Добавил:
Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:
Математический анализ. Ч. 2..pdf
Скачиваний:
1
Добавлен:
24.11.2025
Размер:
2.15 Mб
Скачать

 

x 2 = 2sin t,

π

t

π

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2

 

 

2

 

 

 

 

 

 

x 2

 

 

 

 

2

 

=

t = arcsin

 

 

 

 

 

 

=

4 4sin

 

t 2costdt =

 

2

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

d(x 2) = 2costdt

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

=4cos2 tdt = 2(1+cos2tdt) = 2t +sin 2t +C =2arcsin x 2

2

=2arcsin x 2 + 2sin arcsin x 2 cos arcsin x 2

2 2 2

 

 

 

x 2

 

+C =

 

+sin

2arcsin

 

 

 

2

 

 

 

 

 

 

+C =

= 2arcsin

x 2

 

+(x 2) 1

(x 2)2

+C .

 

 

 

 

2

4

 

 

 

 

 

 

x2

 

 

x =sh t

 

 

sh2 t

 

2

 

 

 

 

 

 

 

 

Пример 9.

 

dx =

dx = ch tdt

=

chtdt = sh

tdt =

1+ x2

1+sh2 t

 

 

 

t = arsh x

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

=│см. § 4, 4.1│= =

1

(ch 2t 1)dt =

1 sh 2t

1 t +C =

 

 

 

 

2

 

 

4

 

2

 

 

 

=14 sh(2arsh x) 12 arsh x +C = 12 sh(arsh x) ch(arsh x) 12 arsh x +C =

=12 x 1+ x2 12 arsh x +C (сравни с примерами 7; 5).

Упражнения к § 22.

Упражнение 22.1. Вычислить интеграл, применяя соответствующую подстановку.

4

x + x

dx . 2.

 

(3 x +1)( x +1)

 

 

2x +1

+ 3 2x +1

dx .

1.

 

 

 

 

dx . 3.

 

 

 

x +1

6

x5

2x +1

 

 

 

 

 

 

 

4.

 

 

 

6 x 1

dx .

3

x 1 +

x 1

 

 

 

7.

 

 

x

 

dx .

 

1

4

 

 

 

 

x

 

 

 

10.

1x2

dx .

 

x4

 

 

 

 

 

 

 

 

13.

 

dx

 

.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

(1+ x2 )3

 

5.

 

x +

3 x

dx .

 

6.

x +1+ 3 (x +1)2 + 6 x +1

dx .

 

x +

6

x

 

 

(x +1)(1+ 3

x +1)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

8.

1x

dx .

 

9.

3 1+

6 x

dx .

 

 

1

+ x

 

 

x

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

11.

 

x2

+ 4

dx .

12.

x2 +9

dx .

 

 

 

4

 

 

 

 

x

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

14.

 

(4 x2 )3

.

15.

x3

9 x2 dx .

 

 

 

 

x6

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

58

16.

 

dx

.

 

 

 

x

 

 

 

 

 

 

1x2

 

 

 

19.

 

dx

.

 

 

x

x2 x 1

 

 

 

 

 

 

 

22.

 

2x +5

 

 

dx .

 

4x2 +8x +9

 

 

 

 

25.

 

3x + 4

 

 

dx .

 

x2 + 6x +13

 

 

 

 

17.

dx

 

.

 

18.

dx

.

 

(x +1) x2

 

 

x x2 + x +1

 

 

 

1

 

 

 

 

20.

dx

 

 

.

21.

dx

 

.

(x +1) x2

 

(x +1) 1+ x x2

 

 

+ x 1

 

 

 

23.

2x 8

 

dx .

24.

1x + x2

 

 

 

 

 

 

 

26.

 

4x +1

 

dx .

27.

 

2 + x x2

 

 

 

 

 

 

 

 

2x 10

dx .

1+ x x2

 

x 7

dx .

3x2

2x +1

 

22.1.

 

 

 

Ответы на упражнения к § 22.

4 4

 

 

 

 

 

 

x3

 

 

+ 4arctg 4 x +C .

1. x +

2

x 44 x + 2ln

x +1

 

3

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2. x +

3 3

x2

+ 2

x +66 x +C .

 

2

 

 

 

 

 

3.12 (2x +1) + 53 6 (2x +1)5 +C .

4.23 3 (x 1)2 2 x 1 +33 x 1 66 x 1 +6ln 6 x 1 +1 +C .

