KIRISH
Raqamli texnologiyalarni rivojlantirish va joriy etish O‘zbekiston sog‘liqni saqlash tizimini modernizatsiyalashning ustuvor yo‘nalishlaridan biri hisoblanadi. Sog‘liqni saqlash vazirligi ma’lumotlariga ko‘ra, so‘nggi yillarda tibbiy xizmatlarga bo‘lgan talab sezilarli darajada oshdi: tibbiy yordam so‘rab murojaat qilayotgan bemorlar soni yildan-yilga ortib bormoqda, bu esa xizmat ko‘rsatish va bemorlar to‘g‘risidagi ma’lumotlarni hisobga olish bilan bog‘liq barcha jarayonlarni optimallashtirishni talab qiladi. O‘zbekistonda 2023-yilda 5,2 milliondan ortiq bemor ro‘yxatga olingan bo‘lsa, 2024-yilda bu ko‘rsatkich 5,5 millionga yetdi. Shu munosabat bilan ma’muriyatni, ayniqsa, bemorlarni ro‘yxatga olish va hisobga olish jarayonlarini avtomatlashtirish sog‘liqni saqlash samaradorligini oshirish va ko‘rsatilayotgan xizmatlar sifatini yaxshilash uchun dolzarb zaruratga aylandi1.
Asosiy yo‘nalishlardan biri - ro‘yxatga olish, tibbiy ma’lumotlarni saqlash jarayonlarini avtomatlashtirish va shifokorlar va bemorlar o‘rtasidagi o‘zaro aloqani osonlashtirishga mo‘ljallangan D_Med - ixtisoslashtirilgan dasturiy ta’minot tizimini joriy etishdir. D_Med tizimi ma’lumotlarni yig‘ish jarayonini birxillashtirish, ma’lumotlarni qayta ishlashni optimallashtirish va ularning xavfsizligini ta’minlash imkonini beradi. Ushbu tizim yordamida bemorlar to‘g‘risidagi ma’lumotlar tez va yuqori aniqlik bilan kiritiladi va qayta ishlanadi, bu esa qo‘lda kiritishda ko‘pincha yuzaga keladigan xatolarni istisno qiladi. Bundan tashqari, D_Med bemorlarni boshqarishning barcha bosqichlarini birlashtiradi, bu esa tibbiyot muassasasining tashkiliy tuzilmasini yaxshilaydi va xizmat ko‘rsatish sifatini yaxshilashga yordam beradi.
Mavzuning asoslanishi va uning dolzarbligi
Sog‘liqni saqlash sohasidagi jarayonlarni raqamlashtirish O‘zbekiston tomonidan sog‘liqni saqlashni rivojlantirish davlat dasturlari doirasida belgilangan ustuvor yo‘nalishlardan biridir. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2023-yil 1-maydagi PQ-140-son qaroriga muvofiq sog‘liqni saqlash sohasini raqamlashtirishni jadallashtirish bo‘yicha qo‘shimcha chora-tadbirlar joriy etildi2. Jarayonlarni avtomatlashtirish inson omilining ta’sirini minimallashtirish, ma’lumotlarning aniqligini oshirish va bemorlarni ro‘yxatga olish uchun vaqt sarfini kamaytirish imkonini beradi, bu ayniqsa tibbiy yordamga murojaatlar sonining jadal o‘sishi sharoitida dolzarbdir3.
An’anaviy ro‘yxatga olish jarayonlarida ko‘pincha inson omili bilan bog‘liq xatolar kuzatiladi: ismni noto‘g‘ri kiritish, shifokorni noto‘g‘ri tanlash, tashxislarni ro‘yxatga olishdagi xatolar va boshqa ma’lumotlar. Ushbu kamchiliklar xizmat ko‘rsatishning umumiy sifatiga ta’sir qiladi va tibbiy yordam ko‘rsatishda kechikishlarga olib kelishi mumkin. D_Med tizimini joriy etish kiritilgan ma’lumotlarning avtomatik tekshiruvi va to‘g‘riligini ta’minlash orqali bunday xatolarni bartaraf etish imkonini beradi. Hisob-kitoblarga ko‘ra, tizimni joriy etish natijasida bemorni ro‘yxatga olishning o‘rtacha vaqti 15 daqiqadan 9 daqiqagacha qisqardi, kiritishdagi xatolar soni esa 80% ga kamaydi.
