MD hám PQJ / Qaraqalpaq tilinde kelbetlikler hám olardı oqıtıw
.pdf
qıylı nárselerge, zatlarǵa tán sıpatlardan kelip shıǵatuǵının kórsetedi. Kelbetliktiń dárejeleri bir nársedegi, zattaǵı belginiń ekinshi bir zattaǵı belgige salıstırǵanda artıq yamasa kem dárejede ekenin bildiredi.Kelbetliktiń sintaksislik xızmetleri onıń gápte atqaratuǵın xızmetleri menen belgilenedi. Ulıwma, kelbetliktiń usınday ayrıqshalıqlarına biz pitkeriw qánigelik jumısımızda óz aldına bólek toqtap
ótpekshimiz.
1.1. Kelbetliktiń jasalıwı
Qaraqalpaq tilindegi kelbetlikler hár qıylı sapanı, belgini bildiretuǵın bolǵanlıqtan tilde ónimli jumsaladı. Kelbetlik sózler tildiń barlıq túrdegi qarımqatnas formalarında jiyi paydalanıla beredi. Olar zattıń, qubılıstıń, waqıyanıń qanday da bir belgisin bildirip keledi. Mısalı: Bunnan keyin qazanxana táreptegi at jekken bastırmalı arbaǵa, altaxtada qaqayıp turǵan ala taqıyalı adamǵa, qızıl kiyip, aq jamılǵan hayallarǵa hám taǵınshaqlar taqqan, hasıl kiyim kiygen eki qızǵa kózi tústi. (Á.Tájimuratov) Olardıń barlıǵı basqa hayallar qatarı gúbi pisip, ayran atlap alǵan qarın-qarın aq mayların hár kim ózi kúydirip shın sarımay etip, mayqabaqlarǵa quyıp beredi. (Á.Tájimuratov) Sonlıqtan iyshanǵa hayallar shın kewilden berilip xızmet etkendi, taza júrgendi biyik mártebe kóredi. (Á.Tájimuratov) Hámme, ásirese, hayallar kishkene ǵana «Qurama» awılınıń bir bálege ushıramay aspan astında aman turǵanı, onıń adamların náhán jayın qusaǵan bir páleket awzın ashıp jutıp jibermey aman-esen ayaq basıp tirishilik etip júrgeni, bári iyshannıń sharapatınan, ómir tirishiligimiz sol kisiniń qolında dep túsinedi. (Á.Tájimuratov) Jınayatshılar haqqındaǵı tergew materialların tereń úyrenip aqtı aq, qaranı qara dep kórsetiw másláhátshilerdiń juwapkerli wazıypası. (J.Serjanov)
Olar kórkem ádebiyatta shıǵarma qaharmanların, personajlardı, basqa da qus, haywan, ósimlikler dúńyasın sıpatlawda da ónimli paydalanıladı. Mısalı:
11
Tapal, orta boylı, keń jawırın, palwan deneli, at jaqlı, qalıń qara
murtınıń ushları eki jaqqa hárriyip turǵan Izban aybatlı kisi edi. (Á.Tájimuratov) Aldında shoqtay qızarǵan kózli temir tırnaq qılıshtay azıw tisli bále turǵanın at biyshara bilse de, pishen dástelerin shashıp, pıshırlatıp belinen basıp kózleri alaqlap qamshı menen tepkige shıdamay taysalaqlap jortaqlap alǵa umtıldı. (Á.Tájimuratov)
Qaraqalpaq tilinde kelbetlikler túbir hám dórendi sóz túrinde keledi. Dórendi kelbetlikler de basqa dórendi sózler sıyaqlı bir neshe usıllar arqalı jasaladı. Kelbetliklerdiń jasalıwında sóz jasawshı usıllar hár qıylı dárejede qatnasadı. Olar tómendegi usıllar arqalı jasaladı:
1.Affiksaciya usılı. Kelbetlikler affiksaciya usılı arqalı jasalǵanda, tiykarınan, sóz jasawshı qosımtalar arqalı jańa mánidegi kelbetlik sózler jasaladı.
2.Sóz qosılıw usılı. Bunda bir sóz benen ekinshi sózdiń qosılısıwınan dórendi kelbetlikler jasaladı.
