IEEE 802.11 maǵlıwmatlardı uzatıw standartı

IEEE 802.11 maǵlıwmatlardı uzatıw standartı.

Signallardıń dúzilis sxeması, maǵlıwmatlardı uzatıw tezligi, tarmaqtı iyelew radiusı, radiouzatqısh xarakteristikaları hám qabıllaw qurılmaları túrleri boyınsha WLAN-tarmaqlardıń bir neshe túrleri bar. Eń kóp taralǵan sımsız tarmaq standartlarına IEEE 802.11b, IEEE 802.11g hám IEEE 802.11a.kiredi.

1999 jılı birinshilerden bolıp 02.11a hám 802.11b standartları tastıyıqlandı,sońınan 802.11b standartı boyınsha orınlanǵan qurılmalar en jaya basladı.

802.11b standartı spektri tuwrı baǵıtlı keńeytpeli bolıp, ol keń polosalı modulyaсiya metodında qollanıladı-DSSS (Direct Sequence Spread Spectrum). Barlıq rabochiy diapazonı óz ara irkinishlerdi kemeytiw maqsetinde 25 MGс bólistirilgen 14 kanalǵa bólinedi. Maǵlıwmatlar bul kanallardıń biri boyınsha basqasına jalǵanbastan uzatıladı.Bir waqıttıń ózinde barlıq 3 kanaldı qollanıw múmkin.Maǵlıwmatlardıń uzatılıw tezligi, irkinishler dárejesi hám qabıllawshı menen uzatıwshı arasındaǵı aralıq boyınsha, avtomat tártipte ózgeredi.

IEEE 802.11 standartı.

Xarakteristikalar	speсifikaсiyalar
	IEEE 802.11a	IEEE 802.11b	IEEE 802.11g
Maǵlıwmatlardıń uzatılıw tezligi	54 Mbit/s shekem	11 Mbit/s shekem	54 Mbit/s
Maǵlıwmatlardıń uzatılıw tezligi hám aralıǵı	Jabıq xanalarda 12 m (54 Mbit/s), 91 m (6 Mbit/s). Ashıq xanalarda tuwrı baǵıt shekliginde: 30 m (54 Mbit/s), 305 m (6 Mbit/s)	Jabıq xanalarda: 30 m (11 Mbit/s), 91 m (1 Mbit/s). Ashıq xanalarda tuwrı baǵıt shekliginde: 120 m (11 Mbit/s), 460 m (1 Mbit/s)	Jabıq xanalarda: 30 m (54 Mbit/s), 91 m (1 Mbit/s). Ashıq xanalarda tuwrı baǵıt shekliginde: 120 m (54 Mbit/s), 460 m (1 Mbit/s)
Rabochiy jiyilik	5 GGс (5,15–5,350 GGс hám 5,725–5,825 GGс)	2,4 GGс (2,4–2,4835 GGс)	2,4 GGс (2,4–2,4835 GGс)

IEEE 802.11b standartı , 11 Mbit/s ólsheminde maǵlıwmatlardıń uzatılıw tezliginiń maksimal teoriyalıq shamasın belgileydi,demek bul kórsetkish 10 BaseT Ethernet ápiuayı kabel tarmaq penen salıstırmalı. Biraq bunday tezlik tek bir WLAN-qurılma boyınsha uzatılıw ámelge asırılǵanda múmkin.Paydalanıwshılardıń sanı artıwı menen ótkeriwsheńlik qásiyet bólistiriledi hám jumıs tezligi páseyedi.1999 jıldaǵı 802.11a standartınıń ratifikaсiyasına qaramastan,ol 2001 jıldan baslap qollanıla basladı.

802.11a standartında signal modulyaсiyasınıń OFDM-sxeması qollanıladı-ortogonal jiyilik boyınsha multipleksirlew (Orthogonal Frequency Division Multiplexing).

Maǵlıwmatlardıń tiykarǵı aǵımı uzatıwdıń tómen tezligine iye bir qatar parallel aǵımlarǵa bólinedi, sońınan olardıń modulyaсiyası ushın sáykes tasıwshılar sanı qollanıladı.Standartta maǵlıwmatlardı uzatıwdıń úsh shártli (6,12, 24 Mbit/s) hám bes qosımsha (9,18,24,48,54 Mbit/s) tezligi belgilengen.Sonıń menen birge bir waqıttıń ózinde eki kanaldan paydalanıw múmkinshiligi jaratılıp ol tezliktiń eki ese artıwın támiyinleydi.

