Җиврнь тәәрхә тоһрун баллада

Хаврла тоһрун урлдад Хальмг һазран ордг. Дала теңгс давад Далвагарн сәвдг. Өргн теегтән күрч Өлө маңхн амрДг. Өнр төркән харвҗ Өврмҗ, бахмҗ кедг... Ода болхла, чавас, Одх һазр маду.

Келхм сәНЖ:

Келвәс Кенд?!

Медхнь яду. Хәрхнь!..

Хәрхнь!.. гихлә Харлад, хоолднь һолинә, Хойр живрән угальхла Хорнь дотран буслна. Намрар нисж ирхләнь Нег өздңг бәрсн, Эрднь сәәхн живринь Эгцләд... Эгцләд орксн, Делдгнь, көөрк, тасрад, Дегдәмл болҗ йовһдсн, Харада, нуһснд җилвтәд, Халун нульмсан асхсн. Зунын тес гейүрнә. Зовлцг икд үрүднә. Зург болен теегнь Зүүднд орҗ генүлнә.

Генткн «курлы-курлы» Герин менд ирвә.

<Тоһрун — зөргчн хәрли? Тосад нисхнь— мөрви!»

Толһад орад, шөвгләд, Түлкәд, чичәд, адһана.

Зүркнь бульглад, догдлад, Заядар живрнь делгднә.

Толһад орад, шевгләд, Түлкәд, чичәд, адһана.

Зүркнь бульглад, догдлад, Заядар живрнь делгднә.

Тер кевтән хагдад Теңгр тал өөдлнә. Хаалһин утд орад Хальмг һазран темцнә.

Агчмин зуур зогсад, Арһаган невчк һарһна.

Өдн болж гиигрәд, Өлә маңхн даңгдна.

Өдрәр, сөеһәр нисж, Өлсәд, түрәд йовна.

— Эврә һазр Өөрдж! — Элкнь тач медүлнә.

Хойр живрән хураһад, Хан һәрдинәр унна.

Камб шарлжнь каңкнад... «Кемб?» гиҗ шиикнәд,

Деер салькн өктмлнә.

Дора шуурһн сайглна.

Халад ирсн цогцнь Хурһн зузанд мөстнә.

Халун-бүлән нульмснь Халхин герләр түрглнә.

Хәәртә төркндән ирсн — Хәәмнь, тоһрун, урсна.

Үвлин аюлас әәхш, Үклдән, көөрк, зовхш.

...Камб шарлжнь кацкнна. Кек теегнь мануртна.

Улан-хол, апрель 1966.

БИЧӘЧНРИН БҮЛ ӨСҖӘНӘ • • •

I

1966 җилин эклц хальмг бичэчнрин зергләнд ик урһцта болв. Шидр РСФСР-ин бичэчнрин ниицэнәс Хальмг таен бичэчнрин СССР^ин бичэчнрин членд орулҗ авсн байрта зэцг ирө. Теднэ тоод бичэч — Бадмин Алексей, шүлгчнр Байдын Санщара, Җимбин Андрей, Лиҗин Эрнцен болн шалһач Мацга Иван.

Эднэ зүүсн өәдэн даалһөрта нериг йөрэҗ, дора зәрм үүлдвр- мүдинь барлҗанавдн.

ЖИМБИН АНДРЕЙ

Зүркни таал

Съездин шиидврәр күүндх улсар

Селәнә клуб асхар дүүрнә, Күр өргн чинртә болсар Кесг күртл тедн бүүрлнә.

Гармуль, бииһин дун һарна, һаза йовх улсиг дуудна, Болх күүндвр байрар киилнә, Байр бийнь керглә ниилнә.

Күр зәрмдән күүрәрн хуурлго Күңкл хургт чигн хүврнә, Үг үгәрн бас буурлго Утдад ард-ардасн цүврнә.

Тавн җилә зура күцәлһн — Тавлад коммунизмүр кеҗәх ицәлһн,

Тегәд чигн эн күүндвр — Таңгс болгч чинртә үүлдвр.

Би иим күүндврт орчкад, Бүкл сө гишң бәәвүв.

Күүндврин хөөн хәрҗ ирчкәд, Кесгтән унтҗ ядад суувув.

Дерәлдәд клубд суусн улс Дәкн бийим «хәәһәд олна». Хаһлсн төрнь, кесн күүндврнь Хадгдад чикндм соңсгдсн болна.

2 Альманах № 3(29)

Эн төр гүн утхта,— Эгл үгәр медүлхд күчр. Болв тагчг бәәхлә —һундлта. Бас деернь дәкәд ичр.

Хөөтин Борис, багш, сууна, Хөөч Манҗ энүнлә зерглдҗ.

Тетклтин көдләч Дорҗ ирв, Терүг хулдач Даң дахҗ.

Араша тосхач бас бәәнә, Артист — Никита эс дутҗ. Хулд-гүүлгәнә көдләчнр ирв... Хурган эклх цаг өөрдв.

Цуглрсн улс серглң чирәтә, Цуһар гишңг сәәхн заңгта.

Ардас әмтн басчн ирәтә, Агитатор келх соньн зәңгтә.

Гармуль, бииһин ә уурв, База, уульнцин әмтн цөөрв, Күләгджәсн улс күцәд ирцхәв, — Күүндврән эклхм,— гиҗ шиидцхәв.

«Хөрн һурвдгч» гидг ончта Хойр үгәр агитатор эклв. Тавн җилә зура күцәх

Төрин тускар зөвәртән к£дв.

I Ви45лхо7'<х \Кадм. I

Эврә республикин зуран тускар Эклсн күүндврт улм соньмсв, Тәвгдсн төрән үнн чикәр Тавлҗ медсн үгмүд даралдв.

Кадлмшин альк, ямаран меҗәд

Кедү һару һархинь тоолцхав. Кен альд ямаран кемҗәд Келсәрн терүг хәрүлхән - ' ’ олцхав.

— Ирҗәх тавн жилә зурад Ик тосхлт хәләгдҗәх— сүртә, Элст балһсн, эргндк райод Эн туст ямаран хүвтә?

Сурвр өгсн тосхач Араша Суусн улсиг эргүлҗ харвв. «Кен ю келнә?» гиҗәх Күсл энүнд буслҗ деврв.

— Тосхлтин халхар эдл-ахуд Тәвц зөвәр өөдән өсҗәнә. Хөрн негн сай шахуд, Хәтәр гихдән, күрхм гиҗәнә.

Авчах даалһвр зөвәр ик, Амр бишнь бас чик.

Күн болһна күцәх төрнь — Келхд, эрк биш өрнь.

Агитатор сурврт хәрү өгчкәд, Әмтнә чирә хәләҗ тотхв. — Агитатор, энтн байр!— гичкәд, Араша босад, һаринь атхв.

Зальта байр — зүркни таал, Зовлңгин бийнь — зуурм «ааль», Эврә күцлтә күүнд болхла, Эн хоюрн чигн — таал.

Баглрад суусн улс чөләлҗ Багш Борисин чирә шаһав: — Сурһулин туск цәәлһвр күләж

Суух улс элвг,— гив.

— Бичкдүдин сад, школ урдкасн Баһ бишәр өсхм гиҗәнә.

Теднә тонь давен зураһас Тавн холванд икдхм болҗана.

Сурдг сурврмуд кесгтән баһрхш, Седкл-санан төвкнҗ тогтнхш, Ца-цааһан неквр үүднә, Цагин кемжә дахҗ кииднә.

Хөөч Манҗ эврә сурврта, Хажудк улстан соңсхх дуудврта.

Энүнә өргсн арзһр һарнь — Эн зураг күцәх андһарнь.

Өргсн һаринь үзсн агитатор Өргмҗ вгч энүнд зөвшәв. Өөрк улснь халмц дүрәр Өндәсн х&өчүр ширтҗ хәләв.

— Хальмг республикин эдл-ахуд

Хвөчнрин тәвц ямаран болхмб?

Килвр ноос, мах хулдхд Кедү хө, үкр өскхмб?

— Манҗ, та, эн халхарн, Манас үлүһитн сәәхн меднәв. Болв би эврән чадсарн Бас хәрү өгч үзнәв.

— Тавн жилә зураһар болхла, Торһн нооста хөд өсжәнә, һучн дөрвн процент икдхлә, һурвн сай шаху күрчәнә.

Хөөч Манҗ әмтнүр эргәд: — Хойр үг немев,— болв. — Айта чик седвәр,—гиһәд. Агитатор бийнь үүмҗ тагчкрв.

— Хөн-малас ордг оруд Холван өсх зура кегдҗәнә. Тегәд селәнә эдл-ахуд Тәвн зурһан процентинь эзлҗәнә.

Клубд суусн улс таасв, Кесгтән альх ташҗ ниргв. Хөөч Манҗ үгән дуусв, Хүвтә зурадан күцлән өргв.

— Хотын гер хойр зун ормта, Хувцна магазин һучн бәәртә. Баһчудин кафе дәкәд бәргдхмн, Бичкдүдин хувцн икәр элвхмн.

18

Хулд-гүүлгэнә көдләч Даң Хурсн әмтнд иигж келв, Адһад эврән эртәр боссндан Арһ уга — суух болв.

Келх үгтә Дорҗ чигн Кесгтән күләх зөвтә болв. — Теткл — һол тер гиж Тадн медхшт,— болж өөлв.

Эднчнь яһҗахмб, акад улсв? Эврән босад келлдәд бәәдмб? Би эндр яһад еөгдҗәхмб?»

Агитаториг иим өөтә тоолвр Аарглж удан чадсн уга, Эврә чадвртан эн байрлв, Эгл улсдан бас ханв.