5.

x +

6 6

x5 3 3

x2 2

x +33 x +6

6 x

 

1 ln

 

3

 

x +1

 

6arctg 6 x +C .

 

 

 

3 3

5

 

2

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

6.

 

(x +1)2 + 6arctg 6 x +1 +C .

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

4 4 x5

x 4 4 x3 2

x 44 x

 

 

 

+C .

 

 

7.

4ln

14 x

 

 

 

 

5

 

 

 

 

 

3

 

 

1x

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

8.

 

1x2

2arctg

 

+C .

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1+ x

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

10.

1

 

(1x2 )3

+C .

 

 

11.

 

 

4 + x2 +ln

2

4 + x2

+C .

 

 

x3

 

 

 

 

 

3

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2 +

4 + x2

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

12.

 

x2 +

9 + 3 ln

3 x2 +9

+C .

13.

 

 

x

 

+C .

 

 

 

3 + x2 +9

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2

 

 

 

 

 

 

 

 

1+ x2

 

 

14.

 

 

 

(4 x2 )5

+C .

 

 

15.

 

1

(9 x2 )5 3

(9 x2 )3 +C .

 

 

 

 

 

 

 

5

 

 

 

 

 

 

20x5

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

16.

ln

 

 

 

 

x

 

 

+C .

 

 

17.

 

 

 

x 1

+C .

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1+

1+ x2

 

 

 

 

 

 

x +1

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

59

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

18.

ln

 

1+

x2

x

+1

1

 

+C

.

 

 

 

 

 

19. arcsin

 

x + 2

+C .

 

 

x

 

 

 

 

 

2

 

 

 

 

 

 

 

5x

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

20.

 

 

x +3

 

 

 

+C .

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

21. arcsin

 

3x +1

+C .

arcsin

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

5(x +1)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

5(x +1)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

22.

1

 

4x2 +8x +9 +

3 ln

 

x +1

+

1

4x2

+8x +9

 

+C .

 

 

 

 

 

 

 

 

2

 

 

 

 

 

 

 

 

2

 

 

 

 

 

 

 

2

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1x + x2

 

 

 

 

1

 

x2 x +1

 

+C .

 

 

 

 

 

 

 

 

 

23.

2

7ln

x

+

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

24.

2

1x + x2

7ln

x

+

x2 x +1

 

+C .

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

25.

3

x2 +6x +13 5ln

x +3 +

x2 +6x +13

+C .

 

 

 

 

26.

4

 

 

2 + x x2 +3arcsin

2x 1

+C .

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

27.

1

3x2 x +1

 

20

 

ln

x

1

+

x2

 

 

2 x +

1

 

 

+C .

 

 

3

3

 

3

 

3

 

 

3

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3

 

 

 

 

 

 

 

 

 

60

§ 23. Интегрирование тригонометрических выражений.

 

При вычислении интегралов вида R(sin x, cos x)dx ,

(1)

где R(u, v) - рациональная функция часто используют те

или иные

подстановки, делающие подинтегральную функцию рациональной.

 

п 1. Универсальная тригонометрическая подстановка.

 

С помощью подстановки tg 2x =t интеграл (1) – рационализируется. При

этом

 

 

 

 

 

2 tg

 

x

 

 

 

 

 

2t

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1tg

2 x

 

1t2

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2dt

 

sin x =

 

 

 

2

 

 

=

 

 

, cos x =

 

 

2

 

=

 

; x = 2arctgt; dx =

. (2)

 

 

 

 

 

 

 

2 x

 

1+t2

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1+t2

1+t2

 

 

 

1

+ tg

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1+ tg

2 x

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Пример 1.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

dx

 

 

 

 

=

 

tg

x

=t

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

=

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

7

+6cos x 7sin x

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

применим формулы (2)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2dt

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

dt

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

d(t

7)

 

 

 

 

 

=

 

 

 

 

 

 

 

1+t2

 

 

 

 

 

 

 

 

 

= 2

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

= 2

 

 

 

 

=

 

 

 

 

 

6(1t2 )

 

 

 

 

 

 

2t

 

 

 

t2

14t +13

(t 7)2

36

 

 

7 +

 

 

7

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1+t2

 

1+t2

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

x

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1

 

 

 

 

(t 7) 6

 

 

 

 

 

 

 

1

 

t 13

 

 

 

 

 

 

 

 

1

 

 

 

tg

 

 

13

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

+C =

 

 

 

+C =

 

 

 

2

 

 

+C .

