Qaraqalpaq tilindegi frazeologizmlerdiń fonostilistikalıq analizi

«Til elementleri elliptikalıq hám pleonastikalıq qollanılıw ózgesheliklerine iye. Elliptikalıq qubılıs PF qurılısınan bir komponentiniń túsip qalıwı bolsa, pleonastikalıq proсesste belgili bir elementleriniń qosılıwı arqalı olar-

dıń kólemi keńeyedi. Sóylewde frazeologiyalıq birlik kóp jaǵdaylarda pleonastikalıq tárizde qollanıladı. Ádebiy tilde qurılısı jaǵınan ózgermeytuǵın jaǵdayǵa kelgen turaqlı birliklerdiń dúzilisin keńeytiw, frazeologizm komponentleri ortasına sóz yamasa sóz dizbeklerin kirgiziw, komponentleriniń birewin almastırıw sıyaqlı stilistikalıq ózgerislerde til elementleri-

niń kereginen artıq qollanılǵanın kóriw múmkin».185

Sóz sheberi bul shıǵarması tilinde ayrıqshalıqtı, kórkemlikti, ótkirlikti, obrazlılıqtı támiyinlew maqsetinde bir neshe usıllardı sheberlik penen paydalanadı. Bunda jazıwshı sóz mánilerin oynaqı túske endiredi. Máselen, shet til sózi sıpatında xoshlasıw maqsetinde aytılatuǵın shau birligi shabıw, yaǵnıy tez ketiw, tez júriw, juwırıw mánisin bildiretuǵın shabıw sózi menen omonimiyalıq qatnasta kelip, kalambur dóretiledi. Mısalı:

Raysa: – Usı qalada ońlaytuǵın jer qapılmas. Qanday adamlar-

á y bular ózi? Shau! (ketedi).

Ánwar: –Shausań shau! Tezirek jetip alarsań.

Personajlardıń tilinde awızeki sóylew tiliniń seslik qubılısları saqlanǵan fonostilistikalıq sıpatlar ayqın kórinedi.

Mısalı: 1. (Qolında kishkene sumkası bar bir qız kórinedi. Ánwar oǵan jek kóriwshilik penen qaraydı.)

Ánwar: – Usınday shırrıqlardı ólgeyliden jek kóremen-dá!

Ózleri dım men-men boladı.

Ánwar: — Sen óziń qorqatuǵın birewge tiyiwiń kerek. Zayda: – Kimge máselen?

Ánwar: – Maǵan...

Zayda: – Solay ma? Saǵan qol kóterip otırıwdıń keregi joq,

ayaǵım da jetip atır ǵoy! (ayaǵın kótermekshi bolǵanda Ánwar qashadı).

Begimbay: – Otızǵa? ²áy, siz de tıǵının baspay sóyleydi eken- siz-aw.

Ánwar: – Qaqpaǵın basıp sóyleseń-dá, solay, ǵoshshım. Sen esapla, orta mektepti basqalar on jetisinde pitkerse, bular pitkereyin

dep turǵanda on birinshi klassta oqıysız degen. Sóytip, on segiz

185 Nasirov A.A.Franсuz, wzbek va rus tillaridagi provervial frazeologizmlarning semantik-stilistik va milliy-madaniy xususiyatlari. Filol. fanl. dokt. ... diss. avtoreferati.– Toshkent: 2016, 22-bet.

151

jasında mektepti pitkergen. Sóytip, pedinstitutqa tapsırmaqshı bolıp Shımbaydan Nókiske kelgen. Testten óte almay úyine qaytqan. Kelesi jılı eplep ótken. Sen, Begimbay inim, barmaǵıńdı búgip sanap otıra ber. Bul dáwirde ol jigirmaǵa kelip qaldı.

2. Atash: –Zayda menen birge oqıp edi, burınnan bir-birewdi qıymas qońsımız edi dep, usı Shámenniń qızına jambas salajaqpız.

Ánwar: – Ol kelisip turǵan eken-dá! Biraq, átteń-átteń, Xalqorazdıń qorazı keshlew shaqırıptı.

Atash: – Há, bir nárse bolıp qaldı ma?

Ánwar: – Nesin soraysań, aǵa, Zayda hámmeni otırǵızıp ketti

ǵoy. Bunnan bes kún burın birew menen qashıp ketipti. Keshe usı jerdegi óli-tirige qatnasıp otırǵan úsh kósheniń hayalları, hayalı joq úylerdiń erkekleri barıp qayttıq.