Цагтан кегдсн бахмҗта күүндвр.

Ца-цааһасн цувсн үүлдвр — Мана Төрскни өөдлтин учр, Махсг хортна буурлтин ичр.

Съездин шиидврәр күүндх улсар Селәнә клуб кесгтән дүүрнә.

Күр өргн чинртә болсар Кесг күртл энүнд бүүрлнә.

Күр зәрмдән күүрәрн хуурлго КүҢКЛ хургт чигн. хүврнә.

Үг үгәрн бас буурлго Уттад ард-ардасн цүврнә.

Тавн җилә зура күцәлһн,— Тавлад коммунизмүр кежәх ицәлһн,

Тегәд чигн эн күүндвр — Таңгс болгч чинртә үүлдвр.

Гармуль, бииһин ә тасрхш, һарч хәрхәр әмтн адһхш, Болен күүндвр байрар киилнә, Байр бийнь керглә ниилнә.

Авчах даалһвр зөвәр ик, Амр бишнь бас чик.

Күн болһна күцәх төрнь,— Келхд, эрк биш өрнь.

Зальта байр —зүркни таал, Зовлңгин бийнь —зуурм «ааль». Эврә күцлтә улст болхла, Эн хоюрн чигн — таал.

(Романа эклцэс)

♦

һал үд. Харһаһар хавчад ке- сн утувцр болн маштг теегин аэропортын гер. Терүнә нурһнта- лас өдн мет гиигн «ЯК*-муд, ца- рмуд зүүдг ярмин бәәдлтә, давхр живртә, хашң нислһтә «АН-2» болн шора-тоосарн шуурһ татсн «ИЛ»-муд ирәд буулдад, нисәд һарлдад бәәцхәнә.

Герин сүүдрт өлгәтә бәәсн термометрии мөңгн уснь һучн зурһан градуст күрәд көшж. Аһ- ар эврән шатжах үнртә. Сүркә цунцг. Гёрин сүүдр дахулад тәв- сн скамейкст хошад-һурвадар әм- тс сууцхана. Теднә зәрмснь хот

иджәцхәнә, зәрмснь газет, дегтр умшҗацхана. Бәрмтг уга, нег ормдан удан сууҗ чаддго, бичкнкүү кдин бийнь номһрлдад, эк-эцксиннь өвдг дерләд кевтцхәнә.

Әмтин захин скамейк деер һанцхн көвкр үүлнә зүстә шеемг костю- мта, чиндр цаһан киилг деер намч эрәтә хар галстук боосн, буурлтад бәәсн үсиг «заран» бәәдләр кирһүлсн, кезәнә нег ке болн эвтәхн, төгрг шар чирәһинь өр эс өвдсн заячнь, өрү-сөрү уга керчсн гүн хурнясд үл-

2*

19

дәҗ. Нарна толяс нүдән хальчлсн өвр иштә, хар козлдурта залу газет умшҗана.

Күрн ширтә, хаҗудан шатрин бетк мет дөрвлҗн хар эрәтә «Волга» автомобиль, балһсн талас җивҗ ирн, аэропортын сүүдрт суусн әмтсин өөр ирҗ зогсв. Машин дотрас цогц махмудтнь ирлцсн «чесуча», цаһан костюмта, гилвксн герлтә хар үсиг гиҗг деерән мошкад боочксн, гиҗг- тә күүкнлә әдл гиигн цогцта, көлиннь хойр шилвнь кевд цокад һарһчк- сн мет ке сәәхн, хадасн болен нәрхндавхргта, хооһшла әдл ут хоңшар- та туфельәрн, халун нарна тольд хәәләд бәәсн асфальтыг цоолҗ, ишк- сн ормдан нәрхн нүк үлдәһәд, хар чи мет цевр, герлтә төгрг нүдәрн, герин сүүдрт суусн улсиг «гилс» гиҗ хәләчкәд, одац залун суусн ска- мейкин нег захднь одад, мөчлдҗ суув. Күүкд күн һартан бәрҗ йовсн эвтәкн түңгрцгәсн, төгрг чирә үздг гер һарһҗ авад, бийән гердҗ, аль- чурин үзүрәр чирәһән арчв.

«Зун хөрн негдгч рейсәр Комсомольскас һарсн самолет ирәд бууч- кв. Хойр зун тәвн нәәмдгч рейсәр Әәдрх орх әмтс билетән ирҗ темдгл- хитн сурҗанавдн»,—гиһәд, герин эрст өлгәтә бәәсн, төгрг хар репро- дукторас дикторин келсн үгтасрхан уга соңсгдна.

һолас асхн хәрҗ йовх, герт иҗлдсн, цатхлң нуһсн мет «далвң-давлң» гиҗ, хойр талан нәәхләд, өөкн түнтг мет дүүрң цогцинь, ахрхн хойр көлнь әрә дааҗ йовх бәәдлтә, һартан бичкн улан хәәрцг бәрсн, хавтха хар чирәтә эмгн аэропортын герәс һарч ирв. Харань тату, хойр уутьхн нүдәрн, сул орм эргндән хәләв.

— Делгр, нааран ирҗ суутн,— гиҗ, минь одахн машин деерәс бу- уси күүкд күн, эмгиг таньн, бийүрн дуудв.

— Намаг таньдг кен болхви энчни? — гиҗ, эмгн усн гүүсн нүдәрн шилтҗ хәлән, терүнүр өөрдҗ ирчкәд:— Ю, хәәмнь! Өлзәт, эс миний- чи? — гиҗ, улм алң болен бәәдлтәһәр, өмнәсн боссн күүкд күүг теврәд, барун халхаснь үмсв.

— Нә, Өлзәт, күүктәһән менд тиньгр бәәнтә? — гиҗ хаҗуднь сун йовҗ сурв.

— Бәәнә. Цуг мендвдн,— гиҗ, тернь хәрүцв.

— Ю, хәәмнь! Күүкдәс одак нег көвүтәһән болховчи? Аль хәрд һа- рад, шинәс үртә-садта болҗ йовнчи? —гиҗ сурв.

— Энүнәс баһдан эс хәрд һарсн күн, ода ирҗ тиим йовдл һарһҗ болдви? Саак көвүһән сәкәдл бәәһәв,— гиҗ, тернь хәрү өгв.

— Ода ирҗ гиен, юн үгв? Чи ода бийнь баахн берин өңгтәч. Манла Сиврт бәәҗәһәд, салж. нүүсәрн болхла, чи баһрсн бәәдл һарчич! Терүнәс нааран арв һар җил эс болви? Тиигхд чини ахичн, һәрә альдаран нүү- лһҗ авдг билә? — гиһәд, эмгн сурврмудыг давхрлдулад бәәв.

— Э, тиим билә. Хасгин нутг орад нүүчкәд, Хальмг таңһч бүрдхлә нааран ирләвдн,— гиҗ, тернь хәрү өгв.

— Көвүнчин сурһулян.чиләһәд, ода көдлҗәдг болхов?—гиҗ келн, эмги хавтхасн цаһан мөңгн цокурта <һанз һарһҗ, адһм угаһар тәмк не- рәд, батлҗ суув.

— Уга, школын хөөн хойр җил көдлҗәһәд Москва балһснд инсти- тутд сурхар одла. Эндр терүгән чиләһәд ирҗ йовна. Тегәд тосҗ ир- ләв,— гиҗ, Өлзәт келв.

— Ода бийнь, көвүнчинь гер-мал болад угай?

— Уга.

— Наснь кедү күрви?

— Хөрн зурһата,— гиж Өлзәт хәрү өгв.

— Ю хәәмнь! Мана цаг болхла, хойр-һурвн күүкдтә бәәх насн. Баһ цагтнь гер авад өгчкх кергтә. Эс гиҗ, эн цагт баһчудтн, елдң болад үрҗ одцхана,— гиҗ Делгр селвгән өгв.

20

— Эврән бийнь эс медхий. Күүнә келсәр болцхахшл эднтн,— гиҗ Өлзәт саналдв.

— Ю хәәмнь! Өлзәт минь, һарһсн экнь, чамаг эс келхлә тегәд кен келхмби? Баахн күүг зааһад-закрад бәәх кергтә,—гиҗ келн, Делгр Өлзәтүр дәвҗ өөрдн шимлдәд:—манахнд нег айта гидг күүкн бәәнә. Ирсн цагтнь би терүнлә таньлдулҗ үзсв,— гив. •

— Делгр, тертн мана келсәр болшго. Эврән тендән күүк олад авч- ксн бәәдлтә. Одахн ирсн бичгтән: «Нег күүкнлә таньлдсар, сәәнәр таас- гдсн бәадлтәһәр бичҗ» — гиҗ, Өлзәгмусг гиһәд инәв.

— Ю, олн бурхд минь! Терчинь мини зе күүкн эс болхинь. Бас Мос- квад сурһуль сурчана. Неринь бичсмн угай? Кен гинә? — гиҗ эмгн улм мөшкв.

— Бичҗ. Нина — гиһәд, Өлзәтиг келәд уга йовтл:—Нә, би келә эс билү? Бидн йова йовҗ худнр болн гиҗәнәвдн. «Хуучна хогинь тасллго, шинин шиирәс бәрнә» — гидг эн. Кезәнә чини бичкн наһцхдчин мини худ өвгнә күүкн йовла. Ода болхла улм «өөрхн элгн болх бәәдлтәвдн. «Элсн ацан болхас биш, элгн ацан болдмн биш» — гиһәд, эмгн улм до- ран дәвн, зүн оочаснь һооҗсн шүлсән ханцнань үзүрәр арчв.