3.Leksika-semantikalıq usıl. Bul usıl menen jasalǵan kelbetliklerdi adektivaciya usılı arqalı jasalǵan kelbetlikler dep te ataydı.
1. Kelbetliktiń affiksaciya usılı arqalı jasalıwı
Qaraqalpaq tilindegi kelbetlikler affiksaciya usılı arqalı jasalǵanda e ki túrli
ózgeshelikke iye boladı yaǵnıy olar tómendegi sóz shaqaplarınan jasaladı: 1. Kelbetlikler atawısh sózlerden jasaladı.
2. Kelbetlikler feyil sózlerden jasaladı.
1.Atawısh sózlerden jasalǵan kelbetlikler
Affiksaciya usılı menen atawısh sózlerden jasalǵan kelbetlikler atawısh tiykarlı kelbetlikler dep ataladı. Atawısh tiykarlı kelbetlikler tómendegi qosımtalar
arqalı jasaladı:
12
1. -Lı/-li qosımtası. Qaraqalpaq tilindegi kelbetliktiń jasalıwında bul qosımta ónimli xızmet atqaradı. Olar atawısh sózlerden hám feyil sózlerden kelbetlik jasawda júdá ónimli paydalanıladı, atlıq sózlerge jalǵanıp keledi hám tómendegi mánilerdi bildiredi:
Zatta qanday da bir belginiń bar ekenin bildiredi. Mısalı:
Baspashı topılıp, qolına ilingenin tartıp alıp ketkennen beri kópshilik awıl adamları iyshanǵa ǵárezli bolıp qalǵan edi. (Á.Tájimuratov) Izbannıń ala kózleri sınıqshı táwip-babaǵa jalınıshlı qaradı. (Á.Tájimuratov) Adamlar bul iyshanımızdıń ákesi marhum, sózimin awır bolmasın, Ziywatdin iyshandı da káramatlı deytuǵın edi. (Á.Tájimuratov)
Biraq, eki qanatlı hawa suńqarı mıńq etpedi (M.Tawmuratov).
−Mırzanıń bul aytqanınan keyin óz paylı sózin aytqısı kelip Írza da sóyledi. (Á.Tájimuratov)
−Haplıqpa suwpı, ózińe kelip al, sabırlı, salmaqlı bol. (Á.Tájimuratov) Olar at ústi bolsa da bas iyip, muńlı túrde súzilisip qaradı hám tereń nala shegip
úhledi. (Á.Tájimuratov)
Keltirilgen mısallardaǵı ǵárezli, jalınıshlı, káramatlı, eki qanatlı, paylı, sabırlı, salmaqlı, muńlı kelbetlikleri hár qıylı mánilerdi bildiretuǵın atawısh sózlerden -lı/-li qosımtası arqalı jasalǵan dórendi kelbetlikler bolıp esaplanadı. Bul qosımta arqalı tilde dórendi kelbetlikler kóplep jasaladı.
- Sız/-siz qosımtası. Bul qosımta da -lı/-li qosımtası sıyaqlı ónimli qosımtalardıń qatarına kiredi hám usı qosımtaǵa qarama-qarsı máni bildirip keledi. - Sız/-siz qosımtası zatta qanday da bir belginiń, sapanıń joq ekenin bildiredi. Mısalı:
Búgin azanda onıń at shapqılap kelip «hey baba iyshanǵa xızmet etpeseń iymansız bolasań, kúshiń ǵayratıń mol, pishen oraqqa bar», − degenin «há qızımdı kim baǵadı, sen baǵasań ba?» dep oǵan juwap qaytarǵanın esine de keltirmedi. (Á.Tájimuratov) «Shaytan ǵana úmitsiz boladı» degendey bular da tap házir samolet óz-ózinen gúrr etip ushıp
13
ketetuǵınday qaralay óship samoletti arı-beri iytere beredi, iytere beredi …
(M.Tawmuratov) Bolmasa Murat jónsiz bala emes. (Á.Tájimuratov) Olar eki hayaldıń betlerine jaltaqlap qarap, nan jegisi kelip turǵanların únsiz uǵındırdı. (Á.Tájimuratov) Sonda men sebepli barlıq úrim-putaqlarım jazıqsızdan jábir shegedi degeni boladı. (M.Nızanov) Ilajsızdan qáterege adam jumsaydı, kewillerin tabıwdıń jolların izlestiredi. (J.Serjanov)
Berilgen mısallardaǵı iymansız, úmitsiz, jónsiz, únsiz, jazıqsızdan, ilajsızdan dórendi kelbetlikleri hár qıylı mánilerdi bildiretuǵın atawısh sózlerden - sız/-sız qosımtası qosılıwı arqalı jasalǵan kelbetlikler bolıp tabıladı. Bul qosımta arqalı da tilde dórendi kelbetlikler ónimli jasaladı. Sońǵı eki mısaldaǵı jazıqsızdan, ilajsızdan dórendi kelbetlikleri jazıq hám ilaj atlıqlarına - sız kelbetlik jasawshı qosımtası qosılıwınan jasalıp, ol shıǵıs sepliginiń qosımtasın qabıl etip kelgen.