«Frazeologizmler – hár qanday til sózlik quramınıń eń bay qatlamı. Sonıń ushın olar kórkem shıǵarmalarda tiykarǵı til birliklerinen biri sıpatında xızmet atqaradı. Frazeologizmler oy-pikirimizdi obrazlı tárizde súwretlep, eń názik semantikastillik boyawlar arqalı oqıwshıǵa tolıq jetkerip beriw ushın qollanıladı. Túrkiy tiller arasında qaraqalpaq tili óziniń

bay frazeologiyalıq fondı menen belgili. Olarda xalıqtıń ásirler dawamında dóretken, toplaǵan ótkir oy-pikirleri,danıshpanlıǵı, sóz dóretiwshiliginiń ájayıp úlgileri saqlanǵan. Tildiń biybaha baylıqlarınıń biri sıpatında bahalanatuǵın frazeologizmlerdiń ádebiy tilde ushıramaytuǵın túrlerin toplaw hám olardı saqlaw, ádebiy tildiń múlkine aylanıwı ushın ilimiy kózqarastan baha beriw hám úles qosıw oǵada áhmiyetli».186

Jazıwshınıń personajları sheshen, oǵada sheber, gápleri birbirine enisip, quwısıp, ótkirlesip baratır, olar júdá quramalı, eki sheshen aytısqa túsip atırǵan sıyaqlı, biri birinen qalmaydı,

ótedi, olardıń jeńisi de, jeńilisi de sóz oyınları, sózlerdiń

úylesimi, ırǵaq hám uyqaslar, seslik kórkemlik penen sonshelli qarısıp ketkenlikten oqıwshı shıǵarma waqıyalarına erksiz berilip ketedi. Shıǵarma tiliniń usınshelli dárejedegi tartımlılıǵı, tásirsheńligi, emoсional-ekspressivlik boyawlılıǵı

K.Raxmanovtıń jeke, ózine tán, basqalarǵa uqsamaǵan sheberligi, tapqırlıǵı arqalı onıń shıǵarmaları tiliniń túp deregi, tiy-

186 Tanirbergenov J.O. Qoraqalpoq tilida fel frazeologizmlarning lingvistik tahlili. Filol. fanl. bwyicha fals. dokt. (PhD)... diss. avtoreferati. – Nukus: 2020, 5-bet.

152

karı bolǵan qaraqalpaq tiliniń, milliy tildiń, ana tildiń pútkil sóz baylıǵın, sulıwlıǵın, kórkemligin kórsetedi.

Shıǵarma personajlarınıń dialogları júdá ápiwayı, sóylesiwleri tábiyiy, túrli kásiptegi qara puqara xalıqtıń sózi, olardıń sózi waqıyalardıń burılıslarına sáykes túrlenedi, ózgerislerge sáykes beyimlesedi, personajlardıń ózleriniń sezimlerine ılayıq ózgeredi, qubıladı, solay etip, olardıń jan dúnyasındaǵı tilek-ármanların, oy-pikirlerin júzege shıǵarıwda eń tiykarǵı kórkemlep bezewshi qural sıpatında xızmet atqaradı. Bunda seslik úylesimli frazeologizmlerdiń ornı ayrıqsha.

153

JUWMAQ

Qaraqalpaq tiliniń frazeologiyalıq sisteması túrli elementlerden, birliklerden turadı. Onda frazeologizmler hár tárepleme quramalı birlik sıpatında kórinedi. Frazeologizmlerdiń ózine tán sıpatlı ózgeshelikleriniń biri seslik tákirarlar bolıp, olar frazeologizm quramında kórkemlik dóretiwdiń bir usılı sıpatında qatnasadı.

Qaraqalpaq tilindegi frazeologizmlerdi fonostilistikalıq baǵdarda izertlew – qaraqalpaq til bilimindegi tıń máselelerdiń biri. Evfoniyalıq frazeologizmlerdiń kórkem-súwretlewshi- lik xızmetlerin, seslik obrazlılıq tábiyatın úyreniw, olarǵa ili-

miy kózqarastan baha beriw teoriyalıq hám ámeliy áhmiyetke iye.

