7-lekciya PT-A
.pdf7-lekciya. Programmalıq támiynat arxitekturasınıń ulıwma kórinisi. Programmalıq támiynat tómengi sistemalarınıń dizayn arxitekturası.
Jobası:
1.Programmalıq támiynat arxitekturasınıń ulıwma kórinisi hám tómengi sistemalarınıń dizayn arxitekturası
2.Programmalıq támiynat arxitekturasın bahalaw hám optimallastırıw
1.Programmalıq támiynat arxitekturasınıń ulıwma kórinisi hám tómengi sistemalarınıń dizayn arxitekturası.
Programmalıq támiynat tómengi sistemalarınıń dizayn arxitekturası - bul úlken hám quramalı programmalıq támiynatlardı jobalawdıń tiykarǵı usıllarınıń biri. Bul usıl úlken sistemanı kishi, basqarılıwı ańsat bolǵan bóleklerge bóliwge múmkinshilik beredi. Tómengi sistemalar - bul óz aldına jumıs isley alatuǵın, biraq ulıwma sistemanıń bir bólegi bolǵan programmalıq moduller. Olar belgili bir funkciyalardı orınlaydı hám basqa tómengi sistemalar menen belgilengen interfeysler arqalı baylanısadı.
Tómengi sistemalardıń bir neshe túrleri bar. Bulardıń ishinde eń keń tarqalǵanları - funkcionallıq tómengi sistemalar, málıwmatlar bazası tómengi sistemaları, paydalanıwshı interfeysi tómengi sistemaları hám kommunikaciya tómengi sistemaları. Funkcionallıq tómengi sistemalar tiykarǵı biznes-logikanı ámelge asıradı. Málıwmatlar bazası tómengi sistemaları málıwmatlardı saqlaw hám olarǵa kiriw ushın juwapker. Paydalanıwshı interfeysi tómengi sistemaları paydalanıwshı menen óz-ara tásirdi támiyinleydi. Al kommunikaciya tómengi sistemaları bolsa hár qıylı komponentler arasındaǵı baylanıstı qamtıydı.
Tómengi sistemalardıń dizayn arxitekturasın jobalaw processinde hár bir tómengi sistemanıń anıq funkciyaları, olardıń óz-ara tásiri hám interfeysleri anıqlanadı. Bul jerde modullik, qayta paydalanıw múmkinshiligi hám keńeytiw múmkinshiligi sıyaqlı principlerge áhmiyet beriledi. Durıs jobalanǵan tómengi sistemalar arxitekturası programmalıq támiynattıń sapasın, iseniwshiligin hám qollap-quwatlaw múmkinshiligin arttıradı. Sonıń menen birge, ol programmalıq támiynattı rawajlandırıw processin tezlestiredi hám qátelerdi tabıw hám dúzetiwdi ańsatlastıradı.
Tómengi sistemalar arasındaǵı baylanıslar hám interfeysler programmalıq támiynattıń ulıwma arxitekturasınıń tiykarǵı elementleri bolıp tabıladı. Olar hár qıylı tómengi sistemalardıń óz-ara tásirin támiyinleydi hám ulıwma sistemanıń islewin koordinaciyalaydı. Baylanıslar tómengi sistemalar arasındaǵı málıwmat almasıw hám funkciyalardıń shaqırılıwın ámelge asıradı. Al interfeysler bolsa,
tómengi sistemalardıń bir-biri menen qalay baylanısatuǵının anıqlaydı, yaǵnıy olar tómengi sistemalardıń sırtqı "kórinisi" bolıp xızmet etedi.
Tómengi sistemalar arasındaǵı baylanıslardıń bir neshe túri bar. Mısalı, tikkeley baylanıs, waqıyalar arqalı baylanıs, xabar almasıw arqalı baylanıs hám t.b. Tikkeley baylanısta bir tómengi sistema ekinshisiniń metodların tikkeley shaqıradı. Waqıyalar arqalı baylanısta tómengi sistemalar arasında waqıyalar jiberiledi hám qabıl etiledi. Xabar almasıw arqalı baylanısta bolsa, tómengi sistemalar arasında xabarlar jiberiledi. Hár bir baylanıs túriniń óz artıqmashılıqları hám kemshilikleri bar, sonlıqtan olardı tańlaw sistemanıń talaplarına hám dizayn sheshimlerine baylanıslı boladı.