 

 

= 2

 

ln

 

 

 

 

6 ln

 

 

t 1

 

6 ln

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

12

(t 7) +6

 

 

 

 

 

 

 

tg

x

1

 

 

 

 

Упражнение 1.

 

 

dx

.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

sin3 x

В некоторых случаях удобно применять другие подстановки – получаются более простые интегралы.

п.2. R(sin x, cos x)dx , где R(sin x, cos x) = −R(sin x, cos x) : cos x =t . R(sin x, cos x) = −R(sin x, cos x) : sin x =t .

В частности, если R(sin x, cos x)dx =sinm x cosn x , где m и n - целые и хотя

бы одно из них нечетное.

Пример 2. sin5 x cos2 xdx = R(sin x, cos x) = −R(sin x, cos x) = = −sin4 x cos2 xd(cos x) = −(1cos2 x)2 cos2 xd(cos x) = cos x =t =

= −(1t2 )2 t2dt = −(t2 2t

4 +t6 )dt = −

1t3

+

2 t5

1 t7

+C =

 

1 cos3 x +

2 cos5 x

1 cos7

 

3

 

5

 

7

 

= −

x +C .

 

 

 

 

 

 

 

3

5

7

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

61

 

 

 

 

 

 

Упражнение 2.

 

 

 

 

 

 

sin xdx

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

sin2 x 2cos2 x

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Упражнение 3.

 

 

dx

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

cos3 x

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

п.3. R(sin x, cos x)dx , где R(sin x, cos x) = R(sin x, cos x) : tg x =t .

Пример 3.

 

 

 

 

 

dx

 

 

 

 

 

=

 

R(sin x, cos x) = R(sin x, cos x)

 

=

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1+cos2 x

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

=

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

dx

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

=

 

 

 

 

 

 

 

dx

 

 

 

 

 

 

=

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2

 

 

 

 

 

 

1

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2

 

 

 

2

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

cos

 

 

x(2 + tg x)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

cos

 

 

x

 

 

 

 

 

 

 

 

 

+1

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2

x

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

cos

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

=

 

 

d (tg x)

 

=

 

 

1

 

arctg

tg x

 

+C;

x

π

+πn .

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

tg

2

x + 2

 

 

2

 

 

2

 

2

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

dx

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Пример 4.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

=

 

R(sin x, cos x) = R(sin x, cos x)

 

=

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

sin3 x cos5 x

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

(1+ tg2 x)3

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

=

 

 

 

 

 

 

dx

 

 

 

 

 

 

 

=

 

 

 

d(tg x)

 

 

 

 

=

d(tg x)

=

 

 

 

 

 

tg

3

x cos

8

 

x

tg

3

x cos

6

x

tg

3

x

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

=

 

tg x =t

 

=

1+3t2

+3t4 +t6

 

dt =

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

t3

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1

 

 

+3ln t + 3 t2

1 t4

+C = −

1

 

 

 

 

+3ln

 

tg x

 

 

3 tg2 x +

 

1 tg4 x +C .

= −

 

 

+

 

 

 

 

 

 

+

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2t2

2tg2 x

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2

 

 

 

 

 

4

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2

 

 

4

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Пример 5. tg3xdx = tg x tg2 xdx = tg x cos12 x 1 dx =

=tg x cos12 xdx tg xdx = tg xd(tg x) cossin xxdx =

=12 tg2 x + d(coscos xx) = 12 tg2 x +ln cos x +C .

Замечание. Если R(sin x, cos x) = sinm x cosn x ,

где m, n – целые четные

неотрицательные числа, то применяют формулы понижения степени:

 

cos2 x = 1 (1+cos2x); sin2 x =

1 (1cos2x) .

 

 

 

 

 

 

 

 

2

 

 

 

 

2

 

 

 

 

 

 

 

 

Пример 6. sin

4

 

1

(1

2

dx =

1

(1

2cos2x +cos

2

2x)dx =

 

xdx =

2

cos2x)

4

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

= 1 x

1 sin 2x +

1 (1+ cos4x)dx = 1 x

1 sin 2x +

1x +

1

sin 4x +C .

32

4

4

 

8

 

 

4

4

 

 

8

 

 

 

п.4. Интегралы вида sinαx cos βxdx, sinαx sin βxdx, cosαx cos βxdx .

При вычислении можно воспользоваться формулами:

 

 

sinαx cos βx =

1 (sin(α + β)x +sin(α β)x) .

 

 

 

 

 

 

 

 

2

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

62