Добавил:
Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:

Qaraqalpaq tiliniń frazeologiyаsı (Yusupova)

.pdf
Скачиваний:
16
Добавлен:
20.01.2025
Размер:
14.23 Mб
Скачать

Frazeologizmlerdegi mánilik jaqtan ayqın kórinip turatuǵın jáne bir sıpatlı belgi olardıń óz-ara sinonim bolıwı esaplanadı. Frazeologiyalıq sinonimler qaraqalpaq tiliniń sarqılmas bir baylıǵı bolıp, mánilik reńbe-reńligi, ótkirligi, tásirliligi menen sıpatlanadı. Hár qıylı komponentlerdiń qatnasında yamasa bir sózdiń bir neshe frazeologizmlerdiń quramında keliwi menen de frazeologiyalıq sinonimler payda boladı. Mısalı: úrip awızǵa salǵanday – júzimniń suwınday – ay dese awzı bar, kún dese kózi bar (sulıw), kózdi ashıp-jumǵansha – kóz benen qastıń arasında (demde, tez), tıshqan tesigi mıń teńge bolıw – tıǵılarǵa tesik tappaw (albıraw, qorqıw, qáweterleniw, ne qıların bilmey qalıw) hám t.b.

Frazeologizmler dara sózge salıstırǵanda sıpayı hám turpayı mánilerdi de bildiredi: tuwıw – jas bosanıw, urısıw – betin julıw. Dara sózlerdiń emocional-ekspressivlik boyawǵa iye sinonimi degende olardıń mánilik jaqtan ótkir, tásirli, obrazlı bolıp keliwine dıqqat etiledi. Mısalı, urısıw, keyisiw, bir-birinen kewli qalıw mánilerin bildiretuǵın, olarǵa sinonim bolıp keletuǵın frazeologizmlerdiń qollanılıwına itabar berip qaraǵanda olardıń máni kúshi ayqın kórinedi: Sol, awır jılları sen menge barıp, burınǵıday jerge, suwǵa talasıp jaǵa jırtısıp jaman sózdiń basına barıw pútkilley toqtap qaldı. (J.Á.)

Qaraqalpaq tili sinonimleriniń baylıǵın onıń frazeologiyalıq sinonimiyası da ayqın kórsetip turadı.

SINONIM FRAZEOLOGIZMLER SÓZLIGI

ayın alıw – haqısınan shıǵıw – eki ayaǵın bir etikke tıǵıw – bir shıbıq penen aydaw

arasınan qıl ótpew – biriniń awzındaǵını biri jew álpi alısıw – til tabısıw, balıq suwǵa kirgendey bolıw babın tabıw – kewlinen shıǵıw

bası qatıw – miyi ashıw bası pispew – otı óre janbaw

bes eneden belli – attan anıq – tayǵa tamǵa basqanday – soqırǵa tayaq uslatqanday

betine basıw – júzine salıw binay ómirinde – ómiri tuwıp

111

jan-iymanı qalmaw – júregi suwlaw

jelkesine shińgirik shabıw – janın alıw – janın kelige qamaw

– dúnyaǵa shıqqanına pushayman jegiziw iyt ólgen jer – jerdiń túbi

qızıl kegirdek bolıw – iyt jemes zaqqını jesiw murnın kóteriw – kózi jer kórmew – kóziniń eti ósiw sózinde turıw – wádesinen shıǵıw

TEST

1. Sinonim frazeologizmlerdi tabıń.

1.ayaǵın qolına alıp juwırıw – ayaǵın annan-sannan basıw

2.ayaǵı aspannan ketiw – ayaǵı jer ilmew ayaǵı jerge

tiymew

3.mańlayı qurıw – sorı qaynaw

4.awzı-awzına juqpaw – til awzı joq

2.Shash al dese, bas alıw frazeologizminiń sinonimin

tabıń.

1.jıńǵıl dese, qırǵın dew

2.há dese, má dew

3.qas qoyaman dep, kóz shıǵarıw

4.juwaplar qáte.

3. Jatıp isher jalqaw boladı,

Qos jaqpas mılqaw boladı. (Naqıl) Frazeologizmlerdiń mánileri

1. qarama-qarsı; 2. jaqın; 3. birdey; 4. hár qıylı.

4.Kókaman degen mańlayı qara bir quwqıl edi. («Alpamıs») Áshir sorı qaynaǵan qızdıń izinen ketpeydi. (G.E.) Frazeologizmlerdiń bir-biri menen mánilik qatnasın anıqlań.