Interfeysler tómengi sistemalardıń funkcionallıǵın abstrakciyalaw hám jasırıw ushın qollanıladı. Olar tómengi sistemanıń ishki implementaciyasın ózgertiwge múmkinshilik beredi, sırtqı interfeysti ózgertpesten. Bul modullikti hám qayta paydalanıw múmkinshiligin arttıradı. Interfeyslerdi jobalawda anıqlıq, turaqlılıq hám minimallıq principlerine ámel etiw kerek. Jaqsı jobalanǵan interfeysler programmalıq támiynattıń quramalasıwın kemeytedi, onıń ózgeriwsheńligin arttıradı hám rawajlandırıw processin ańsatlastıradı. Sonıń menen birge, olar sistemanıń testleniwin hám qollap-quwatlanıwın da jeńillestiredi.
Tómengi sistemalar arxitekturasınıń úlgileri programmalıq támiynattı jobalawda keń qollanılatuǵın standart sheshimler bolıp tabıladı. Olar kóp márte sınalǵan hám ózin aqlaǵan strukturalardı usınadı, bul arqalı baǵdarlamashılarǵa sistemanıń sapasın joqarılatıwǵa, qátelerdi azaytıwǵa hám rawajlandırıw processin tezletiwge járdem beredi. Eń keń tarqalǵan úlgilerge qatlamlı arxitektura, mikroservisler arxitekturası, waqıyaǵa-baǵdarlanǵan arxitektura hám t.b. kiredi.
Hár bir úlgi óziniń artıqmashılıqları hám qollanıw tarawlarına iye.
Qatlamlı arxitektura - bul tómengi sistemalardı funkcional jaqtan bir neshe qatlamǵa bóliw úlgisi. Ádette, úsh qatlamlı arxitektura (prezentaciya qatlamı, biznes-logika qatlamı hám málıwmatlar qatlamı) keń qollanıladı. Bul úlgi sistemanıń modulligin hám masshtablanıwın jaqsılaydı, biraq qatlamlar arasındaǵı baylanıslar sistemanıń ónimdarlıǵına tásir etiwi múmkin. Mikroservisler arxitekturası bolsa, sistemanı kishi, ǵárezsiz xızmetlerge bóledi. Bul úlgi joqarı masshtablanıwshılıq hám iykemlilikti támiyinleydi, biraq sistemanıń ulıwma quramalasıwın arttıradı.
Waqıyaǵa-baǵdarlanǵan arxitektura tómengi sistemalar arasındaǵı baylanıstı waqıyalar arqalı ámelge asıradı. Bul úlgi sistemanıń bólekleriniń ǵárezsizligin arttıradı hám jaqsı masshtablanıwshılıqtı támiyinleydi. Biraq, waqıyalardıń izbeizligin basqarıw qıyın bolıwı múmkin. Sonday-aq, mikroyadrolı arxitektura, quralásbap arxitekturası hám basqa da úlgiler bar. Tómengi sistemalar arxitekturasınıń úlgisin tańlaw sistemanıń talapları, masshtabı, ónimdarlıq talapları hám
rawajlandırıw komandasınıń tájiriybesine baylanıslı boladı. Kóbinese, haqıyqıy sistemalarda bir neshe úlgilerdiń kombinaciyası qollanıladı.
2.Programmalıq támiynat arxitekturasın bahalaw hám optimallastırıw.
Programmalıq támiynat arxitekturasın bahalaw hám optimallastırıw - bul
sistemanıń sapasın, ónimdarlıǵın hám uzaq múddetli turaqlılıǵın támiyinlewdiń áhmiyetli processi. Bahalaw barısında arxitekturanıń funkcional hám funkcional emes talaplarǵa sáykesligi, masshtablanıwshılıǵı, qayta qollanılıwshılıǵı hám basqa da sapa kórsetkishleri analiz etiledi. Bul process arxitekturalıq sheshimlerdiń kúshli hám hálsiz táreplerin anıqlawǵa, potencial qáwiplerdi tabıwǵa hám jaqsılaw ushın múmkinshiliklerdi belgilewge járdem beredi. Bahalaw nátiyjeleri tiykarında arxitekturanı optimallastırıw boyınsha sheshimler qabıl etiledi.
Arxitekturanı bahalawdıń bir neshe usılları bar. Atributqa-tiykarlanǵan arxitekturalıq stillerdi (ATAM) bahalaw usılı - eń keń tarqalǵan usıllardıń biri. Bul usıl arxitekturanıń hár qıylı sapa atributların (ónimdarlıq, qáwipsizlik, ózgeriwsheńlik hám t.b.) sistematikalıq túrde analiz etiwge múmkinshilik beredi. Basqa usıllarǵa arxitekturalıq sheshimlerdi analiz etiw (ARID), quramalı scenariyler usılı (CBAM) hám aktivlerdi tiykarlanǵan arxitekturalıq analiz (ABAA) kiredi. Hár bir usıldıń óz artıqmashılıqları hám shekleniwleri bar, sonlıqtan olardı sistemanıń ózgesheliklerine hám bahalaw maqsetlerine qarap tańlaw kerek.
