Nasoslar hám hawa uzatıw stanciyaları
.pdf
II. KALAQLÍ GIDRAVLIKALÍQ MASHINALARDÍŃ JUMÍS ATQARÍW PRINCIPÍ HӘM TIYKARǴÍ TEŃLEMESI.
2.1. Qalaqlı gidravlikalıq mashinalardıń islew principi.
Gidravlikalıq mashinalardıń házirgi zaman tipiniń kópshilik bólegi qalaqlı kategoriyaǵa kiredi.
Qalaqlı mashinalardıń tiykarǵı bólegi jumıs dońgelegi bolǵan, ol iymek qalaqlardan ibarat.
Dóńgelek dvigatel menen yamasa potenciallıq hám kinetikalıq energiya zapasına iye bolǵan suw aǵımı menen aylanısqa keltiriledi. Olarda energiyanıń ózgeriwi jumıs kalesosı qalaqlarınıń aǵımı kúsh penen tásir etiwi nátiyjesinde boladı. Sonıń mene qatar suyıqlıq kolesonıń orayınan onıń periferiyasına (2.1-suwret) (oraydan qashıwshı kúsh penen tásir etiwshi nasoslar) yamasa kósher baǵıtına qaray ( kósherli nasoslar) úzliksiz háreket etedi.
2.1-súwret
Gidravlikalıq turbinalarda bul processtiń kerisi, yaǵnıy suyıqlıq aǵımınıń energiyası dvigateldiń valı aylanasınıń mexanikalıq energiyasına aylanadı. Suyıqlıqtıń turbinadaǵı qozǵalısı basım menen boladı, al jumıs dóńgeleginiń aylanası-aǵımnıń iymek qalaqlarǵa aktiv yamasa reaktiv tásiri nátiyjesinde boladı. Sonıń menen qatar suyıqlıq jumıs dóńgeleginiń qalaqları arasında radial kósher baǵıtında qozǵaladı. Birinshi jaǵdayda turbina radial kósherli (2-súwret), al ekinshide – propellerli dep ataladı.
21
Gidravlikalıq mashinanıń qalaqları arasındaǵı suyıqlıq aǵımı, onıń qaralıp atırǵan hár bir tochkasındaǵı absolyut tezliginiń baǵıtı s menen xarakterlenedi.
2.2-súwret
Suyıqlıq bóleksheleriniń qalaqlı dóńgelektegi absolyut tezligi onıń salıstırmalı hám
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
kóshiriwshi |
i tezlikleriniń geometriyalıq qosındısına teń: s = i + |
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
Qalaqlı |
|
|
mashinalardaǵı |
suyıqlıq |
qozǵalısınıń |
sxemasın |
túsindiriw |
ushın |
|||||||||||||||
tómendegi belgilewlerdi kiritemiz. |
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
s1 hám s2 |
|
|
|
- suyıqlıqtıń jumıs dóńgelegine kirste hám shıǵıstaǵı absolyut |
|
|||||||||||||||||||
qozǵalısınıń tezlikleri. |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
i1, i 2 |
|
- jumıs dóńgeleginiń ishki hám sırtqı sheńberleriniń sızıqlı tezlikleri |
|
||||||||||||||||||||||
(kóshiriwshi). |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
1 |
hám |
|
2- jumıs |
dóńgeleginiń |
qalaqları |
boylap suyıqlıq |
qozǵalısınıń |
||||||||||||||||||
salıstırma tezlikleri (qalaqtıń tómeninde hám ushında) |
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
- Dóńgelek aylanasınıń ishki hám sırtqı sheńberleriniń radiusları.
1 hám 2 -absolyut hám sızıqlı tezlikler arasındaǵı múyeshler (s1 hám i1
yamasa s2 hám i2)
1 hám 2 - qalaqlardıń baǵıtı menen jumıs dóńgelegi sızıqlı tezligi
arasındaǵı múyeshler.