Tadqiqotning obyekti va predmeti
Mazkur tadqiqot obyekti tibbiy muassasalar faoliyatini avtomatlashtirish jarayonida foydalaniladigan dasturiy ta’minot tizimlari hisoblanadi.
Tadqiqot predmeti esa D_Med dasturiy ta’minotining ishlab chiqilishi, joriy etilishi va samaradorligini baholash jarayonlaridan iboratdir.
Tadqiqot maqsadi va vazifalari
Ushbu tadqiqotning asosiy maqsadi O‘zbekiston tibbiyot muassasalarida bemorlarni ro‘yxatga olish va ma’lumotlarni hisobga olish jarayonini optimallashtirish uchun avtomatlashtirilgan D_Med tizimini ishlab chiqish va joriy etishdan iborat. D_Med ni joriy etish ma’lumotlarni qo‘lda kiritish bilan bog‘liq xatolarni minimallashtirish, tashkiliy tuzilmani yaxshilash va ham tibbiyot xodimlari, ham bemorlarning qoniqish darajasini oshirishni ta’minlashi kerak.
Ushbu maqsadga erishish uchun quyidagi asosiy vazifalar qo‘yildi:
1. O‘zbekiston tibbiyot muassasalarida ma’lumotlarni ro‘yxatga olish va tahlil qilishning mavjud usullarini o‘rganish, asosiy kamchiliklar va ularni yaxshilash imkoniyatlarini aniqlash.
2. D_Med tizimining funksional talablarini aniqlash va arxitekturasini ishlab chiqish, shu jumladan ma’lumotlar bazasi, xodimlar uchun interfeyslar va ma’lumotlarni avtomatik tekshirish va himoya qilish tizimi.
3. D_Med tizimini sinovdan o‘tkazish va samaradorligini tahlil qilish, shu jumladan, ro‘yxatdan o‘tish vaqti va xatolar chastotasini baholash, shuningdek, tizim joriy etilgandan keyin foydalanuvchilarning qoniqish darajasini tahlil qilish.
4. Test natijalari va foydalanuvchilarning fikr-mulohazalari asosida D_Med tizimini optimallashtirish va tibbiyot muassasalarining amaliy faoliyatiga integratsiya qilish bo‘yicha tavsiyalar ishlab chiqish.
Tadqiqotning ilmiy yangiligi va amaliy ahamiyati
Tadqiqotning ilmiy yangiligi quyidagilardan iborat: asosiy ma’muriy jarayonlarni avtomatlashtirish va tibbiy ma’lumotlar xavfsizligini oshirishga qodir bo‘lgan zamonaviy bemorlarni hisobga olish tizimi integratsiya qilingan. D_Medning joriy etilishi bemorlarni ro‘yxatga olishning butun jarayonini birxillashtirishga va ma’lumotlarga kirishni soddalashtirishga imkon beradi, bu esa tibbiyot muassasalari ishini tashkil etishni sezilarli darajada yaxshilaydi.
Amaliy ahamiyati D_Med tizimini O‘zbekistondagi tibbiyot muassasalarining turli sharoitlari va ehtiyojlariga moslashtirish imkoniyatidan iborat bo‘lib, bu uni nafaqat yirik klinikalar, balki kichik tibbiyot markazlari uchun ham foydali qiladi. D_Med tizimi qulay interfeysni taqdim etadi, ma’lumotlarni qayta ishlashning yuqori tezligini qo‘llab-quvvatlaydi va ma’lumotlarni qo‘lda kiritish zaruratini minimallashtiradi, bu esa tibbiyot muassasalariga yuklamaning ortib borishi sharoitida sog‘liqni saqlash ishini optimallashtirish uchun beqiyos vositadir.
Tadqiqotning asosiy masalalari va farazlari
Mazkur tadqiqot tibbiyot muassasalarida avtomatlashtirish jarayonlarini o‘rganishda quyidagi masalalarni ko‘rib chiqadi:
Zamonaviy avtomatlashtirilgan tizimlarning tibbiy xizmatlarga bo‘lgan ta’siri.
D_Med dasturiy ta’minotining ma’lumotlarni boshqarish va tahlil qilishdagi samaradorligi.
Tizimning foydalanuvchi qulayligini oshirish bo‘yicha yechimlar.
Farazlarga ko‘ra, tibbiyot muassasalarida avtomatlashtirish jarayonlarining samaradorligi ma’lumotlarni boshqarish tizimlarining integratsiya darajasiga bog‘liq bo‘lib, D_Med tizimi bu borada optimal yechim sifatida qaralishi mumkin.
