ХАЛЬМГ АССР-ин БИЧӘЧНРИН СОЮЗИНУРН ҮГИН АЛЬМАНАХ

ЛИТЕРАТУРНО-ХУДОЖЕСТВЕННЫЙ АЛЬМАНАХ СОЮЗА ПИСАТЕЛЕЙ КАЛМЫЦКОЙ АССР

На калмыцком и русском языках

2/36/

1968

КАЛМЫЦКОЕ КНИЖНОЕ ИЗДАТЕЛЬСТВО

СОДЕРЖАНИЕ • ҺАРГ

■ҺАРГ • СОДЕРЖАНИЕ ҺАРГ • СОДЕРЖАНИЕ

Эрнҗәнд Константин. Ленина дуудврар. Шүлг. 3

Олн-әмтнә дууч —Ээлән Овла 4

Незабываемые встречи. 5

Игорь Романов. Буревестник.

Стихи 6

Лауреат Государственной пре­мии РСФСР им. А. М. Горь­кого— Давид Кугультинов 7

Борис Леонов. Поэзия судьбы народной 7

йөрәҗәнәвидн! 14

А. С. Пушкин.

Евгений Онегин. Роман. Эк- лцнь 15

Ссщһҗин Бося. Җирн нәәмдгч җил. Радион көдләчнрт. Ца- һан цецг. Шүлгүд 26

Байдын Санҗара. «Цагин күч- тә хурдн гүүдлиг», «Адунас шин бәрсн ачт, омглад», «Де- лкә манд дүүрңг байр өгнә», «Кемр күүнд тана дөңг», «Арһулдич, хәәмнь, баахн ад- уч көвүн», «Ут хаалһдчн зу- ур хотн харһхла», «Биив— ятхин чивхсн болһн». Шүл- г ү д. 27

Пеедрә Дорҗ. Эк. Келвр. 28

Максим Танк. Пиала. Стихи 30

Николай Поливин. Оля. Мост.

Стихи 30

ИЗ ИСТОРИИ ПЕЧАТИ КАЛМЫКИИ

Антон Романов. «Красная степь» 31

ИСКУССТВО

Иван Трошин. Искусство кал­мыцкой вышивки 36

БАҺЧУДИН ДУН

ГОЛОСА МОЛОДЫХ

Егор Буджалов. Баллада о коммунисте 44

Владимир Нуров. «Нарта өд- рим әмәрн сольҗ». Эцкм. «Нүднә сохрас чееҗин харң- һу». Ш ү л г ү д. 45

Шу гран Вера. «Күчтә «МАЗ» машин». Радио. Шүлгүд. 45

Муҗга Сергей. Нерн. Олвр.

Ш ү л г ү д. 46

Караван Джангр. «Киитн одна герлднь», «Бадм цецг мет».

Җирһл ирх. Шүлгүд. 46

ДЛЯ ВАС, МАЛЫШИ!

Анатолий Кукаев. Упрямый ос­лик. Хорошо им на воде.

Смелый петух. Стихи. 47

Андҗа Тачиев. Горка. Елка.

Желание. Сти х и 49

ҺАРГ • СОДЕРЖАНИЕ • ҺАРГ

ҺАРГ • СОДЕРЖАНИЕ • ҺАРГ • СОДЕРЖАНИЕ»

ЭРНҖӘНӘ КОНСТАНТИН

Ленина дуудврар

Арнзлан тохад мордсн ахнртан

Хүв, җирһл, КИШГ ХӘӘЖ Хальмг Әрәсәһүр нүүж ирлә.

Хәәртә һазр энд олҗ

Хүв кишгән орсла холвла.

Әрәсән өнр орс бүлд Әмд нарн мандлж һарла. Әәмшгтә зовлңгас цугинь гетлгж Әмтнә күсл — Ленин ирлә.

* * *

Һалвин шүрүһәр тенге күржннж һазр догдлулж күчн шуукрла, һал цәкллһәр делгү падрж һаньдглж революц Әрәсәд хүвсхллә.

Тец төгәлж, Иҗл эргҗ

Түцгшж) кевтсн тег серлә, Теңгр тулҗ шүркиж босад Төмр чөдрән таслж тосла!

Омлһн зөргтә орс көдлмшчнр Орчлңгд түрүн Ленинән дахла, Олн келн күч-көлсчнр Орс хаана йос хамхлла!

— Ахнр—дүүнр, хальмгуд! — гиж. Алдр Ленин маниг дуудла, Арнзлан тохж, Совет харсж Атаһан авх чидл дурдла!

Эрм тальвн теегин иньгүд

Ээлтә ниицж ширкән босхла, Эргнтк һолмудын буурл дольгад Эргән цокҗ күгдлж буслла.

Түмн мөртә цергүдин шүрүнд Теңгсин бийнь улаҗ шавртла, Теңгә хазг Буденнла иньглж Теегин үрн Ока мордла.

Хальмгин теегәс церг бүрдж Хүвәрн аидһарлж тедниг дахла, Харти Кануков, Хомутников көтлвртә Хәәртә Әрәсә харсж ноолдла.

Олн келн әмтн ниицлә

Орс ах Ворошилов көтллә, Омг, зөрг нарн болж Ончта партии ЦК залла!

* * *

Һалзу чонин сүркә довтллһар һаньрҗ цаһачуд генж сөрлцлә, һал цацж, һазр шатаҗ һашута дууһар һәңнж кемклдлә.