22
Endi oraydan qashıwshı kúsh penen tásir e tiwshi nasos jumıs dóńgelegindegi suyıqlıqtıń
qozǵalısın qaraymız (2.2-súwret). |
|
|
|
|
|
|||
Suyıqlıq aǵımı oraydan qashıwshı kúsh penen tásir e tiwshi nasostıń jumısında |
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
sorawshı trubadan jumıs dóńgeleginiń qalaqlarına s1 |
absolyut tezligi menen túsedi. |
|
|
|||||
Al jumıs dóńgelegi |
|
|
múyeshli tezligi menen aylansa, onda ishki sheńberde qaralıp atırǵan |
|||||
tochkanıń sızıqlı tezligi i1= R1 |
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
I1 = R1 |
|
|
|
|
|
Suyıqlıq qalaqlar boylap, qalaqlardıń iymeklik baǵıtı menen ústpe-úst túsetuǵın |
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
||
salıstırma tezlik |
menen háreket e tedi. |
Joqarıdaǵı belgilewlerden |
s2 hám |
|||||
s1 absolyut tezliklerin tezlikler parellelogrammınan anıqlawǵa boladı. Bunda suyıqlıqtıń qozǵalıs baǵıtı oraydan qashıwshı kúsh penen tásir etiwshi nasoslarda – jumıs dóńgeleginiń orayınan onıń sırtqı sheńberine qaray (perifiriya)
háreketlenedi.
Gidravlikalıq turbinalarda bul process keri súwretlenedi. Suyıqlıq jumıs
dóńgeliginiń qalaqlarına onıń sırtqı sheńberi tárepinen absolyut s1 tezligi menen
túsedi (2-súwret). Suyıqlıq aǵımınıń qalaqlarǵa tásir e tiwi nátiyjesinde jumıs dóńgelegi
qandayda bir múyeshli tezligi menen aylanadı hám suyıqlıqtıń
qalaqlarǵa túskendegi absolyut tezligi s1 onıń sızıqlı tezligi I1 = R1 menen 1
Aǵımınıń qalaqlar boylap qozǵalısınıń salıstırma tezligine júklenedi.
s2 absolyut tezlikleri 2.2 – súwrettegi tezlikler parallelogrammınan anıqlanadı.
2.2. Qalaqlı gidravlikalıq mashinalardıń tiykarǵı teńlemesi
Qalaqlı mashinalardıń tiykarǵı teńlemesin keltirip shıǵarıw ushın qozǵalıs muǵdarı momentiniń ózgeriw nızamınan paydalanamız, yaǵnıy qozǵalıstaǵı suyıqlıq ushın onı tómendegidey etip qabıl etiw múmkin: - suyıqlıqtıń qozǵalıs muǵdarı momentiniń bir birlik waqıt ishinde jumıs dońgeleginiń kósherine salıstırǵanda ózgeriwi dóńgelekke tásir etiwshi sırtqı kúshlerdiń sol kósherge salıstırǵandaǵı momentleriniń qosındısınan ibarat, yaǵnıy burawshı momentke teń.
Qalaqlı nasostıń jumıs dóńgeleginiń qalaqlarınan shıǵıp atırǵan suyıqlıq agımında sol qalaqlarǵa berilip atırǵan mexanikalıq energiyanıń tásir etiwi nátiyjesinde qozǵalıs muǵdarınıń momenti artadı. Gidravlikalıq turbinalarda
23
suyıqlıq aǵımı energiyasınıń jumıs dóńgelegi mexanikalıq energiyasına aylanıwı baqlanadı.
2.3-súwret
Tómendegi keltirilgen juwmaqlar qalaqlı turbinalar ushın birdey durıs boladı. Oraydan qashıwshı kúsh penen tásir etiwshi nasostaǵı elementar aǵıstıń qalaqlar boylap qozǵalısın qaraymız.