Evfoniyalıq frazeologizmler qaraqalpaq tiliniń frazeologiyalıq sistemasında quramındaǵı sózlerdiń basında birdey yamasa uqsas seslerdiń tákirarlanıp keliwine tiykarlanǵan, seslik kórkemligi kúshli, ırǵaq, muzıkalılıq sıpatı bar, ózine tán ses-

lik úylesimge negizlengen, seslik tárepten qulaqqa esitiliwi ja-

ǵımlı, yadta tez hám uzaq saqlanıwǵa beyim, tásirli, obrazlı qásiyeti, mánilik ótkirligi kúshli, óziniń qáliplesken seslik garmoniya-

sına iye turaqlı birlikler sıpatında ajıralıp turadı.

Qaraqalpaq tilindegi frazeologiyalıq sinonimler hám frazeologiyalıq variantlardıń arasında belgili bir topardı seslik garmoniyaǵatiykarlanǵan frazeologizmler quraydı. Olardıń ózine tán sulıwlıǵı, muzıkalılıǵı, ırǵaq penen uyqasqa say dóreliwi bunday frazeologizmlerdiń mánilerine ózine tán obrazlılıq, kórkemlik qosıp keledi. Olar kórkem shıǵarma tiliniń baylıǵı, tásirsheńligi ushın xızmet etedi. Bunda evfoniya frazeologiyalıq sinonim hám frazeologiyalıq variantlardıń ayırım túrlerinde saqlanadı.

Al, qaraqalpaq xalıq ertekleri tilinde qollanılǵan teńles eki komponentli frazeologizmlerdiń seslik kórkemligi olarda-

ǵı variantlılıq qubılısında ayqın kórinedi.

Quramında nekrotizmler ushırasatuǵın evfoniyalıq frazeologizmler olardıń júdá erte dáwirlerden baslap payda bolǵanlıǵın, dórelgenin, xalıqtıń eń eski, eń góne kórkem sóz óneriniń jemisi, kórinisi ekenligin dálilleydi. Bunday frazeologizmlerdiń quramındaǵı ayırım sózler (nekrotizmler) házirgi kózqarastan tildiń búgingi iyelerine, millettiń házirgi wákillerine túsi-

niksiz, ańlatatuǵın mánileri gúńgirt, belgisiz bolıp kelgen menen,

154

bir pútin frazeologizmnen kelip shıǵatuǵın frazeologiyalıq máni túsinikli bolıp keledi. Bul frazeologizmniń basqa birliklerge salıstırǵanda ayrıqsha qásiyeti bolıp tabıladı. Bul ózgeshelik evfoniyalıq frazeologizmlerde de ayqın seziledi.

Qaraqalpaq tilindegi evfoniyalıq frazeologizmlerdiń kóp túrli mánilik ózgesheliklerine baylanıslı olar bir neshe tematikalıq toparlarǵa ajıratıladı. Qaraqalpaq tiliniń frazeologiyalıq qorında milliy ózgesheliklerdi kórsetetuǵın frazeologizmler toparında evfoniyalıq sıpattaǵı turaqlı birlikler

á hmiyetli orın tutadı. Olar úrp-ádet, dástúr, adamnıń múshe atamaları, adam atları, tuwısqanlıq atamaları, jer, suw, aspan deneleri atları, qus, haywan, kásip, úy tutınıw buyımlarınıń jáne kiyim-kenshek atamalarına hám diniy túsiniklerge baylanıslı bolıp keledi. Sonday-aq, somatikalıq, emotivlik frazeologizmlerde de seslik tákirarlar ónimli ushırasadı. Jumısımızda evfoniyalıq frazeologizmlerdiń tek ǵana ayırım tematikalıq toparlarına tallaw jasaldı, al qaraqalpaq tilinde olardıń basqa

da bir qansha semantika-tematikalıq ózgeshelikleri bar.

