністраў.

3. надзеі на пераасэнсаванне шляхоў развіцця грамадства. Аб

гэтым сведчаць, напрыклад, падрыхтаваныя ў той час праекты Канстытуцыі СССР і праграмы ВКП(б), у якіх прадугледжваліся пашырэнне правоў і свабод грамадзян.

4. жорсткая рэакцыя ўлад на ўсе праявы іншадумства. У буржуазным

нацыяналізме, касмапалітызме, ці “нізкапаклонстве перад Захадам” была

абвінавачана частка беларускай інтэлігенцыі, аднавіліся арышты. Была

праведзена кампанія супраць часопісаў

“Беларусь” і “Полымя”. Нездавальняючым быў прызнаны рэпертуар драматычных

тэатраў БССР. Правакацыі МДБ зведалі на сабе С. Прытыцкі, у той час - першы

сакратар Гродзенскага абкама КП(б)Б, і П. Машэраў, у той час - першы сакратар ЦК

ЛКСМБ.

5. недавер да рэпатрыянтаў. З 380 тыс.

грамадзян БССР, што апынуліся ў Германіі ў гады акупацыі, да канца 1946 г. вярнулася

больш за 200 тыс. Асабліва цяжка даводзілася ваеннапалонным, якія вярнуліся на радзіму. Многія з іх падвергліся рэпрэсіям.

6. складанае грамадска-палітычнае становішча ў Заходняй Беларусі, дзе

дзейнічалі бандыцкія фарміраванні Украінскай Паўстанцкай Арміі, Арміі Краёвай

і многіх нямецкіх прыслужнікаў. Да сярэдзіны 1950-х гг. яны былі ліквідаваны.

7. фармальны характар дзейнасці Саветаў. У

сакавіку 1947 г. адбыліся выбары ў Вярхоўны Савет БССР, а ў студзені 1948 і снежні 1950 г. –

выбары ў мясцовыя Саветы рэспублікі. Характэрна, што рабочыя і сяляне склалі ў Саветах усіх узроўняў у 1948 г. 5,6%, а ў 1950 г. – 4,6%.

8. жорсткая рэгламентацыя дзейнасці прафсаюзаў. Гэта выражалася ў абмежаванні

прафсаюзнай дэмакратыі.

9. абмяжоўвалася свабода дзейнасці камсамольскіх арганізацый. У пачатку 1951 г. у

БССР налічвалася каля 17 тысяч камсамольскіх арганізацый (больш за 440 тыс. чалавек). Камсамол быў кузніцай кадраў для партыі.

10. Палітычнае кіраўніцтва ў

БССР ажыццяўлялася Камуністычнай партыяй Беларусі. Яе кіраўнікамі ў першыя пасляваенныя гады былі П. Панамарэнка, са

студзеня 1947 г. – М. Гусараў, з ліпеня 1950 г. – М. Патолічаў. У

1956 г. Першым сакратаром ЦК КПБ быў выбраны К. Мазураў, у 1965 г. – П. Машэраў, у 1980 г. –

Ц. Кісялёў.

Сярэдзіна 50-х – сярэдзіна 80-х гг. ХХ ст.

– перыяд, калі, з аднаго боку, ішоў працэс

абнаўлення, з другога, – накапліваліся застойныя з’явы. Пасля смерці І.В. Сталіна

(5 сакавіка 1953 г.) пачалася пэўная дэмакратызацыя грамадскага жыцця.

Пачатак лібералізацыі і правядзення палітычных рэформ быў звязаны спачатку з

дзейнасцю старшыні Савета Міністраў СССР

Г. М. Маленкова. Першым крокам на гэтым шляху стала рашэнне ліпеньскага 1953 г.

Пленума ЦК КПСС, які асудзіў дзеянні Л. Берыя.

Г.М. Маленкоў паспрабаваў зацвердзіцца ў якасці лідэра, паставіўшы ўрад над ЦК, але гэтыя спробы з самага пачатку былі асуджаны на правал, бо ўсе шляхі кіравання ішлі праз партыйны апарат.

У верасні 1953 г. Першым сакратаром ЦК КПСС стаў М. С.

Хрушчоў і наступнае дзесяцігоддзе атрымала назву “хрушчоўская адліга”.

Рэформы перыяду “адлігі”:

1. У канцы 1962 – пачатку 1963 г.

праведзена рэарганізацыя партыйных і савецкіх органаў па гаспадарчаму прынцыпу. Абкамы партыі былі раздзеленыя на

прамысловыя і сельскія (скасавана ў

лістападзе 1964 г.).

2. Былі пашыраны правы саюзных рэспублік, якія ўжо самі маглі вырашаць пытанні абласнога адміністрацыйна- тэрытарыяльнага будаўніцтва, прымаць грамадзянскі, крымінальны і працэсуальны кодэксы. З саюзных міністэрстваў у падпарадкаванне саюзных рэспублік былі перададзены многія прадпрыемствы і арганізацыі.