(2.3-súwret). Aylanıw kósheri O ǵa salıstırǵanda 1-1 (kiriw) hám 2-2 (shıǵıw) kesimlerdegi qozǵalıs muǵdarınıń momentiniń ózgeriwin esaplap shıǵamız. Eger elementar aǵıstıń sarpın dQ dep belgilesek, onda onıń 1-1 kesimdegi qozǵalıs
muǵdarınıń momenti 11 |
mc1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dQc sáykes túrde 2-2 kesimdegi |
||||||
|
||||||||
|
|
|
q |
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
mc |
|
dQc |
2 |
|
|
|
|
2 |
2 |
|
q |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Aǵıstıń qozǵalıs muǵdarı momentiniń ózgeriwin anıqlaw ushın (aylanıw kósheri O
ǵá salıstırǵanda) joqarıdaǵı |
momentlerdi 1 hám |
|
2 sáykes iyinlerge L1 hám L2 |
|||||||||||
kóbeytiw kerek. Onda |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dM 1 I l |
dQc |
cos R |
|
|
|
|||||||||
1 |
|
|
1 |
1 |
|
g |
|
1 |
1 |
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
dM 1 |
I |
l |
dQc |
cos |
2 |
R |
|
(2.1) |
||||||
2 |
|
|
2 |
2 |
|
|
|
|
2 |
|
2 |
|
||
|
|
|
|
|
|
g |
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
Elementar aǵıstıń suyıqlıq massası qozǵalıs muǵdarı momentiniń ózgeriwi sáykes zonalardaǵı momentlerdiń ayırmasına teń, yaǵnıy oraydan qashıwshı kúsh penen tásir etiwshi nasostıń jumıs dóńgelegine suyıqlıqtıń kiriwi hám onnan shıǵıp ketiwindegi qozǵalıs muǵdarınıń momentleri
24
M 1 dM 1 |
dM 1 dQ(c |
cos |
|
R |
c |
cos R ) (2.2) |
|||
1 |
1 |
g |
|
2 |
2 |
2 |
1 |
1 |
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
||
Bir birlik waqıt ishinde oraydan qashıwshı kúsh penen tásir etiwshi nasos jumıs dóńgelegi
arqalı suyıqlıqtıń barlıq massası |
qozǵalıs muǵdarı momentiniń ózgeriwi, barlıq elementar |
||||||||||||
aǵıslardıń qozǵalıs muǵdarı momentleriniń ózgerisi summasına teń |
|
|
|
||||||||||
M 1 dQ(c |
|
cos R |
c cos R ) Q |
|
(s sos R |
c cos R ) |
(2.3) |
||||||
g |
2 |
2 2 |
1 |
1 1 |
g |
T |
2 |
2 2 1 |
1 1 |
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
Sırtqı kúshlerdiń aylanıw orayı O ǵa salıstırǵandaǵı aylanıw (buralıw) momentin Mkr arqalı |
|||||||||||||
belgileymiz. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Bunday jaǵdayda Mkr= M 1 yamasa M KR |
|
QT (s2 sos 2 R2 |
c1 cos 1R1 ) |
(2.4) |
|||||||||
g |
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
Gidravlikalıq turbinalarda jumıs dóńgelegi |
qalaqlarınan suyıqlıqtıń shıǵıw waqtında qozǵalıs |
||||||||
muǵdarınıń |
kemeyiwi baqlanadı |
hám joqarıdaǵı |
teńlemeni |
|
|
||||
tómendegishe jazıwǵa boladı |
M KR (s2 |
|
sos 2 R2 |
c1cos 1R1 ) |
|
QT (2.5) |
|||
|
|
||||||||
|
g |
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Yamasa M |
(s2 sos 2 R2 |
c1 |
cos 1R1 ) |
|
QT (2.6) |
|
|
||
|
|
|
|
||||||
g |
|
|
|||||||
KR |
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Bul jerde joqarǵı belgiler qalaqlı oraydan qashıwshı kúsh penen tásir e tiwshi nasoslar, al tómengisi gidravlikalıq turbinalar ushın durıs boladı.
Qalaqlı nasostıń valındaǵı mexanikalıq quwatlılıq N=MKR* W (2.7)
Bunda W –jumıs dóńgeleginiń aylanasınıń múyeshli tezligi. Jumıs dóńgeleginiń suyıqlıq aǵımına
beretuǵın quwatı
NT= QT HT (2.8)
Eger mashinada aǵısqa tosqınlıqlar joq bolsa yamasa aǵımnıń joǵalıwı bolmasa, onda
MKR *W=YQTHT (2.9)
Bul teńlemede NT teoriyalıq basım, QT-teoriyalıq ónimdarlıq hám sheksiz qalaqlar sanına jáne sheksiz jińishke qalaqlarǵa iye bolǵan mashinalar, onnan aǵıp ótetuǵın suyıqlıq jabısqaq emes
bolǵan jaǵday ushın qabıl etilgen.
Joqarıdaǵı teńlemeni Nt
|
|
|
|
|
|
|
|
c2 cos 2 Re c1 cos 1 R1 w |
|
|
|
M w |
|
|
g |
QT |
|||
Ushın sheshe otırıp |
N Т |
KR |
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
QT |
|
||
|
|
Q |
|
|
|
|
|||
|
|
T |
|
|
|
|
|
|
|
25
N T |
c2 cos 2 R2 |
w c1 cos 1R1 |
w |
(2.10) |
|
g |
|
||
|
|
|
|
Alınǵan baylanıs qalaqlı mashinalardıń tiykarǵı teńlemesi bolıp tabıladı.
