Орчуллһн

АЛДРШСН ДУУЧ

Муса Җалиль — маңһд келн улсин алдршсн ик нертэ, сээхн гүн билгтэ бичәч-коммунист бээсмн. Сүл дән эклхд эврэннь дурар дээни хал- та һалвд орлцсмн. 1942 җилин эклцэр күндэр шавтэ^, немшнрт кел бэрг- дсмн. Цонцлагерт Муса Җалиль коммунистнриг болн патриотмудиг цуг- луллд, немшин өмнэс нуувчин көдлмш кев. Кесг улст дәэнэ һазрас орһад партизанмудла ниилхднь дөң балла. Нуувчинэр таим ачта-чинртэ көдлмш йовхлань ховч ховлад Муса Җалилиг бэрүлв. Фашистнр бичэчиг Берлина Моабит гидг түүрмд удан зоваэу, аштнь хорав.

Фашистнрин түүрмд чигн дууч хара суусн уга. Түүрмд бээһэд дора- һур, нуувчинэр, чинртэ, нәрн билгэр бичгдсн бүкл дегтр шүлгүд үлдэл^. Тер дегтринь Бельгия орна партизан Андре Тиимерманс, дээнэ хөөн со­ветах. посольстөд авч ирв.

Зөргтэ кевэр фашистнрин өмнэс бэрэнд чигн ноолдсн поэтд мана орн нутгин Деед Совет Советск, Союзин Герой нер өгэд, Алтн одар ачлв.

1957 о^ил, Моабит гидг түүрмд бичсн дегтрин нилчәр Муса Җалиль күндтэ, Ленина нертэ мөрэһэр мөрэягдлэ.

Эн обилия февраль сард цуг мана орна олн келн улс алдршсн шүлг- чин 60 з^илэ вен темдглз^энэ.

Дора бидн Квглтин Даван орчулсн Муса Җалилин шүлгүд барл- җанавдн.

БӨӨЛҖРҺН

Кеерэс болен бөөлҗһрн Байрта тагчг намаг Күүкн авч ирв. Бөөлҗрһнәр сәәхлә тоона.

Күүкнд дурнаннь тускар Болв түүнә урлнь

Келсн угав, эмәвүв. Бөөлҗрһнәс әмтәхн болна.

ҮВЛӘ ШҮЛГҮД

Цасн цаһан цаасна өңгтә. Цеңнсн ду» шүлг эклҗ бичхмби?

Нарн, мана шүлгч омглҗ Нәрн герл-бекәрн цас эрәлнә.

Үвлин салькн сальклҗ хүвсхәд

Үләҗ цас өргнә.. шүлг асхрна! Би мандлсн туя һәәхнәв: Билгтә шүлг нарн бекәрн бичнә!

Шүлгинь зогслго модд умшна, Шүтҗ теегин көрмүд нүдәрн гүүлгнә, Ө-шуһун күүкн—ель дуулна: Өврмҗтә шүлгүдин үгмүд, таасгдҗ кевтә.

Килң көк бишмүднь наалдҗ һазрт күрнә.

Көлинь бүркҗ хормаһарн Ель күүкнд нарн дурлҗ: Ятхин айста шүлгүдәснь нанд медгднә.

38

Цас хәләж эрәһинь умшнав: Цецн, йоста билгин шүлгүд үзнәв!

Нарн!

Чи бидң хойр

Нег седклд авгдҗ йосндан хүвтәвидн.

Дү.үвр жирһлин, хүвин ду Дурн мана зүркнд белглҗ өргҗәнә!

киилг

Дильбар күукн дуулҗ Дуртадан киилг уйна. Салькн күршго холд Сәәхн иньгнь йовна.

Торһар хурдлҗ һарнь Торлзж зүуһән татна. Зүркнәннь сәәхн седкл Зүүцүлҗ семрәд хатхна.

Захнь атлсар шаглгдҗ, Зальта хатхмрар — ханцнь. Зүркни халуһан цугтнь Зеегтә киилгд орулҗ.

Дуулҗ Дильбар уйна, Дуртаһинь киилг олх!

Диилвртә хәрҗ ирәд Дуртань түүг өмстхә!

Киилг белн. Болв, Кеерүлмҗин цецг кергтә. Байртаһар инәж Дильбар Болһаҗ үүлән шинҗлнә.

Генткн нарн суухин Герл торһнд унв, Цегәхн ханцна һатцас Цогц үзгдсн болв.

Бас тиигҗәтл зәңгч Бичг өгн зулв. Бичг: «Чини иньгчн Баатршңг, үкв»,—гив.

Церд мет Дильбар Цәәҗ такчг зогсв.

Салькта нуурин усншнг Сәәхн өрчнь көвклзв.

«Худл! Иткҗәхшив!» —гиж Хәәкрн, шуукрад такчгрв. Сувсн хойр нульмсн Сурмснаннь үзүрт гилвкв.

Дарунь киилгән эвкҗ Дильбар адһҗ гүүв. Поштин герт ирәд Белгим йовултн гив.

«— Тертн угалм, үкҗлм». «— Төр уга, йовултн!

Хар һазрар даргдвчн Хәәртә киилгим өмсктн’

Киилг өмсхләрн баатр Киилж дәкнәс әмдрх, Гейүрҗ дурлад күләсн һанцхн намаһан соңсх!»

Дильбариг әмтн соңсҗ «Дурна үнн!» — гив. Көвүг олад дурна Киилг вмсгхлә — әмдрв!

Халун седклин нилч Хәәртә болдгнь лавлгдв.

Дильбарур өрүн нарнла Дурта күләснь адһв. Цеңкр торһн киилгтә Цаһан седклтә ирв.

Тууль эсий эн?

Тиим. Болв келич, Седклинм цецг, иным, Сәәхн дурни герләрн «Җирһ!» — гиҗ нанд Җигтәһәр эс заклч?

Мини өмнм кесг Маасхлзҗ үкл бииллә. Зу дәкҗ дурнчн Зәәлүлж түүг көөлә.

Зун үкләс алдрҗ Зальта жирһлүр ирләв. Хатхмрта чини киилгтә Халун дуричн угтлав.

Октябрь, 1943 җ.

39