Lekciya-3

3 – lekciya.

KÓP KOMPYUTERLI HÁM KÓP PROTSESSORLÍ KOMPYUTER SISTEMALARÍ

Joba.

1. KÓP KOMPYUTERLI KOMPYUTER SISTEMALARÍ

2. KÓP PROTSESSORLÍ KOMPYUTER SISTEMALARÍ

Kompyuter sistemaları bir neshe kompyuterler yaki bir neshe processorlar tiykarında da dúziliwi múmkin. Bunda birinshi jaǵdayda kópmashinalı (kópkompyuterli) ekinshi jaǵdayda bolsa kópprocessorlı kompyuter sistemaları dep ataladı.

Kóp kompyuterli kompyuter sisteması óz-ara birgelikte informaciya almasıp osleytuǵın bir neshe kompyuterlerden quralǵan boladı. Bunday sistema quramındaǵı kompyuterler arasındaǵı aralıq hár túrli bolıwı múmkin:

1. kompyuterler qaptalma-qaptal jaylasqan bolıwı múmkin (bir bólmede);

2. kompyuterler onsha úlken bolmaǵan aralıqta jaylasqan bolıwı múmkin (bir imarat masshtabında, bulardı local kompyuter tarmaqları dep ataw múmkin, mısalı Ethernet, Fast Ethernet, Token Ring, FDDÍ sıyaqlı kompyuter tarmaqları);

3. kompyuterler arasındaǵı aralıq júdá úlken bolıwı da múmkin (bir neshe imaratlar mashtabında, rayon, qala, mámleket hám materikler kóleminde tarqalǵan sistemalar, yaǵnıy global kompyuter tarmaqları, máselen X.25, Frame Relay, ÍSDN hám ATM sıyaqlı texnologiyalar).

Kóp kompyuterli kompyuter sistemalarında kompyuterler arasındaǵı informaciya almasıw bir neshe dárejelerde ámelge asırılıwı múmkin:

1. Processorlar dárejesinde.

2. Operativli yad qurılmaları dárejesinde.

3. Baylanıs kanalları dárejesinde.

Processorlardıń óz-ara tikkeley informaciya almasıwı, processorlardaǵı yad registrları arqalı ámelge asırıladı hám bunda operatsion sistema (OS) quramında júdá quramalı arnawlı programmalar boladı.

Operativli yad dárejesinde informaciya almasıw sisteması quramındaǵı processorlar hám baylanıs kanalları ushın operativli yadlarda múrájat etiw ruqsat berilgen ulıwmalıq moduller payda bolıwı menen ámelge asırıladı, bulda óz aldına kompyuterler operatsion sistemalarına ózgeris kiritiw arqalı ámelge asırıladı.

Baylanıs kanalları dárejesinde informaciya almasıwına qarata ańsat bolıp drayverler járdeminde ámelge asırıladı. Bunda bir kompyuterlerdiń baylanıs kanalları arqalı basqa kompyuterlerdiń sırtqı qurılmaları menen informaciya almasa aladı, yaǵnıy ulıwma bolǵan sırtqı yadlar (ulıwma vinchesterler) hám informaciyanı kiritiw-shıǵarıw qurılmalarına ulıwma múrajat etiw imkaniyatı payda boladı.

3.1.-súwrette eki kompyuterli sistema mısalında óz-ara informaciya almasıw sızılması kórsetilgen.

ОS 1

ОТ 1

О Т 1 ОТ2

1

Protsessor

Protsessor

-dáreje

Процессор 1 Процессор 2

2

Operativ yad

Operativ yad

- dáreje

Тезкор ҳотира 1 Тезкор ҳотира 2

Baylanıs kanalı

Baylanıs kanalı

Алоқа канали 1 Алоқа канали 2

3

Sırtqı qurılmalar

Sırtqı qurılmalar

- dáreje

Ташқи қурилмалар 1 Ташқи қурилмалар 2

3.1-súwret.

Birinshi hám ekinshi dárejeler arqalı informaciya almasıw júdá quramalı bolǵanlıǵı sebepli, kóbinese kompyuter sistemaları tiykarınan úshinshi dáreje arqalı informaciya almasıladı.

Kópprocessorlorlı kompyuter sistemalarında óz-ara informaciya almasıw eki dárejeden birine ámelge asırılıwı múmkin:

1. Processorlardaǵı yad registrları dárejesi.

2. Operativli yad dárejesi.

Bunda kóbirek barlıq processorlar ushın ulıwma bolǵan yad maydanı payda etilip islew ámelge asırıladı. Sırtqı yad hám informaciyanı kiritiw-shıǵarıw qurılamalarına operativ yad kanalları arqalı múrajat etiledi. Bunday sistemalardıń zárúr jaqlarınan biri, olar barlıq processorlar ushın jalǵız bolǵan operatsion sistema járdeminde basqarıladı. Bul halat sistemanıń dinamikalıq xarakteristikaların jaqsılaydı, biraq operatsion sistema júdá quramalasadı.

Kóp processorlı kompyuter sistemaları processorlardıń óz-ara birgelikte islew sızılması. 3.2.-súwrette keltirilgen.

Operatsion sistema

Операцион тизим

Protsessor 2

Protsessor 1

Процессор 1 Процессор 2

Ulıwmalıq operativ yad

Умумий тезкор ҳотира

Baylanıs kanalları

Алоқа каналлари

Ulıwmalıq sırtqı qurılmalar

Умумий ташқи қурилмалар

3.2.-súwret.

Úshinshi dáreje arqalı informaciya almasıwı kóp processorlı kompyuter sistemasında, bul dáreje arqalı islewshi kópkompyuterli kompyuter sistemasına qarata operativlilik hám isenimlilik júdá joqarı boladı. Yaǵnıy bunda birinshiden processorlar arasında informaciya almasıwı hám sistemada júz beretuǵın hár túrli jaǵdaylarǵa itibar beriw tez ámelge asırıladı eken. Ekinshiden bolsa, sistema óz jumıs iskerligin, onıń quramnında normal islep atırǵan hár bir qurılmadan birewden modul qalǵ[anda da dawam ettire alıw.

Keń tarqalǵan kóp kompyuterli kompyuter sistemalarına missal retinde – kompyuter tarmaqların, kóp processorlı kompyuter sistemalarına bolsa mısal etip – superkompyuterlerdi kiritiwge boladı.

Tayanısh túsinikler

Kóp kompyuterli hám kóp processorlı kompyuter sistemaları, kóp kompyuterli kompyuter sistemalarında informaciya almasıw, processorlar dárejesi, operativli yad qurılması dárejesi, baylanıs kanalları dárejesi, kóp processorlı kompyuter sistemalarında informaciya almasıw.

Baqlaw sorawları

1. Kóp kompyuterli kompyuter sistemaları.

2. Kóp kompyuterli kompyuter sistemalarında informaciya almasıw qáytip ámelge asırıladı?

3. Kóp processorlı kompyuter sistemaları.

4. Kóp processorlı kompyuter sistemalarinda informaciya almasıw qalay ámelge asırıladı.