Няздольнасць знайсці
выхад з крызісу прывяла да першага
падзелу Рэчы Паспалітай у 1772 г.
Згодна яму, Усходняя Беларусь адышла Расіі, поўдзень Польшчы і Заходняя Украіна – Аўстрыі,а польскае Памор’е было акупіравана Прусіяй.
З мэтай выратавання краіны Чатырохгадовы сейм 1788 – 1792 гг. прыняў Канстытуцыю 3
мая 1791 г., паводле якой Рэч Паспалітая
рабілася ўнітарнай дзяржавай. 14 мая 1792 г. праціўнікі Канстытуцыі стварылі
Таргавіцкую канфедэрацыю. Пачалася грамадзянская вайна. Спецыяльна сабраны сейм у Гродне ў 1793 г. афіцыйна зацвердзіў умовы другога падзелу Рэчы Паспалітай. Да Расіі адышла
Цэнтральная |
Беларусь і большая частка |
Украіны, а Прусія захапіла заходнія |
|
ваяводствы |
Польшчы. |
Рэакцыяй на фактычнае ператварэнне Рэчы
Паспалітай у марыянетачную краіну стала
нацыянальна-вызваленчае паўстанне, узнятае 24 сакавіка 1794 г. Т. Касцюшкам у
Кракаве. Праз месяц яно ахапіла і заход-нюю
частку ВКЛ, дзе на чале паўстанцаў стаў Я. Ясінскі.Мэтай паўстання было
адраджэнне Рэчы Паспалітай у межах 1772 г. Аднак паўстанне было падаўлена.
Вынікам гэтага стала заключаная ў жніўні 1795 г. дамова паміж Расіяй, Аўстрыяй і Прусіяй аб канчатковым падзеле Рэчы Паспалітай. 25 лістапада 1795 г. апошні кароль Рэчы Паспалітай Станіслаў Аўгуст
Панятоўскі адрокся ад трона.