- Lıq/-lik qosımtası. Bul qosımta atlıqlarǵa jalǵanadı hám belgili bir jerge, zatqa, orınga tiyisli bolǵan belgini bildirip keletuǵın dórendi kelbetlik sózlerdi jasaydı. Mısalı:
Meshitte pisken shúlen qazannan túslik awqat kól boyına alıp barıladı. (Á.Tájimuratov) Bayaǵı jetpis kilonı kóteredi degen kegirdek, alpıs eki kilolıq
Áshirbaydı kótere almay, bir gúnasız biysharanı shırıldıwǵa qaldırdı. (M.Nızanov) Baslıq aytsa ne turıs, bólim baslıqların, kadrlar bólimin, bas buxgalterdi telefonnan tawıp, bir kúnlik awqatı menen barlıq xızmetkerlerdi azanǵı segizge keńsege jıynawǵa tapsırma berdim. (J.Serjanov) − Dáliyl sol – Esbergen aǵa waqıtsha zampredliginen paydalanıp ne ushın paxtaǵa tiyisli bes gektar jerdi óz brigadasınan uluwma kolxozdıń emes, ala bile «Bessarı» qıshlaǵınıń ortalıq múlki dep ektirgen. (Sh.Seyitov)
Bul mısallardaǵı túslik (awqat), alpıs eki kilolıq (Áshirbay), bir kúnlik (awqat), ortalıq (múlk) kelbetlikleri kórsetilgen qosımta arqalı atlıq hám ráwish sózlerden jasalǵan. Olar sol anıqlap kelgen nársege tiyislilik belgisin bildiredi.
14
- Tay/-tey, - day/-dey qosımtası. Bul qosımta da -lı/-li, - sız/-siz qosımtaları sıyaqlı ónimli qosımtalar bolıp esaplanadı. Qaraqalpaq tilindegi teńewler hám olardıń leksika-grammatikalıq ózgesheliklerin izertlegen ilimpaz P.Najimovtıń miynetinde -day/-dey qosımtalarınıń hár qıylı ózgeshelikleri ashıp beriledi. Bunday kelbetlikler salıstırıw mánilerin bildirip keledi. Mısalı:
Bul waqıtta Biybigúl kól etegindegi mayda siyrek urıqlıqtı pıshırlatıp basıp, qustay ushıp juwırıp kiyatırǵan edi. (Á.Tájimuratov) Murat bunnan Biybigúldiń kelip jetkenin bildi hám tartılıp ótken qamshınıń záhárdey jan awırtıwınan sál
ǵana bası aylanıp, qaytadan ózin jıynap Izbanǵa topılısqa ótti. (Á.Tájimuratov) Júzleri báhár paslınday gúl-gúl jaynap tur. (Á.Tájimuratov) Aq marjanday dizilgen tislerin kórsetip ırjayıp kúledi. (Á.Tájimuratov) Onı at ústinen jerge alıp urıp, qılıshtay ótkir, qanjarday ushlı tisleri menen qıl moyınǵa awız salıp gegirdegin, óńeshin qıyıp-qıyıp jiberip, shaynap tasladı. (Á.Tájimuratov) Onıń esesine hayaldıń qabaǵı mushtay boldı. (M.Nızanov) Burınǵıday emesseń, shúkir, jaǵań bos, deniń saw! (Sh.Seyitov)
Mısallardaǵı qustay, záhárdey, (báhár) paslınday, marjanday, qılıshtay, qanjarday, mushtay, burınǵıday dórendi kelbetlikleri atawısh sózlerge jalǵanıp, teńew, salıstırıw mánilerin bildiredi. Bul dórendi kelbetlikler kórkem shıǵarmalarda kórkemlew quralların jasaw ushın ónimli qollanıladı.