Evfoniyalıq frazeologizmlerdiń ózine tán strukturalıq ózgeshelikleri, olarda seslerdiń tákirarlanıw orınları, tártipleri

bar. Olar eki komponentli bolıp kelgende eki túrli ózgeshelikke iye boladı: birinshiden, dara sózler – eki komponent te birdey yamasa uqsas seslerdiń tákirarlanıwı arqalı seslik úylesimge túsedi, ekinshiden, jup sóz hám tákirar sóz túrindegi komponentler de seslik tárepten tolıq úylesip keledi. Al, olar úsh hám kóp komponentli bolıp kelgende seslerdiń tákirarlanıwı tómendegi strukturalıq ayrıqshalıq penen sıpatlanadı: birinshiden, úsh komponentli bolıp kelgende olardıń úshewi de seslik jaqtan uyqasadı. Bir toparında dáslepki eki komponent, al ekinshi bir toparında sońǵı eki komponent úylesedi, sonday-aq, úshinshi bir túrinde eki komponenttiń ortasındaǵı sóz seslik tárepten úylespey, al eki tárepindegisózlerdegi sesler úylesip keledi. Jáne de,

úsh yamasa kóp komponentli bolıp kelgende olardıń birewi jup sóz yamasa tákirar sóz túrinde kelip úylesse, ayırım frazeologizmlerde komponentlerdiń tek ekewi seslik úylesimge túsedi.

Eliklewish komponentli frazeologizmler seslik úylesimi, kom- ponentlerdińalliteraсiya-assonanslıq sıpatı, seslik tákirarlar,

seslik garmoniyası arqalı ayrıqshalanıp turadı. Frazeologizm quramında eliklewish sózler juplasıp yamasa tákirarlanıp kelgende: ayırım sesler ózgeredi, túsip qaladı, buwın sanı ózgeredi, seslik

155

toparı saqlanıp qaladı yamasa ózgeriske ushıraydı. Bunda olardıń bárinde seslik úylesim, evfoniyalıq sıpat saqlanadı.

Ulıwma, qaraqalpaq tiliniń sózlik qorında frazeologizmler seslik qurılısı, mánilik kóp túrliligi, strukturalıq ózgesheli-

gi, stil túrlerine beyimlesiwi hám t.b. jaǵınan ózgeshelenip keledi. Ásirese, kórkem ádebiyat stilinde olardıń ornı girewli. Qaraqalpaq ádebiyatı janrlarınıń barlıq túrlerinde óz ornı hám zárúrligi menen qollanılǵan evfoniyalıq frazeologizmlerdiń pikirdiń ótkirliligi, obrazlılıǵı, kórkemligi ushın atqaratu-

ǵın úlken xızmetleri bar. Frazeologizmlerdegi seslik kórkemlik olardıń tásirsheńligin bildiretuǵın qurallardıń biri sıpa-

tında ózinsheligin támiyinleydi.

Solay etip, evfoniyalıq frazeologizmler kórkem ádebiyat tiliniń eń áhmiyetli súwretlew qurallarınıń biri bolıp, olar-

dıń seslik úylesimleri, seslik garmoniyası, frazeologizmniń muzıkalılıǵı, tásirliligi shıǵarma tiliniń obrazlı, tásirsheń,

kórkem sıpatın támiyinlep keledi. Xalıq awızeki ádebiyatınıń, kórkem ádebiyattıń barlıq janrlarınıń til ózgesheliklerine

tallaw jasap qaraǵanda, olarda bunday frazeologizmlerdiń salmaqlı ornı, biybaha kórkemlik qunı, kórkemlik xızmeti bar ekenli-

gin ayqın kóriwge boladı.

Frazeologizmlerdi transformaсiyalaw usılları hám olardı evfoniyalıq frazeologizmler sheńberinde paydalanıw hár bir sóz sheberiniń jeke talantı, talǵamı, frazeologiyalıq birliklerdi paydalanıw uqıplılıǵı, tapqırlıǵı menen baylanıslı.

Prozalıq shıǵarma tiliniń frazeologiyası oǵada bay, ráńbáreń, stillik múmkinshilikleri júdá keń bolıp, olar astarlı, awıspa-

lı mánileriniń kóp túrliligi, xalıq tili frazeologiyalıq baylıǵınıń oǵada hár qıylı kórinisleriniń ushırasıwı, qollanılıwı, túrli kórkemlik xızmetler atqarıwı menen sıpatlanadı.

Bunda olardıń bir toparı esaplanǵan evfoniyalıq frazeologizmlerdiń de ózine tán ózgeshelikleri bar. S.Jumaǵulovtıń shıǵarmaları tilindegi evfoniyalıq frazeologizmlerdiń seslik kórkem-

ligi, tásirsheńligi sóz sheberiniń jeke stili, til birliklerin paydalanıwdaǵı ózinsheligi arqalı jáne ayqın kórinedi.

