9-ameliy Python

sanlar = [1, 2, 3, 4, 5] sanlar.remove(3) # [1, 2, 4, 5]

# pop() metodi arqalı

sanlar.pop() # aqırǵı elementti óshiredi

4. Dizimdi sortırovkalaw:

# Ósiwshi tártipte

sanlar = [3, 1, 4, 1, 5, 9, 2] sanlar.sort() # [1, 1, 2, 3, 4, 5, 9]

# Kemeyiwshi tártipte

sanlar.sort(reverse=True) # [9, 5, 4, 3, 2, 1, 1]

5. Dizimdi kóshiriw:

# Tuwrı kóshiriw (durıs emes) a = [1, 2, 3]

b = a # b hám a bir dizimge siltelme boladı

# copy() metodi arqalı (durıs)

a= [1, 2, 3]

b= a.copy() # b jańa dizim boladı

Ámeliy tapsırma:

Tómendegi máselelerdi sheshiń:

1.1-den 10-ǵa shekem sanlardan turatıǵın dizim jaratıń

2.Dizimniń aqırǵı elementi menen birinshi elementin almastırıń

3.Dizimge jańa element qosıń hám onı sortırovkalań

4.Dizimniń barlıq elementlerin 2-ge kóbeytip shıǵıń

Sheshimi:

# 1. Dizim jaratıw

sanlar = list(range(1, 11)) print("Dáslepki dizim:", sanlar)

# 2. Elementlerdi almastırıw

sanlar[0], sanlar[-1] = sanlar[-1], sanlar[0] print("Almastırılǵannan keyin:", sanlar)

#3. Element qosıw hám sortırovkalaw sanlar.append(5)

sanlar.sort()

print("Sortırovkalanǵannan keyin:", sanlar)

#4. Elementlerdi 2-ge kóbeytiw

sanlar = [x * 2 for x in sanlar] print("Kóbeytilgennen keyin:", sanlar)

Kodqa táriyip

1. Dizim jaratıw bólimi:

sanlar = list(range(1, 11))

range(1, 11) funkciyası 1-den 10-ǵa shekem sanlar dizbegin dúzedi

list() funkciyası bul dizbekti dizimge aylandıradı

Nátiyjede [1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10] dizimi payda boladı

2. Elementlerdi almastırıw bólimi:

sanlar[0], sanlar[-1] = sanlar[-1], sanlar[0]

sanlar[0] - dizimniń birinshi elementi (index 0)

sanlar[-1] - dizimniń aqırǵı elementi

= belgisiniń oń tárepindegi mánisler shep tárepke mánisleri menen almastırıladı

Mısalı: [1, 2, 3, 4, 5] -> [5, 2, 3, 4, 1]

3. Element qosıw hám sortırovkalaw bólimi:

sanlar.append(5) sanlar.sort()

append(5) metodı dizimniń aqırına 5 sanın qosadı

sort() metodı dizimdi ósiwshi tártipte sortırovkalaydı

Mısalı: [5, 2, 3, 4, 1, 5] -> [1, 2, 3, 4, 5, 5]

4. Elementlerdi 2-ge kóbeytiw bólimi:

sanlar = [x * 2 for x in sanlar]

Bul qatarda list comprehension (dizim túsiniw) qollanılǵan:

Nátiyjede jańa dizim dúziledi

Mısalı: [1, 2, 3] -> [2, 4, 6]

Hár bir qádemnen keyin print() funkciyası arqalı nátiyjeler ekranǵa shıǵarılıp barıladı. Bul programmanıń jumısın kóriw hám qáteliklerin tabıw ushın paydalı.

ÁMELIY MÍSALLAR:

1.Studentler hám bahalar mısalı:

#Studentler hám bahalar baǵdarlaması def student_bahalar():

#1. Dizimlerdi jaratıw

studentler = ["Arman", "Berdaq", "Gúlnaz", "Dawlet"] bahalar = [85, 92, 78, 95]

#2. Eń joqarı bahanı tabıw joqarı_baha = max(bahalar)

joqarı_index = bahalar.index(joqarı_baha) joqarı_student = studentler[joqarı_index]

#3. Ortalıq bahanı esaplaw

ortalıq_baha = sum(bahalar) / len(bahalar)

# 4. Nátiyjelerin kórsetiw print("Student bahalarınıń analizi:") print("-" * 30)

# Hár bir studenttiń bahasın kórsetiw for i in range(len(studentler)):

print(f"{studentler[i]}: {bahalar[i]}")

print("-" * 30)

print(f"Eń joqarı baha: {joqarı_baha}, Student: {joqarı_student}") print(f"Ortalıq baha: {ortalıq_baha:.2f}")

#Baǵdarlamanı jumıs isletiw student_bahalar()

2.Jup sanlar mısalı:

#Jup sanlar menen isleytuǵın baǵdarlama def qos_sanlar_baǵdarlaması():

#1. Jup sanlar dizimin jaratıw (2 den 20 ǵa shekem) sanlar = list(range(2, 21, 2))

print("Dáslepki qos sanlar dizimi:", sanlar)

#2. Dizimge jańa element qosıw

sanlar.append(22)

print("22 qosılǵannan keyin:", sanlar)

#3. Dizimdi kerisine aylandırıw sanlar.reverse()

print("Kerisine aylanǵan dizim:", sanlar)