-Qar/-ker/-ker qosımtası. Bul qosımtalar atlıqlarǵa jalǵanıp kelip zattıń, bir nárseniń qanday da bir belgisin, qásiyetin bildirip keledi. Kópshilik jaǵdaylarda kásibin, kárin, talabın, sonday-aq, sapalıq qásiyetti bildiredi. Mısalı:
Qılmısker bayǵus, islegen ayıbın moynına kiymeshektey kiyip-aq tur. (M.Nızanov) Biraq, bir jeri bar, ne ushın bul jerde tiykarǵı ayıpkerler jazadan aman qaladı? (M.Nızanov)
15
Bul mısalda qılmısker, ayıpker dórendi kelbetlikleri qılmıs hám ayıp atlıq sózlerine -ker qosımtasınıń qosılıwı arqalı jasalǵan. Dórendi kelbetlikler substantivlesip qollanılıp tur.
- Ǵı/-gi, -qı/-ki qosımtaları. Bul qosımtalar da ózine tán mánilik
ózgesheliklerge iye. Bul olardıń, kóbinese, orın hám waqıt mánili sózlerge jalǵanıp keliwinen kórinedi. Mısalı:
Azıraqtan soń samolet qula dúzdegi taqır maydanǵa awdańlap qondı. (M.Tawmuratov) Qáne, onda kúni menengi aytılıp atırǵan tilekler orınlana bersin,
− dep Baltabay iship jiberdi. (M.Tawmuratov) On adamnan jalǵız Naǵmet ǵana sońǵı kúshlerin jıynap dógerektiń qumların ala shańǵıt qılıp shuwlap atırǵan vertoletke qarap gá súrnigip, gá turıp juwırar edi … (M.Tawmuratov) Endi alla insap berip, erteńgi qabıllawda hákim bunıń kewlinen shıǵa ǵoysa ne jaqsı. (M.Nızanov) Marat:
«qızlardan bir nıshan tabıla qoyarma, álle, ákeleri izlep hesh nárse taba almadı, awıldıń tusınan shetirektegi dárya boyın, shóplik ishin, ishki jaǵanı, suwdıń lábin qarayınshı» degen oyın iske asıra almadı. (Á.Tájimuratov) Tań saz beriwden qońsılardı oyatıp telefonların sındıra basladı, soń keńsedegilerdi … (M.Nızanov) Qullası, kún eńkeygende kewlindegisin aytıp tındı. (M.Nızanov) Pay, pay nesin soraysań, inim, mına qısqı suw degen bále qurtıp ketti ǵo. (M.Nızanov)
Berilgen mısallardaǵı qula dúzdegi, kúni menengi, sońǵı, erteńgi,
shetirektegi. keńsedegilerdi, kewlindegisin, qısqı dórendi kelbetlikleri hár qıylı
ózgeshelikler menen sıpatlanadı. Olar frazeologiyalıq sóz dizbeginen, tirkewishli kelgen dizbekten, ráwishten, dáreje formasında kelgen kelbetlikten, orın sepliginde turǵan atlıq sózden, túbir túrinde kelgen atlıq sózden jasalıp, orın, waqıt mánilerin bildirip tur.
- Shıl/-shil qosımtası. Bul qosımta arqalı kelbetlikler jasalıp, adam hám hár túrli janlı maqluqlardıń qásiyetlerin bildiredi. Mısalı:
Sen gárdiyme ózimshil dostım, Dáryalarǵa tolı bul dúńya. (T.Mátmuratov)
16
Qaslarına iyisshil iytlerin alıp júripti. Anam júdá ırımshıl adam edi.
Bunda ózimshil, iyisshil, ırımshıl adamdaǵı, haywandaǵı qanday da bir qásiyetti bildiriw ushın jasalǵan.
- Las/-les qosımtası. Bul qosımta menen jasalǵan dórendi kelbetlikler qanday da bir sherikleslik máni ańlatadı.