Tadqiqot mavzusi bo‘yicha adabiyotlar sharhi
Ushbu tadqiqotni amalga oshirishda tibbiy axborot tizimlarini avtomatlashtirishga oid xalqaro va mahalliy manbalar tahlil qilindi. ERP(ENTERPRISE RESOURCE PLANNING), CRM va maxsus tibbiy platformalar asosida ishlab chiqilgan tizimlarning afzalliklari va kamchiliklari ko‘rib chiqildi. Ayniqsa, Clinical Decision Support Systems kabi tizimlarning klinik samaradorlikka ta’siri batafsil o‘rganildi.
Tadqiqotda qo‘llanilgan metodikaning tavsifi
Ushbu tadqiqot metodologiyasi D_Med tizimini kompleks o‘rganish va joriy etishga qaratilgan bir necha bosqichlarni o‘z ichiga oladi. Dastlabki bosqichda bemorlarni ro‘yxatga olishning mavjud usullari tahlil qilinadi va ularning kamchiliklari baholanadi. Ushbu ma’lumotlar asosida tizimga qo‘yiladigan talablar ishlab chiqiladi va uning arxitekturasi loyihalanadi.
Keyingi bosqichda D_Med tizimining funksional komponentlari, ya’ni bemorlar haqidagi ma’lumotlarni saqlash va qayta ishlash uchun markazlashtirilgan ma’lumotlar bazasi, bemorni shifokorga avtomatik bog‘lash tizimi va foydalanuvchilar uchun interfeyslar ishlab chiqiladi. Xavfsizlik jihatlariga alohida e’tibor qaratilgan, chunki tizim shaxsiy ma’lumotlarni himoya qilish bo‘yicha zamonaviy talablarga javob berishi va ularning sizib chiqishi ehtimolini istisno qilishi kerak.
Ishlab chiqilgan D_Med tizimining samaradorligini baholash uchun u O‘zbekistonning bir nechta tibbiyot muassasalarida sinovdan o‘tkaziladi, uning davomida tizimni joriy etishdan oldin va keyin bemorlarni ro‘yxatga olish uchun vaqt va mehnat xarajatlari tahlil qilinadi, shuningdek, tibbiyot xodimlari va bemorlarning qoniqish darajasi qayd etiladi.
Tadqiqot natijalarining nazariy va amaliy ahamiyati: D_Med axborot tizimini ishlab chiqish, bemorlarning ma’lumotlarini ro‘yxatga olish va hisobga olish jarayonlarini sezilarli darajada yaxshilash, shu bilan birga sog‘liqni saqlashni raqamlashtirish sohasida keyingi tadqiqotlar uchun asos yaratishdan iborat. Yuqori darajadagi maxfiylikni kafolatlaydigan va ruxsatsiz kirishni oldini oladigan ma’lumotlarni himoya qilish va saqlashning zamonaviy usullarini joriy etish ishning muhim jihati bo‘lib, bu tibbiy ma’lumotlarga qo‘yiladigan qat’iy talablar sharoitida ayniqsa dolzarbdir. D_Med tizimi, shuningdek, bemorlarni ro‘yxatga olish uchun yagona standartni taqdim etish orqali ma’muriy tartib-taomillarni birxillashtirish va standartlashtirishga yordam beradi, bu esa xalqaro amaliyotda shunga o‘xshash qarorlarni ishlab chiqishda foydali bo‘lishi mumkin. D_Med ning joriy etilishi bemorlarni ro‘yxatga olish va hisobga olish vaqtining sezilarli darajada qisqarishini namoyish etadi, bu sog‘liqni saqlashda ma’muriy jarayonlarni optimallashtirish uchun istiqbollarni ochadi va tibbiyot muassasalarida boshqaruv samaradorligini oshirish bo‘yicha keyingi tadqiqotlar uchun asos bo‘lishi mumkin. Bundan tashqari, tizim raqamli tibbiyot sohasidagi keyingi ilmiy izlanishlar uchun asos bo‘lib xizmat qiladi, chunki uning arxitekturasi bemorlar to‘g‘risidagi ma’lumotlarni bashoratli tahlil qilish uchun sun’iy intellekt va mashinaviy o‘rganish kabi zamonaviy tahliliy texnologiyalarni birlashtirishga imkon beradi. Shunday qilib, tadqiqot nafaqat sog‘liqni saqlashning dolzarb muammolarini hal qiladi, balki tibbiy xizmat sifati va xavfsizligini oshirishga qaratilgan yangi modellar va texnologiyalarni yaratish uchun ilmiy platforma beradi.