#4. Dizimniń barlıq elementlerin 2 ge kóbeytiw jańa_sanlar = [san * 2 for san in sanlar]

print("Elementler 2 ge kóbeytirilgennen keyin:", jańa_sanlar)

#5. Dizimniń ulıwma maǵlıwmatların kórsetiw

print(f"\nDizim haqqında maǵlıwmatlar:") print(f"Dizim uzınlıǵı: {len(sanlar)}") print(f"Eń kishi san: {min(sanlar)}") print(f"Eń úlken san: {max(sanlar)}")

print(f"Barlıq sanlardıń qosındısı: {sum(sanlar)}")

#Baǵdarlamanı jumıs isletiw qos_sanlar_baǵdarlaması()

3.Shopping list mısalı:

#Shopping list baǵdarlaması

def shopping_list_baǵdarlaması():

#1. Bos shopping list jaratıw shopping_list = []

#2. Funkciyalar

def produkt_qosıw(produkt): shopping_list.append(produkt) print(f"{produkt} shopping listke qosıldı")

def produkt_óshiriw(produkt):

if produkt in shopping_list: shopping_list.remove(produkt)

print(f"{produkt} shopping listten óshirildi") else:

print(f"{produkt} shopping listte joq")

def shopping_list_kórsetiw(): if shopping_list:

print("\nShopping list:")

for i, item in enumerate(shopping_list, 1): print(f"{i}. {item}")

else:

print("\nShopping list bos")

#3. Shopping listke produktlar qosıw produkt_qosıw("alma") produkt_qosıw("nan") produkt_qosıw("sút") produkt_qosıw("gósht")

#4. Shopping listti kórsetiw shopping_list_kórsetiw()

#5. Bir produkttı óshiriw

produkt_óshiriw("alma")

#6. Jańa halattı kórsetiw shopping_list_kórsetiw()

#7. Bar/joq produkttı óshirip kóriw produkt_óshiriw("balıq")

#Baǵdarlamanı jumıs isletiw shopping_list_baǵdarlaması()

4.Sanlar dizimin filtrlew mısalı:

#Sanlar dizimin filtrlew baǵdarlaması def sanlar_filtrlew():

#1. 1 den 20 ǵa shekem sanlar dizimin jaratıw sanlar = list(range(1, 21))

print("Dáslepki sanlar dizimi:", sanlar)

#2. Taq sanlar dizimin jaratıw

taq_sanlar = [san for san in sanlar if san % 2 != 0] print("Taq sanlar:", taq_sanlar)

# 3. Jup sanlar dizimin jaratıw

qos_sanlar = [san for san in sanlar if san % 2 == 0] print("Qos sanlar:", qos_sanlar)

# 4. 5 ke bólinetuǵın sanlar

bes_bóliniwshi = [san for san in sanlar if san % 5 == 0] print("5 ke bólinetuǵın sanlar:", bes_bóliniwshi)

# 5. 10 nan úlken sanlar

on_úlken = [san for san in sanlar if san > 10] print("10 nan úlken sanlar:", on_úlken)

# 6. Statistika kórsetiw print("\nStatistika:")

print(f"Taq sanlar sanı: {len(taq_sanlar)}") print(f"Qos sanlar sanı: {len(qos_sanlar)}")

print(f"5 ke bólinetuǵın sanlar sanı: {len(bes_bóliniwshi)}") print(f"10 nan úlken sanlar sanı: {len(on_úlken)}")

# Baǵdarlamanı jumıs isletiw sanlar_filtrlew()

Bul baǵdarlamalardıń hár biri:

1.Funkciyalar arqalı strukturalanǵan

2.Anıq kommentariyalar menen táriplengen

3.Nátiyjeleri kórsetiletuǵın etip jazılǵan

4.Qáteliklersiz jumıs isleydi

Test

1.Pythonda dizimler qanday belgiler menen jaratıladı?

a)( )

b){ }

c)[ ]

d)< >

2.Dizimniń birinshi elementiniń indeksi qanday?

a)1

b)0

c)-1

d)None

3.Qaysı metod dizimge jańa element qosadı?

a)add()

b)insert()

c)append()

d)extend()

4.Dizimnen element óshiriw ushın qaysı metod qollanıladı?

a)delete()

b)remove()

c)erase()

d)pop()

5.Dizimdi ósiwshi tártipte sortırovkalaw ushın qaysı metod qollanıladı?

a)order()

b)arrange()

c)sort()

d)organize()

6.Dizimniń uzınlıǵın anıqlaw ushın qaysı funkciya qollanıladı?

a)size()

b)length()

c)count()

d)len()

7.Dizimniń aqırǵı elementine qanday index arqalı baylanısıw múmkin?

a)-1

b)0

c)1

d)len(dizim)

8.Qaysı operator dizimniń elementlerin bir-birine qosadı?

a)+

b)&

c)*

d)/

9.Dizimniń kóshirmesin jaratıw ushın qaysı metod qollanıladı?

a)duplicate()

b)clone()

c)copy()

d)replicate()

10.Dizimde berilgen elementtiń indeksin tabıw ushın qaysı metod qollanıladı?

a)find()

b)search()

c)locate()

d)index()

Juwaplar:

1.c) [ ]

2.b) 0

3.c) append()

4.b) remove()

5.c) sort()

6.d) len()

7.a) -1

8.a) +

9.c) copy()

10.d) index()