— Делгр, та эндүрҗәнәт. Тертн тана зе күүкн биш болх бәәдлтә,— гиҗ Өлзәт эмгнә элгн эс болснднь, бийнь гемтә кевтә, эмәсн бәәдлтә- һәр, башрдж, келв.

— Яһад би эндүрҗәхм? Мини зе күүкнә нернь — Ниналм! — бол- җана.

— Эврәннь нернь әдл болвчн, өвк эцкиннь нернь оңдан,— гив.

— Тегәд, кенә күүкн болҗана терчнь? — гиһәд, эмгн уурлсн бәәдл- тәһәр угзрад, хормаһан саҗн, доран нүүхлв.

— Фамильнь—Рубцова. Эцкиннь нерн —Давид — гиһәд, Өлзәт энүнә тускар эклҗ күүндсндән бийән гемшәһәд, Делгрәс хуурхнь зу болв.

Скамейкин захд суусн хар козлдурта залу, эн үгинь соңсн, һартан бәрҗәсн газетән һазрт унһаһад, зүн хәврһәрн сүүҗлдәд, альхарн өрчән бәрҗ, түңшв.

Хоорндан үг күүндәд, халҗ одсн хойр күүкд күн, эн күүнә бәәдл оньһсн уга.

Түрүн авгтан, баһцвр бәәдлтә, кевлг өңгтә күүкд күн хаҗуднь ирҗ суухла, Дава оньган өгсн уга билә. Зуг, эмгн ирәд энүнлә үг күүндснәс авн, энүнә дунь таньгддг күүнә бәәдлтә болв. Дакад, Дёлгр неринь ке- ләд, экләд күүндснәс авн эн йосндан таньчкад, яахан медҗ чадад, га­зет хәләсн болад суув. Зуг эднә цаарандк күүндврәс, эврәннь нер соң- счкад, Даван зүркәрнь зүүһәр хатхсн болад одв.

«Күүнә хүв гиен акад юмн болхв? Терүнәс нааран хөрн долан җил болҗ йовна... Тиигхд, Москва бал.һсна Курск вокзалд Өлзәт намаг һа- рһҗ ирсн биший. «Дәкҗ та хойр харһхн угат» — гиҗ күн келхлә, бидн иткшго бәәсн биший. Дакад, хар гөрлә харһлһн... Зарһ болсна хөөн Өлзәтин ах — һәрә нанла харһад, юн гиҗ келлә?.. Дакад, хол һазрт йовхдан, ямаран гилтә энүнәс сонсхвр күләсн болхвв? Өлзәт дала хөв- рҗ уга. Наадк улсар болхла, энүнә җирһлин хаалһнь — гөңн бәәҗ кев-: тә. Арһулдҗалч! «Ода бийнь хәрд һарад угав» —гиҗ эс келвү? Тиик- лә... Тииклә, көвүнь кенә болхви? Уга! Тиим болх зөв уга! Ода күртл би яһад әмтнәс эс сурвв? Уга. Сурад керг уга. һәрә, тер намаг йовул- җасн асхн Өлзәт оцдан күүнд одчкв гиж. эс келлү?

Нә тиимчн болг! Энүнә көвүн мини күүкн хойрин җирһлин хаалһ негдх зөв уга! — гиһәд, Дава чееҗләрн гөвдлдәд сууна.

— А, а, нохадьг, терчнь ууһр күүкн болҗ эс һарчану? — гиһәд, тер хоорнд эмгн цөкрсн бәәдл һарв.

— Уга. Эцкнь хальмг гиҗ бичҗ. Мана цагт нег-негнәннь седкл ме-

21

дсн хөөн, орс-хальмг гисн яма- ран йилһл бәәх билә. Мини санаһар болхла хоорндан нег- негән күндләд, дурн-седклнь харһсн хөөн болх гиҗ Өлзәт келв.

Тер хоорнд балһсн талас ирен автобус аэропортын герин өөр ирәд зогсв.

— Нә, Өлзәт би эн автобус деер хәрнәв. Комсомольск тал элгн-саднурн гиичд одлав. Ах- дан, һәрәд менд келчк — ги- һәд, эмгн хәәрцгән шүүрч авн, зогсҗасн автобус темцв.

Автобусас бууҗасн әмтс дунд орчлңгин зүсн болһниг негдүлсн эрәс заагурнь, оңдан

келәр күнд медгдшго угмүд бичгдсн, зер цоохр киилгтә, һуй шилвинь ат- хсн, һорплда болен шалврта, арслңгин дел кевтә ар гиҗгинь дарен арва-

сн хар үстә, наалдсн өргн хамр доран нимтр хар сахлта, зузан хар халх- та, залу гихәс баахн, көвүн гихәс наста бәәдлтә, күн йовна. Энд-тендәм эргәд хәләчкәд, тедүхн суусн Өлзәтиг үзв:

— Э, мадам, баһчуд ирх болад угай? — гив.

— Би, чамд яһад, мадам болжахмби? Хөөннь нанд иим хаҗһр бә- әдл бичә үзүл! Ямаран бәәдлтә юмби энчн? Зер цоохр, зерлг ангин ду­рен 'һарчкад. һарлцсн һаһадан күн иим бәәдл һарһдви?— гиһәд өмн- әснь Өлзәт һаньдглад керлдв.

— Тиим болхла, пардон, һаһа. Би буфет орҗ нег кружк пив уунав, дегәд халун болҗана,— гиһәд, аэропортын герур орв.

«һурвн зун арвн негдгч рейсәр Москваһас һарсн самолет ирҗ бу- ув» — гиһәд, дикторин келсинь соңсн, Өлзәт адһад аэропортын герүр орв.

Шин ирсн самолетас буусн улс шууглдад һарад ирцхәв. Тедн заагт Өлзәтиг болн одак цоохр киилгтә күүг баахн көвүн-күүкн хойр дахҗ. Тедн дөрвн әмтнәс зааград, аэропортын герин үүдн тал өөрдцхәв. Да- ва ормасн босад, бас тедниг темцв.

— Нина, би дегәд үүмхләрн чамла таньлдулхан мартчкҗв. Эн, ми­ни наһцхин көвүн,— гиһәд, Сергей сана авсн кевтә, хаҗудк көвүнүр

заав.

— Роберт... Роберт Гарриман! — гиһәд, тернь үйәрнь нуһрҗ матьх- лзад, куүкнд һаран өгв.

Нерн Робертчн болтха. Гарриман гидг нертә хальмг бас бәәдви!— гиһәд, Нина цеңнсн сарул дууһар һочкнҗ инәв.

— Пардон мадемаузель, би американец болн гиҗәһәд, хальмг бо- лҗ һарсн күмб — гиж, тернь хәрү өгв.

— Чи, эн аалян кезә хайхмчи! Чини эн бәәдләсчнь би ичҗәнәв. Ни­на, энүнә бәәдлд бичә өөл. Эцкиннь нернь Гарриман биш—һәрә. Эрд- нин һәрә — мини экин ах. Иим әвртә садн-элг нанд заяҗ! — гиһәд Сер­гей 'һундлтаһар келв.

— О-о, хәәрхн! Бурхн багшин заасн хаалһас хажидг арһ уга!— гиһәд, Роберт хойр һаран намчлҗ маңнадан бәрәд, хойр нүдән бүдтәл- һәд, деегшән хәлән:—чамаг министрлә садн болһлго, му манла садн кесн мел терүнә ааль! — гиһәд, теңгрүр хурһарн заав.

Робертин цааранднь һарһҗах аалинь күцц соңслго, Нина генткн эцкән үзн, теднәсн тасрад һарв. Гуүж одад эцкиннь күзүнд дүүҗлгдв. Эцк күүкн хойр үмслдв.

22

— Папа, урдк кевтән нүднчин өвдәй? Хар козлдуран юцгад эс ав- начи? — гиһәд, күүкнь сана авсн кевтэ, эцкэсн сурв.

— Гем уга. Чи бийчинь шүүврән яһҗ өгвчи? Эцәд бәәҗч — гиһәд күүкнәннь шовһр ээминь илв.

— Эцлго яах билә. Нааран һархиннь өмнхн ямаран жаңһрта спор- тивн дөрлдәнд орсиг медҗәнчи? Ой, мартн гиХәжв. Тер көвүн, Сергей нанла ирв. Сергей... Сергей Мутулов,— гиһәд, күүкн эцкиннь һарас көт- ләд, тедүкн улсур чирв.

— Арһулдҗа гиһәд, эцкиннь көлнь мәәмрдв.

«Мутулов... Өлзәт Эрдниева... Тииклә, эн көвүнә эцкнь Мутулов болҗана. Мутла Анҗа болхий? Анҗа 1«Халхын-<һолын» дәәнд орад, ең- грв гиҗәлә»,— гиһәд, Даван дотрнь, агчмин зуур кесг зүсн тоолвр ор­ад бәәв.

Тер хоорнд, Өлзәт, Сергей, Роберт һурвн бийснь өөрдҗ ирцхәв.

— Таньлдтн, мини эцклә,— гиһәд, Нина келлһнлә, тернь зүн һарарн, хар козлдуран авад, барун һаран Өлзәт тал суңһж йовхла:

— Дава! — гиҗ, келн Өлзәт хадурар хадсн мет, гедргэн унн алдв, зуг арднь зогсҗасн Сергей Роберт хойр теврҗ авн, тедүкн бәәсн ска- мейкүр авч одв.

— Юн болҗ одв?? Яһад харһцв? — гилдәд, әмтс энд-тендәс цугЛрв.

— Юн болх билә? Эн күүкд күүнтн, иим халун нарнд, кесгтән һаза суув,— гиһәд, нег медәтә эмгн, әмтн заагас келв.

