Көк сормсган көндәҗ Көркхн садмуд.шуугна, Җирһл, байр буслҗ Җигтә ятх татулна.

Делкә эргәд ода Дуудад Элстән сурхла, Элст бәәнә!— гиҗ Эдн амлхинь меднәв.

Ямаран балһс орвас Янзарн нама авлҗ Теегинм хотл балһснас Тедн давҗ чадшго.

Зүркнәннь альчурт хаалһдан Зүсинь барлад хадһлнав, — Балһснчн кедүтәв?—

гихләнь:

— Баахн! Зуута! гинәв.

Өс, Элстм, туур!

Өөдл, миңһ наел, Адһҗ ачнртан кеер, Амһулң, төвкнү тусл!

Элстин студентнрин вальс

Делкә дүүрн җирһлд Дүүвр балһсдуд сәәхн, Тедн дунд, манд — Төрскн Элст өөрхн.

Д а в т л һ н:

Элстин сурһулин җилмүд Эңкр мана зүркнд!

Эдн балһсни дурн, Эдн балһсни үрн, Эн зүркни айс — Элстин студентик вальс.

Өнр җирһлд дамшхд Оньган балһсн тосхна, Зөөр, байр эдлхд Зөргән теегнь дасхна.

Д а в т л һ н:

Элстин сурһулин җилмүд Эңкр мана зүркд.

Эдн балһсни дурн, Эдн балһсни үрн, Эн зүркни айс — Элстин студентик вальс.

Хамг күцл, санан Хаалһин холур даладна, Теегин цецг — балһсн Туурмҗан манд нерәднә.

Д а в т л һ н:

Элстин сурһулин жилмүд Эңкр мана зүркнд.

Эдн балһсни дурн, Эдн балһсни үрн, Эн зүркни айс — Элстин студентки вальс.

6

Зүркни судцн мет Залһа күмнд болен, Җирһлин түңг услсн — Җигтә хотв!— гиҗ,

Дән чиләд хөрн Дигтә жилмүд болв, Терүнә хаалпсин шав Тегштән цецгсәр урһв.

Буудян алтн толһас Би альхндан таалҗанав, һазр күн хойрас

Хамцсн чидлинь өвржәнәв

♦ ♦ *

Зуг седклинм гүүнәс Салхш, тодлврнь батрна, Чиләдго болхви?— гиж. Чочаҗ нөөртм серүлнә...

♦♦♦

КАЛЯН САНҖ

ЦАҺАН ӨВСН ДОЛЬГАЛНА —

гидг поэмэс.

1.

Зәәһин ууд геедрсн, «Зәңгин сәәг» күләгсн Хальмг хотн — теегтән Хамань эс бүүрлсн...

һазрин эҗгод, кеер һанцар нүүдг хотн.

Зуухин үмснә өөр Зогдрнь үмтрсн атн.

Ишкә герин иргвчд Инәмсглҗ салькн сүүгнә, Киизң, тәәвән амнд Киитн үмснлә цүүгнә.

Билгтин Анҗлан герт Бичкдүд йир дурта, Парна күүкд эрт Нааран гүүдг занта:

Эднәд наадхд— амр: Эргндән цоорхас — белн, Нүкн болһнд — хамр, Нүдн, амн, келн.

Туурһин хорма секж, — Түрх керг угаҗ: Шуурха тана өмнтн — Шаһах күн-шаһатн.

Нарна күүкд Анҗланд Нарн сүүрлтл наадна Альк цоорха болһнднь Алтн арһмҗан татна.

Нарн — Ик бийәрн Нааран өркәрнь «цгәнә Күүкдән хәәһәд йовну? Күмни жирһл аҗглну?

Цаһан хунин күзүтә Цаһрг заагур шапана, Кергт бәрсн кевтә — Кесгтән харж, болһана.

Гер дотрк — яду Геснә теҗәл — орн. Ясн әдл — хату Янһрдг болен орн.

Делгцнь — девл көрсәрн, Дернь — сәрсн түнтг.

Олн бүл — болсарн: Орад унтснь — унтг.

Деед бийд — үкг, Деернь: авдр, хәәрцг, Өлн эврән үкг... Өмнм өткн көөрцг.

7

Хамг әмтнә һацанд —

Хар царцахас нәәрлжәнә: Халунд ханлт өргҗәнү? Хөвдән һундад тиигҗәнү?

һазр деерк зовлңгас һанцхн зурмн гетлҗ: Цонсн нарна түүмрәс Цоонгин йоралд унтж.

2

Эмгн үүдн тустан, Эркә, хумхаһан устан: Цалмин арһмж төмнә, Цагнь шахрдад зовна.

— «Нәәмн алд арһмҗ Нанд белд»— гилә. һанцхн көвүнь эрклҗ һарч-йовҗаһад келлә.

Халун — гиҗ ундасхш, Харңһу болж зогсхш, Муурсн бийнь — амрхш: Мел төмдгән уурхш.

Ээжин альхна шүрүнд Эрчмин сәнь орх, Оольсн мөрнә күзүнд Оралдл уга күрх.

— «Арвн долатадан эклҗ Адучин цалм төмләв, Нәәмн алд арһмж Нам үзәд угав.

— «Церн йир йеңтә, Цомрха, зөрмг заңта;

Сансан күцәлго зогсдго — Соньн нег авъяста».

Энкр үрән шоодсн

Ээҗ арһмҗан төмнә; Хорма деерән үрглсн

Хойр зееһән дуудна:

— «Шевә, һарад хәләлч, Шилгәсн мөрд кеелч, Залу-күн, йовад — Зәңг-зә соңслч».