Ish tuzilmasining tavsifi
Dissertatsiya kirish, uchta asosiy bob, xulosa va foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxatidan iborat.
• Birinchi bobda bemorlarni ro‘yxatga olishning zamonaviy usullari va O‘zbekiston sog‘liqni saqlash tizimida mavjud axborot tizimlari ko‘rib chiqilgan. An’anaviy tizimlarning afzalliklari va kamchiliklari, shuningdek, raqamlashtirishning sog‘liqni saqlashni tashkil etishga ta’siri tahlil qilingan.
• Ikkinchi bob D_Med tizimining funksional imkoniyatlarini ishlab chiqish va tavsiflashga bag‘ishlangan, shu jumladan ma’lumotlar bazasi arxitekturasi, xodimlar uchun interfeyslar va ma’lumotlarni himoya qilish tizimi batafsil tavsiflangan. Ushbu bobda axborot xavfsizligi va maxfiyligini ta’minlash masalalari ham ko‘rib chiqilgan.
• Uchinchi bobda D_Med tizimini joriy etish va uni tibbiyot muassasalarida sinovdan o‘tkazish natijalari keltirilgan. Ro‘yxatdan o‘tish vaqtining qisqarishi, xatoliklar chastotasi va foydalanuvchilarning qoniqish darajasi haqida ma’lumotlar keltirilgan. Sinov natijalari asosida tizimning funksional holatini yaxshilash va kelgusida tibbiyot muassasalarida qo‘llash bo‘yicha tavsiyalar ishlab chiqildi.
Dissertatsiya xulosasi esa tadqiqot natijalarining nazariy va amaliy ahamiyatini umumlashtiradi.
I bob: ro‘yxatga olish jarayonining hozirgi tahlili 1.1. Klinikada ro‘yxatga olish protsedurasi
Zamonaviy tibbiyotning ustuvor vazifalari qatorida bemorlarni yaxshiroq boshqarish va ko‘rsatiladigan tibbiy xizmatlar standartlarini oshirish mavjud. Oldingi qadam bo‘lib, zamonaviy dasturiy yechimlar, shu jumladan kompleks elektron ma’lumotlar bazalarini yaratish, bemorlarning sog‘lig‘i haqidagi ma’lumotlarni tezkor va aniq yig‘ishni ta’minlash uchun juda muhimdir. E.S. Bernerning tadqiqotiga ko‘ra, axborot tizimlaridan foydalanish bemorlar uchun kutish vaqtini sezilarli darajada kamaytirishi va tibbiy xizmatlar sifatini yaxshilashga yordam berishi mumkin[31].
Klinikaning ro‟yxatga olish bo‟limining asosiy vazifalari quyidagilardan iborat:
1) bemorlarni shifokor qabuliga, shu jumladan avtomatlashtirilgan rejimda, tibbiy profilaktika, birinchi tibbiy yordam ko'rsatish kabinetlarida to’siqsiz va zudlik bilan oldindan belgilashni tashkil etish;
2) bemorning istiqomat qilish joyiga shifokorlarning chaqiruvlarini hisobga olishni tashkil etish va amalga oshirish;
3) shifokorlarning yagona aholi oqimi intensivligini yaratish va ularga ko'rsatilayotgan yordam turlari bo'yicha taqsimlash;
4) bemorlarning kasallik daftarlarini tizimlashtirilgan holda saqlash, tibbiy hujjatlarni o’z vaqtida tanlash va shifokorlar qabuliga yetkazib berishni ta‟minlash;
5) aholini shifokor qabuliga yozilish tartibi, pullik tibbiy xizmat ko„rsatish qoidalari va tartibi to’g’risida va hokazolar haqida xabardor qilish;
6) belgilangan tartibda fuqarolarni profilaktik tekshiruvlarga yo'naltirish;
7) birlamchi tibbiy hujjatlarni yuritish (bemorlarning tibbiy kartalari, jurnallar, talonlar va boshqalarni to'ldirish) [9].
