C++ TILINDE BIR ÓLSHEMLI MASSIVLER STATIKALÍQ MASSIVLER
.pdf
C++ TILINDE BIR ÓLSHEMLI MASSIVLER STATIKALÍQ MASSIVLER
1.Massiv degen ne?
Massiv - bul birdey tiptegi bir neshe elementlerdi bir ózgeriwshide saqlaw usılı. Onı úlken qutı sıyaqlı kóz aldıńızǵa keltiriń, onıń ishinde kóp sandaǵı kishkene bólimler bar, hár bir bólimde bir nárse saqlanǵan.
2.Massivtiń paydalılıǵı:
Eger sizge 100 oqıwshınıń bahaların saqlaw kerek bolsa, 100 dana ózgeriwshi jaratqannan góre, bir massiv jaratasız hám onıń ishinde 100 element saqlay alasız.
3.Massivti jariyalaw:
C++ tilinde massivti jaratıw ushın tómendegi formattı qollanamız:
tip massiv_atı[ólshem];
Mısal:
int bahalar[5]; // 5 oqıwshınıń bahaların saqlaw ushın massiv
Bul jersde 'int' - elementler tipi, 'bahalar' - massiv atı, '5' - massiv ólshemi (element sanı).
4.Massivge mánisler beriw:
Massiv elementlerine mánislerdi ekı usıl menen beriw múmkin: a) Birme-bir beriw:
bahalar[0] = 85; bahalar[1] = 90; bahalar[2] = 78; bahalar[3] = 92; bahalar[4] = 88;
b) Barlıǵın birden beriw:
int bahalar[5] = {85, 90, 78, 92, 88};
5.Massiv elementlerine kirisiw:
Massiv elementlerine indeks arqalı kirisemiz. Esińizde tutıń, indeks 0 den baslanadı!
int birinshi_baha = bahalar[0]; // Birinshi element (85) int úshinshi_baha = bahalar[2]; // Úshinshi element (78)
6. Massiv elementlerin ózgertiw:
bahalar[1] = 95; // Ekinshi elementti 95 ke ózgertedi
7.Massivti cikl járdeminde qayta islew:
Massivtiń barlıq elementlerin kóriw ushın cikldı qollanamız:
for (int i = 0; i < 5; i++) {
cout << "Oqıwshı " << i+1 << " bahası: " << bahalar[i] << endl;
}
8. Qáteliklerden saqlanıw:
Massiv ólsheminen úlken indekslerge kirip bolmaydı. Mısalı, bahalar[5] qátelikke alıp keledi, sebebi bizdiń massiv 0 den 4 ke shekem indekslerge iye.
Massiv ólshemin ózgeriwshi menen bergende, ol ózgeriwshi konstanta bolıwı kerek:
const int OLSHEM = 5; int bahalar[OLSHEM];
Massivler - bul C++ tili hám basqa da kóp programmalastırıw tillerinde júdá áhmiyetli koncepciya. Olar kóp sanlı maǵlıwmatlardı ápiwayi hám nátiyjeli túrde saqlaw hám qayta islew imkaniyatın beredi. Ápiwayı massivlerdi túsinip alǵanıńızdan keyin, siz quramalıraq strukturalardı hám algoritmlerdi úyreniw ushın tayar bolasız.
ÁMELIY MÍSALLAR:
Bul mısallar sizge massivlerdiń qollanılıwın ámeliy túrde kórsetedi.