Удлго улан кирстә эмчин машин ирәд, Өлзәтиг хойр ковүтәг суул- һад авч одв.

Арднь эцк күүкн хойр үлдв.

— Папа, юн болна гидгнь энв? — Чамаг таньну? — гиһәд, күүкн эцкәсн сурв.

Дава хәрү өгхин ормд, күүкнәннь ээмәс чаңһур атхн, бийүрн шахв.

Өлзәт Эрдниевна өрүн арвн часла әрә гиҗ гертән ирв. Нөр күрсн деерән чинәнь алдрад, орндан күрхинь болх гисн саната үүдән секв.

Эндр асхн больница энүнә дежурить кех селгән билә. Өлзэт инсти­тут чиләһәд хөрн тавн җил эмчәр көдлҗ йовна. Дөрвн җил шаху дәә- нә цагт бас эмч болҗ көдлҗ йовсмн. Болв эндр сөөлә әдл элкн өвдх шарклата йовдл энүнд үзгдәд уга билә. Эсвго күнд шалтгта әмтс боль­ница уга бәәсмн. Асхар палат болһнд орад, кенд ямаран эмнлһ кех за- авр дарукстан өгчкәд, Өлзәт ах эмчин кабинетд бәәсн диван деер ирҗ сууһад, дегтр уушв. Тиигә бәәтл.герин эрст өлгәтә бәәсн хуучна ик час дотрк алхнь арвн хойр дәкҗ җиңнүлҗ цокв.

Өлзәт невчкн зуур эрг — дург гиһәд ирв. һаза әмтс шуугсн ә һарад одв. Өлзәт 'һартан бәрҗәсн дегтрән хаҗудан тәвчкәд, адһҗ һазаран һарв.

Машин деерәс әмтс буулһв. Өлзәт гүүҗ ирәд, сутцинь бәрәд хәләч- кәд, әмн уга һурвинь оңдан һазрур күргх заквр өгчкәд, үлдсн хойринь больницүр орулв.

Залу гергн хойр һурвн күүкдтәһән мөрн тергәр йовхлань, ардаснь сокту шофер залҗ йовсн машин дәврәд, эцкинь хойр күүкдтәһинь дорнь әминь таслад, эк көвүн хойриг әрә киитә больница авч ирв.

Өлзәт дәәнд йовхдан бомбла харһад бүкл өркәрн хог таслгдсн, эс гиж бүкл селәг фашистнр уга кесн йовдлмуд үзҗ йовла.

Болв дән уга цагт бүкл өрк-бүлиг әркин уршгар хог таслна гидг де- гәд зүркн шарклад, толһан үсн босад бәәх йовдл гиҗ Өлзәт санв.

Әрә киитә үлдсн эк көвүн хойриг үкләс харсҗ авхин төләд, Өлзәт сөөни дуусн көлән җииж суулһн угаһар һанцхарн гишц ноолдв.

23

Өлзәт институт чиләхләрн _дотр гемин эмч болҗ һарла, болв дөрвн җилин туршарт дәәнд йовхларн ямаранчн күнд шав эмнх сам харһдг билә. Тегәд институтин сурһуль деер эврә бийинь олн җилин дамшлт кемгдәд, эвтә-довта хирург болв. Эк көвүн хойрин хамхрсн ясинь хәрү эвлҗ суулһад, тасрсн мөчинь торһн уццар негдүләд, геедрсн цуснаннь ормд оңдан цус орулҗ өгәд, үкләс холҗулчкад» гертән ирснь тер.

Гертән орҗ ирхлә, стол деер бичг бәәнә. «Мама, намаг иртл хотан уулго күләҗә. Удлго ирхв. Чини Сергей».

— Ода юн сюрприз нанд белдси болхв эн,— гиһәд Өлзәт арһул ке- лчкәд, эврәннь хорадан орв. «Намаг больница хонсн цагт, хот бел ке- һәд, эврәннь хотан уучкад йовҗ оддг күн, юн болна гидгнь энв?»—гиҗ экнь ухалв.

Одахн аэропортд Давала хар<һсна хөөн чееҗ дотрк тоолвран келәд, селвг авдг күн уга болад, Өлзәт ик гидгәр зовҗана., «Сергей Нина хой­рин хоорндк залһлдан ямаран гилч? Урднь, «гер авхнч» гисн бийнь үг келдго көвүн, шидрхн «Мама би удлго гер авадчн бәәхв» — гиһәд, үгин хоорнд шоглсн болад келчкв. Кен медхв? Нинад дурлчксн болхий? Ти- им болвчн, эн хойриг хамцулҗ болшго! Ямаран бәәдлт^һәр энүнд цәәл- һҗ медүлснь сән болх? Кезәд болвчн келгдлго бәәшго үг тер. Зуг яһҗ эклҗ келхнь медгдшго...

Акад юмн, Даваг ода күртл әмд, дакад иим ик күүктә гиҗ кен мед- лә? Гергнчн бәәдг болх? Кен медхв? «Экм өңгрҗ одла» — гиҗ Сергейд күүкнь келсмн билә.

Иим ик җаңһрта тоолвр Өлзәтин уханас һархш. Ода көвунәннь би- чәд үлдәсн цаас үзчкәд, нүр-һаран уһаһад, хувцан сольх хоорнднь тер тоолврмуд бас толһан экинь ивтлҗ цоолвурдад бәәнә. Ода намаг яһад күләҗә гисн болхви, аль үүрмүдән дахулҗ ирхәр бәәхий? Көдлмшин туск төрнь яһсн болхв. Көдлмшт шиидх күнь оңдаң һазр орсн болад, альд көдлхән ода бийнь медәд уга»,— гиһәд Өлзәтиг ухала бәәтл һазак үүд секәд, күн орҗ ирснь медгдв.

— Мама, көдлмшәсн ирвчи? — гиһәд, байрлсн бәәдлтә, Сергей орад ирв.

— Э. Минь одахн ирвв.

— Яһсн удан болвчи? Би чамаг күләҗ чадад, хотан уучкад, обко- мур одад ирвв. Харһх кергтә күн ирчксн бәәҗ. Намаг ирхәс урд рай­она газетд йовулх болад шиидчксн бәәҗ — гиҗ, Сергей адһҗ келв.

Өлзәт көвүндән яһад удадсан келҗ өгв.

— Күчрл трагедь! Нам эк көвүн хойрин үкләс харсҗ авснтн сән болҗ. Мама, зәрмдән би чамд үлү үзнәв. Тана професстнь йир сән, ту­маны професс! Әмтиг үкләс харсҗ гем-зовлңгас хаһцулснас буйнта күн бәәхий?— гиҗ, Сергей экиннь ээмәс теврҗ бийүрн шахв.

— Көвүм минь, ямаранчн көдлмшт йосн дурн-седклән тәвәд көдлсн хөөн, олн әмтнд тусан күргҗ болхмн. Нә, тегәд чамаг альдаран йовул- хар бәәнә? — гиҗ, экнь көвүнүрн җөөлн нүдәр хәләв.

— Шорвинск района дөрвн халхта газетд көдлтхә гиҗ йовулҗана. Тегәд, чамар хаалһан йөрәлхкәр эн шил шампанск авч ирвв,— гиһәд, көвүн стол деер нег шил әрк тәвв.

— Балһсн деер көдлдг орм уга болв? — гиһәд, эс таасгдсн бәәдләр зөвәр тулҗаһад, экнь сурв.

— Кемрҗән энд көдлхәр седхлә үлдҗ болхмн. Көдлмш чигн бәәнә. Зуг би баахн көдлмшәс, ар һазрас эклхәр эврән седләв. Энд көдлх цаг олдх. Ар һазрин бәәдл медҗ авсн хөөн, нааран кезәдчн, ирҗ болхмн. Мама, намаг районур һарсиг чи таасҗах бәәдл уга болдмч? Чи бийчин намаг бичкнәс авн: «Көдлмшин күндәснь, җаңһртаһаснь, бичә ә гиһәд дасхчксан мартчквчи?» — гиҗ, көвүнь экән бәрв.

— Терчн үнн, көдлмшәс күнд гиҗ әәхмн биш. Зуг чи, дәкн нанас хо-

24

лд йовҗ одхмч. Нанд һанцхарн бәәхд йир уудьврта, терүг чи медх- шч! — гиҗ, экнь саналдн, көвүндән келв.

— Мама, арһта болхла дару-дарунь ирәд бәәх үгән өгчәнәв. Дакад невчк көдләд хәләҗәһәд, сән патьр олдхла эрк биш нүүлһҗ авхв. Зуг бичә санаһан зов! Чамаһан кезәдчн хайшгов!—гиһәд, көвүнь бичкндкән дураһад, экиннь эм деер толһаһан тәвв.

— Йир сән, чамаг иткҗәнәв. Одак шампанская ке. Хаалһичин йө- рәнәв — гиҗ, Өлзәт келв.

Эк көвүн хойр Шампанская хойр бакалд кеһәд, йөрәһәд ууцхав. Стол деер бәәсн хотан идцхәв.

— Сереж, би чамас нег үг сурхар бәәнәв —гив.

— Буйн болх!

— Чи, Нинан тускар нанд тодрхаһар келҗ өгхичин сурҗанав?— гиҗ, экнь сурв.

— Би чамд бичгтән бичләлм, мама!

— Тер бийнь, би тодрхаһар медхәр седләв. Кезә таньлдситн. Тана хоорндк бәәдлиг,— гиҗ келв.

— Мама, Нина ман хойрин хоорндк бәәдләс, үүрлһнәс яһад әәҗә- хичин медҗәхшв. Болв чамд кергтә болхла келҗ өгсв.

Сурһуль чиләхин хойр сар өмн, мана боксерск команд теднә инсти- тутин көвудлә харһв.

Мини селгән ирхлә би теднә нег көвүнлә ринг деер харһв. Түрүн авгтан тер намаг дор орулад ирв. Тер цагт нанла сурчасн Миша Мор­гунов нанд сүр өгхәр: «мана хальмг яһҗ цокдгиг үзүл» — гиһәд, хә- әкрәд оркв. Терүгинь соңссн Нина, ноолдан чиләд, намаг хувцан өмс- җәхлә, «та хальмгвт» — гиҗ сурв. Тер кевтән таньлдад, нааран һарт- лан үүрлжәвдн. Нинан эк-эцкнь киитн һазрт бәәҗ. Экнь күнд гемтә болад, эмчнр климат бичә сольтха гисәр, нааран Хальмг һазрур нүүҗ ирҗ чадад, тендән энҗл күртл бәәҗ. Эн җил экнь өцгрхлә, эцкнь үвлә- һә нааран ирсн сәнҗ. Тегәд күүкнь институтан чиләһәд ирснь тер. Нань ю келхв чамд? — гиһәд, Сергей экүрн хәләв.

— Нань та хойрин хоорнд, юмн уга билү? — гиһәд, экнь көвүнүрн хәләв.

— Уга. Нина ухата, төвшүн, сән күүкн. Нанд таасгдна,—гиҗ хәрү вгв.

— А, чи терүнд?

— Терүнә тускар нанд келсн уга. Би чигн келәд угав. Зуг, тер бас намаг тассн болх гиж. меднәв,—гив.

— Йир сән! —гиһәд, экнь байрлад одв. Кеду чамд таасгдг болвчн, чи Нинәд үг келх зев угач. Нина та хойрин хоорнд, үүрлхәс даву йовдл һарх зев уга. Көвүһән хәрүцхәр бәәхинь медчкәд, экнь өмнәснь:—болв, мини чамас сургчм яһад тиим болҗах учринь нанас бичә сур. Би чамд келхв, зуг хөөннь... Ода деерән келж чадшгов. Зуг һарһсн экчнь болад, чамас дакн сургчм: Нинад чи дурлх зөв угач. Хәрнь тер! —гиһәд, Өл- зәт утар саналдв.

Экин келсн үгин утхинь медҗ чадлго:

— Мама, ю келҗәхмч? Нег юмнас әәсн дүрсн чамас һарчана. Юи- гад нанас нуунач? — гиҗ, Сергей баимдв.—А, а медгдҗәнә. Нинан эц­кнь му күний? Чи меднчи? Куукнь бас тиим болх гиҗәнчи?— гиһәд. сурврмуд девшлдәд бээв.

— Нанас бичэ сур гиҗ би чамас сурлалм! — гив. >

— Нег сурвртм хәрү өг. Нинан эцкиг таньдвчи?

— Невчк.

— Тегәд му күнй?

— Уга. Сән күн болдмн...

— Чи нанас нууҗах бәәдлтәч. Тер чамд нег му һарһсн бәәдлтә. Ода

25

ирҗ медгдҗәнә. Тер аэропорт деер чи нарнд халад биш, тер күүг үз- чкәд харһцсн болвзач?— гиҗ, экән бәрв.

— Уга. Ю келҗәхмчи, Сереж? Экән иткҗәхшийчи. һанцхн чамд келҗәнәв, Нинан эцк сән күн... Нань үг бийәсм бичә сур,— гив.

— Аэропортд Козлдуран авад чамла мендлхләрн йир акад өң те- рүнә нүднәснь һарв. Зуг би чамд эндр күртл келәд угав.

— Уга. Чи медҗәхшичи! Би чамд, хеөннь тодрхаһар келҗ өгсв. Зуг чи нанд амн үгән вгнчи?— гиҗ, экнь көвүһән батлв.

— Юн гиҗ? — гиһәд.экин бәәдл медсн көвүнь сурв.

— Арһта болхла Нинәлә баһар харһҗ, дегәд икәр өөрдшго, бол- һах болҗ! — гиҗ сурв.

— Чиниһәр болтха. Зуг учринь нанд дегәд удан боллго келҗ егх- мч,— гиҗ зөвшәрн, хәрү батлж үгинь авв.

— Мама, би мартн алдв. Арвн хойр часла Шорвинск орх машин паркин өөр күләх болла. Ирсн болхлань дәврҗ ирәд хувцан авхв,— гиһәд Сергей генткн сана орж, адһв.

— Тиим болхла, би хувцичин бел кехгов,—гиҗ экнь бас ормасн боев.

— Мама, би эврән хувцан бел квһәд, чемодандан дүрчкләв — гиҗ, келн Сергей һарч одв.

Өлзәт көвүһән иртл невчк амрхар седәд, дарук хорад бәәсн диван деер одад, хаҗулдад кевтв. Дигтә эн цаглань һазак үүдн җиигв. к<Ода кен ирҗ йовдг болхв, аль одак көвүн нег юм мартчкад, хәрү ирҗ йов- дг болхв?»—гиҗ санлһнлань һазаһас Өлзәтин ах — һәрә орҗ ирв.

Эрднин һәрә дү күүкәрн болхла маштг нурһта, тарһн, хойр шанань шовасн «ргн улан чирәтә, зузан урлта, кү туслцҗ хәләҗ чаддго уутьхн нүдтә, балцисн хавтха хамрта тәв һарсн наста күн. Тер бийнь толһаннь үснд сән буурл орад уга, шулун-дулун бәәдлтә күн.

Ах дү хойр нег балһснд бәәдг болвчн, нег-негнәннь герт хая-хая, ик кергтә болхла орлцна.

һәрә Сиврт нүүҗ одсн даруһан комендант болҗ көдлҗәлә. Дарунь терүнәснь һарһчкла, эврәннь специальность — багшар көдлҗ чадсн уга. Юцгад гихлә, һәрә институтин хальмг келңә факультет чиләсмн. Тенд, хальмг келн школын программд уга болен уршгар, колхозин олн зүсн хар көдлмшт көдлҗ йовла. Олн күүкдтә һәрәд, негхн күүнә җалв күр- лго түрү-зүдү үзгджәв. Тер цагт, районн больницд хойр эмчин ормд көдләд, күс-дундур җалв авдг, негхн көвүтә Өлзәт мөңгәр болвчн, хот- хувцар болвчн дөңндг билә. Тер бийнь, Сергейиг һарсң жил эн хойр орк-бүлин хоорнд көрсн мөсн эндр өдр күртл хәәләд уга.

— Менде Өлзәт! Чирәчн семәһәд, бийчн эвго болен бәәдлтә болдм- чи? — гиһәд, ахнь дүүдән санань зовсн бәәдлтәһәр келн, деегшән һарл- го үүднә өөрк стул деер суув.

— Уга. Сөөнә больницд дежурить кех селгәм билә. Машинд дәврг- дсн улс авч ирәд, сөөнь дуусн көл деерән бәәввдн. Одахн ирләв,—болв.

— Нә, Сережиг ирсн зәнгинь‘соңслав. Альд көдлх болв? Журна­лист күүнд кедлх орм балһснд дала болхов,— гив.

— Уга. Энд, үлдҗәхш. Шорвинск района газетд көдлхәр йовҗана. Эндр йовхар бәәнә гиж, дү күүкнь келв:

— Альдаран? Шорвинск гинчи?—гиһәд, яһҗ күүндвр эклхв гиҗ санҗасн һәрә байрлад одв.

— Э, э тиигән гинәв — гиҗ, Өлзәт хәрү өгв.

— Би бас тиигән көдлмшт һарчанав. Района дундин школд дирек­тор болҗ одхв. Энд көдлсәр болхла, насн ирәд, удлго пенсийд һарх күүнд жалвин икнь сән. Сүл җилмүдин жалвин ашас пенсий өггднәлм. Тиигҗ санад, Шорвинск орх зөвән өгвв. Одахн одад хәләчкәд ирвв. һазрнь нанд йир икәр таасгдв. Селән болхла бүтү көк сад дотр бәәнә. Сереж тиигән көдлмшт һарснь сән болв,— гиж ахан келхлә, «эсвго элг-

26

сг-садсг биш һәрән юн санань зовҗахмби?> — гиҗ дотран ухалчкад, Өлзәт келв:— Наснь бичкн биш, сән болхинь му болхинь эврән эс мед- хий. Гертәсн холд көдлхлә, уха сурх, хөөнь бийднь сән болх,— гиҗ дүнь келв.— Терчнь чик. Бидн нүүҗ одхларн бас кир-нуһдинь уһаһад, хәлэһәд-харад бәәхвдн. Дакад... дакад,— гиһәд стулан Өлзәтин суусн диван тал өөртхәд — чи... чи... медҗәнчи? Соцслчи? — гиһад, һәрә нег нуувчин үг келхәр бәәх күн кевтә, дууһан баһрулад, Дава ирсиг... Да- ва тер Шорвинск райкомин хойрдгч сегләтр болҗ көдлжәнә,— гиһәд улм дууһан баһрулад, шимлдхдән күрв.

Тиигҗ келсинь соңсн, эн ямаран кергәрн ирсинь Өлзәт аңхрҗ, уурнь күрәд:—Кенә Дава гинә? —гиһәд, зөрц модьрунар сурв.—Одак... Са­ак... Цернә Даваг мартчквчи? — гив.

— Мууха юмби тернь. Кезәнә яснь хумхарсн Цернә Дава альдас ирх билә? — гив.

— Күрзәр дарсн ирдго, көләр одсн ирдг,— гидг үлгүр бәәдг биший. Дава әмд менд ирәд көдлҗәнә,— гиҗ омгшад, һәрә дүүһан байрлхгиҗ санв.