1.sinonim; 2. omonim; 3. antonym; 4. juwaplar qáte.

5.Tań azannan qamshı tawlap: - pishenge shıq, shıq degende shıq! dep záńgige shirenip awıl ishine páteńge

keltiretuǵını turǵan gáp (Á.T.) Gápte frazeologizm bar ma?

1. záńgige shireniw; 2. páteńge keltiriw; 3. qamshı tawlaw;4.joq

112

6. Sinonim frazeologizmler bar qatarlardı kórsetiń.

1. Ernazardıń óńi ózgerip, on eki múshesine sheńgel shanshılǵanday bolıp miyi gúwledi: …(T.Q.)

2. – Nege júzińiz ózgerdi? (T.Q.)

3. Máwlenniń júregin oq tesip ótkendey shırayı ózgerip, kókiregine qol basıwı menen únsiz qaldı. (T.Q.)

4. juwaplar qáte.

7. Al maǵan: «ólseń de esiginen ketpe, usınnan basqa jaqınıń, qatın áperetuǵın ámeńgeriń de joq» dep kózin jumdı. (Sh.S.) Frazeologizmniń sinonimin tabıń.

1. uyıqladı; 2. óldi; 3. dem aldı;4. táwekel etti

SORAWLAR

1.Frazeologizmlerdegi sinonimiya qubılısın qalay túsinesiz?

2.Frazeologizmler menen frazeologizmler sinonimiyası qanday ózgeshelikleri menen sıpatlanadı?

3.Frazeologizmler menen jeke sózler sinonimiyası degen ne?

4.Tilde sinonim frazeologizmler qanday xızmet atqaradı?

5.Sıpayı hám turpayı mánilerdegi frazeologizmlerdiń basqa birlikler menen sinonimiyası qanday boladı?

6.Frazeologizmlerdegi basqa qanday sinonimlik

ózgesheliklerdi bilesiz?

§ 3. Frazeologiyalıq variantlar

Temanıń oqıw maqseti: Óz-ara uqsas, jaqın birlikler esaplanǵan frazeologiyalıq sinonimler menen frazeologiyalıq variantlardı durıs tanıwına, olardan frazeologiyalıq variantlardı anıq, dál ajıratıwına tiykar jaratıw

Bilim beriwshi: Frazeologizmlerdiń tiykarǵı mánini saqlap turıp formalıq ózgerislerge ushırıw qubılısın yamasa komponentleriniń biriniń almasıwı, túsip qalıwı yamasa ózgeriwi arqalı frazeologiyalıq variantlardıń payda bolıwın túsindiriw

Tárbiya beriwshi: Sóylewde frazeologiyalıq variantlardı óz ornında paydalanıwǵa úyretiw

Rawajlandırıwshı: Bir-birine jaqın hám uqsas bolsa da, túpkilikli ayırmashılıqlarǵa iye esaplanǵan frazeologiyalıq

113

sinonimlerden frazeologiyalıq variantlardıń tiykarǵı ayırmashılıqların durıs ajıratıwına baǵdarlaw

Frazeologiyalıq sinonimiya menen tıǵız baylanısta qaralatuǵın jáne bir mánilik qubılıs variantlılıq. Tildiń basqa da birlikleri sıyaqlı variantlılıq frazeologiyalıq sóz dizbeklerinde de bar. Frazeologizmlerdegi variantlılıq onıń mánilik baylıǵın kórsetuǵın bir belgi boladı. Ayırım frazeologizmler biri ekinshisiniń variantı bolıp keledi hám frazeologiyalıq variantlardı payda etedi. Mısalı: háyle-páylesine qaratpaw – duw-sıyına qaratpaw, – áy-páyge qaratpaw, ór-ıǵına qaratpaw,ıs-pısına qaratpaw; miyin jew – miyin aynaldırıw – miyine qurt bolıp túsiw

– miyin tesiw.

Frazeologiyalıq variantlılıq degende frazeologizm mánilik ózgeriske ushıramaydı, yaǵnıy onnan basqa mánidegi frazeologizm payda bolmaydı, al komponentler basqa sózler menen ózgertilip yamasa almastırılıp qollanıladı. Ekinshi bir jaǵdaylarda frazeologizmniń quramındaǵı sózler qısqartılıp, túsirilip qaldırıladı. Mısalı, jeti jini tırısıw – jini tırısıw – bular jeti komponentiniń túsirilip qaldırılıwınan payda bolǵan variantlar bolsa, jini tırısıw – jini keliw – ájiynesi tırısıw komponentleriniń almasıwınan payda bolǵan variantlar bolıp esaplanadı. Solay da, tilde frazeologiyalıq variantlılıq bir neshe túrlerge bólip qaralıp kelmekte.