1. Mısal: Massivti toltırıw hám kórsetiw
#include <iostream> using namespace std;
int main() {
const int OLSHEM = 5; int sanlar[OLSHEM];
// Massivti tolıtırıw
for (int i = 0; i < OLSHEM; i++) { cout << i+1 << "-sandı kiritiń: "; cin >> sanlar[i];
}
// Massivti kórsetiw
cout << "Kiritilgen sanlar: ";
for (int i = 0; i < OLSHEM; i++) { cout << sanlar[i] << " ";
}
return 0;
}
2. Mısal: Massivtegi eń úlken elementti tabıw
#include <iostream> using namespace std;
int main() {
int sanlar[] = {12, 45, 7, 23, 56, 89, 34};
int olshem = sizeof(sanlar) / sizeof(sanlar[0]);
int en_ulken = sanlar[0];
for (int i = 1; i < olshem; i++) { if (sanlar[i] > en_ulken) {
en_ulken = sanlar[i];
}
}
cout << "Massivtegi eń úlken san: " << en_ulken << endl;
return 0;
}
3. Mısal: Massiv elementleriniń ortasha mánisin esaplaw
#include <iostream> using namespace std;
int main() {
double bahalar[] = {85.5, 90.0, 78.5, 92.5, 88.0}; int olshem = sizeof(bahalar) / sizeof(bahalar[0]);
double jámi = 0;
for (int i = 0; i < olshem; i++) { jámi += bahalar[i];
}
double ortasha = jámi / olshem;
cout << "Bahalardıń ortasha mánisi: " << ortasha << endl;
return 0;
}
4. Mısal: Massivti teris tártipte shıǵarıw
#include <iostream> using namespace std;
int main() {
char hárıpler[] = {'A', 'B', 'C', 'D', 'E'};
int olshem = sizeof(hárıpler) / sizeof(hárıpler[0]);
cout << "Tuwrı tártip: ";
for (int i = 0; i < olshem; i++) { cout << hárıpler[i] << " ";
}
cout << "\nTers tártip: ";
for (int i = olshem - 1; i >= 0; i--) { cout << hárıpler[i] << " ";
}
return 0;
}
5. Mısal: Eki massivti qosıw
#include <iostream> using namespace std;
int main() {
int massiv1[] = {1, 2, 3, 4, 5}; int massiv2[] = {6, 7, 8, 9, 10};
int olshem = sizeof(massiv1) / sizeof(massiv1[0]); int nátiyje[olshem];
for (int i = 0; i < olshem; i++) { nátiyje[i] = massiv1[i] + massiv2[i];
}
cout << "Qosılǵan massiv: ";
for (int i = 0; i < olshem; i++) {
cout << nátiyje[i] << " ";
}
return 0;
}
Bul mısallar C++ tilinde bir ólshemli massivlerdiń tiykarǵı operaciyaların kórsetedi. Olar massivlerdi toltırıw, kórsetiw, izlew, esaplaw hám basqa da ámeliy tapsırmalardı orınlaw usılların úyretedi.
6. Mısal: Massivtiń jup hám taq sanların esaplaw
#include <iostream> using namespace std;
int main() {
int sanlar[] = {1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10}; int olshem = sizeof(sanlar) / sizeof(sanlar[0]); int jup_sanlar = 0, taq_sanlar = 0;
for (int i = 0; i < olshem; i++) { if (sanlar[i] % 2 == 0) {
jup_sanlar++; } else {
taq_sanlar++;
}
}
cout << "Jup sanlar sanı: " << jup_sanlar << endl; cout << "Taq sanlar sanı: " << taq_sanlar << endl;
return 0;
}
7. Mısal: Massivtegi elementlerdi esapqa almastan, olardıń indekslerin qosıw
#include <iostream> using namespace std;
int main() {
int sanlar[] = {10, 20, 30, 40, 50};
int olshem = sizeof(sanlar) / sizeof(sanlar[0]); int indeksler_jıyındısı = 0;
for (int i = 0; i < olshem; i++) { indeksler_jıyındısı += i;
}
cout << "Indeksler jıyındısı: " << indeksler_jıyındısı << endl;
return 0;
}
8. Mısal: Massivtegi barlıq elementlerdi belgili bir sanǵa kóbeytiw
#include <iostream> using namespace std;
int main() {
int sanlar[] = {2, 4, 6, 8, 10};
int olshem = sizeof(sanlar) / sizeof(sanlar[0]);
int kobeytiwshi = 3;