— Би иткҗәхшв! Эврән бийчнн Даваг хаһад алчкла гиҗ келлчи? Тер үгән мартвчи?— гиҗ, дунь ахиннь аминь бәрв,— Уга, чи эндүрҗә- нч. «Хаһад алх шиидвр зарһч 'һарһла гиҗ би келләв. Кедү тиим зарһ- ла харһсн улс ода менд ирцхәв. Би, би чамла хамдан байрлҗанав»,— гиһәд һәрә дүүһиннь һаринь бәрхәр седв.

Өлзәт ахиннь һариг угзрн, саҗад уңһачкад, ормасн өсрҗ босн, һә- рәһәс сурв:

— Тер ирснд чи яһад байрлҗахмчи?

— Я-һад эс байрлх биләв? Би терүнә районд көдлн гиҗәнәлм. Ур- днь сән сәәхн бәәсән мартен болхнй тер? Дакад Давачин әвртә медрл- тә күн. Удлго улм өөдлх зәң һарчана. Тииклә нанд улм дөн, болх.

Кемрҗән дүүһинь нүд үзсн болхла, һәрә цааранднь үг келхн уга би­лэ. Өлзәтин хойр нүднь һал асад, нурһндан үүрчәсн хойр нудрмнь атх- гдад, ахиннь бахлурас авх бәәдлинь тернь үзлго, келсн үгдән улм ха- лн, инәмскләд, цааранднь:—Өлзәт хәәмнь, чи мартад уга болхч. Эм- тин түрүн та хойриг би эс таньлдуллу?— гиҗ келн, марзаҗ инәһәд, де- егшән хәләлһнләнь, өмннь зогсҗасн Өлзәт нурһндан бәәсн һаран ар- дан дайлн, бәәсн чидләрн ахиннь зүн халхар ташв.— Хөрн зурһан җил хооран һарһсн йовдлиннь хөөн иим үг келх дурнчи яһҗ күрнә?! Җир күртлән оньдин һанцхн бийиннь тускар юңгад ухалад бәәнәч? Үснчнь буурлтад, наснчин ирәд үкәр талан хәләчксн бийчн саакл эрвәннь амр- тавар, арсн-махнань арһ хәәһәд йовхар ах-дү, үрдүд яһна гилч, гиж санх ухан орхший?!— Ормасн өсрҗ босад, ташулсн халхан бәрҗәсн ах- инь чикнднь одад:—чи намаг Давала хамц гиҗ келхәр эс ирвчи?— гив.

— Э... э... тиим боллго... Сережин төлә...— гиһәд, цааранднь күццүг келүллго, зүн һарарн барун халхарнь ташчкад, Өлзәт көлинь хадад уң- һачксн мет, диван деер нуһрад унв.

Түргүр кевтн, махмуднь цуг чичрәд, эгзңнәд, үг келҗ чадад, Өлзәт бир тәвәд уульв.

Ташулсн һәрә хойр халхан бәрн, әәмсклсн бәәдлтә һархар үүднд күр- чкәд, дү күүкнүрн эргҗ хәлән невчк тотхҗаһад, арһул үүдән ардан хаачкад, һарч одв.

Өлзәт уурнь тәәлртл зөвәр удан чинәнь алдрад кевтв. Генткн көвү- һән ирхинь санад, Өлзәт арһул босн, нүр-һаран уһачкад, чомадаһинь тәәләд хувц-хонринь диглв.

База машин күржннҗ ирәд, зогсснь соңсгдв. Намртнь киитн хур орад, күч өглго бәәҗәһәд, генткн үүлн талрад, нарн цааһаснь шаһахла күн яһҗ байрлна. Тер мет, үүд секәд көвүнь байрта—бахта орҗ ирх- лә, минь одахн буслҗасн Өлзәтин уурнь тәәлрәд, седклнь талваһад одв.

27

Нина гертән орж ирәд, сүүвдҗ йовсн дегтрмүдән стол деер тәвчкәд, булңдк чирә үздг герт хәләһәд, үсән самлҗаһад, адһсн бәәдлтәһәр һа- рад одв.

Үдин хотан уухар ирвчн, асхн көдлмшән чиләһәд ирх болһндан Ни­на цөкрлго, һаза өлгәтә бәәсн поштин яршг одҗ хәләхләрн, Сережәс бичг ирсн болх гиҗ ицдг билә. Үдин хөөн ирсн поштд газет ирхәс биш, бичг иршгоһинь Нина меднә. Юңгад гихлә, холас, үдин хөөн ирсн пош- тиг йилһәд диглтлнь көдлмш чиләд, маңһдур өрүн бичг зеөдг улсар дамҗҗ эзнднь күрдг билә. Үдин хөөн газетмүд ирдг билә. Терүгинь медсн бийнь Нинәд, өруһәр мартгдад поштд үлдсн бичгиг үдин хөөн авч ирн гисн болад, инәлһәд бәәдмн.

Ода һарад поштин яршг секхлә, дотраснь газетмүд унҗ ирв. Саак өдр болһн күләҗәсн бичг уга. Яһсн болхв? Юңгад эс бичг бичдг бол- хв? Тасрхан уга бичг бичҗәх болҗ үгән өгснь альд бәәхмби? Экнь ге- мнҗ одсн болхий? Тиигсн болхла бичг бичдг цаг терүнд уга болх,— гиҗ бас дотр сангдна.

Кемрҗән аэропорт деер Сережин эк эс харһцсн болхла, гертнь од- ад, хайгинь авч болх билә. Ода альдаран гиҗ, би бичг бичхв. Балһснд бәәсн күүнә чик хайгинь эс медхлә бичг бичдг арһ уга. Сережд нанур бичг бичхд амр. Яһвчн селән һазрт олдхмн. Уга. Ю, санҗасм энв? Ми­ни фамильәр бичг ирвчн кен таньхмб? Эцкиннь фамильәр йовсн болх­ла, олад авцхах билә. Яһвчн райкомин хойрдгч сегләтриг поштин әм- тс меддг болх. Бичг поштд ирчкәд, намаг олҗ чадлго бәәдг болхий? Тигән җиңнүлх кергтә — гисн ухан Нинәд орад, тумбочк деер бәәснте- лефоһан җиңнүлв.

— Алло! Алло! Поштин бичгин әң сурҗанав.

— Күүкн, эзнә неквр күртл ирсн бичг бәәнү? Рубцова Нина... э.. э. Уга гинти? Сәәнәр хәләхитн йир икәр сурҗанав. Угай? Уга болхла, арһ уга! — гиһәд, гүүнәр саналдн, телефона трубкан ормднь оркв.

Тер цаглань үүдн җиигәд, һазаһас тевкрләд хәәчлсн хомха шар үснь, төгрг цаһан чирәднь ирлцсн, гүүнәр суулһгдсн герлтә көк нүднь, геюрсн керсү оңтә, нимгн урлинь дахсн нәрхн эвтәкн хамрта, теглг ну- рһта, тегш махмуд — цогцта һуч күрсн наста күүкд күүтә Аня орж ирв.

— Нина, менде! Эн Фава... Фава Николаевна мана Верала үүрл- нә,— гиһәд үр күүкнь Нинаг теврв.

Тер хойрнь һаран атхлдҗ хоорндан таньлдв.

— Нина, одахн манад өмсж ирсн бүшмүдичинь Фава Николаевна үзсн бәәҗ. Тегәд, кевинь хәләхәр ирв,— гиҗ үүрнь келв.— Альк биш- мүд? Альд үзссмби? — гиҗ, тернь соньмслв.— Одак шар сүүртә, сәәхн эрәтә бүшмүд. Чи бидн хойриг садт йовхд үзсн бәәж. Эндр харһчкад, узүл гиһәд амрахш,— гиҗ үр күүкнь келв.

Хувц өлгдг шкафас тер бүшмүдинь һарһад өгчкәд, Нина бийнь хот кехәр һарч одв.

һазаһас орҗ ирлһнләнь хойр күүкд күн бүшмүдин мод хәләчксн, диван деер сууцхана.— Нина, чамаг ирсн өдр танад ирдг совхозин ди­ректории чи эс меднчи? — гиж, Аня сурв.

— Э, тиикт үзхәш биш, нань харһад угав. Юн болв?. Яһад сур- нач? — гиҗ, соньмсҗ үр күүкнүрн хәләв.

— Терүнә туск статья мана района газетд бичҗ. Мел алад хайч- кҗ! — гив.

— Тегәд юн болв? Бичх буру йовдл һарһсн болх. Терүнд соньмсх юн бәәнә?

— Чи, Нина, газет умшад уга бәәҗ юңгад тиигж. келнәчи? Одак буудя зөөлһнә тускар танад болен метклдә мартвчи?—гиҗ Аня сурв..

28

— Мартад угав. Тегәд юн болв? — гиҗ, тернь алң болв.

— Юн болх билә. Тер кевтәи буудя зөөҗ уга. Түүнә тускар бичҗә- нә,— гив.

— Болг. Терүнд, дала соньн юн бәәнә? Аль чи тер директорт дурл- чквч?—гиһәд, Нина үүриннь күзүнәснь теврҗ ^алхинь үмсн, эврәннь, хоңхин дун мет сарул дууһарн инәв.

— Әрлһ цааран! Негх үзн дурлж йовхмби терчн? Зуг тиим ик ах- лачнр шахсн бийнь әәлго, эврәннь сансан күцәдг зөргтә күн болҗа- на,— гиҗ Аня арһул келн, стол деер бәәсн газет шүүрч авад: — хәлә, эн бәәнә,— гиһәд нег газетинь Нинад авч өгв.