Frazeologiyalıq variantlardı túrlerge bóliw boyınsha pikirler hár qıylı. S.Nauruzbaeva, J.Eshbaev, G.Aynazarovanıń miynetlerinde frazeologizmlerdegi variantlılıq sóz etiledi.

SÓZLÍK awız biriktiriw – til biriktiriw

ayaǵına tusaw bolıw – ayaǵına oraw bolıw ájiynesi tırısıw – jini tırısıw

basına jetiw – basın jalmaw basın jutıw bir pul bolıw – bir tıyın bolıw

duzı tutıw – duzı urıw júykesi qurıw – dińkesi qurıw

114

jan jerine tiyiw – julınına tiyiw

jeti júyesinen ótiw – jeti júyresinen ótiw saw jeri joq – saw pútin jeri joq

toq eterin aytıw – pos gellesin aytıw

TEST

1.Frazeologizmlerdegi leksikalıq variantlardı kórsetiń.

1.tilin tawıp sóylew – til tabısıw – tilinen tabıw

2.til qatıw – tilge kiriw – tili qıshıw

3.tiline almaw – tiline baspaw

4.tili tutlıǵıw – tili gúrmewge kelmew – tilin tislew

2. Turpayı sıpatqa iye frazeologizmlerdi tabıń.

1. awzınan aq iyt kirip, qara iyt shıǵıw, mańlayın jarıw, muq qabıw

2. mańlayın jarıw, muq qabıw, tumsıǵın buzıw, kewli buzılıw

3. janın jáhánnemge jiberiw, basınan sıypaw

4. xosh allayar aytısıw, sekelek atıw, muńın shaǵıw

3. Tas sózi menen beriletuǵın frazeologizmler

1.túnek, qarańǵı;2. miytin, janlı; 3. qarańǵı, bawır, bolmasa;4. juwaplar durıs.

4.Kóz jarıw birligi

1.turpayı sóz; 2. frazeologizm; 3. evfemizm;4. kórkemlew quralı xızmetinde keledi.

5.Miyin jew frazeologizminiń variantların tabıń.

1.miyin tesiw, aynaldırıw, egew

2.miyin aynaldırıw, tesiw

3.miyine qurt bolıp túsiw, qonbaw

4.miyi ashıw, awıljıw

6. Frazeologiyalıq sóz dizbekleri ortasındaǵı mánilik qatnaslardı tabıń.

1.frazeologiyalıq variantlar, frazeologiyalıq sinonimler, erkin sóz dizbekleri hám frazeologizmlerdegi omonimiya, frazeologizmlerdegi antonimler

2.frazeologiyalıq variantlar, frazeologiyalıq sinonimler, erkin sóz dizbekleri hám frazeologizmlerdegi omonimiya, frazeologizmlerdegi antonimler hám erkin sóz dizbekleri

115

3.frazeologiyalıq variantlar, frazeologiyalıq sinonimler, erkin sóz dizbekleri hám frazeologizmlerdegi omonimiya, frazeologizmlerdegi antonimler, turaqlı sóz dizbekleri

4.frazeologiyalıq variantlar, frazeologiyalıq sinonimler, frazeologizmlerdiń erkin sóz dizbekleri hám frazeologizmler

menen

omonimiyası,

frazeologiyalıq

antonimler,

frazeologizmlerdegi kóp mánililik

 

7.Qulaq sózi menen kelgen frazeologiyalıq variantlardı kórsetiń.

1.túriw, salıw, qoyıw, beriw, urıw

2.salıw, qoyıw, beriw, urıw

3.tigiw, beriw, urıw

4.túriw, salıw, qoyıw

8.1. Júz atlı kisige bas bolıp, júz bası degen ataq alıp, óz áskerleri menen Shaǵırlı tawınıń ústi menen Malshıdan shıǵıp biyxabar otırǵan eldi qıyan kesten etip kiyatırǵan sumlardıń birewinen bolıp esaplanatuǵın edi. (A.B.) 2. Al, jel ókpesi shıqqan qudalar bolatuǵın bolsa, Biybiqatsha apaydıń úyin qıyan kesti etip bar múlkin, esigindegi qalǵan bir-eki baspaǵın alıp qara úydiń aynalasına qarım qazıp esigine sheńgel kómdi. (A.B.) Frazeologiyalıq variantlardı anıqlań.