cout << "Dáslepki massiv: ";
for (int i = 0; i < olshem; i++) { cout << sanlar[i] << " ";
}
for (int i = 0; i < olshem; i++) { sanlar[i] *= kobeytiwshi;
}
cout << "\nJańa massiv: ";
for (int i = 0; i < olshem; i++) { cout << sanlar[i] << " ";
}
return 0;
}
9. Mısal: Massivtegi barlıq elementlerdi belgilegen sanǵa bóliw hám qaldıqların tabıw
#include <iostream> using namespace std;
int main() {
int sanlar[] = {10, 15, 20, 25, 30};
int olshem = sizeof(sanlar) / sizeof(sanlar[0]); int boliwshi = 7;
cout << "San\tQaldıq" << endl;
for (int i = 0; i < olshem; i++) {
int qaldıq = sanlar[i] % boliwshi;
cout << sanlar[i] << "\t" << qaldıq << endl;
}
return 0;
}
10. Mısal: Massivtegi elementlerdiń orınların almastırıw
#include <iostream> using namespace std;
int main() {
char háripler[] = {'A', 'B', 'C', 'D', 'E'};
int olshem = sizeof(háripler) / sizeof(háripler[0]);
cout << "Dáslepki massiv: ";
for (int i = 0; i < olshem; i++) { cout << háripler[i] << " ";
}
// Birinshi hám sońǵı elementlerdi almastıramız char waqıtsha = háripler[0];
háripler[0] = háripler[olshem - 1]; háripler[olshem - 1] = waqıtsha;
cout << "\nJańa massiv: ";
for (int i = 0; i < olshem; i++) { cout << háripler[i] << " ";
}
return 0;
}
Bul mısallar C++ tilinde bir ólshemli massivler menen islesiwdiń ápiwayı usılların kórsetedi. Olar massivlerdiń elementlerin qayta islew, esaplaw hám modifikaciyalaw boyınsha tiykarǵı operaciyalardı úyretedi.
STATIKALÍQ MASSIVLER
1.Statikalıq massiv degen ne?
Statikalıq massiv - bul ólshemi programma jumıs islewi dawamında ózgermeytuǵın massiv. Onıń ólshemi kompiliyaciya waqtında belgilenedi hám keyin ózgertilmeydi.
2.Statikalıq massivti járiyalaw:
C++ tilinde statikalıq massivti jaratıw ushın tómendegi formattı qollanamız:
tip massiv_atı[ólshem];
Mısal:
int sanlar[5]; // 5 elementten turatuǵın pútin sanlı massiv
3.Statikalıq massivti inicializaciyalaw:
Massivti jariyalaǵanda oǵan dáslepki mánisler beriwge boladı:
int sanlar[5] = {1, 2, 3, 4, 5};
Eger barlıq elementlerge 0 mánisin bermekshi bolsańız:
int sanlar[5] = {0};
4.Massiv elementlerine kirisiw:
Massiv elementlerine indeks arqalı kirisemiz. Indeks 0 den baslanadı:
int birinshi_element = sanlar[0]; // Birinshi element int úshinshi_element = sanlar[2]; // Úshinshi element
5. Massiv elementlerin ózgertiw:
sanlar[1] = 10; // Ekinshi elementti 10 ǵa ózgertedi
6.Statikalıq massiv ólshemin tabıw:
C++ da massiv ólshemin tabıw ushın sizeof() operatorın qollanamız:
int olshem = sizeof(sanlar) / sizeof(sanlar[0]);
7. Statikalıq massivti cikl járdeminde qayta islew:
for (int i = 0; i < 5; i++) { cout << sanlar[i] << " ";
}
8.Statikalıq massivtiń sheklerinen shıǵıw:
Statikalıq massivte indeks ólshemnen úlken bolmawı kerek. Keri jaǵdayda, qátelik júz beredi:
int sanlar[5];
sanlar[5] = 10; // Qátelik! Indeks 0 den 4 ke shekem bolıwı kerek
Ámeliy mısal:
#include <iostream> using namespace std;
int main() {
int bahalar[5] = {85, 90, 78, 92, 88};
cout << "Oqıwshılardıń bahaları:" << endl; for (int i = 0; i < 5; i++) {
cout << "Oqıwshı " << i+1 << ": " << bahalar[i] << endl;
}
int jámi = 0;
for (int i = 0; i < 5; i++) { jámi += bahalar[i];
}
double ortasha = (double)jámi / 5;
cout << "Ortasha baha: " << ortasha << endl;
return 0;
}