Arxitekturanı optimallastırıw - bul bahalaw nátiyjelerine tiykarlanǵan úziliksiz process. Ol ónimdarlıqtı jaqsılaw, masshtablanıwshılıqtı arttırıw, qáwipsizlikti kúsheytiw yamasa basqa da sapa kórsetkishlerin jaqsılawdı óz ishine alıwı múmkin. Optimallastırıw usılları arxitekturalıq shablonlardı qollanıwdan baslap, komponentlerdi qayta jobalawǵa shekem bolıwı múmkin. Mısalı, júklemeni teńlestiriw mexanizmlerin engiziw arqalı ónimdarlıqtı arttırıw, mikroservislerge ótiw arqalı masshtablanıwshılıqtı jaqsılaw yamasa qáwipsizlik protokolların jańalaw arqalı sistemanıń qáwipsizligin kúsheytiw múmkin. Optimallastırıw processi úziliksiz bolıp, sistemanıń rawajlanıwı hám ózgeriwshi talaplar menen birge júriwi kerek. Bul arxitekturanıń uzaq múddetli turaqlılıǵın hám effektivliligin támiyinleydi.
Arxitekturanı bahalaw hám optimallastırıw processi tek texnikalıq aspektlerdi ǵana emes, al biznes maqsetlerin, resurslar shekleniwlerin hám rawajlanıw komandasınıń múmkinshiliklerin de esapqa alıwı kerek. Bul kompleksli usıl arxitekturalıq sheshimlerdiń sistemanıń ulıwma áhmiyetine unamlı tásir etiwin támiyinleydi. Sonday-aq, arxitekturanı bahalaw hám optimallastırıw processi dokumentlestiriliwi, hám onıń nátiyjeleri barlıq mápli tárepler menen
bólisiliwi kerek. Bul ashıqlıqtı támiyinleydi hám keleshektegi sheshimler ushın tiykar bolıp xızmet etedi.
Juwmaqlap aytqanda, programmalıq támiynat arxitekturasın bahalaw hám optimallastırıw - bul sistemanıń sapasın hám nátiyjeliligin jaqsılawǵa baǵdarlanǵan áhmiyetli process. Ol sistematikalıq analizdi, innovaciyalıq sheshimlerdi hám úziliksiz jetilistiriwdi talap etedi. Bul process arqalı shólkemler ózleriniń programmalıq támiynatlarınıń uzaq múddetli turaqlılıǵın, básekige shıdamlılıǵın hám paydalanıwshılar talaplarına sáykesligin támiyinley aladı.
BAQLAW SORAWLARÍ:
1.Programmalıq támiynat tómengi sistemalarınıń dizayn arxitekturası degenimiz ne?
2.Tómengi sistemalar degenimiz ne hám olar qanday túrlerge bólinedi?
3.Funkcionallıq tómengi sistemalar degenimiz ne hám olar qanday wazıypa atqaradı?
4.Málıwmatlar bazası tómengi sistemaları degenimiz ne hám olar qanday xızmet atqaradı?
5.Paydalanıwshı interfeysi tómengi sistemaları degenimiz ne hám onıń maqseti qanday?
6.Kommunikaciya tómengi sistemaları degenimiz ne hám olar qanday baylanıs ornata aladı?
7.Tómengi sistemalar arasındaǵı baylanıslar degenimiz ne hám olar qanday túrlerge bólinedi?
8.Interfeysler degenimiz ne hám olar qanday maqsette qollanıladı?
9.Qatlamlı arxitektura degenimiz ne hám ol qanday qatlamlardan turadı?
10.Mikroservisler arxitekturası degenimiz ne hám onıń artıqmashılıqları qanday?
11.Waqıyaǵa-baǵdarlanǵan arxitektura degenimiz ne hám onıń basqa úlgilerden ayırmashılıǵı qanday?
12.Programmalıq támiynat arxitekturasın bahalaw degenimiz ne hám ol qanday másele sheshedi?
13.Programmalıq támiynat arxitekturasın optimallastırıw degenimiz ne hám ol qanday usıllar menen isleydi?
14.Arxitekturanı bahalawdıń ATAM (Architecture Tradeoff Analysis Method) usılı degenimiz ne?
15.Programmalıq támiynat arxitekturasınıń masshtablanıwshılıǵın optimallastırıw degenimiz ne hám ol qanday usıllar menen ámelge asırıladı?