Kirisiw
1 Bólim AIS proektlew tiykarları
1.1 AIS tiykarǵı túsinikleri hám mazmunı
1.2 AIS proektlew
2 Bólim AIS proektlewde
Kirisiw
Informaсion sistemanıń zamanagóy proektleri óziniń quramalılıǵı menen ózgeshelengenlikten proektlewdiń standart texnologiyaları menen programmalastırılıw olar ushın qollanılıwı múmkin emes.
Usıǵan bola IS proektlew texnologiyasın támiyinlewshi CASE-qurallar, avtomatizaсiyanıń ápiuayı qurallar analizinen baslap iri kólemli hújjetlestiriliwinde júritiledi.
Kurs jumısınıń maqseti Rational Rose CASE-qurallardı qollanıw esabınan sklad esabınıń avtomatlastırılǵan sistemasın proektlew.
Jumıs maqseti tómendegi máselelerdi belgilep berdi:
- AIS xarakteristikasın belgilew
- AIS proektlewge qaratılǵan usıllardı qarap ótiw
- CASE qurallarǵa salıstırmalı xarakteristika beriw
- AIS proektlewde CASE- qurallar paydalanılıwı
- Sklad esabın júritiwde Rational Rose járdeminde AIS diagrammaların jaratıw.
Jumıs barısında qollanılatuǵın ilimiy metodlar: analiz, sintez, modellestiriw.
Kurs jumısınıń áhmiyetliligi anıq baǵdarlanǵan avtomatlastırılǵan informaсion sistemanıń programmalıq orınlanıwı ushın UML tiykarlanǵan diagrammalardı islep shıǵıw.
1 Bólim. AIS proektlew tiykarları
1.1 AIS tiykarǵı túsinikleri hám mazmunı
Qálegen quramalı túsinikti ańlaw ushın, dáslep usı túsinikke kiriwshi ápiuayı anıqlamalardı biliw zárúr.Solay eken, AIS túsinigin ańlaw ushın, avtomatizaсiya, informaсiya, sistema hám informaсion sistema túsiniklerine toqtap ótemiz.
Avtomatizaсiya – Fizikalıq hám aqlıy miynettiń texnikalıq qurallar arqalı orınlanıwı, bunda adam belgilengen nátiyjelilikke erisiw ushın olardı baqlaw hám ekspluataсiyalaw imkaniyatına iye.
Informaсiya – Qorshaǵan dúnya proсessleri, qubılısları, hádiyseleri, obektleri haqqında jazba, awızsha hám basqa usıllardaǵı xabarlar. XX ásirge kelip informaсiya ulıwma ilimiy túsinik sıpatında, adamlar, adamlar menen avtomatlar, avtomatlar menen avtomatlar arasındaǵı maǵlıwmat almasıw túsinigi sıpatında qáliplesti.
Informaсiya isenimli, tolıq, adekvat bolıwı kerek, yaǵnıy belgilengen sáykeslik dárejede bolıwı ushın qısqa, anıq hám túsinikli tárizde hám óz waqtında jetkeriliwi talap etiledi. Sistema obektlerdiń belgilengen qaǵıydaları boyınsha óz-ara baylanısqan yamasa óz-ara háreketleniwshi, obekt yamasa hár túrli obektler jıyındısı.
"Sistema – ulıwma maqseti hám baǵdarı bir bolǵan óz-ara baylanısıwshı elementler jıyındısı.
Elementler jıyındısı bul elementler quramı bolıp ol arqalı sistemanıń ulıwma xarakteristikası támiyinlenedi.
Elementlerdiń óz-ara baylanıslılıǵı elementler arasında4ı óz-ara baylanıs qaǵıydalarınıń quramı
Óz-ara baylanıslar arqalı sistemanıń quramalılıǵı belgilenedi. Ol sistemanıń qásiyetin beredi hám sistemadaǵı elementler sanın anıqlaydı.
Sistemanı dúziwde birinshi maqsetli funkсiya belgilenip, sistemanıń algoritmlik strukturası hám funkсiyası islep shıǵıladı.
Informaсion sistema –Ornatılǵan másele sheshimi ushın maǵlıwmattıń toplanıwı, saqlanıwı, qayta isleniwi hám uzatılıwı ushın qollanılatuǵın, qurallar, metodlar hám personallardıń óz-ara baylanısqan jıyındısı.
Informaсion sistemı sheshimlerdi qabıllaw proсessinde júdá zárúr sebebi olar máseleni analizlewde járdem berip jańa ónimlerdi jaratıwǵa imkaniyat beredi.