Poeziyalıq shıǵarmalar tili belgili bir poetikalıq nızamlılıqlarǵa sáykes (buwın sanı, uyqas, ırǵaq hám t.b.) dóretilip, bunda frazeologizmler, ásirese, olardaǵı seslik tákirarlar ózine tán kórkem-súwretlewshilik xızmeti menen ajıraladı. Frazeologizmlerdegitiykarǵı awıspalı mániler jáne de, qayta ózgertilip,

156

mánilik jaqtan qayta dóretilip, jańa mániler qosılıp kelip, qosıq qatarlarında shayırdıń aytajaq pikiriniń mazmunına sáykes qollanıladı, qurılısı jaǵınan da ózgeriske ushırap transformaсiyalanıp keledi. Bunda sóz sheberleri máni oynaqılıǵın dóretedi, frazeologiyalıq kalamburlar jaratadı, sózlerdiń seslik uyqaslarınan sheberlik penen paydalanadı. Solay etip, stillik maqsetlerde frazeologizmlerdiń qayta tuwılıwına tiykar jaratadı. Bunday frazeologizmlerdegi seslik garmoniya, evfoniyalıq sıpat obrazlı, awıspalı máni menen birigip, ájayıp úylesimdi, kórkemlikti payda etedi. Ásirese, yumor-satiralıq shıǵarmalar tilinde bunday frazeologizmler júdá qonımlı, ótkir, obrazlı, tásirsheń paydalanıladı. Seslik tákirarlarǵa qurılǵan usınday frazeologizmler qaraqalpaq shayırı B.Qazaqbaevtıń satiralıq kosıqları tili frazeologiyasınıń áhmiyetli bir bólegin quraydı.

Dramalıqshıǵarmalar tiliniń ózine tán ózgeshelikleriniń biri olarda sóz mánileri awısınıń ónimliligi, baylıǵı, qarapayım leksikaǵa, awızeki sóylew stiline tán birliklerdiń qollanılıwı, sóylewshiniń, personajdıń óz pikirin tastıyıqlaw, mánilik ótkirligin arttırıw, kúsheytiw maqsetinde frazeologizmler menen birge naqılmaqallardıń sheber paydalanılıwı arqalı ózgeshelenedi. Ásirese,

bunda frazeologizmler ayrıqsha xızmet atqaradı. Bunda olardaǵı seslik kórkemlik, birdey yamasa uqsas seslerdiń tákirarlanıwınan payda bolatuǵın garmoniya, evfoniya ayrıqsha tásirlilik beriwshi qurallardıń biri esaplanadı. Belgili jazıwshı, dramaturg K.Raxmanov shıǵarmaları tiliniń sózliq qorında evfoniyalıq frazeolo-

gizmler belgili bir kórkemlik xızmetler atqarıwı menen ajıra-

lıp turadı. Atap aytqanda, K.Raxmanov shıǵarması tilinde paydalanılǵan frazeologizmler kóp xızmetli: olarda sóz oyınları, kalamburlar, sinonimlik, antonimlik almasıwlar, omonimler hám paronimler, variantlılıq, xalıqlıq úlgide jańa frazeologizm dóretiw yama-

sa onıń komponentlik quramın jańa birlikler arqalı bayıtıw, frazeologiyalıq máni tiykarında jańasha jeke-avtorlıq birlik-

ler dóretiw sóz sheberiniń júdá dara, ózinshe, jańalıqqa qumar, sózlerdiń mánilerin oynatıwda (obıgrıvanie) ayrıqshalıǵın, ulıwma,

sheber sóz zergeri ekenligin tastıyıqlaydı.

157

PAYDALANÍLǴAN ÁDEBIYaTLAR

1. Abdinazimov Sh. Til – millettiń ruwxı / – Toshkent: «Mumtoz so‘z», 2017. – B.24-29.

2. Abdinazimov Sh.Lingvopoetika. – Nókis: Berdaq atındaǵı

QMU, 2019. –164 b.

3. Abdinazimov Sh., Tolebaev X. Lingvokulturologiya. – Nukis:

«Qaraqalpaqstan», 2020. – 140 b.

4. Abdullaev Sh. D. Tarjima asarlarda frazeologizmlar semantikasi (T.Qaipbergenov asarlarining wzbekcha tarjimasi asosida)

Filol. fanl. nomz. ... diss. avtoref. – Toshkent, 2006. – 21 b.