2003 jılı 802.11g standartı tolıǵı menen ratifikaсiyalandı.Ol IEEE 802.11b standartınıń dawamlanıwshısı sıpatında maǵlıwmatlardı sol diapazonda uzatadı.Bul standarttıń tiykarǵı artıqmashılıǵı sonda yaǵnıy artıqsha ótkeriwsheńlik qásiyeti-maǵlıwmatlardı uzatıw tezligi IEEE 802.11b 11 Mbit/s salıstırǵanda 54 Mbit/s shekemgi ólshemdi quraydı. IEEE 802.11b sıyaqlı,jańa speсifikaсiya 2,4 GGс ólshemdegi diapazondı qollanıwdı názerge aladı,biraq tezlikti arttırıw ushın signal modulyaсiyasınıń IEEE 802.11 a sxeması qollanılǵan-ortogonal jiyiliktegi multipleksaсiyalaw (OFDM).

Bul standarttıń tiykarǵı ózgesheligi IEEE 802.11b menen sáykesligi.mısalı, IEEE 802.11b adapterleri 802.11g tarmaqlardı islewi múmkin ( bunda 11 Mbit/s artıq emes ),al 802.11g adapterleri eski 802.11b tarmaqlarda islewi ushın maǵlıwmatlardıń uzatıw tezligin 11 Mbit/s shekem tómenletiwi múmkin.

Búginde jańa WLAN- IEEE 802.11n standartın islep shıǵıw alıp barılmaqta.Ol 100 Mbit/s ólshemnen baslap 540 Mbit/s aralıqtaǵı maksimal kórsetkish tezliginde, 802.11 a hám 802.11g qaraǵanda, eki ese artıǵıraq isleydi.

Bluetooth protokolı.

Bluetooth –sımsız baylanıs texnologiyası,1998 jılı Ericsson, IBM, Intel, Nokia, Toshiba kompaniyaları birliginde jaratıldı. Búgingi kúnde Bluetooth tarawında islep shıǵıw Lucent, Microsoft hám basqa kompaniyalardıń Bluetooth SIG (Special Interest

Group) birliginde alıp barılmaqta.

Bluetooth tiykarǵı maqseti- hár qıylı elektron qurılmalar arasında únemli hám arzan radiobaylanıstı támiyinlew, sebebi bunda elektron komponentler qolaylılıǵı támiyinlenip, Bluetooth adam qolına taǵılatuǵın saatlarǵa uqsas kishi gabaritli qurılmalarda qollanıladı.

Bluetooth interfeysi dawıs hám maǵlıwmatlardıń uzatılıwın támiyinleydi.Maǵlıwmatlardıń uzatılıwı ushın asimmetrik hám simmetrik metodlar qollanıladı.2,4 GGс ólshemde islewshi qabıllawshı uzatqısh 10 yamasa 100 metrlik uzaqlıqta baylanıstı ornatadı.

Bul texnologiyanıń tiykarǵı ózgesheligi sonda yaǵnıy jiyiliktiń rabochiy ólshemi- 2,45 GGс; bul ISM (Industrial, Scientific, Medical) abbreviaturası tárepinen belgilengen tómengi diapazon hám sanaat,ilim, mediсina qurılmalarında qollanıladı.Ol dúnya júzi boyınsha erkin qollanılıw múmkinshiligine iye hám onı qollanıwda sáykes liсenziya yamasa ruxsatnamalar talap etilmeydi.

Barlıǵı bolıp protokoldıń úsh versiyası taralǵan: 1.1, 1.2 hám 2.0.2004 jılı Bluetooth 2.0 protokolına «Enhanced Data Rate» (EDR) funkсiyası qosıldı, ol maǵlıwmattıń uzatılıw tezligin eki esege arttıradı.