Jolbarıs ayqasıwǵa tayın turǵan qarsılasın qoyaberip, ózine topılıp, dónip kiyatırǵan qáwipli dushpanı Allayar suwpıǵa shapshıdı. (Á.Tájimuratov) Bul mısalda qarsılas dórendi kelbetligi substantivlesip qollanılǵan.
-Biy/na qosımtaları. Bul qosımtalar -sız/-siz qosımtaları menen mániles. Zatta qanday da bir belginiń joq ekenin bildirip keledi. Olar túbir sózdiń keyninen emes, aldınan qosılatuǵın prefiksler bolıp esaplanadı. Mısalı:
Ortalıqtan onıń mańlayın bir-eki jerden qaytıp kelgen kelinsheklerge, qulaǵın qońsı kempirge, tilin biyhaya qatınlarǵa, kózin miliysaǵa, tanawın diktorlarǵa beriw tiyis. (M.Nızanov) Prokurordıń (onı sud isinde qaralawshı dep ataydı) jaza qollanıwına kelisim berseń, geyde ayıpkerge jeńil jaza da qollanıwǵa, ayıpsız bir biyshara da ayıplı bolıp ketiwine sebepshi bolasań. (J.Serjanov)
Bul biyshara quwnaq, júrekten tozǵan,
Bolmasa saz eken barlıq aǵzası. (T.Mátmuratov)
Jábri-japam bolıp tur biynihayat,
Zibanıma ádalatlıq húkimin ber. (Berdaq) Siziń
Dezdemonań biygúna nashar,
Muhabbetke sadıq, tek sen − kórgeni. (T.Mátmuratov) Onıń keliwi naguman, − dedi.
Berilgen mısallardaǵı biyhaya, biyshara, biynihayat, biygúna, naguman kelbetlikleri haya, shara, nihayat, guna, guman sózlerine -biy, -na qosımtalarınıń − prefikslerdiń qosılıwınan jasalıp usı nárselerdiń joqlıq belgisin bildirip keledi.
17
- Dar qosımtası. Bul qosımta atawısh sózlerge jalǵanıp kelip, qanday da bir nársege ayrıqshalıq sıpat berip, ayrıqsha belgige iye ekenin bildirip keledi. Mısalı:
Durıslı húkim shıǵarıw ushın tamaǵımızǵa suw búrkip, ádil jaza qollanıwdıń táreptarı bolamız. (J.Serjanov) Bunda tárepdar kelbetligi tárep atlıǵına -dar qosımtasınıń qosılıwınan jasalǵan dórendi kelbetlik bolıp, ol sol nársege beyimlik mánisin bildiredi.
-Íy/-iy qosımtası. Bul qosımta atlıq sózlerge jalǵanıp qatnaslıq kelbetlik jasaydı. Onı shıǵısı jaǵınan, qanday da bir nársege, zatqa tiyisliligin jaǵınan bildirip turadı. Mısalı:
Ábeshiy boldı zamana, Basında eldiń dumana. (Berdaq) Náletiy urıstıń góri qazılıp,
Tepkilep kómilsin urıs degeniń. (T.Mátmuratov)
Ábeshiy, náletiy kelbetlikleri dórendi kelbetlikler bolıp, bunda nálet túbiri anıq, túsinikli, atlıq sóz, al ábeshiy dórendi kelbetliginiń túbiri dara turıp qollanılmaydı, usı dórendi kelbetlik túrinde ǵana belgi mánisin bildirip keledi.
Bul qosımtanıń - ı/-i túri de bar. Ol qazaqı (at), qaraqalpaqı (shapan), dozaqı (adam) hám t.b. dórendi kelbetlikler túrindegi birliklerdi jasaydı. Ol
ónimsiz qosımtalardıń qatarına kiredi.
Solay etip, qaraqalpaq tilindegi dórendi kelbetliklerdiń úlken bir toparı atawısh sózlerden hár qıylı kelbetlik jasawshı qosımtalardıń qosılıwı menen jasalǵan dórendi kelbetlikler bolıp tabıladı.