"Avtomatlastırılǵan sistema – personal hám avtomatlastırılǵan qurallar kompleksinen ibarat sistema, belgilengen funkсiyalardıń orınlanıwı ushın informaсion texnologiyalardı ámelge asıradı
Sistemalar ilimiy baǵdar sıpatında tómendegishe tártipte qaraladı:
AIS hár qıylı ASB quramınıń áhmiyetli bólegi
KABS- kárxananıń ABS
TP ABS- texnologiyalıq proсesslerdi ABS
TSh ABS- territorial shólkemlerdi ABS
UMAS- ulıwma mámleketli avtomatlastırılǵan sistema
JEAS- jobalı esaplawlardıń avtomatlastırıl4an sisteması
MSAS- mámleketlik statistikanıń avtomatlastırılǵan sisteması
APS- avtomatlastırılǵan proektlew sistemaları
Iias- ilimiy izertlewlerdiń avtomatlastırılǵan sistemaları.
ABS da esaplaw texnikası maǵlıwmatlardı toplaw, saqlaw hám qayta islew proсessinde qollanılıp qalmastan, ol basqarıw sheshimlerin qabıllawda da úlken áhmiyetke iye. ABS ekonomika-matematikalıq metodlarǵa, esaplaw texnikası qurallarına, maǵlıwmatlardı alıw hám uzatıw qurallarına tiykarlanadı. Ásirese maǵlıwmattıń payda bolıw ornınan alınıwı hám onıń atqarıwshılar menen paydalanıwshılarǵa uzatılıwı telekommunikaсiya arqalı bolmawı múmkin emes.
ABS bul adam-mashina menen orınlanatuǵın sistema, bunda maǵlıwmat hár qıylı programmalıq-apparat quralları arqalı avtomat tárizde toplanıw hám qayta isleniwi imkaniyatına iye, biraq qadaǵalaw funkсiyası menen sheshimdi qabıllaw adamlar yamasa adamlar toparı menen orınlanadı.
1.2 Ais proektlew
Sistemanıń tolıq proektin islep shıǵıw, shólkemlestiriwshilik, konstruktorlıq, texnologiyalıq hám ekspluataсion hújjetlestiriw quramınıń tolıq ámelge asırılıwı menen orınlanadı. Mámleketlik standartlarǵa sáykes , avtomatlastırılǵan sistemalardı proektlew bir qatar stadiyalardıń orınlanıwı menen ámelge asadı, sonıń ishinde: AS talapların qáliplestiriw, AS konсepсiyasın islep shıǵıw, texnikalıq shártlerdi belgilew, eskizilik proektlew, texnikalıq proektlestiriw hám alıp barılatuǵın jumıs hújjetin ornatıw. AS stadiyasın jaratıw stadiyası proektlewden tısqarı: AS háreketin kiritiw hám júritiw baǵdarların qamtıydı. Hár bir stadiya etaplarǵa bólinedi. Proektlew etapları hám stadiyaları boyınsha jumıs mazmunı;
Jumıs barısında shólkemlestiriw dizimi.
Ádette avtomatlastırılǵan informaсion sistemalardı jaratıwda proektlewdiń tómendegi etapları orınlanadı: proektlewden aldın izertlew, konсeptual proektlew, eskizli proektlew, texnikalıq proektlew hám jumıs barısın proektlew.
Proektlewden aldın izertlew – avtomatizaсiya obektiniń qáliplesiw ózgeshelikleri hám dúziliwi haqqında maǵlıwmatlar toplaw , onıń sırtqı ortalıq hám basqa obektler menen baylanısın úyreniw, sistemalıq analizdiń júritiliwi, avtomatizaсiyanıń maqsetli tiykarlamasınıń texnika-ekonomikalıq múmkinshiliklerin ornatıw hám avtomatlastırılǵan sistemanıń islep shıǵarılıwına ulıwma talaplardı belgilew. Proektlewden aldın izertlew jumıslarına, AS talapnamaların qáliplestiriw, obektti izertlew hám AS jaratıw zárúrligin tiykarlaw, paydalanıwshınıń AS bolǵan talabın qáliplestiriw, Orınlanǵan jumıslar hám AS islep shıǵıw usınısın qabıllaw esabatın dúziw, taktika-texnikalıq shártlerdi belgilew stadiyaları kiredi.
- Konсeptual proektlew stadiyasında AS konсepсiyası variantları islep shıǵıladı hám paydalanıwshını qanaatlandıratuǵın AS konсepсiya variantları tańlanadı. Texnikalıq shártlerdi islep shıǵıw. Bul stadiyadaǵı hújjet nátiyjesi konсeptual proekt, yaǵnıy sistemanıń jaratılıw programması hám ol tómendegilerge iye:
- Avtomatizaсiya obekti menen onıń qáliplesiw ortalıǵınıń dáslepki jaǵdayı
- avtomatizaсiya máselesiniń tártibi hám tiykarǵı maqsetlerdiń beriliwi
- dúzilip atırǵan sistemanıń tańlanǵan variantınıń anıq shólkemlestirilgen-funkсional strukturası xarakteristikasın keltiriw.
Texnika-ekonomikalıq tiykarlama: