22-lekciya PT-A

22-lekciya. Peer-to peer arxitektura úlgisi.

Jobası:

1.Peer-to-peer arxitekturası túsinigi

2.Peer-to-peer arxitekturasınıń tiykarǵı komponentleri

3.Peer-to-peer arxitekturasın proektlestiriw hám rawajlandırıw

4.Peer-to-peer arxitekturasınıń qollanılatuǵın tarawları hám keleshegi

Peer-to-peer (P2P) arxitekturası – bul programmalıq támiynat sistemasında barlıq pirler (kompyuterler) teń hám bir-biri menen tikkeley baylanısatuǵın arxitekturalıq úlgi. Bul arxitektura sistemanıń decentralizaciyasın, iykemliligin hám ólshemliligin arttıradı. P2P arxitekturası sistemanıń rawajlanıwın hám texnikalıq xızmet kórsetiwin jeńillestiredi, sebebi hár bir pir óz aldına jumıs isley aladı hám basqa pirlerge tásir etpeydi.

Klient-server arxitekturası – bul programmalıq támiynat sistemasında bir server hám kóp klientler bar arxitekturalıq úlgi. Server barlıq informaciyalardı saqlaydı hám klientlerge xızmet kórsetedi. Klient-server arxitekturası ápiwayı, biraq ol bir serverge gárezli hám onıń masshtablanıwı qıyın. P2P arxitekturasına ótiwdіń sebeplerine sistemanıń decentralizaciyası, iykemliligi hám ólshemliliginiń artıwı, informaciyalardıń bólisiwiniń jeńillesiwi hám qáwipsizliktiń artıwı kiredi.

P2P arxitekturasınıń tiykarǵı principlerine decentralizaciya, iykemlilik,

ólshemlilik, óz aldına jumıs isley alatuǵın pirler, informaciyalardıń bólisiwi hám qáwipsizlik kiredi. Bul principleri sistemanıń arxitekturasın ózgeretuǵın talaplarǵa hám texnologiyalıq rawajlanıwlarǵa beyimlestiriwge, onıń kompleksliligin azaytıwǵa hám texnikalıq xızmet kórsetiwin jeńilletiwge járdem beredi.

Peer-to-peer arxitekturasınıń tiykarǵı komponentleri

P2P arxitekturasınıń tiykarǵı komponentlerine pirler, informaciyalardı marshrutlaw hám tabıw mexanizmleri, konsensus algoritmleri hám qáwipsizlik mexanizmleri kiredi.

Pirler – bul sistemanıń tiykarǵı funkciyaların orınlaytuǵın kompyuterler. Hár bir pir óz aldına jumıs isley aladı hám basqa pirler menen tikkeley baylanısadı.

Informaciyalardı marshrutlaw hám tabıw mexanizmleri pirlerdіń arasındaǵı informaciyalardıń almasıwın támiyinleydi. DHT (Distributed Hash Table) hám Flooding sıyaqlı mexanizmler informaciyalardı marshrutlaw hám tabıw ushın paydalanıladı.

Konsensus algoritmleri pirlerdіń arasındaǵı informaciyalardіń durıslıǵın hám sáykesligin támiyinleydi. Proof-of-Work (PoW) hám Proof-of-Stake (PoS) sıyaqlı algoritmler konsensusqa erisiw ushın paydalanıladı.

Qáwipsizlik mexanizmleri sistemanıń qáwipsizligin támiyinleydi. Shifrlew hám autentifikaciya sıyaqlı mexanizmler qáwipsizlikti támiyinlew ushın paydalanıladı.

Peer-to-peer arxitekturasın proektlestiriw hám rawajlandırıw

P2P arxitekturasın proektlestiriw hám rawajlandırıwda pirlerdіń arasındaǵı baylanıslardı, informaciyalardı saqlaw hám bólisiw strategiyaların, sistemanıń masshtablanıwın hám isenimliligin hám sistemanıń monitoringin hám talqılanıwın anıqlaw zárúr.

Pirlerdіń arasındaǵı baylanıslar sinxron yamasa asinxron bolıwı múmkin. Sinxron baylanıslar pirlerdіń arasındaǵı real waqıttaǵı baylanıslar ushın paydalanıladı. Asinxron baylanıslar pirlerdіń arasındaǵı real waqıttaǵı baylanıslar talap etilmeytuǵın baylanıslar ushın paydalanıladı.

Informaciyalardı saqlaw hám bólisiw strategiyaları informaciyalardıń pirlerdіń arasında qalay saqlanatuǵının hám bólisiletuǵının anıqlaydı. Informaciyalardıń kóshirmeleri pirlerdіń arasında bólisiw yamasa informaciyalardıń bir versiyası bir pirde saqlanıwı múmkin.

Sistemanıń masshtablanıwı hám isenimliligi pirlerdіń sanın arttırıw hám qátelerge qarsı turıw arqalı támiyinlenedi. Sistemanıń monitoringi hám talqılanıwı monitoring quralları arqalı orınlanadı. Monitoring quralları pirlerdіń jumısın, qátelerdiń payda bolıwın hám basqa kórsetkishlerdi talqılawǵa járdem beredi.

Peer-to-peer arxitekturasınıń qollanılatuǵın tarawları hám keleshegi

P2P arxitekturası fayl bólisiw sistemalarında, blokcheyn texnologiyalarında hám xabarlasıw sistemalarında keń túrde paydalanıladı. Fayl bólisiw sistemalarında P2P arxitekturası fayllardı pirlerdіń arasında bólisiw ushın paydalanıladı. Blokcheyn texnologiyalarında P2P arxitekturası informaciyalardı saqlaw hám talqılaw ushın paydalanıladı. Xabarlasıw sistemalarında P2P arxitekturası xabarlardı pirlerdіń arasında jiberiw ushın paydalanıladı.

P2P arxitekturası úlken informaciyalıq sistemaları hám jasalma intellekt sistemalarında da paydalanıladı. Úlken informaciyalar sistemalarında P2P arxitekturası informaciyalardı qayta islew hám talqılaw ushın paydalanıladı. Jasalma intellekt sistemalarında P2P arxitekturası mashinalıq oqıtıw modellerin jaylastırıw hám basqarıw ushın paydalanıladı.

P2P arxitekturasınıń keleshegi jasalma intellekt hám mashinalıq oqıtıwdıń rawajlanıwı, bult texnologiyalarınıń keń túrde paydalanılıwı hám blokcheyn texnologiyalarınıń rawajlanıwı menen baylanıslı. P2P arxitekturası sistemanıń decentralizaciyasın, iykemliligin hám ólshemliligin arttıradı. Bul arxitektura sistemanıń rawajlanıwın hám texnikalıq xızmet kórsetiwin jeńillestiredi, sebebi hár bir pir óz aldına rawajlandırıladı hám basqa pirlerge tásir etpeydi.

P2P arxitekturası sistemanıń decentralizaciyasın, iykemliligin hám ólshemliligin arttıradı. Bul arxitektura sistemanıń rawajlanıwın hám texnikalıq

xızmet kórsetiwin jeńillestiredi, sebebi hár bir pir óz aldına rawajlandırıladı hám basqa pirlerge tásir etpeydi.

BAQLAW SORAWLARÍ:

1.Peer-to-peer arxitekturası degenimiz ne?

2.Klient-server arxitekturasınan peer-to-peer arxitekturasına ótiwdіń sebepleri qanday?

3.Peer-to-peer arxitekturasınıń tiykarǵı komponentleri qanday?

4.Informaciyalardı marshrutlaw hám tabıw mexanizmleri ne ushın paydalanıladı?

5.Konsensus algoritmlerinіń áhmiyeti nede?

6.Pirlerdіń arasındaǵı baylanıslar qanday boladı?

7.Informaciyalardı saqlaw hám bólisiw strategiyaları qanday?

8.Peer-to-peer sistemalarınıń masshtablanıwı hám isenimliligi qalay támiyinlenedi?

9.Peer-to-peer arxitekturası qanday tarawlarda qollanıladı?

10.Peer-to-peer arxitekturasınıń keleshegi qanday?