5. Aynazarova G. Qaraqalpaq tilinde teńles eki komponentli frazeologizmler.– Nókis: Berdaq atındaǵı QMU baspası, 2005.– 117 b.

6. Aynazarova G. Qaraqalpaq tilindegi teńles eki komponentli frazeologizmlerdiń leksika-semantikalıq hám stillik ózgeshelikleri. – Nókis: «Qaraqalpaqstan», 2015. – 72 b.

7. Aynazarova G. Qaraqalpaq tilinde teńles eki komponentli frazeologizmler. – Nókis: «Qaraqalpaqstan», 2020. – 88 b.

8. Aynazarova G. Qaraqalpaq tilinde te…les eki komponentli frazeologizmler suzligi. – Nukis: Berdaq atındaǵı QMU baspası, 2020. – 44 d.

9. Aynazarova G., Atabaeva G. Qaraqalpaq tilinde sanlıqlar menen kelgen frazeologizmler sózligi. – Nókis: Berdaq atındaǵı

QMU baspası, 2021. – 48 b.

10. Ayımbetov Q. Xalıq danalıǵı. – Nókis: «Qaraqalpaqstan»,

1988. – 492 b.

11. Ayımbetov Q. Qaraqalpaq xalıq naqıl-maqallarınıń qısqasha túsindirme sózligi hám júyeli sózler. – Nókis: «Qaraqalpaqstan», 2007. – 60 b.

12. Akbaylanı X.M.Karachay-malkar tilni frazeologiyası: chekleri emda semantika enchilikleri. – Karachay shaxar: K×KU, 2007. – 184 b.

13. Allambergenova G.A. I.Yusupov asarlarida frazeologizmlarning uslubiy qwllanilishi. Filol. fanl. bwyicha fals. dokt. (PhD)...

diss. avtoreferati. – Nukus: 2019. – 49 b.

14. Asqarova Sh.K.Ingliz va wzbek tillarida takrorning lingvistik xususiyatlari. Filol. fanl. bwyicha fals. dokt. (PhD)... diss. avtoreferati. – Toshkent: 2019. – 49 b.

158

15. Ábdraxmanova J.Á. Qazaq tilindegi okkazional frazeologizmder pragmatikası. – Almatı: Qazaq universiteti, 2013. – 165 b.

16. Babadjanov M. K. ²zbekcha-qoraqalpoqcha badiiy tarjimalarda frazeologizmlarning ifodalanishi. Filol. fanl. bwyicha fals.

dokt. (PhD)... diss. avtoreferati. – Toshkent: 2020. – 44 b.

17. Baskakov N. A. Karakalpakskiy yazık, tom III Morfologiya (slovoizmenenie) Sintaksis (slovosochetanie i predlojenie). –

Nukus: «Bilim», 1995. – 292 S.

18. Baskakov N. A. Karakalpakskiy yazık, tom IV Leksika. – Nukus: «Bilim», 1996. – 148.S.

19. Begjanov T. Qaraqalpaq tili dialektologiyasınıń máselelerinen. – Nókis: «Qaraqalpaqstan», 1971. – 212 b.

20. Bekbergenov A. Qaraqalpaq tiliniń stilistikası. – Nókis: «Qaraqalpaqstan», 1990. – 88 b.

21. Bekbergenova G. Qaraqalpaq, rus hám ingliz tillerindegi frazeologiyalıq sóz dizbekleriniń mánilik sáykeslikleri –

Nókis: Berdaq atındaǵı QMU, 2009. – 52 b.

22. Bekbergenova G., Shaniyazov B. Qaraqalpaq xalıq naqılmaqalları hám olardıń basqa (ingliz, orıs) tillerdegi sáykeslikleri. – Nókis: «Bilim», 2000. – 52 b.

23. Bekniyazov B.K. Qoraqalpoǵiston qozoqlari tilidagi somatikfrazeologizmlarning lingvomadaniy tahlili. Filol. fanl. bwyi-

cha fals. dokt. (PhD)... diss. avtoreferati. – Nukus, 2021. – 52 b. 24. Berdimuratov E. Házirgi zaman qaraqalpaq tiliniń leksi-

kologiyası. – Nókis: «Qaraqalpaqstan», 1968. – 328 b.

25. Berdimuratov E. Házirgi qaraqalpaq tili. Leksikologiya. –

Nókis: «Bilim», 1994. – 188 b.