Арһ уга, үүриннь седкл бердәшгоһар Нина газетинь шүүрәд авв.

Диван деер суусн Фава Николаевна эвшәһәд:—Би газет умшдн угав, дегтр умшснь деер. Политик тәрән хойрас талдан юмн уга,— гиҗ уудьсн бәәдл һарв.

Нина газетиг авад, зааҗ өгсн статьяһинь эсвго оньган, өглго бүрс- лүләд умшв.

— Арһулдҗалч! Кен бичсмби? Мана шишлң корреспондент Муту- лов С... Кен болхмби? Сереж болхий? — гиһәд, хаҗукстан соңсхад, ур- днь статья эс керглҗәсн Нина байрлад одв.

— Күүкд, энтн Сереж! Сереж Мутулов! Энчн альд барлгддг газетв? Энд көдлә бәәҗ, нанд зәңгән өглго бәәхий? Яһҗ медхмби? — гиж, .адһв.

— Медхд дала җаңһр уга. Өөрк телефоһарн мана газетин редакц дуудад сурхлачн келҗ өгәд бәәх,— гиҗ Аня селвг өгв.

— Хәрнь гиһич. Икәр ханҗанав, Анечка!— гиһәд, Нина телефоһар редакцур җиңнүлв.

— Газетин редакций? Танд Мутулов Сергей гидг көвүн көдлжәнү? Кезә? Одахн гинт. Телефонур дуудҗ болхий? Буйн болх! Нә, нә күлә- җәнәв,—гиһәд Нинән чирәднь цусн хурҗ улаһад:—Э. Э. Чи Сережчи? Намаг таньҗанчи? Ирсән нанд яһад эс зәңглвчи? Цол болхший? Нә, ода ир! Күләҗәнәв. Уга. Уга. Ирчкәд, хәрү одхч! Манаг яһҗ хәәхән медҗәнчи? Медхлә, йир сән. Яһад болвчн ир. Нә, Нә! — гиһәд, Нина байрлҗ трубкан өлгчкәд, адһад һархар седв.—Эн.. Мини... Мини... үр. А1осквад таньлдлавдн. Ода эн мана газетд көдлхәр ирҗ:—цә чан- нав,— гиж Нина адһн һарв.

Өргн далта ээмтә, атхр хар үстә, хо-цаһан чирәтә, 'хөр һарсн наста көвүн һазаһас Нинала һартасн көтрлдсн орҗ ирв.

— Сереж, эднлә таньлд, эннь мини иньг Аня, эннь манла хам-хоша бәәх Фава Николаевна,—гиҗ келв.

Тер хойрин һаринь атхҗ Сергей таньлдв.

Аня Фава хойр һархар седцхәв.

— Уга. Уга. Хот уулһлго тадниг һарһшгов. Өөдән һарад сууцхатн. Аня өөрк радиолан дуулулчк. Би дарунь стол бел кечкхв,— гиһәд нег буфетүр одад, негт һазаран һарад Нинан көлнь шулудж одв. Дарунь хотан бел кеһәд, столур дуудв.

Стол бүслҗ сууһад хотан ууцхав.

•— Нә, ирсн зәңгән өглго, яһад тагчг бәәсән келҗ ас — гиҗ, Нина Сергейәс неклдр.

Сергей ирхәр седсн болхла, эртәр күрч ирх билә. Зуг экин келсн үг энүнә чееҗәс һарлго бәәв. Яһад Нинала бичә үүрл гисн болхв. Аль Нинан тускар нег зәңг соңссн болхви? Күүкд улс хов соцсх, дакад те- рүгән иткхинь йир амр. Нег тиим юмн бәәһәд, тиигжәдг болжана. Те- рүгинь яһҗ энүнд келхви? — гиҗ дотран санчкад:— Нина гемим тәвҗ ас? Нанд ирх чөлән эндр күртл болен уга. Ирсн едртм Дербетовск совхозур илгәв. Тендәс ирхләрн, Шорунск тал йовулв. Тиигәд шин эндр

29

үдин хөөн ирвв. Ирм цацу газетд дежурить кех селгән болв,— гиҗ Се­реж зөвән келв.

— Журналист күүнә көдлмш тиим. Мөңкинд твгә деер йовх хүвтә улс болҗана. Журналистд одсн күүкд күн хүв уга,— гиһәд Фава Ни­колаевна Нинәһүр нүдән чирмн, инәв.

— Та, альдас меднәт? — гиҗ, Нина 'сурв.

— Меднәв. Эврән журналист болн гижәһәд, күнц чиләлго хәрд Па­рен учрар, институт чйләҗ чадсн угав,—гиҗ Фава Николаевна са- налдв.

— Тана келсн үглә би зөвцлҗ чадшгов. Миниһәр болхла, журнали- стын чигә хүвтә күн уга. Өрүн босчкад түрүн болҗ шин газет авч хә- ләдго күн ховр болх. Өрүн болһн газетин киоск болһна һаза ямаран ут чередт зогсна? Африкд колониальн цевән таслад шин государств бүр- дсинь соңсхин кергт, зәң-зә уга бәәсн нег Иванов эс гиҗ Петров Са- харан көдән элс һатлад, хоолнь хагсу, хойр келнь әрә йовсн, аврлт уга реакционермүд альк булңаснь хахмн болхв гиһәд, әмән бурхнд бәрчкәд, авсн сән зәңгиг адһм угаһар, таварлҗаһад тадн умшнат. Әмтин түрүн болҗ шин ГЭС, завод эс гиҗ фабрик секгдсиг соңсхкла муй, тегәд?— гиж, Сергей сурв.

— Арһулджа, Сережа! Радио яахмби? Әмтин турүн болҗ шин зәңг әмтн радиоһас соңсналм,— гиҗ Нина хаҗуһаснь орлцв.

— Радио космосас зәңг авна гиж меднчи? Тендчин бас журналист- нр көдлнә,— гиж Сергей Нинаг бәрв.

— Журналист күн әмтнәс түрүн шин юм үзх, медх, терүгән әмтнд соңсхк тускнь йир соньн. Зуг эврә бийднь амр-тав уга, болна гиж,кел- хәр седләв,— гиһәд Фава Николаевна бийән гемншсн болв.

— Амр-тав гисн юмби? Амтта хот ууһад, сән хувц өмсчкәд, садин сүүдрт көлсән царцаһад, жөөлн креслд деггр умшад, көлән җииһәд су- ухла йир амр! Болв эрүл-дорул, баһ наста күн кедү хонгт тиим «амр- тав» дааҗ чадх? — Миниһэр болхинь, мел тана мана насни улсд һурвн хонгас үлү тиим «амр-тав» таасгдшго. Дөрвдгч хонгтаң гүүһәд әрлхмн. Минь тиим «амр-тавин» төлә һазр деер үүдәд керг уга! Күн гисн юмб? Күн махмуд-цогц гинә. Болв махмуд цогцас бүрдсн күн яһҗ модн, урһц урһдг, галактик, атом, болн одн гисиг юуһинь меднә. Сән болн му, ик болад баһ, өндр болн маштг, кергтә болн керго хамгиг күн ме- днә. Күүнә уха меддг болснас авн, үктлән юмна му, кергго, орчлңд ту- сго хамгла ноолдҗ, сән-сәәхн олн әмтнд кергтә болн һазр кеерүлх, бү- рдәгч, батргч юмсиг делгрүлх һазр деер бәәсн күн болһин эркн төр. Эмч, багш, бичәч, журналист, үкрч, хөөч болн заводын көдләч кень болвчн эврәннь медрләрн, седкләрн кесн көдлмшәрн, бәәсн бәәдләрн тер хамг күцхд дөң болх зөвтә. Терүнәс даву «амр-тав» уга болх зөвтә гиҗ меднәв,— гиҗ зөвәр өргмҗтә'һәр Сергей келв.

— Сән. Танаһар болхла эмч, багш, бичәч, хөөч, үкрч' болн нань чи- гн көдлмш кедг улс һазр деер бәәх зөвтә. Тедн орчлңд туста болн кер- гтә улс. Нааткснь, үр-садан ескҗ кү кеһәд, эврәннь гер-бүлдән олнд туста көдлмш кехднь, сурһуль-сурһхднь дөң болхин төлә гертән бәәсн улс мешанмуд, обществд керг уга болҗ эс һарчану?—гиҗ, Фава Ни­колаевна уурлсн бәәдлтәһәр сурв.

— Та мини келсиг сәәнәр медсн угат. Үр-сад һарһад, ■өскәд кү кенә гисн ачта йовдл. Эврәннь гер-бүлдән олнд туста көдлмш кехднь дөң болна гисн бас ик тоомсрта. Болв танла-манла әдл наста улс тер хам- гт даргдҗ эврәннь ид-чидлән, медрл-сур'һулян үрәхн уга гиҗ келхәр седләв,— гиһәд Сергейиг күцц келүллго:

— Би... Би., .бас көдлдн угав! Нанд медрлчн уга, сурһульчн уга! Эврәннь ид-чидлән гееһәд, герин ахуд даргджах күмби! —гиһәд Фава Николаевна Сергейүр эврәннь герлтә көк нүдәрн зөрлцҗ хәләв.

30

— Хаҗһр Та, эврән журналист болн гиҗәһәд зогслав гиҗәлт,— гиҗ тернь хәрүцв.

— Арвн җил хооран хойрхн җил институтд сурсн, ода толһад негчн юмн улдсн уга, тиим күн ю кеҗ чадх биләв? — гиҗ, Фава Николаевна бийән бацв.