Yig‘ilgan ma’lumotlarni umumqabul qilingan standartlarga moslashtirish ahamiyatini ortiqcha baholash qiyin. Demografik ma’lumotlarni, tibbiy yozuvlarni va bemorlarning sug‘urta ma’lumotlarini yagona formatga aylantirish ma’lumotlarni qayta ishlash jarayonini sezilarli darajada osonlashtiradi va xatolar ehtimolini kamaytirishga imkon beradi. Jonsonning ta’kidlashicha, bunday tizimlar tibbiyot xodimlarining ish unumdorligini oshirishga va bemorlarning qoniqish darajasini yaxshilashga yordam beradi. Raqamli texnologiyalarni, jumladan biometrik identifikatsiya texnologiyalaridan foydalanishni joriy etish, shaxsni ishonchli tasdiqlash usullarini kiritishni ta’minlaydi va bu o‘z navbatida tibbiy amaliyotlarning xavfsizligini oshiradi. Barmoq izlarini skanerlash va yuzni aniqlash kabi biometrik tizimlar bemorlarni tezkor va ishonchli aniqlash imkonini beradi, bu esa firibgarlik xavfini sezilarli darajada kamaytiradi.
Zamonaviy sun’iy intellekt va interaktiv chat-botlarning joriy etilishi bemorlarga o‘z savollariga tezkor javob olish imkonini beradi, bu esa tibbiyot muassasalariga ma’muriy yukni sezilarli darajada yengillashtiradi va bemorlar bilan chuqurroq aloqalarni o‘rnatishga yordam beradi. Bunday innovatsion texnologiyalardan foydalanish klinikalarga nafaqat bemorlarning qoniqish darajasini oshirishga, balki taqdim etilayotgan tibbiy yordam sifatini sezilarli darajada yaxshilashga ham imkon beradi.
Integratsiyalashgan avtomatlashtirilgan tizimlarning, jumladan Elektron Tibbiy Axborot Tizimlari EHIS (European health interview survey) kabi tizimlarning tizimli joriy etilishi klinik ro‘yxatga olish jarayonlarining samaradorligini oshirishda muhim o‘rin tutadi. Ushbu tizimlar integratsiya va ma’lumotlarni kiritish jarayonlarini optimallashtirishga yordam beradi, bu esa xatolar sonini sezilarli darajada kamaytirishga olib keladi. Natijada, hujjatlarni qayta ishlash jarayoni tezlashadi va ma’lumotlarning ishonchliligi oshadi, bu esa noto‘g‘ri kiritilgan ma’lumotlar fonida sug‘urta to‘lovlarining rad etilishi holatlarining kamayishiga olib keladi.
Ro‘yxatga olish jarayonlari doirasida mobil texnologiyalardan foydalanish ushbu jarayonni sezilarli darajada yaxshilaydi, bemorlarga tibbiyot muassasasiga tashrif buyurishidan oldin o‘z shaxsiy ma’lumotlarini oldindan to‘ldirish va yangilash imkonini beradi. Bunday yondashuv ma’muriy xarajatlarni kamaytiradi va ro‘yxatdan o‘tish jarayonini tezlashtiradi, bemorlar va tibbiyot xodimlari o‘rtasidagi jismoniy aloqalarni minimallashtiradi, bu pandemiya sharoitida xavfsizlik va tezkorlikni ta’minlash uchun juda muhimdir[33].
Kutish hududlarida klinikalar uchun mustaqil axborot kiosklarini o‘rnatish ma’lumotlarni boshqarish jarayonini yaxshilaydi. Ushbu qurilmalar orqali bemorlarning o‘zlari ma’lumotlarni kiritishlari vositachilar bilan bog‘liq noto‘g‘ri tushunish yoki ma’lumotlarni noto‘g‘ri kiritish bilan bog‘liq xatolarni yo‘q qiladi, bu esa ma’lumotlarning aniqligi va yaxlitligini sezilarli darajada yaxshilaydi, natijada axborot almashinuvining samaradorligini ta’minlaydi.
1.1.1-rasm.
Axborot
tiziming tuzilmasi
Tibbiyot muassasalariga avtomatlashtirilgan tizimlarni joriy etish navbatlarni tashkil etish yondashuvini tubdan o‘zgartiradi, kutish vaqtini sezilarli darajada kamaytiradi, bu esa bemorlarning qoniqish darajasining oshishiga to‘g‘ridan-to‘g‘ri hissa qo‘shadi. Tibbiyot amaliyotida zamonaviy usullardan strategik foydalanish, jumladan onlayn ro‘yxatdan o‘tish, mobil qurilmalar orqali ma’lumotlarni yangilash va jarayonlarni kompleks avtomatlashtirish klinik jarayonlarni samarali ravishda takomillashtiradi. Ushbu o‘zgarishlar nafaqat ko‘rsatiladigan xizmatlar sifatini oshiradi, balki operatsion xarajatlarni kamaytirishga ham yordam beradi.
Bemorlarning qabulga yozilish jarayoni va tez fursatda tibbiy xizmatga ega bo‘lishlari uchun olib borilgan tadqiqotlardan biri bu sifatni yaxshilash jarayonlarida LSS (Lean Six Sigma) metodologiyasi keng ishlatilganligidir. Ushbu metodologiya dastlab ishlab chiqarish va ta‘minot zanjiri jarayonlarida foydalanilgan, ammo amalda u barcha sohalarda qo‘llanilishi mumkin. Sog‘liqni saqlashda LSS metodologiyasidan 2019 -yildan boshlab qiymat oqimi va vaqtdan unumli foydalanish kontsepsiyasi Six Sigma bilan birlashtirilib, ortiqcha kutish vaqtini kamaytirish va mijozlar ehtiyojini qondirish bilan bir qatorda xarajatlarni eng past ko‘rsatkich olishga yo‘naltirilgan.[39]
LSS metodologiyasi asosida ambulatoriya kutish vaqtini qisqartirishda foydali bo‘lganligi va uni takomillashtirish tashkilot darajasida sezilarli ta‘sir ko‘rsatishi uchun asosiy sabablarni tahlil qilishga asoslanganligini ko‘rishimiz mumkin. Ko‘pgina tadqiqotlarda topilgan asosiy sabablar noto‘g‘ri rejalashtirish, inson resurslari muammolari, ish joyidagi omillar, bemorlar bilan muloqot qilish muammolari va bemorning xususiyatlaridan tashqari samarasiz klinik jarayonlar ekanligi sanab keltiriladi. LSS(Lean Six Sigma) metodologiyasi orqali jarayonni qayta loyihalash ambulatoriyani kutish vaqtini qisqartirish va shifoxonaning yalpi daromadini oshirish uchun foydali natijalar berishi mumkinligi aytib o‘tiladi.
Zamonaviy klinik amaliyot tahlili kontekstida, bemorlarni ro‘yxatga olish jarayonlari zamonaviy raqamli texnologiyalarni integratsiyalashni talab qiladi. Muhim qadam bu samarali va o‘z vaqtida onlayn ro‘yxatga olishni ta’minlaydigan raqamli platformalarni amalga oshirishdir, bu esa xodimlar yukini sezilarli darajada kamaytiradi va ma’lumotlarni kiritishda xatolar ehtimolini minimallashtiradi. Uayt ismli tadqiqotchining o‘tkazgan tadqiqotlari shuni tasdiqlaydiki, bunday onlayn ro‘yxatga olish tizimlarining joriy etilishi tibbiy xizmatlar sifatini sezilarli darajada yaxshilaydi[46].
Shuningdek, avtomatlashtirilgan vositalardan, masalan, axborot kiosklar va mobil ilovalardan foydalanishning ahamiyatini ham alohida ta’kidlash kerak. Ushbu yondashuv bemorlarga tibbiyot xodimlarining bevosita ishtirokisiz o‘z ma’lumotlarini mustaqil ravishda boshqarish va raqamli shaklda ma’lumotlarni zudlik bilan tekshirish imkoniyatini beradi. Bunday texnologiyalar noaniq yozuvlar yoki shakllarni noto‘g‘ri to‘ldirish bilan bog‘liq xatolar xavfini samarali ravishda kamaytiradi va bemorlar uchun kutish vaqtini keskin qisqartiradi.
Maxsus dasturiy yechimlarni, jumladan elektron tibbiy kartalar EMK (Evrop Metallurgik Kompaniyasi) funksiyalarini joriy etish sog‘liqni saqlash ma’lumotlarining uzluksiz sinxronizatsiyasini ta’minlaydi. Ushbu jarayon ma’lumotlarning takrorlanish ehtimolini bartaraf etadi va ularning qayta ishlanish aniqligini oshiradi, bu esa, o‘z navbatida, tibbiy xizmatlar standartlariga va bemorlarning ushbu xizmatlardan qoniqish darajasiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi[30].
Tibbiyot xodimlarini tizimli asosda o‘qitish bemorlarni ro‘yxatga olish jarayonlarini optimallashtirish uchun nihoyatda muhim element hisoblanadi. Muntazam ravishda tashkil etiladigan o‘quv modullari klinik xodimlarga sug‘urta polisini uzaytirish masalalarini samarali boshqarish uchun zarur kompetensiyalarni beradi, bu masalaga o‘z tadqiqotida Paul W. Anderson alohida e'tibor qaratgan, u operatsion samaradorlikni oshirish kontekstida doimiy professional rivojlanish zarurligini ta'kidlagan.
1.1.2 – rasm - O‘zbekiston Respublikasida 2023–2024-yillarda klinikalarda ro‘yxatga olish jarayonlari bo‘yicha quyidagi statistik ma’lumotlar.
Klinikalardagi ro‘yxatga olish jarayoni bo‘yicha 2023 va 2024-yillardagi statistik ko‘rsatkichlar, ushbu sohada bir qancha o‘zgarishlar va yutuqlarni ko‘rsatmoqda:
- 2023-yilda 5,2 million bemor ro‘yxatga olingan bo‘lsa, 2024-yilda bu ko‘rsatkich 5,5 millionga yetgan. Bu 2023-yilga nisbatan o‘sish kuzatilganligini ko‘rsatadi, bu esa sog‘liqni saqlash tizimidagi xizmatlarga talabning ortib borayotganini bildiradi.
- Elektron tizimlardan foydalanish ko‘rsatkichi ham o‘sish tendensiyasini ko‘rsatmoqda. 2023-yilda bu ko‘rsatkich 65% bo‘lgan bo‘lsa, 2024-yilda 75% ga yetgan. Bu esa klinikalarda axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini joriy qilish va foydalanish darajasi oshganini anglatadi. Ushbu o‘sish bemorlarga tezkor xizmat ko‘rsatish va ma’lumotlarni aniqroq boshqarish imkoniyatini beradi.
- Ro‘yxatga olish jarayonining davomiyligi 2023-yilda o‘rtacha 15 daqiqa bo‘lgan bo‘lsa, 2024-yilda bu ko‘rsatkich 10 daqiqaga qisqargan. Jarayonning qisqarishi elektron tizimlar joriy qilinishining samarasini ko‘rsatadi va bemorlarga qulaylik yaratadi.
- Bemorlarning ro‘yxatga olish jarayonidan qoniqish darajasi 2023-yilda 80% bo‘lgan bo‘lsa, 2024-yilda 85% ga oshgan. Bu klinikalarda xizmat sifatining oshib borayotganligini, ro‘yxatga olish jarayoni yanada qulay va samarali amalga oshirilayotganligini bildiradi.
2023-2024-yillar davomida O‘zbekiston klinikalarida ro‘yxatga olish jarayonida sezilarli yutuqlar kuzatildi. Elektron tizimlarning keng joriy etilishi, jarayonlarning qisqarishi va xizmat sifatining oshishi tufayli bemorlarning qoniqish darajasi sezilarli darajada oshgan. Bu esa mamlakatdagi sog‘liqni saqlash tizimini modernizatsiya qilishda ijobiy qadamdir.
Zamonaviy texnologik yechimlar bilan jihozlangan bemorlarni ro‘yxatga olish tizimi klinik muassasalar va ularning mijozlari o‘rtasidagi munosabatlarni sezilarli darajada yaxshilash qobiliyatiga ega, shuningdek, sog‘liqni saqlash tashkilotlarining moliyaviy barqarorligini mustahkamlashga yordam beradi. Bunday tizimni amalga oshirish so‘rovlarni qayta ishlashda rad etish sonini kamaytirishga va ma'muriy xarajatlarni pasaytirishga olib keladi.
Axborot texnologiyalari sohasidagi so‘nggi yutuqlar bilan integratsiyalashgan zamonaviy bemorlarni ro‘yxatga olish usullari ro‘yxatga olish jarayonlarini tezlashtirish va ularning aniqligini oshirishga qaratilgan. Ular shuningdek, ma'muriy yukni kamaytirishga yordam beradi, bu esa ko‘rsatiladigan tibbiy yordamning umumiy sifatini yaxshilashga bevosita ta'sir ko‘rsatadi[44].
Tibbiyot xodimlarini tizimli asosda o‘qitish bemorlarni ro‘yxatga olish jarayonlarini optimallashtirish uchun nihoyatda muhim element hisoblanadi. Muntazam ravishda tashkil etiladigan o‘quv modullari klinik xodimlarga sug‘urta polisini uzaytirish masalalarini samarali boshqarish uchun zarur kompetensiyalarni beradi, bu masalaga o‘z tadqiqotida Paul W. Anderson alohida e'tibor qaratgan, u operatsion samaradorlikni oshirish kontekstida doimiy professional rivojlanish zarurligini ta'kidlagan.
Zamonaviy texnologik yechimlar bilan jihozlangan bemorlarni ro‘yxatga olish tizimi klinik muassasalar va ularning mijozlari o‘rtasidagi munosabatlarni sezilarli darajada yaxshilash qobiliyatiga ega, shuningdek, sog‘liqni saqlash tashkilotlarining moliyaviy barqarorligini mustahkamlashga yordam beradi. Bunday tizimni amalga oshirish so‘rovlarni qayta ishlashda rad etish sonini kamaytirishga va ma'muriy xarajatlarni pasaytirishga olib keladi.
Axborot texnologiyalari sohasidagi so‘nggi yutuqlar bilan integratsiyalashgan zamonaviy bemorlarni ro‘yxatga olish usullari ro‘yxatga olish jarayonlarini tezlashtirish va ularning aniqligini oshirishga qaratilgan. Ular shuningdek, ma'muriy yukni kamaytirishga yordam beradi, bu esa ko‘rsatiladigan tibbiy yordamning umumiy sifatini yaxshilashga bevosita ta'sir ko‘rsatadi[34].
Tibbiyot muassasalarida operatsion samaradorlikni oshirish maqsadida, xodimlarni muntazam ravishda o‘qitish va tizimlar ishini qat’iy monitoring qilish juda muhimdir. Bemorlarni ro‘yxatga olish uchun sun’iy intellekt texnologiyalarini, jumladan chat-botlar orqali foydalanishni joriy etish ro‘yxatga olish jarayonlarini 20 foizga tezlashtirishga, shu bilan birga ma’lumotlarning aniqligini oshirish va ma’muriy xarajatlarni kamaytirishga yordam beradi.
2024-yilda bemorlarni ro‘yxatga olish jarayonlarini optimallashtirish sohasidagi yutuqlar interaktiv va onlayn platformalardan foydalanish tufayli tezkor ravishda yaxshilanmoqda. Bemorlarning masofaviy ro‘yxatga olish va shaxsiy ma’lumotlarni yangilash imkoniyatini taqdim etadigan o‘z-o‘ziga xizmat ko‘rsatish tizimlarining faol joriy etilishi keng tarqaldi. O‘zbekistondagi muassasalarda amalga oshirilgan tadqiqotlar, xususan Jumaniyozovning ishlari, bunday yondashuv tibbiyot xodimlari yukining kamayishiga, bemorlar uchun kutish vaqtining qisqarishiga va muassasalar faoliyatining unumdorligini oshirishga sezilarli darajada yordam berganligini tasdiqladi.
2024-yilga kelib, telemeditsina texnologiyalari sohasidagi zamonaviy yutuqlar bemorlarni ro‘yxatga olish tizimlarida sezilarli yangiliklar olib kirdi. Ushbu tizimlarning telemeditsina platformalari bilan integratsiyasi tobora dolzarb bo‘lib, bemorlar uchun uydan yoki ofisdan chiqmasdan qabulga yozilish jarayonini yengillashtirdi. R.N.Abullayev, S.S.Mirzayev va D.A. Abdurahimov kabi olimlar tomonidan olib borilgan tadqiqotlar telemeditsina funksionalligining kengayishi tibbiy xizmatlarning keng jamoatchilik uchun sezilarli darajada qulayroq bo‘lishini ta’minlaganligini ko‘rsatdi[15].
Mobil texnologiyalar sohasidagi innovatsiyalar bemorlarning tibbiy infratuzilma bilan o‘zaro munosabatlarini faol ravishda o‘zgartirib bormoqda. Ushbu texnologiyalar bemorlarga o‘z tibbiy yozuvlarini kuzatish va boshqarish imkoniyatini beribgina qolmay, balki qo‘shimcha imkoniyatlarni ham taqdim etadi, masalan, smartfonlar orqali to‘lovlarni amalga oshirish, hujjatlarni yuklash va elektron shartnomalarni rasmiylashtirish. Abdulayevaning tadqiqotida mobil ilovalardan foydalanish qulayligi bemorlarning tibbiy xizmatlardan foydalanish jarayonidagi qoniqish darajasini sezilarli darajada oshirishi haqida so‘z boradi[32].
Bunday zamonaviy texnologik yechimlar bemorlarni ro‘yxatga olish jarayonini optimallashtirishda muhim ahamiyatga ega bo‘lib, bu klinikalarda ko‘rsatiladigan tibbiy xizmatlar sifatini yaxshilashga bevosita hissa qo‘shadi.