Qalaqlı nasoslar
Qalaqlı nasoslardıń klassifikaciyası.
Joqarıda atap ótilgenindey, nasoslar degenimiz bul gidravlikalıq mashinalar bolıp, dvigateldiń mexanikalıq energiyasın háreketlenip atırǵan suyıqlıq aǵımınıń energiyasına aylandırıw ushın xızmet etetuǵın úskenelerge aytıladı.
Texnikanıń hár túrli tarawlarında nasoslardı keńnen qollanıw, jumıs islew principi jáne konstruktiv ózgeshelikleri menen ajıralıp turatuǵın nasoslardıń kóp sanlı tiplerin dóretiwdi talap etedi.
Qalaqlı nasoslar ádette joqarı aylanıs sanına iye elektr dvigatelleri menen hárekette keliwshi oraydan qashıwshı kúsh penen tásir etiwshi, diagonallı hám kósherli nasoslar gruppasın óz ishine qamtıydı. Usı gruppadaǵı nasoslar óziniń joqarı ónimdarlıǵı, isletiwde ápiwayılıǵı hám joqarı paydalı jumıs koefficienti menen xalıq xojalıǵınıń hár túrli tarawlarında keńnen qollanılıp atır.
2.3. Nasoslar teoriyasında qollanılatuǵın tiykarǵı anıqlamalar
Barlıq tiptegi nasoslarǵa tiyisli bolǵan bir qatar terminler hám anıqlamalar nasoslar teoriyasında qollanıladı.
Suw támiyinlew dereginen basımlı ıdısqa suw jetkiziwshi sistemadaǵı nasostıń jumıs islew sxemasın qarap ótemiz (2.4-súwret). Nasos jumıs islew waqtında suw sorıwshı truba arqalı qudıqtan nasosqa qaray, sorıw kamerasında hám trubada vakuum payda bolıwı nátiyjesinde kóteriledi. Bul vakuum suwdı qudıqtan bálentligine kóteriw (qudıqtaǵı suw qáddinen nasostıń orayına shekemgi), sorıw liniyasındaǵı energiyanıń joǵalıwın jeńiw hámde sorıw trubasında tezlikti payda etiw ushın jeterli bolıwı tiyis.
26
2.4-súwret
Nasostıń orayınan qudıqtaǵı suw qáddine shekemgi vertikal aralıq hvs geodeziyalıq sorıw biyikligi, al usı liniyadaǵı energiyanıń joǵalıwı hwvs sorıwdaǵı joǵalıw dep ataladı.
Nasosqa kelip túsken suyıqlıqqa berilgen energiya (basım energiyası) basımlı trubadaǵı qarsılıqlardı jeńiw hám suyıqlıqtı ıdısqa kóteriw ushın sarplanadı.
Nasos orayınan rezervuardaǵı (ıdıstaǵı) suw qáddine shekemgi vertikal aralıq h geodeziyalıq qısıp shıǵarıw biyikligi, al usı liniyadaǵı energiyanıń joǵalıw hwn qısıp shıǵarıwdaǵı joǵalıw dep ataladı.
Nasos payda etiwi kerek bolǵan tolıq basımdı qısıp shıǵarıw liniyasınıń basına hám sorıw trubasınıń aqırına sáykes keletuǵın kesimlerdegi suyıqlıq aǵımınıń salıstırma energiyalarınıń ayırmasınan anıqlawǵa boladı. Vakuummetr ornatılǵan 1-
1 kesimdegi hám manometr ornatılǵan 2-2 kesimdegi aǵımnıń salıstırma energiyalarınıń mánisin anıqlaymız. Dáslep qudıqtaǵı hám rezervuardaǵı suw qáddi betinde basım birdey shamaǵa hám atmosferalıq basımǵa teń dep alamız.