— Ю кеж. чадх биләв гиен юн үгв? Дурн бәәхлә та манд ямаран дөң болхан меджәнт? Ода мана газетд күүкд улсин Советин тускар статья, мел иимәр кергтә болҗана,— гиһәд Сергей хурһарн күзүһән заав.

— Сән агитатор бәәҗт. Амрар нанд көдлмш олад өгчквт. Негчн күн үлдлго көдлхлә герин ахуг кен кехмб? — гиһәд, инәчкәд:—нә, селвгтн ханҗанав. Хәрх кергтә, кесгтән суучкв. Менд бәәтн! — гиҗ келчкәд, Фава Николаевна һарч одв.

Тиим баахн наста күүкд күн герин эдл-ахуһас оңдан юм келго суу- на гидг. Кедү күүкдтә? — гиҗ, Нина Аняһас сурв.

— Негхн, дола күрсн күүктә,— гиҗ, тернь хәрү өгв.

— Залунь альд көдлнә? — гиҗ, Нина дакн сурв.

— Мана милиции әңгин начальник болҗ көдлнә. Бийнь болхла журналмудт йовсн эс гиҗ күүнә өмсҗ йовсн хувцна мод хәләһәд, иш- кәд уйдг эд уга болхла, цаас керчҗ авад сууна,— гиҗ, Аня келв.

— Тиигхлә терчнь, йосн мешанк болҗана,—гиҗ түргн амта Нина товчлв.

— Арһулдҗа, НинаРМел күүнә нег һазак бәәдләр нер өгәд оркҗ болшго. Эврән специальность уга болад, юунас эклх, ямаран көдлмш кехәнч медлго бәәдгчн болх. Кен медхв? Тиигәд чик хаалһан олҗ чадл- го бәәх улс баһ гиҗ медҗәнчи? — гиҗ, Сергей харсв.

— Эврәннь хаалһан медшго баһий тер, һуч күрч йовх гергн? Йирин көдлхд дурго, залуннь күзүнд ачгдад дасчксн күн болҗана,—гиҗ Ни­на уурлсн бәәдлтәһәр болҗ келв.

— «Седклд уга болхла, цецкәд үзгдхш»,— гидг әвртә гидг чик халь- мг үлгүр бәәнә. Би эврән арвн класс чиләчкәд, медицинск институтд шүүврән өгәд зурһан сард сурчаһад, таасгдлго хайчкад хәрҗ ирвв. Ар­вн нәәмн күрсн залу хара бәәхмн биш, нег саднарн дамжулад терүнә көдлжәсн тосхлтин конторт тоочин сурһульч орв. Өдртнь терүнлә кон- торт көдлчкәд, асхнднь түүнә институтас ирсн тоог хамдан келцдг би- ләв. Бийнь, финансово-экономическ институтин дөрвдгч курст заочн сурчала. Түрүн авгтан, тернь нанд таасгдад би бас көдлн бәәҗ шүүвр- ән өгәд заочн тер институтд орв. Көдлмштән, сурһульч болдган уурад, йосн тооч болвв. Бүтү модн мет нигт то заагас «дебет», «кредет», «сальдо», «балансинь» йилһдг болад ирв. Институтд хәләгдәд, поштар хәрү ирсн көдлмш «тавнас» тату темдг авч ирхш. Мини садн намаг яһ- вчин «финансин министрәс» тату күн болшго гиҗ келдмн. Кен медхв? Зуг нег уршгта йовдл харш эс болен болхла мини һар министрин порт- фельд күрхчн бәәсн биз. Мана тосхлтин управлень финансин халхар му болад,, көдләчнрин җалвинь цаглань өгч чадлго бәәввдн. Мана уп­равлень терүгәрн трестин наатк тавн управленәс ард хооцрсн болҗ тоолгдҗав.

Управленә начальник баһ наста инженер Цебеков көдлмшиг күцц, диг-дараһинь олж;, чинртәһәр келгдг толһач билә. Зуг кәдлдг улс, меха­низме баһ болад, көдлмш ард хоцрҗ йовсмн. Эн хамгнь хамдан көдл- дгмандчн, хаҗуднь бәәснһардачнрарн ил бәәсмн. Тер бийнь суларһард; җана .гиһәд көдлмшәснь һарһчкад, мөңкинд нүүрлгч нертә бәәдг һурв- дгч управленә начальник Потапович мана көдлмш ястха гиҗ илгәв. Тернь ирснәс авн чаңһ һардлһан эклв. Бригадмудиг хоорнднь хутхад, эврәһәрн кев, орәл җил көдләд, нүүрлгч управлень кеҗ авв. Горком Горсовет хойрин дамҗлҗ өгдг туг мана конторин булң кеерүлв. Көдлә-

31

чнрлә хамдан манд сар болһн мөңгнә мөрә ирдг болв. Урднь керүләс даву үг меддго улст, ода болхла буульмжд чикн иҗлдәд ирв. Тиигх дутм мана ах тооч, мини садн, улм гүүнәр саналдад, зовсн бәәдл һарад бәәдмн. Нег дакҗ намаг дуудҗ авад:— Сереж, белн машин бәәсн деер йовад, мана әмтсин кеҗәх көдлмш хәләһәд ирий,— гиҗәнә. Нег һазрт ирхлә герин ул тәвҗәнә хойрдгчднь ирхлә бас герин ул... һурвдгч, дөр- вДгч тавдгч һазртнь ирхлә бас тәвчксн герин ул, зуг хаҗуднь көдлҗәх әмтс уга. Ик башенн кран күртлнь цуцад авчкҗ. Арвн тавн олн давхр гермүдин тавхн гертнь әмтн көдлҗ эрсинь тәвҗәнә, наадк арвн гермү- динь улинь тәвчксн, өөрнь әмтә күн уга, чон мөлҗчксн малын көврдг кевтә ирзәлдәд бәәнә.

Мана ах тооч терүт үзчкәд хойр альхарн толһаһан хавчад, мел нәә- хләд бәәнә. Уурлхларн, тиигдг заңгта күн билә.

Контортан ирн начальникиН’ кабинетүр орҗ одла, кесгтән бәәҗә- һәд, чирәнь герин эре мет цәәсн һарч ирв. Хойр хонгтан иим бәәдлтә бәәв. Дакад трест орад ирчкәд, улм тагчк болж одв.

— Яһвт? — гиҗ сурснд.

— Келәд керг уга. Көөлдсн күн эврән гемтә болх бәәдлтә. Үнн кү- цгдшго бәәдлтә,— гиҗ саналдв.

— Юңгад эс күцгдх билә. Газетд бичх кергтә. Газетин чидл мед- вт,— гиҗ, би авглҗанав.

— Меддгинь меднәв. Зуг яһҗ бичхинь би медхшв,—гиҗәнә.

— Нә, тиигклә би бичнәв. Үг келҗ өгтн,— гиҗ зөрҗ инәв.

— Сереж, терчнь үнн үг. Чи бичх юмндан йир эвтәч. Эндр асхн ма- наһур күрәд ир. Би чамд келҗ өгсв. Чи бичхч,— болҗана.

Арвн хойр час күртл хоюрн биччквдн. Э, экләд бичҗәсән шуулад хайчкад, дакн шинәс бичлдә бәәтл дөрвн бәәр цаасн бичгдв.

Удлго газетәс нег күн ирәд, ах тоочла онцлдад күүндчкәд, намаг машин деерән суулһҗ авад, мана тосхҗах гермүд эргәд хәләчкәд: «мел цуг үнн»,— гиж; мини һар атхв.

Дарунь мана республикин газетд ик гидг статья һарч ирв. Деернь ик үзгәр «Нүд хаадг»— гиҗ йовна, дорань мини нерн бәәнә. Ах тооч нанур хәләчкәд, нүдән чирмв. Мини хойр һуйм боли газет бәрҗәсн һа- рм чичрәд бәәнә. Өрч дотрасм модн алхар цокжаснла әдл мел «тук- тук» — гиһәд, зүркм цокад бәәнә.

Дарунь партии обкомин бюро болснд, тосхлтин көдлмш хәләгдәд, мана начальник көдлмшәсн көөгдв, кесгнь засгла харһцхав.— гиһәд, Сережиг келлһнлә:

— Ю һарһснднь тедниг тиим чаңһар засглҗахмби? — гиҗ, Нина хажуһаснь орлцв.

— А... а.. Би танд цәәлһҗ өгхән мартчкжв. Герин улнь белн төмр- бетоонн блоксар тәвхд амр. Улинь тәвәд хайчксн арвн гермүд, тосхад босхчксн дөрвн гермүдин тоод орҗана. Олн әмтнд болн государствд, белн дөрвн гернь кергтәй, аль күцц келго, мөнгинь авад идчксн арвн герин ул кергтәй? Государствд болн әмтнд дөрвн белн гернь кергтә. Зураһан күцәх, дакад мөрә авх, нерән туурулх начальникд арвн герин улнь олзта болҗана. Дакад негхн башенн кран цуглулад босхчкад, хәрү нуцад авхла кедү мөңгн болж тустгинь медвт?

Арвн краниг шинәс цуцад, оңдан һазрт авч ирәд тосххла кедү болх? һанцхн тер көдлмшнь кедү һару государствд өгчәхинь үзҗәнт? Те- рүнә хөен намаг мана бичкн корреспондент,—гиҗ көдләчнр өкәрлҗ, наадлцхадг билә.

Республиканск газетихн болхла, -«тиим темсәр статья бичхитн сур- ж,анавдн»,—гиҗ бичг илгәдг болв. Сард хойр, һурвн статья республи­канск газетмүдт, нам зәрмдән «Комсомолкд» барлгдг болад ирв. Тии- гә бәәҗ газетин көдлмш зүрким авлад, журналист болх дурм күрв.

32