Улан тугин күдр ишиг Уругшан уңһаж, уйдаж ядла! Урадад ордг улан баатрмуд Улм уралан сүрәлкҗ дәврлә!

Селәд, балһсд, тег болһар Серл өглго сумар цольгад, Сәрвксн цоохр тугмудинь самчад Селмсин хурц үзүрмүдинь хуһчад, Шүдн, шүрүһинь кү цокад Шүрвсн, арсинь шу татад, Шин Бумбин сәәхн орн — Советин йосан шунж батлла!

Хальмгин оргн теегтм бидн Харңһу сө, будн талрла, Хар хадар хавчата мадна Харалта түүрмин эре хольврла!

— «Туһлин туруһар ус уудг», Турңха цаг тас уурла, «Туурһин хаһрхаһар нар үздг» Түңгшдг цаг кезәмр буурла!

3

Үкл көтлҗ ирсн дәәснд Үүдн мана тәәлрш уга! Үклән бийснь һазртан олх, Үрн-үрндән өндәхн уга!

вмкяпкяпвавмсаза*

ОЛН-ӘМТНӘ ДУУЧ ЭЭЛӘН ОВЛА (1857-1920)

Хальмг олн-әмтнә дууч Ээлән Овла төрҗ һарснас нааран зун арвн җил болен өөнд не- рәдҗ, келнә, литературин болн тууҗин төр- мүд номлҗ шинҗләч хальмг институтын бүр- дәсн номин конференц, өңгрсн җилин ноябрь сард һурвн хонгин туршарт болв.

Ээлән Овла ик баһ цагасн авн эврәннь өвкнрәсн хальмг әмтнә Җаңһр соңгсҗ йовсмн. Эврә цецн, чееҗин билг хойр баахн җаңһрчин дууг батлад, дарунь хол—өөрин оньг авлад ирнә.

1908 җил Очра Номт Җаңһрчас «орчлңгин сәәхн Миңгйәнә түрүн хаани түмн шар цоохр акт көөсн туск бөлг» бичҗ авад, Петербург балһснд күргҗ, орс номтнрин седклиг чимллһ- тә болн баатр магталарнь өврәнә. Дарунь удл- го Ээлән Овлаһас бүкл арвн бөлг номтнр Пе- тербургас ирҗ бичҗ авад, 1910-4 җил хуучна хальмг бичгт буулһҗ нег миңһн дегтр барлг- дҗ һарһсмн.

Тер кемәс нааран хальмг олн—әмтнә урн— үгин баатр тууҗ Җаңһр бүкл Делкәд тасрл- тан уга барлгдла. Теднә барт Ээлән Овлан келҗ өгсн арвн бөлг мөңкд батрҗ үлдсмн.

Үкл уга мөңк Җаңһр күргҗ өгсн олн— әмтнә дууч Ээлән Овлан җирһлин хаалһин тускар кенференцд ик тодрха болн күндтә ке- вәр институтын «Җаңһрин» халх секторин тол- һач, филологическ науксин кандидат А. Ш. Кичиков келҗ өгв.

Конференцд элвгәр общественность болн ах—дү болгч талын келн—әмтнә республикас бас гиичнр орлцв. СССР-н Науксин Акаде­мии гиич филологическ науксин кандидат Г. И. Михайлов, Горн-Алтайск автономн областин гиич, пединститутин доцент бичэч Сазон Су- разаков, Бурятск АССР-ин гиич, филологическ науксин доктор А. И. Уланов, Тувинск АССР- ин гиич филологическ науксин номин канди­дат Дорҗ Куулар болн Карачаево-Черкесск автономн областин гиич, келнэ, литературия болн тууҗин төрмүд номлҗ шинҗллһнә ин­ститутын ах научн көдләч Михаил Миҗаев ирцхәв.

Ирсн гиичнр болн олн зүсн эрдмин халхин көдләчнр босҗ баатр Җаңпрт бахтҗ, кесг зун җилмүдт чееҗдән хадһлад, өдгә цагт күргсн ачта җаңһрчнрин негнь Ээлән Овлад

седклиннь ханлтан халунар өргҗ келцхәв. Хальмг келнэ, литературин болн тууҗин төр- мүд номлҗ шинҗллһнә институтын директор И. К. Илишкин ирсн гиичнрин болн конфе­ренцд орлцачнриг халунар йөрәв.

Конференции хойрдгч өдртнь терүнд орлцгч номтнр, тедн дотр талын республиксэс болн областьсяс ирцхэсн гиичнр чигн, Ээлэн Овлан һарсн, төлҗсн, наснаннь туршарт дуулен, те- рүнә цокц оршагден — һазрт одад, «Красно­сельский» совхозин клубд күр кецхәв. Җаңһр- чин элгн—садн, таньл, терүнә әәмгин улсин шин үйнр, эдл—ахусин, партийн—советск ор- ганизацсин һардачнр, селәнә интеллигентнр, комсомольцнр, сурһульчнр клубд багтмарн цуглрад, олн—эмтнэ дуучин нерии тоомср ергн болн мөңк гиен номтнрин иткмҗд герчнь болв.

Хальмг олн—әмтнә билгләни бахмҗ болг- сн «Җаңһрин» болн туурсн җаңһрч Ээлэн Ов­лан тускар конференцд номтнрин келцхэсн туск онц дегтрәр барглдҗ һархмн.

4