Генткн керә бәәгв.

Гертк уудьвр сергәв:

8

Арһан барад уудьснд Алг керә — зәңгч.

Аһун эҗгод үүдснд Арһ уга... йорч.

Зәңг, хальмг зәңг — Задта хурдн — дольган.

Хотн, хоша, әңг — Хол-өөрин залһан.

Зәңг уга болхла: Залху күрәд зована.

Зайгтан амн заварад, Заядар цусн шаварад

Толһа-экн күндрнә, Тоолвр-ухан бидүрнә. Зүүлг бәәдл һарм. Зәрмднь-гем ирм...

Сенр зәңг ирхләрн — Серд гилгәд оркна, Бәәсн-бий сергәд Байр үүдәд одна.

Теегм зәңг угаһар

Тесҗ бәәҗ чадшго: Зәәдң, эмәлтә, йовһар Зәңг, зөөтн, зәңг!..

Өврәснь боссн эмгнь

Өркән хәрүләд ирдг: Өмнәснь тосҗ өвгнь Өрүни зәңг сурдг.

Арһс түүсн бернь

Аавдан зәңг зөөҗ: — «Урсхлин телтр кевәднь, Урһмлин ац дорнь

Уульмха мәәльмхәг җалмҗаҗ: Ухам алдрв:— гиж Бер мусхлзад инәж, Бийнь хадмасн эмәҗ.

Хәр хойр залу

Харһн мендән медлцх, Алдлго түүни дару Аанан зәңгән сурлцх.

Харһнж йовсн бийни Хальмг хот сурдго, Саак зәңгән соңслго Салҗ-һарч өгшго.

Зәңгән теегм үүрнә, Заядар седкл мууҗрна,

9

Авен авалян магтдг, Арслң уга бийнь — «Алттав!» — гиж көөрдг Альмтин Шардан Нарм — Улажасн һалд орм, Урсжасн ус күцм, Уул өөдләд нисм

Делсж гүүдг Кеерин Деер-дорнь орсн, Довтлн йовҗ дуулсн, Дуулн йовж дәәвлсн,

Зәәһинь олҗ келх. Зәңгин икинь зөөх... Зөөдг зәңгнь чилхлә — Зөвәр алятад оддг.

Аля болв — чигн Алькан — чигн чиддг, Альмтин Шардан Нарм Акад зәңгтә аашм.

Цуг хотарн тосцхав, Цулвринь авад буулһцхав; Ундинь өгн бәәж Учринь үүнәс сурцхав.

Нас-наран болзад Нарм андһар тәвжәнә; Цаатн, халг-яһлав.

Цаһачуд орад аашна...

Орсин орн догдлад, Орчлң йораларн эргәд: Цаг-цаган көкҗәнә, Цаһан, Улан ноолдҗана.

Кезә, кен диилхинь Кен-эрлг медхв?.. Аштнь негнь авх — Алг-керә зәңглх»...

Зуни задта халуг Зуухдан багтаҗ болдви? Зәңг зөех залуг Зогсадг күчн бәәдви?..

Теңгрт тооснь хадгдад, Теегт дунь доңһдад, Әркин согтунь баһдад, Адин согтуг немәд,

Күчтә шүрүн хурдан Көвүн бийнь өврсн, Хормань сәрвкәд ардан — Хойр җиврт хөврсн

10

3.

•Өрүн эклсн кевтән Өлзәт амрад уга. Төмә төгсх кемдән Түүдг дутг болна.

«Үкрин сүл деернь Утхин үзүр хуһрв», һә болен түүдгүднь һацата чиләд хуурв.

— «Шевә, Кеемә, наартн Шулуһар түүдг хәәтн: «Түүдг түүдгәсн эс-салх Түүдг нерән алдх».

Термин шиир заагур, Тер орн дораһур Бултсн түүдгүд бәәвзә? Бутрад үлдсн болвза?»

Бийнь теднән күләлго: Буурин согдр семләд, Ут килһсәр уллад, Утулң татад суңһад:

Хомхадан кесг ораһад Хойр-һурв нульмад Шовтлад хурһан суһлна — •Сүүлтә «хулһнс» төрнә.

«Экин санан — үрнд»

Эңкрин күцл вөрдв: Төмә төгсәд өгв. Темә шүүсн болв.

Арвн хурһн’менрнә, Әмнь тасрад киитрнә.

Өөрк һурвн эмгән Өлзәт адһаж. удьрдна.

Төмән неҗәд үзүриг Термин нүкәр орулад, һурвн ээҗ суңһад, һундл уга эрчмнәд —

Өвдгәрн терм цахлад Өлзәт бийүрн татад Мошкад эрчминь күцәв,— Мөрадсн Цалм төрв.

Көгшн хуцин өвриг Көрлин цогт ээһәд, Көрсинь зорж, матад, Көшүн болтха гиһәд:

Шарлулҗ тослад, түүг Шарһ нарнд хатав, Чивх цаһан бүтүг Цалмин үзүрт йврәв.

Хар килһсн арһмж Хавсн мет дардана, Эзнә седкл — сурһмж: Эвтән тусад эвкгднә.

Халта адучин альхнд Хамаран цөөлдхинь күләнә.

Хасн сумн... келхд Хагдад йовад одна.

Анҗлан Цернә цалмд Адуч болһн җилвтнә. Адун болһна җолмд Арһмжин төр келгднә.

♦♦♦