инҗин
лиҗ
Цуг
делкән бичкдүд, Цецгүд мет, әдл сәәхн,
Теднә седклин ицгүд, Тецгр мет, әрүн
цегәхн,
Зуг
күмни хортд бичкдүдиг Әдл биш болһна,
Зута үүл татад, бичкдүдин Уйн җивр
хуһлна.
Тенд,
Дала,
уул
һатц,
Дән
Вьетнамд шатжана,
Тенд,
Әрүн Вьетнамин һазрт Әвдмүд үүл татжана.
Б
А Й
С Л һ НТүлмҗин михаил
Дала, уул һатц...
Элдв өргмжтә би бәәнәв: Элвг Әрәсән туурмжта билглән Энд гиичлснд герәслһ хәәнәв.
Байн ижләс делврсн усн, Бас Эльбрусас асхрсн усн һарар кесн һолмудар урсна, һазрим тедн шинрүлж услна.
Тер мет, мини теегтм
Олн келтә Әрәсән дууднь Темдгтә айсмудан ирж негдүлв, Ончта поэмд тохрж падрв.
Җирһлин цуг сәәхн тоотыг Җиңнүләд тер магтсн болв, Җиңнсн җирн нәәмн айсиг Җиврлүләд нисксн болад одв.
Хальмг хотл Элстәс алдрад, Холд, теегин ууҗм күрч, Әрәсән поэмин әмд дуд Әдстә иньгллһ магтж күңкнв.
Солңтсн теегин олн хаалһар Хурдн машид цувлдж гүүлдлә, Сөңгән өргж өнр малчнр Хурж, хаалһднь гиичнриг күләлдлә.
Күндтә нертә бичәчнриг үрж, Күн болһн герүрн дуудла,— Улан заидн жомбаһас
Ууһад һаритә,— гилдлә,
Бумбин орн — күсл
Бүтлдсинь хәләһитә,— гилдлә, Мана одаһин бәәлһиг Медәд һаритә,— гилдлә...
Теегин зәрм өнцгт негт, Теңгст һанц жилк мет,
Цеңкр
теңгр догдлна, Цәклж бомбе
асхрна.
Гермүд
бәәсн һазр Генткн хоосрж одна.
Балврсн
школмудын күүшт Бичкдүдин цокцс үзгднә,
Экнрин һашута чишклт Эндрин
делкәд
соңсгдна...
Зөвән
харсжах Вьетнамин
Зөрмг
үүлдвр өсжәнә.
Америкин
зершг алачнриг Амһалх күчн батржана.
■
Җирһлд
дурта зүркм Җиврән ясж белднә, Җилмһр
дөш хаалһар Җиргәд одх саната.
Тагчг
гертән суухларн
Түүрчж
чееждм бульглна, Тегш жирһлтә теегән
Төгәләд ирхдән дурта.
Халун
зүркнә тачал
Хавр
өөрдснә темдг, Хаалһ намаг көтлхинь
Холас зүркм меднә.
1968
җил.
Хальмгт
болен
Әрәсән
лите
ратурин
өдрмүдин туск ухалөр.
Туужин
холын темдг бәәнә — Тагчг ишкә гер
цәәнә.
Дасмж
уга баһчудын һар
Дашкатаһар
терүг босхсн боллта,— Өвгд улсин дөңгәр
тедн Өндәлһж чадснь мел лавта.
йоста
саак хальмг гер Иирдән биш,— ил медгднә,
Болв сананд тодрулж тер Будта туужин
холыг үзгдүлнә:—
Нүүдл
цувсн хаалһин тоосн Харанд зөрнк харһсн
болна, Нүцкн теегин
һашута
дүрсн Холас седклд орж шарклулна...
Уга,
уга! — гиж чочад,
Урмд
өгч зүркән саатулнав, Генткн агчмд
үрглсн болчкад, Герлтә эндркән һәәхж
бахтнав.
Күнкнсн
айсмудын таалта жиңнлһиг, Каңкнсн
цецгсин айта үнриг, Кекрсн һазрин
байслһни дүүрәг Күчтә салькн теңгрүр
өргнә.
Мана
гиичнр мордх кемд Сергмжтә хур үсәрж
орв,— Манакс седкләр ядж күләжәснд
Теңгр өглһән илгәсн болв.
Өргн
һазр мануртж сәәхрлә: Цевр чиигт уһагдж
гилвксн Өндр моддын хамтхасд бииллдлә,
Цуг орчлң байссн болла.
Маниг
оньһж хәләсн болж Нарн ончтаһар мишәсн
болла,—
Мана
байслһнд жилвтсн болж Нанд зүрким улм
бульглулла.
ҮҮРТӘН
Ачта
советин йосн Алтн нар урһала, Өнчрсн
ман хойраг Өнр, байрта болһла.
Хаалһ
өмн секәд
Хүвиг
һарт бәрүллә, Олндан туста болһхар Омг
өгч өсклә.
Сурһуль,
эрдм, урллһ Сана
дахулж
дасхла, Дурта
хаалһан
шүүж Деегшлх урмд өглә.
Хаалһ
салад одвчн Хамдан зөрглж ноолдад, Орн
нутган харсад, Олндан тусан күргләвдн.
Җирһлин
ут хаалһд Җиврән делж нисхләрн, Байр ,
диилвр, һундл Бахмжта кевәр үзләвдн.
Өңгрсн
жирһлин мөр Өңгәр билрсн уга, Кенм бидн
болвчн Кергәрн олндан
тусллавдн.
Тосхсн
олн гермүдт Таварлж әмтн жирһнә, Тосхачд
ханлт өргж Тоомсрта чамаг болһна.
Олндан
күндтә
болхас Өнр хүв бәәхий, Хаалһдан мөр
үлДәснәс Ханлта байр олдхий.
1968
жнл.
Бийнь
магтад дуулхла Басж өмнәсн инәнә, Насн
туршарт дуран Нууж бәрсим медхш. Бичә
чигн медг Би дурлхан уурхшв.
1968
жил.
36
АС.
ПУШКИН
ЕВГЕНИИ
ОНЕГИН
Шү
л
гэ р
бичгдсн
роман
ХОЙРДГЧ
БӨЛГ
ч
I/
Я
I.
«О,
Селэн!»
Гораций.
О,
I Әрәсә!
Евгений
уудьҗасн
эн
селэн
Йир үзсхлңтә
һазр билә.
Тенд,—
әрүн
җирһлин иньг
Теңгриг йөрәҗ чадхмн
билә.
Ууд,
онцд нойна гер
Уулар
эргүлҗ, салькнас хальчлгдсн,
Уняртсн
һолын
амнд бәәлә.
Үүнәс
хәләхлә — өмнь, ууд
Алтрсн тәрән,
уняртсн ноһан
Алгтрҗ цецкәрнә, селәд
торлзна;
Сүрг малмуд сөөгәр
идшлнә,
Саначрхсн Дриадс1
хорһ олдг —
Сад
аһуһарн,
дурнднь тәвчксн,
Сарсаҗ, нигтәр сүүдр
тархасн.
II.
Бәәшңгүд
цуһар бәргддг кевәр
Бас
эн бәәшң тосхгдсн:
Кецү
бат болчкад, төвшүн,
Кезәнк
ухата
бәрцд таасгдсн, *
V
1
Дриад
греческ
кезәңк туульд, ө-шуһу модна
V
-^урхд.
37
Хамаһан
болвчн деңкһр өрәтә, Таңхмнь таж торһар
бүрәтә, Хаадудин зургуд эрстнь өлгәтә,
Тарлң цоохртҗ бешмүднь сииләтә.
Эн
тоот
ода хуучрв, Эврән йир уршгинь медхшв;
Тиигчкәд, мини
үр
болхла,
Түүг
далаһар керглдго билә. Тегәдчнь, кезәңк
ке өрәст Тер кемтә кевәр өвшәлә. Деревньд
удан бәәһә күн, Дөчн җилд түлкүрчлә
керлдсн, Терзәрнь шаһаһад батхн билҗлсн
— Тер өрәд Онегин
бәәрлсн.
Цуһар
һольшг: хойр шкаф,
Царе пол, ширә,
сандл, Альднчнь бек эс күрсн. Онегин
шкафсинь
секәд хәләв; Негнднь —һару бичдг дегтр,
Наадкднь —зерглүләд тәвсн чаһр, Альмна
уста
домб,
Нәәмдгч жилин лит:
Олн
кергүд өвгиг эзлж, Оңдан дегтр хәләдго
санж.
Зөөр
дундан, бий һанцарн, Зугл цаг өңгрүлхин
төлә, Онегин
мана экн
авгтан, Оңдан диг тогтахар санв. Көдән
күңкә, эврә тагчкдан Кезәнк — алвар
көдллһнә ярмиг Кимд — татвр үнәр сольв;
Эв.рә хүвән мухлас йөрәв. Энүнә хоша —
әрвч эзн — Тер йовдлас хорлт үзн,—
Тагчк, эврә гертән уурлв; Талдан негнь
башрдҗ инәв, Эдн цуһар нег дууһар
Онегиниг зеткртә анднд тоолв.
Авгтан
энүнүр цуһар • иржәлә; Ардк үүднәснь
энүнд даңгин Теңгә ажрһ белдж унулад,
Терүнә тергнә әәг зугл Ик хаалһ көөҗ
соңсад,— Түүг— деерлклһн гиж тоолад,
Ирж түүнлә үүрлдгән хайлдад. • «Эргү,
тоңкун — мана хоша, Эн
фармазон,1
Стакаһар
даң
1
Фармазон
—
чикдән болхла,
«франкмасон»— сурһуль
медрл үг помешикүдин келәр болхла,
революционер, бурх
иткдго гисн медлтә бәәсмн.
Улан
чаһр эн ууна;
Эн
—гергдин һарт
өөрдхш;2
Мөн-лә,
биш-лә,— гиж келхш, Мөн, биш,—болж
келнә».— Минь
иигҗ
цуһар санна.
Тер
саамла, эврә деревнюр Талдан,
шин помещик ирв.
Иим догшн шалһлт келгхәр Уршг шидрк
улст өгв.
Энүнә
нернь —Владимир
Ленский, Эврә
седкләрн геттингенск3
билә. Эрән дундин наста,
сәәхн,
Эңкрлж Кантиг4
күндлдг, шүлгч, Будтсн Германяс — номин
ашл, Ңийәрн авч ирсн зөөрнь: Сулдан
бәәхд дурта күсл, Сүрәтә зөрг, зөвәр
жигтә Оньдин өргмжтә келдг үг, Ээмләһән
цацу хар күкл.
Олна
нүүрин санамр «завхаһас Одачн номһрад
уга бәәтл, Үүрин байр, окдин тааллһн
Үүнә өмн седклиг дулатхла.
Уйн
зүркәрн харм, бидү Ицг энүг хәәрлж
йовла, Орчлңгин шин кеермж, ниргән Одачн
баһин ухаһинь авлла. Әрүн зүркни
маһдллтан эн Әмтәхн күсләр әәтрүлдг
билә; Жирһлдән бидн күслдсн тоот
Җилвтүлгч тууль түүнд болла. Үүг тоолҗ
толаһаһан маһдлдмн.
Эңкр
саднь энрж зовҗахиг, Энүг өдр болн
күләҗәхиг, Ирҗ тернь негдх зөвтәг, Ицҗ
эн сандг билә;
Үүнә
әрүн нерни төлә Үүрмүднь зовлң бийдән
авч, Үгәр ховлсна савиг хамхлхас Эднә
һарнь чичршгод итклә;
2
Гергдин һарт ө ө р д х ш — харһсн цагтан,
эс гиж
сален цагтан гергдин һариг
күндлж үмсдг зокал бәрхш гисн үг.
3
Геттингенск
—
Германя балһсн, нер һарсн, университеттә
бәәсмн. Орсмуд баһ бншәр түүнд бас сурдг
бәәсмн.
4
К
а нт —XVII
з. ж. бәәсн немш философ.
Немш
шүлгчнр — романтикүд энүнә сурһмж авсн
бәәсмн.
38