26. Biyanova M.V. Fonostilistika angliyskogo yazıka: uchebnometodicheskoe posobie [Elektronnoe uchebnoe izdanie na kompaktdiske] Multimediynoe obuchayushee elektronnoe izdanie. 1 CD-R. g. Glazov. FGBOU VO «Glazovskiy gosudarstvennıy pedagogicheskiy institut imeni V. G. Korolenko». 2017.

27.Boltaeva B.I. ²zbek tili frazeologik birliklarining trans- formaсiyası(semantik-pragmatik tahlil). Filol. fanl. bwyicha fals. dokt. (PhD)... diss. avtoreferati. – Samarqand, 2019. – 49 b.

28.Ganieva G.R. Frazeologicheskie ediniсı s komponentom imenem sobstvennım v angliyskom, russkom i tatarskom yazıkax. – Nijnekamsk: 2012. – s.106.

29.Gasanova E.S. K voprosu o singarmonizme v frazeologizmax azerbaydjanskogo yazıka. //Istoricheskaya i soсialno-obra-

159

zovatelnaya mısl. – Krasnodar: Severo-Kubanskiy gumanitarnotexnologicheskiy institut. 2016. Tom 8. ¹ 3. ×ast 1. – s. 164-169.

30.Gafurov B.Z. Otning segment fonostilistikasi tavsifining qi siy-choǵishtirma wrganilishi (rus, wzbek, ingliz tillari materiallari asosida). Filol. fanl. bwyicha fals. dokt. (PhD)... diss. avtoreferati. – Buxoro, 2020. – 48 b.

31.Gizatullina L.R. Numerologicheskie frazeologicheskie ediniсı v angliyskom i tatarskom yazıkax Dis. ... kand. filol. Nauk. –

Ufa: 2004. – 231 c.

32.Dabılov P.A. Qoraqalpoq sheriyatida lirik qahramon obrazining yaratilish xususiyatlari (T.Matmuratov va K.Raxmanov sheriyati misolida). Filol. fanl. bwyicha fals. dokt. (PhD)... diss. avtoreferati. – Nukus, 2018. – 48 b.

33. Djumamuratov T. Russko-karakalpakskiy frazeologicheskiy slovar dlya shkolnikov. – Nukus: «Karakalpakstan», 1985.– s.204.

34. Embergenov U. Házirgi qaraqalpaq tilindegi eliklewish sózler.

– Nókis: «Qaraqalpaqstan», 1990. – 88 b.

35. English-Karakalpak idioms. – Nókis: «Bilim», 2014. – 76 b. 36. Esemuratova S. Qaraqalpaq naqıl-maqalları hám frazeolo-

gizmleriniń ózbekshe-russha-inglizshe variantları toplamı. –Tash- kent: Extremum press, 2011. – 76 b.

37. Eshbaev J. Qaraqalpaq tiliniń qısqasha frazeologiyalıq sózligi. – Nókis: «Qaraqalpaqstan», 1985. – 160 b.

38. Jalǵasov N.M. Proverbial tuzilmalarda insonni baholashning pragmatik va lisoniy-madaniy xususiyatlari (ingliz, wzbek va qoraqalpoq tillari misolida). Filol. fanl. bwyicha fals. dokt. (PhD)...

diss. avtoreferati. – Samarqand, 2020. – 60 b.

39. Járimbetov Q. Ádebiyattanıwdan sabaqlar – Nókis: «Qaraqalpaqstan», 2012. 96 b.

40. Zimoveс N.V., Prokopenko Yu.A. Stilisticheskie funkсii emotivnıx frazeologizmov v xudojestvennoy proze//Sovremennıe problemı nauki i obrazovaniya. – 2015. – ¹ 1.

41. Iskenderova E. Qaraqalpaqtilindegi naqıl-maqallarda zoonimlerdiń qollanılıwı. – Nókis: «Bilim», 2020. – 40 b.

42. Islam A. Lingvomádeniettanu: til mádeniet konteksinde. –

Almatı: Astana, 2004. – 244 b.

43. Ismaylova L.G. Naсionalno-kulturnayaspeсifika realiza-

сii emotivnoy regulyaсii v kommunikativnom diskurse (na materiale azerbaydjanskix frazeologizmov)Avtoref. diss. ... kand. filol. nauk. – M., 2017. – s 228.

160