ӘРӘСӘН НОМЫН АКАДЕМИЙ

ХАЛЬМГ СОЙЛ-ТУУҖ ШИНҖЛЛҺНӘ КҮРӘЛҢ

Манҗга Белла

Хальмг келнә тәәлвр толь

(сурһульчнрт нерәдсн дөңцл)

Дааврта редактор — филологическ номын кандидат Убушин Н.

Элст, 2002

РОССИЙСКАЯ АКАДЕМИЯ НАУК

КАЛМЫЦКИЙ ИНСТИТУТ ГУМАНИТАРНЫХ ИССЛЕДОВАНИЙ

Манджикова Б. Б.

Толковый словарь калмыцкого языка

(Пособие для учащихся)

Ответственный редактор — кандидат филологических наук

Убушаев Н. Н.

Элиста, 2002

ББК 92

М 231

Дааврта редактор филологическ номын кандидат Убушин Николай Ответственный редактор:

кандидат филологических наук Убушаев Николай Шалһмҗлачнр: филологическ номын кандидат Дарван Петр, филологическ номын кандидат Очр-һәрән Владимир

Рецензенты:

кандидат филологических наук П. А. Дарваев, кандидат филологических наук В. Э. Очир-Гаряев

Печатается по решению Ученого Совета КИГИ РАН

Манджикова б, б.

М 231 Хальмг келнә тәәлвр толь (сурһульчнрт нерәдсн дөңцл).

Толковый словарь калмыцкого языка (пособие для учащихся).

— Элиста: АПП «Джангар», 2002. — 176 с.

В словаре объясняются значения слов, обращается вни­мание на правильность написания слов, их грамматические признаки. Цель словаря — помочь всем в изучении калмыцкого языка, обогащении лексического запаса, повышении культуры устной и письменной речи, овладении нормами грамот­ного письма.

Данный словарь адресован не только учащимся, студентам, преподавателям калмыцкого языка, но и всем тем, кто интересуется калмыцким языком.

© Б. Б. Манджикова, 2002.

Isbn 5-94587-062-5

Нүр үг

Төрскн келн - улсин эркн үн уга билг, хальмг улсин хәәртә чилшго ик зөөр. Делкән ямаран чигн келн-әмтн эврә ут тууҗта, эврә уул келтә. Төрскн келн уга болхла, келн-улс чигн уга болх бәәсмн. Эн бәәдл хальмг келнд чигн, хальмг олн-әмтнд чигн үлгүртә.

Хальмг литературн келн зөвәр ик хуучн заңшалта. Мана келнә үгмүдин көрң ямаран чигн халхарн темдгтә байн гиҗ тоолгдна. Үгмүдин дөңгәр күн эврәннь уха-тоолвран медүлнә. Медрлин түлкүрнь - күүнә келн болдг. Ямаран чигн келнд келлһнә көрңгнь - үгин саң (лексика) болдмн. Үг болһн эврәннь чинртә бәәх зөвтә. Үг болһна чинринь, тәәлвринь медҗ, оньглҗ авхла, келнә урн-үгин чилшго зөөрәс дала медрл авч, билг- эрдмән, сойлан өөдлүлҗ, хальмгин үндснә авг-бәрц - цуг эн юм медҗ авч болҗана. Тер тоот, келәрн үгцҗ, нег-негән медҗ, келҗәх үгиннь чинринь тодлҗ авхин кергт, күн болһн төрскн келән сән кевәр медх зөвтә.

Эн хальмг келнә тәәлвр толь әмтнә келнд даңгин олзлгддг үгмүдин чинринь медүлҗәнә, тер саамд яһҗ, ямаран янзтаһар бичгддгинь бас медҗ болхмн. Тәәлвр кеҗ авчах үгмүднь - хальмгин үгмүдин саңгд бәәх үгмүд, нурһлҗ бәәлһнә нерд, үүлдәгчс, чинрлгч нерд, тоолгч нерд, орч нерд, наречс. Цәәлһҗәх үгмүд ямаран чигн хүврлт угаһар, нег тоодан, чикәр бичлһнә һол зокалмудар бичгдҗәнә, тер үгмүдин тәәлвр өггдҗәнә. Эн толь өсч-босч йовх баһчудт, сурһульчнрт, оютнрт, хальмг келнә багшнрт нерәдгдҗәнә. Кемр хальмг келән дасхар седсн күүнд эн толь бас тусан күргх гиҗ ицҗәнәвидн.

Үүрмүд! Эн хальмг келнә тәәлвр толь таднд эврә хальмг кел даслһнд сән нөкд болтха. “Эрдм-сурһульта күн - эркн байн”,- гисн үлгүрин чинр-утхинь медҗ, талдан чигн олн-зүсн эрдм дасч, эрүл-менд йовҗ, орн-нутгтан туста эрдмчнр болҗ йовтн.

5