Qúdıqtaǵı suw salıstırma tegislik (0-0) ushın qabıl etsek, onda salıstırma energiyanıń mánisi tómendegi teńlemeden anıqlawǵa boladı
EI hvs |
Zd |
P1 |
U |
2 |
|
|
1 |
|
|||||
|
||||||
|
|
2g |
|
|||
27
EII hvs |
Zn |
P1 |
U |
2 |
|
|
21 |
|
|||||
|
||||||
|
|
2g |
|
|||
bul jerde Zm, Zn-vakuummetr hám manometr ornatılǵan tochkadaǵı nasostıń orayına shekemgi aralıqlar
R1 hám R2 – priborlar ornatılǵan orındaǵı absolyut basımlar
U1 hám U2 – sorıw hám shıǵarıwdaǵı trubalardaǵı suyıqlıq tezligi. Demek, nasostıń basımı N
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
N=EII-EI |
|
|
|||||||||
Yamasa |
|
N= |
P P |
|
|
|
U 2 |
U 2 |
|||||||||||||||||
|
2 |
|
|
1 h |
|
|
|
2 |
1 |
(2.11) |
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2g |
|
|
||||
Bunda |
|
|
h ZM |
ZB |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
Vakuummetr sorıwshı trubadaǵı boslıq dárejesin kórsetedi, sonıń ushın onıń |
|||||||||||||||||||||||||
mánisi |
Nvak= Rat R1 yamasa |
R1 |
Rat N |
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
VAK |
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
Manometr qısıp shıǵarıwshı liniyadaǵı basımnıń qaldıq shamasın kórsetedi, |
|||||||||||||||||||||||||
yaǵnıy |
Nman= Rat |
R1 |
yamasa R1 |
Rat |
N |
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
man |
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Eger tabılǵan mánislerdi ornına sáykes túrde qoysaq, onda |
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
U 2 |
U 2 |
|
|
|
|
|
|||||||
|
N=Nman+Nvak+ h |
2 |
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
(2.12) |
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2g |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
Sol nársege itibar beriw kerek, egerde manometr vakuummetrden biyikligi boyınsha tómendeg ornatılǵan bolsa, onda h tıń mánisi keri belgige iye boladı.
Suw baǵanasınıń metrlerde manometr hám vakuummetrdiń kórsetiwi hám ásbaplardı
ornatıw tochkaları arasındaǵı vertikal aralıq qosındıları nasostıń manometrlik basımı dep ataladı.
Nman+Nvak h H M |
(3.13) |
Usınday bolǵan jaǵdayda nasostıń tolıq basımı tómendegi teńlikten anıqlawǵa boladı
|
U 2 |
U 2 |
|
|
N=Nm+ |
2 |
1 |
(3.14) |
|
|
|
|
||
|
|
|
2g |
|
Demek, nasostıń tolıq basımı dep nasos arqalı shıǵarılıp atırǵan suyıqlıqtıń hár bir kilogrammına berilip atırǵan energiyanıń shamasına aytıladı. Sorıwshı hám shıǵarıwshı trubalardıń diametrleri teń bolǵan jaǵdayda olardaǵı aǵımnıń tezlikleri hámde nasostıń tolıq basımı manometrlik basımǵa teń boladı:
28
|
|
d2=d1→U2=U1 ; N=Nm |
|
|
|
|
|
|
||
Eger qudıqtaǵı hám rezervuar betindegi basımlar hár qıylı shamalarǵa iye bolsa, onda |
|
|||||||||
|
nasos |
basımlar |
ayırmasın |
|
jeńiwi |
kerek |
. |
|||
r r2 |
r1 ( r1 r2 1,2 rezervuardaısuyıklıkbetindegibasımlar) |
Onday bolsa nasostıń |
|
|||||||
beretuǵın tolıq basımı tómendegige teń bolıwı kerek. |
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
R |
|
R |
|
|
|
||
|
|
N=hbc+hn+hwb+hwn+ |
|
2 |
1 |
|
(3.15) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
Nasostıń bir birlik waqıt ishinde trubaǵa jetkizetuǵın suyıqlıq kólemi onıń ónimdarlıǵı dep
ataladı. Ólshew birligi –Q= ٨/s, M3/S. |
|
|
|
|
|
||||
Paydalı |
quwatlılıq |
nasostıń |
N basımı |
menen |
suyıqlıqtı |
kóteriw |
|||
|
hám háreketlendiriw ushın sarplanadı NH= |
QH kgm, al paydalı |
|||||||
quwatlılıq tómendegige |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
teń: |
|
NH= |
QH |
(at kúshi)= |
QH |
kvt |
(2.16) |
|
|
|
|
75 |
|
102 |
|
|
|
||
Nasosta gidravlikalıq, mexanikalıq hám kólemlik joǵalıwlar bar bolǵanlıǵı sebepli nasos
talap etip atırǵan dvigatel quwatlılıǵı paydalı quwatlılıqtan úlken boladı
|
N= |
NH |
|
QH |
l.s |
QH |
kvt |
|
|
|
|
|
75 |
|
|
(2.17) |
|||
|
|
|
|
102 |
|
||||
Bul jerde |
- paydalı jumıs koefficienti, ol úsh jeke koefficientlerdiń kóbeymesinen |
||||||||
ibarat |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
G U M |
|
(2.18) |
||||
bunda G - gidravlikalıq joǵalıwlardı esapqa alıwshı koefficient (kiriste hám shıǵıstaǵı soqqı, súykelistegi joǵalıwlar)
M - mexanikalıq súykelislerdi jeńiw menen baylanıslardı e sapqa alıwshı koefficient (podshirniklerdegi, salniklerdegi, suyıqlıqtıń jumıs dóńgelegi menen súykelisler)
0 - kólemlik paydalı jumıs koefficient (p.j.k) zazorlar hám salnikler arqalı suwdıń tamshıların esapqa aladı.