1.fonetikalıq variantlar

2.leksikalıq variantlar

3.grammatikalıq variantlar

4.dialektlik variantlar

9.Aqsaqal qálemdi de almadı, ne ushın aladı, biletuǵın bir álibi joq, tek, tobıqqa túyilgendey, baqıraydı da otırdı. (Sh.S.) Berilgen frazeologizmniń variantın tabıń.

1.Soqır hárip tanımaydı

2.Biletuǵın bir háribi joq

3.«A» dese ayaǵın, «t» dese tayaǵın kóteredi

4.Gór sawat

10. Adamlar sharshap qalǵanday, ıyıǵınan awır júk túskendey suwıq demlerin alıstı… (Sh.S.) Frazeologizmniń komponentin qaysı variantı menen almastırıw durıs?

1. iyninen; 2. moynınan; 3. jelkesinen;4. eńsesinen

116

SORAWLAR

1. Frazeologiyalıq variantlılıq degende neni túsinesiz? 2.Frazeologiyalıq sinonimiya menen frazeologiyalıq

variantlılıqtıń ayırmashılıǵı nede?

3.Frazeologiyalıq variantlardıń túrleri qanday?

4.Tilde frazeologiyalıq variantlılıq qanday áhmiyetke iye?

5.Frazeologizmlerdegi máni qubılısları arasında variantlılıq qanday orın tutadı?

§4. Frazeologialıq polisemiya hám omonimiya

Temanıń oqıw maqseti: Tildiń mánilik qurılısınan kóp mánili frazeologizmlerdi, sonday-aq leksikalıq máni quramı birdey, al mánileri basqa frazeologizmlerdi durıs tanıwına tiykar jaratıw

Bilim beriwshi: Frazeologiyalıq polisemiya menen frazeologiyalıq omonimiya qubılısların túsindiriw, olardıń birbirinen tiykarǵı ózgesheliklerin, ayırmashılıqların kórsetip beriw menen studentlerdiń usı eki qubılıstı durıs ajıratıwına tiykar salıw Tárbiya beriwshi: Kóp mánililik hám omonimiya qubılısın túsindirip beriw arqalı studenttiń til ámeliyatında olardı óz ornında mánisine sáykes paydalanıwǵa qızıǵıwshılıǵın payda etiw Rawajlandırıwshı: Frazeologizmlerdiń mánilik qurılısındaǵı kóp túrli qubılıslardan polisemiya hám omonimiyanı anıq biliwine

hám durıs ajıratıwına múmkinshilik beretuǵın sáykes bilimlerdi iyelewin támiyinlew

Frazeologiyalıq omonimiya qubılısı – qaraqalpaq tiliniń ózine tán leksika-semantikalıq baylıǵı menen reńbe-reńligin kórsetetuǵın ózgesheliklerdiń biri. Jeke sózlerdegi sıyaqlı frazeologizmlerde de omonimiya ushırasadı hám bir qansha ózgeshelikleri menen ajıraladı. Frazeologizmler basqa birlikler menen seslik dúzilisi, sırtqı kórinisi jaǵınan birdey bolıp keliwi boyınsha omonimiyalıq qatnastı payda etedi. Frazeologizmler turaqlı sóz dizbekleri menen de, erkin sóz dizbekleri menen de omonim boladı hám bul omonimiya qubılısı bir-birinen parqlanadı. Solay etip, frazeologiyalıq sóz dizbekleri jeke sózler sıyaqlı bir neshe mánilerdi bildirip te, basqa birlikler menen

117

omonim bolıp ta keledi, biraq frazeologizmlerdegi kóp mánililik (polisemiya) hám omonimiya qubılısın ajıratıw júdá qıyın. Bunı basqa da túrkiy tiller mısalında kórsetiwge boladı. Qazaq tiliniń bay frazeologiyalıq materialların jıynap, sózlik dúzgen ilimpaz Í.Keńesbaev frazeologizmlerdegi polisemiya hám omonimiya máselelerin sóz etkende awzın ashtı frazeologizminiń sóyley basladı, tań qaldı mánilerinen basqa orazada keshki awqat aldınan dám tattı degen diniy mánisiniń dáslepki mánilerinen alshaqlıǵın, baylanıssızlıǵın aytıw menen birge jáne de olardıń túp mánisi birew dep qarap, bunday qubılıslardı polisemiya dep esaplaǵan maqul degen menen, «sóytse de, bunıń ózi ele de oylanıp izertlep kóriwdi talap etetuǵın másele» 27 ekenligin kórsetse, A.Isaev ózbek tilindegi awzı ashıq frazeologizminiń tańlanıw hám sóylew yamasa sóyley baslaw mánilerin omonimiyalıq qatarǵa kiredi dep esaplaydı.28