Bluetooth ta klasslar úshew hám olar adapter/modul háreketiniń radiusı ushın juwap beredi: class 1 ( 100 metrge shekem), class 2 ( 10 metrge shekem ) i class 3

( 1 metrge shekem).Bunday baylanıslardıń támiyinleniwi haqıqıy ómirde erisip bolmaytuǵın tek ideal shártler boyınsha ámelge asadı.Eger bir qurılma Bluetooth class 2 qollansa al basqası class 1, olar tek 10 metrli aralıqta funkсiyasın atqaradı.

Bluetooth profilleri –eki yamasa onnan artıq bolǵan Bluetooth-qurılmalarınıń baylanısın támiyinlewshi mexanizm: eger olardıń hár biri Bluetooth speсifikaсiyasındaǵı bir profildi qollansa olar sáykes tártipte óz ara baylanısıwı múmkin.Qálegen Bluetooth-moduli arqalı támiyinlenetuǵın profil bul GAP (Generic Access Profile)-ulıwma dostuptı ámelge asırıwshı profil.Biraq kópshilik jaǵdayda maǵlıwmatlardıń uzatılıwı ushın taǵı úsh profil qosıladı: izbe-iz jaylasqan port profili SPP (Serial Port Profile),usınılǵan servislerdi belgilewshi qollanba SDAP (Service Discovery Application Profile) hám obektler menen almasıwdaǵı klient-server operaсiyaları protokolı GOEP (Generic Object Exchange Profile).

Sımsız tarmaqlardı shólkemlestiriw.

Sımsız tarmaqlardıń shólkemlestiriwdiń eki túri bar: Ad-Hoc hám Infrastructure Mode . Ad-Hoc rejimi lokal tarmaqtıń ápiuayı strukturası bolıp, bunda tarmaq t5yinleri (noutbuklar yamasa kompyuterler) bir biri menen tuwrıdan tuwrı baylanısadı. Bunday struktura tarmaqtıń tez arada razvertkalanıwı ushın qolaylı.Onı dúziw ushın mi nimum qural zárúr- hár bir túyin WLAN adapteri menen qurallanıwı kerek.

Infrastructure Mode rejiminde tarmaq túyinleri bir biri menen tuwrı baylanıs arqalı emes,al dostup tochkası arqalı baylanısadı (Access Point).Dostup tochkası menen óz-ara baylanısıwdıń eki rejimi bar- BSS (Basic Service Set) hám ESS

(Extended Service Set).BSS rejiminde barlıq túyinler dostuptıń bir tochkası arqalı óz-ara baylanısadı, bunda ol sırtqı kabel tarmaq penen baylanıs mostı retinde háreketlenedi. ESS rejimi dostuptıń bir neshe tochkaların biriktiredi, yaǵnıy BSS tiń bir neshe tarmaqların biriktiredi. Bul jaǵdayda dostup tochkalar bir biri menen óz-ara baylanısıw múmkin. Keńeytilgen rejimdi qolaylı tárizde qollanıw múmkin, eger bir tarmaqqa bir neshe paydalanıwshılardı biriktirse yamasa bir neshe ótkeriwshi tarmaqlardı jalǵasa.

WLAN-tarmaqlardı shólkemlestiriwdegi áhmiyetli máseleler uzaqtı gózlewshiligi. Bul parametrge bir neshe faktorlar tásir etedi:

- qollanılıp atırǵan jiyilik ( eger ol qanshelli artıq bolsa, radiotolqınlar háreketleniwshiligi sonshelli qısqa boladı);

- tarmaq túyinleri arasındaǵı kesentler (hár qıylı materiallar signallardı hár qıylı tárizde kórsetedi hám jutadı);

- háreketleniw rejimi (Infrastructure Mode yamasa Ad Hoc);

- qurılma quwatlılıǵı;

Eger ideal shártlerdi qaraytuǵın bolsaq,onda bir dostup tochkasında uzaqtı gózlew zonasınıń ortasha radiusı:

- IEEE 802.11a standart tarmaǵı-50 m;

- 02.11b hám 802.11g tarmaqları- 100 m tártibinde.

Dostup tochkası muǵdarın arttırıw esabınan (Infrastructure ESS rejiminde) tarmaqtı iyelew oblastın keńeytiw múmkin.

Sımsız tarmaqlar qáwipsizligi.

WLAN-tarmaqlar ushın qáwipsizlik hám uzatılıwshı maǵlıwmatlardıń qorǵalıwı áhmiyetli máselelerden sanaladı,sebebi maǵlıwmatlardı iyelew ushın tarmaqtıń háreketleniw zonasında bolıwdıń ózi jetkilikli.

