4-ameliy Python
.pdf
4-ámeliy jumıs
Python programmalastırıw tilinde ózgeriwshiler
1. Ózgeriwshiler haqqında túsinik
# Ózgeriwshi - bul maǵlıwmatlardı saqlaw ushın qollanılatuǵın konteyner
atı = "Azamat" |
# tekst ózgeriwshisi |
|
jası = 25 |
# san ózgeriwshisi |
|
salmaǵı = 75.5 |
# |
haqıyqıy san ózgeriwshisi |
student = True |
# |
logikalıq ózgeriwshi |
2. Ózgeriwshilerge at beriw qaǵıydaları
#Durıs atlar atı = "Azamat"
student_atı = "Beknazar" studentJası = 20 MAKSIMAL_BAL = 100
_jashırın = "qupiya"
#Nadurıs atlar (qáte)
#1san = 10 # San menen baslanıwı múmkin emes
#atı-familiya = "X" # Defis qollanılmaydı
# for = 5 |
# Python gilt sózlerin qollanıw múmkin emes |
3. Ózgeriwshilerge mánisler beriw usılları
#Bir ózgeriwshige mánis beriw x = 10
#Bir neshe ózgeriwshige birdey mánis beriw a = b = c = 0
#Bir neshe ózgeriwshige hár qıylı mánisler beriw atı, jası, qala = "Azamat", 25, "Nókis"
#Mánislerdi almastırıw
a, b = 5, 10
a, b = b, a # a hám b mánislerin almastırıw
4. Maǵlıwmat tipleri
# Tiykarǵı maǵlıwmat tipleri
tekst = "Python" |
# |
str (string - tekst) |
pútin_san = 42 |
# |
int (integer - pútin san) |
haqıyqıy_san = 3.14 |
# float (haqıyqıy san) |
|
logikalıq = True |
# bool (boolean - ras/jalǵan) |
|
dizim = [1, 2, 3] |
# list (dizim) |
|
kortej = (1, 2, 3) |
# tuple (ózgertilmeytuǵın dizim) |
|
kóplik = {1, 2, 3} |
# set (kóplik) |
|
sózlik = {'atı': 'Azamat'} |
# dict (sózlik) |
|
heshbir = None |
# NoneType (bos mánıs) |
|
# Maǵlıwmat tiplerin tekseriw |
|
|
print(type(tekst)) |
# <class 'str'> |
|
print(type(pútin_san)) |
# <class 'int'> |
|
print(type(haqıyqıy_san)) |
# <class 'float'> |
|
5. Maǵlıwmat tiplerin almastırıw (Type Casting)
# San tiplerin almastırıw
x = 10 |
|
float_x = float(x) |
# 10.0 |
str_x = str(x) |
# "10" |
# String tipine almastırıw |
|
y = 3.14 |
|
str_y = str(y) |
# "3.14" |
# Sanǵa almastırıw |
|
san_tekst = "42" |
|
san = int(san_tekst) |
# 42 |
6. Ózgeriwshiler menen ámeller
# Arifmetikalıq ámeller |
|
||||
a = |
10 |
|
|
|
|
b = |
3 |
|
|
|
|
qosıw = a + b |
# |
13 |
|||
alıw = |
a - |
b |
# |
7 |
|
kóbeytiw = |
a * b |
# |
30 |
||
bóliw = a / b |
# |
3.3333... |
|||
pútin_bóliw = a // b |
# |
3 |
|||
qaldıq |
= a |
% b |
# |
1 |
|
dáreje |
= a |
** 2 |
# |
100 |
|
# Qısqasha |
jazıw usılları |
||||
san |
= 5 |
|
|
|
|
san |
+= |
2 |
# san = san + 2 |
||
san |
-= |
1 |
# san = san - 1 |
||
san |
*= |
3 |
# san = san * 3 |
||
san |
/= |
2 |
# san = san / 2 |
||
7. Tekstler menen islew
#Tekst ózgeriwshileri menen ámeller atı = "Azamat"
familiya = "Berdimuratov"
#Tekstlerdi bekkemlew
tolıq_atı = atı + " " + familiya
#f-string arqalı formatlaw jası = 25
tekst = f"Menin atım {atı}, men {jası} jastaman"
#Tekst metodları
atı_úlken = atı.upper() |
# |
"AZAMAT" |
||
atı_kishi |
= atı.lower() |
# |
"azamat" |
|
uzınlıq = |
len(atı) |
# |
6 |
|
ornı = atı.find('a') |
# |
0 |
(birinshi 'a' háribiniń ornı) |
|
almastırıw = atı.replace('a', 'á') |
# "Ázámát" |
|||
8. Ámeliy mısallar
Mısal 1: Student maǵlıwmatların saqlaw
def student_maǵlıwmatları():
# Student maǵlıwmatların kiritıw
atı = input("Student atın kiritiń: ") jası = int(input("Jasın kiritiń: "))
bahası = float(input("Ortasha bahasın kiritiń: ")) student = True
#Maǵlıwmatlardı sózlik túrinde saqlaw student_maǵlıwmat = {
'atı': atı, 'jası': jası, 'bahası': bahası,
'student_status': student
}
#Maǵlıwmatlardı kórsetiw
print("\nStudent maǵlıwmatları:")
for key, value in student_maǵlıwmat.items(): print(f"{key}: {value}")
# Qosımsha esaplawlar kelesi_jıl_jası = jası + 1 stipendiya_huqıqı = bahası >= 4.0
print(f"\nKelesi jılǵı jası: {kelesi_jıl_jası}") print(f"Stipendiya huqıqı: {stipendiya_huqıqı}")
student_maǵlıwmatları()
Mısal 2: Awqat bahasın esaplaw
def awqat_bahası_esaplaw():
#Bahalardı saqlaw bahalar = {
'nan': 2000, 'sút': 8000, 'gósh': 45000, 'alma': 15000
}
#Satıp alınǵan awqatlardı esaplaw jámi_baha = 0
satıp_alınǵanlar = {}
while True:
awqat = input("Awqat atın kiritiń (shıǵıw ushın 'q' basıń): ") if awqat.lower() == 'q':
break
if awqat in bahalar:
muǵdarı = float(input(f"{awqat} muǵdarın kiritiń (kg/dana): ")) satıp_alınǵanlar[awqat] = muǵdarı
jámi_baha += bahalar[awqat] * muǵdarı else:
print("Bunday awqat joq!")
# Nátiyjeleri kórsetiw print("\nSatıp alınǵan awqatlar:")
for awqat, muǵdar in satıp_alınǵanlar.items(): baha = bahalar[awqat] * muǵdar
print(f"{awqat}: {muǵdar} x {bahalar[awqat]} = {baha} som")
print(f"\nJámi baha: {jámi_baha} som")
awqat_bahası_esaplaw()
9. Qosımsha keńesler
1.Ózgeriwshilerge túsinikli atlar qoyıń
2.Gilt sózlerdi ózgeriwshi atı sıpatında qollanbań
3.Ózgeriwshilerdi jaratpastan aldın olardı qanday maqsette qollanıwdı oylanıń
4.Úlken programmalarda ózgeriwshilerdiń atların logikalıq gruppalarǵa bóliń
5.Global ózgeriwshilerdi kerekli bolǵanda ǵana qollanıń
6.Ózgeriwshilerde saqlanatuǵın maǵlıwmatlardıń tipin esapqa alıń
Bul Python tilinde ózgeriwshiler menen islew ushın tiykarǵı bilimlerdi beredi. Programmalastırıwda ózgeriwshilerdi durıs qollanıw jaqsı kod jazıwdıń tiykarı bolıp tabıladı.