Qaraqalpaq tilindegi frazeologizmler bay mánilik ózgeshelikleri menen tildiń tereń imkaniyatlarınıń bar ekenin kórsetedi. Mısalı, awzın ashıw frazeologizmi hám polisemiyalıq, hám omonimiyalıq sıpatqa iye.29 Múshe ataması awızdı ashıw menen omonim bolsa, ańqayıw, qattı tańlanıw yamasa usınday sezimge beriliw nátiyjesinde awızdıń ashılıwınan kelip shıqqan awzı ashılıw yamasa awzın ashıp qalıw kóp mánilik bolıp esaplanadı. Yamasa kózin ashıw frazeologizmi uyqıdan oyanıw; sana-sezimi oyanıw; sabaq bolıw mánilerin bildirip keledi. Bunday frazeologizmlerdiń polisemiya yamasa omonimiya qubılısına qatnasın anıqlaw úlken ilimiy másele bolıp esaplanadı.

Qaraqalpaq tilindegi feyil mánili frazeologizmlerdegi omonimiyalıq qatnastıń payda bolıwın tereń úyrene otırıp, M.Qudaybergenov hám J.Táńirbergenovlar olardıń eki túrli ózgesheligin anıqlaydı, sonday-aq, erkin sóz dizbekleri menen

27Keńesbaev Í. Qazaq tiliniń frazeologiyalıq sózdigi. Almatı: 1977. – 592-b.

28Isaev A. Somaticheskie frazeologizmı uzbekskogo yazıka.: Avtoref. diss. … kand. filol.

nauk. – Tashkent, 1976. – 19 s.

29Yusupova B. Qaraqalpaq tilinde assonanslıq uyqastaǵı frazeologizmler. – «Bekkem

shańaraq jılı»na baǵıshlanǵan «Házirgi dáwirde filologiya teoriyası hám metodikasınıń aktual máseleleri» temasındaǵı respublika kóleminde ótkeriletuǵın ilimiy-teoriyalıq konferenciya materialları. Tashkent: Tafakkur, 2012. – 23-24-b.

118

omonimiyasın kórsetedi hám mısallar arqalı talqılaydı. Sh.Raxmatullaevtıń «Haqıyqıy mánidegi frazeologiyalıq omonimiya turaqlı sóz dizbekleri arasında boladı. Erkin sóz dizbegi menen turaqlı sóz dizbekleri arasındaǵı bolatuǵın jaǵdaydı omonimiya dep emes, omonimlik (omonimichnost) dep ataw tuwrı boladı [9]» degen pikirine tiykarlana otırıp, qaraqalpaq tilindegi omonimiyalıq qubılıstı úyreniwde «Bul aytılǵan pikirler tilimizdegi bul eki túrli omonimiyanı bir-birinen ajıratıp, óz aldına izertlew kerek ekenliginen derek beredi. Usıǵan tiykarlanǵan halda qaraqalpaq tilinde turaqlı sóz dizbekleri arasındaǵı omonimiyanı frazeologiyalıq omonimiya, al erkin sóz dizbekleri menen turaqlı sóz dizbekleri arasındaǵı omonimiyanı frazeologiyalıq omonimlik dep ataw maqsetke muwapıq boladı» degen pikiri ayrıqsha dıqqatqa ılayıq. 30