Uzatılıwshı maǵlıwmatlardıń qorǵalıwı ushın tómendegi metodlar názerge alınǵan:

- MAC-adreslerdi qollanıw (Media Access Control ID):hár bir adapterde óziniń jeke adapteri bar bolıp,ol óndiriwshi tárepinen islep shıǵarıladı. Bul adresti qollanılatuǵın dostup tochka tarmaqları dizimine kiritiw kerek. Al nadurıs berilgen adapterler tarmaqtan avtomat tárizde alıp taslanadı.

- SSID (Service Set Identifier) giltin qollanıw: tarmaqtıń hár bir legal paydalanıwshısı tarmaq administratorınan tarmaqtıń unikal identifikatorın aladı.

- maǵlıwmatlardıń shifrleniwi;

Dáslebinde 802.11 standartı WEP (Wired Equivalent Privacy) maǵlıwmatlardıń shifrleniw protokolın názerge alǵan bolıp ol RC4 shifrlew algoritmine tiykarlanǵan.Shifrlewdiń aldıńǵı versiyaları 40-bitli, 64-,128-,256 bitli ólshemdegi gilt arqalı orınlanǵan.Biraq WEP tegi bunday uzınlıqtaǵı giltte tarmaqtıń joqarı dárejede qorǵalıwın támiyinley almaydı,sebebi bul texnologiyanıń ázziligi sonda yaǵnıy shifrlew giltiniń statikliginde.

WEP ornına IEEE menen Wi-Fi Alliance birliginde islengen WPA (Wi-Fi Protected Access), texnologiyası júzege keldi.Qáwipsizliktiń jańa sistemasınıń tiykarǵı ózgesheligi maǵlıwmatlardı dinamikalıq ózgeriwshi giltler menen shifrlew hám paydalanıwshı autentifikaсiyasın tekseriw.

WEP ten ózgeshe bolǵan bul texnologiyada TKIP (Temporal Key Integrity Protocol),waqıtsha giltler pútinligi protokolı qollanıladı,ol arqalı giltler hár bir shifrleniw sessiyası aldınan jańalanadı hám sessiyaǵa tiyisli paketler tekserilip ótiledi.

Paydalanıwshı autentifikaсiyası ushın RADIUS sertifikatı qollanıladı (Remote Authentication Dial-In User Service- RADIUS serveri dostup huqıqın tastıyıqlawı kerek).Bunday metod tek korporativ qollanıwda paydalanıladı.

Autentifikaсiyanıń ekinshi qolaylı variantı tarmaq qurılmalarına parollerdiń ornatılıwın gózleydi ( PSK autentifikaсiya rejimi (Pre-Shared Keys)).Bul metod áhmiyetli maǵlıwmatlar almasıwı bolmaytuǵın ortalıqta qollanıladı.

Dáslebinde WPA waqıtsha texnologiya sıpatında shıǵarılıp, ol waqıttıń ótiwi menen ol 802.11i jańa standartı menen almastırılıwı kerek.Bul standart, aldıńǵı versiya xarakteristikaları tiykarında uzatılıwshı maǵlıwmatlardıń isenimli shifrleniwin támiyinlep, tarmaq paydalanıwshılarınıń autentifikaсiyasın ámelge asıradı. Búgingi kúnde shıǵarılıp atırǵan WiFi-qurılmalarında (dostup tochkası, tarmaq kartaları) programmalıq támiynattıń ja8alanıwı nátiyjesinde WPA protokolın ornatıw múmkin.

Programmalı platformalar.

Mobil qurılmalarda programmalardıń islep shıǵarılıwı hám orınlanıwı, programmalı platforma dep atalıwshı programmalar kompleksi arqalı orınlanadı ( operaсion sistema, aralıq programmalıq támiynat, gilt qollanbalar).Búgingi kúnde Mobil qurılmalar ushın hár qıylı programmalıq platformalar islep shıǵarılǵan.

Gartner kompaniyasınıń izertlewlerine qarasaq,2010 jılı KPK bazarında Android operaсion sisteması basqarıwındaǵı qurılmalar-36,1 % iyelegen.