Nasostıń p.j.k. niń mánisi kóp faktorlarǵa baylanıslı, sanday aq nasos tipine hám
ólshemlerine, onıń detallarınıń muxiyatlı tayarlanıwı hám jıynalıwına jáne de isletiw jaǵdayına h.t.b. Qalaqlı nasoslarda tolıq p.j.k. 0,70…0,90. Sonıń menen qatar bul koefficienttiń joqarı mánisleri úlken ólshemdegi nasoslarǵa sáykes keledi.
29
2.4Oraydan qashıwshı kúsh penen tásir etiwshi nasoslar
2.4.1.Oraydan qashıwshı kúsh penen tásir etiwshi nasoslardıń (OQKN)
klassifikaciyası.
Konstruktorlıq ózgeshelikleri hám ekpluataciyalıq kórsetkishleri bir-birinen ajıralıp turatuǵın hár túrli tiptegi nasoslar talap etiliwine qarap házirgi zaman xalıq xojalıǵında keńnen qollanılıp atır. OQKN basım dárejesi sanına, valdıń jaylasıwına, jumıs dóńgeleginen nasos korpusına qaray suyıqlıq aǵımınıń jaǵdayına hám t.b. qarap bólinedi.
Bul nasoslardıń tómendegi tipleri bar:
1. Bir stupenli, eki stupenli kóp stupenli. Suyıqlıq bul nasoslarda izbe-iz jalǵanǵan jumıs dóńgelekleri arqalı ótip basım belgili dárejege shekem kúsheytiriledi.
2. Eki tárepleme kirerligi bar nasoslar. Bul nasoslarda basım birdey bolǵan jaǵday da bir tárepleme kirerligi bar nasoslarǵa salıstırǵanda ónimdarlıq kóp boladı.
3.Gorizontal hám vertikal valǵa iye nasoslar.
4.Baǵdarlawshı apparatqa nasos korpusına kiriw jaǵdayın jaqsılaydı.
Sonıń menen qatar OQKN áste aylanıwshı, normal tez aylanıwshı hám tez aylanıwshı
bolıp bólinedi.
Spiral kameraǵa iye bolǵan hám dvigatel menen tikkeley baylanısqan gorizontal valǵa iye
nasoslar keńnen qollanıladı. Olar joqarı p.j.k. i menen xarakterlenedi.
Aldın keltirilgen qalaqlı mashinalardıń tiykarǵı teńlemesi OQKN lar ushın da qollanıwǵa boladı
NT= I 2 c2 sos 2 N1c1 cos 1 g
OQKN lardıń kópshilik konstrukciyasında kiriste baǵdarlawshı qalaqqa iye emes, sonıń ushın suyıqlıq jumıs dóńgelegine radial baǵdarda kiredi, yaǵnıy I1 hám I2 tezlikleri arasındaǵı
múyesh 900 qa teń, al cos =0. Bunday nasoslar ushın |
|||
|
|
|
1 |
Nt= |
2 I 2 |
cos 2 |
(2.19) |
|
g |
||
|
|
|
|
Usı teńlemeni keltirip shıǵarıwda eki nársege jol qoyıladı:
1.Jumıs dóńgelegindegi qalaqlar sanı sheksiz kóp.
2.Nasostıń jumıs dóńgeleginde energiyanıń gidravlikalıq joǵalıwı bolmaydı.
Bul jol qoyıwlar teoriyalıq basımnıń nasos jumıs dóńgeleginiń basımınan joqarı bolatuǵınlıǵın kórsetedi. Bunıń sebebi suyıqlıqtıń aylanbalı qozǵalısı nátiyjesinde jumıs dóńgelegi qalaqları arasındaǵı kanallarda tezliklerdiń bir
30