Omonimiya yamasa polisemiya frazeologizmlerdiń eń dáslep payda bolǵan sózlerdiń erkin baylanısıwınan – sintaksislik sóz dizbekleriniń uzaq waqıt kem-kemnen mánilik jaqtan awısıp qollanılıwınan da payda boladı. Mısalı: Bul xabardı esitken qaladaǵı nan satatuǵın nanbaylar da sebetin tóbesine kóterip kele basladı. (Q.A.) Urǵan jállat saraydaǵı eń kúshli jállat edi, bir shappatına jaǵı tayıp ketpeytuǵın ya jıǵılmaytuǵın adamdı kem kórgen. (T.Q.) – Tańnan degende jaǵıń taya ma, tańnan dese tańna-an…(Sh.S.) Terezeden basımızdı tıǵıp tıńlap turdıq. (Q.A.) Daladan juwırıp kelip júktiń arasına qolımdı suqsam kúlshe joq eken, sol waqıtta anamnıń joqlıǵın sezip muńayıp turıp dalaǵa shıǵıp kettim… (Q.A.) Kiseme qolımdı suqsam, suwıq et qolıma tiyedi, onı meniń anam jolda jer degen oy menen kiseme tıqqan eken. (Q.A.) Bala júre baslaǵanda balanıń eki ayaǵın ala jip penen tusap, awıldaǵı bir júrgish adamǵa ala jipti kestiredi, sonda bala teń ayaqlanıp, tez júrip ketedi dep túsiniledi. (Q.A.) Bunda tóbesine kóteriw, jaǵı tayıw (jaǵın taya ma), basın tıǵıw, qolın suǵıw, ala jipti kestiriw (kesisiw) sóz dizbekleri menen seslik quramı jaǵınan tolıq sáykes keletuǵın frazeologizmlerdiń

30 Qudaybergenov M., Táńirbergenov J. Qaraqalpaq tilinde feyil mánili frazeologiyalıq omonimler haqqında // Házirgi filologiya iliminiń áhmiyetli máseleleri. Ilimiy maqalalar toplamı.– Nókis: Qaraqalpaq mámleketlik universiteti, 2011. – 88-b.

119

omonimiyalıq yamasa polisemiyalıq qatnaslarınıń bar ekeni olar ańlatqan mánilerden – olardıń ayırımları uzaqlasqan, úzilgen yamasa gúńgirtlesken boladı – sezilip turadı.

Frazeologizm sıpatında bul birlikler mınaday mánilerdi bildirip keledi: tóbesine kóteriw qádirlew, álpeshlewdi bildiredi. Jaǵı tayıw, tiykarınan, jaǵıń taya ma túrinde ritorikalıq soraw gáp formasında turaqlasqan frazeologizm, kóbinese, awızeki sóylewde turpayı sıpatı menen qollanılatuǵın birliklerden esaplanıp, durısın aytıw, anıǵın, haqıyqatın burmalamastan, ashıq, tastıyıqlap aytıw zárúrligine baylanıslı qollanıladı. Basın tıǵıw (bir basın tıǵıp alsa) frazeologizmi awızeki sóylewde jumıssız júrgen adamnıń bir jumısqa ornalasıw imkaniyatı kóp waqıtqa shekem bolmawı sebepli waqtınsha, haqısı yamasa paydası az bolsa da jumıslı bolıw múmkinshiligine baylanıslı aytıladı. Qolın suǵıw sóz dizbegi tiykarında urı adamlarǵa baylanıslı qolı suq túrindegi frazeologizm qáliplesken bolsa kerek degen pikirdemiz. Al, ala jipti kestiriw – bir-biri menen qatnasıqtı úziw, barıs-kelisti qoyısıw degen mánilerde bildirip keletuǵın ala jipti kesisiw frazeologizmi menen, álbette, uzaq tariyxıy mánilik qatnaslarǵa iye bolıp, olar omonimlerge aynalǵan bolıwı múmkin. Bunday máseleler tereń lingvistikalıq tallaw júrgiziw arqalı anıqlanadı.

TEKST

(omonimiya hám polisemiya qubılısın túsiniw ushın)

1.Suw quyıspa. Qudalar jayǵasıp otırıp jer shılımların shegip, chaylardı iship, otqa jaqqan tomarlardıń shoq jalınları menen qızara bórtip otır, qudalar otırǵan úydiń sırtınan qızlardıń háykel óńir monshaqlarınıń juwdırlasqan sesti esitiledi.

Qız jeńgeleriniń birewi «qudalardıń basına suw quyamız!» – dep qara úydiń shiy esigin túrip, salbırap turǵan esikti joqarı kóterip, qáne kiriń, qızlar, – dedi. Qızlar juwdırlasıp úyge kirdi.

Qızlardıń ishinen birewleri qudalardıń jaǵasın ashıp, birewleri esik betke barıp ishine suw toltırılǵan sháńgil qabaqtı qolına uslap, qudanıń basına suw quyıwǵa tayınlanıp tur.

2.Burısh salǵan jarma. Biziń qońsı úydiń úsh balası bar edi. Bir kúni shuwlasıp úsh balanıń dawıs qosıp jılaǵan sesti esitildi.

120