2. Feyil sózlerden jasalǵan kelbetlikler
Qaraqalpaq tilindegi kelbetlikler atawısh sózler menen bir qatarda feyil sózlerden de ónimli jasaladı. Olardı tómendegi qosımtalar jasaydı:
18
- Kir/-gir, -qır/-kir qosımtaları. Qaraqalpaq tilinde bul qosımta jalǵanıp kelgen dórendi kelbetlikler zattıń ayrıqshalıq sıpatın bildirip keledi. Mısalı:
Quyashtıń ótkir nurları adam janına ótip baratır. (M.Tawmuratov) Kóz kózge túskenin alaman eske,
Kózlerińdi ótkir jaraq eterseń. (T.Mátmuratov)
-Qın/-kin, -ǵın/-gin qosımtası. Bul qosımta feyilden minez-qulq, halawhal mánisindegi kelbetliklerdi jasaydı. Mısalı:
El jatqan soń bir tasqın yosh kelip jazıwǵa otırıp edim, qápelimde svet óshti. (M.Nızanov) Harǵın júzleri kewilsiz kórinedi.
Azǵınları bolsa ozǵın dúńyanıń,
Jer menen oynap júr ayrılıp esten. (T.Mátmuratov)
Tasqın, harǵın, azǵın, ozǵın dórendi kelbetlikleri -qın/-kin qosımtaları arqalı feyil sózlerden jasalıp, hal-awhal mánisindegi belgini bildiredi.
- Shaq/-shek qosımtası. Tilde bul qosımta túbirden ańlasılǵan mániniń basımlıǵın kórsetetuǵın belgi mánisindegi kelbetliklerdi jasaydı. Mısalı:
Qız júdá uyalshaq eken.
Sen táme etken dúrkinler ótip bolǵannan keyin hesh kimge sóz ayta almaytuǵın, jasqanshaq bolıp qaladı ekenseń. (M.Nızanov)
-Qaq/-kek, -ǵaq/-gek, -aq/-ek, -ıq/-ik, -q/-k qosımtaları. Bul qosımtalar feyil sózlerge jalǵanıp belgili bir zatqa tán sınlıq, sapalıq qásiyetti bildiredi. Mısalı:
Dóńgelek kóldiń pisheni nawqaraǵay ósip oraqqa kelgen, hámme soǵan pishen oraqqa ketti. (Á.Tájimuratov) Durı-ıs Esekeńniń awılınıń bári bir adamday, uyısqaq, tırısqaq, birewi ushın hámmesi, hámmesi ushın Esbergen juwap beredi, liykin... (Sh.Seyitov) Qarasam, qońsımızdıń esigi ayqara ashıq, ishi húwlep tur. (M.Nızanov)
Ústimde jaman ılashıq,
19
Bar jeriniń bári ashıq. (Berdaq)
Minekey, globus aldında turman,
Qurǵaq qızıl-jasıl okeanlar kóp. (T.Mátmuratov)
Bunda dóńgelek, uyısqaq, tırısqaq, ashıq, qurǵaq kelbetlikleri feyil sózlerge -k, -qaq, -ıq, -q kelbetlik jasawshı qosımtalarınıń jalǵanıwı arqalı jasalıp, sol zatlarǵa tán bolǵan sınlıq, sapalıq belgilerdi bildirip tur.
- Kesh qosımtası. Zattıń qanday da bir nársege beyimlik belgisin bildiredi. Mısalı:
Baslıq jorası menen de, Shundıy házilkeshi menen de dálkekleserlik kewildiń xoshlıǵı joq (Sh.Seyitov)
-Ma/-me, -ba/-be, -pa/-pe qosımtası menen de kelbetlikler jasaladı. Mısalı: Meniń bunday talma keselim joq edi ǵoy? – deymen ózimshe. (M.Nızanov)
- Ín/-in qosımtası. Bul qosımta qanday bir sınlıq, sapalıq belgini bildiredi. Mısalı:
Aǵın suw boyında otırsam gáde,
Páriyshan oylarım bolmaydı ada. (T.Mátmuratov) Gá boladı aǵın suwlar,
Iyreńlep aqqan. (T.Mátmuratov)
-Ǵısh/-gish, -qısh/-kish qosımtası. Bul qosımta feyillerge jalǵanıp belgili bir zatqa tán sınlıq, sapalıq qásiyetti bildiredi. Mısalı:
Dúńya geyde juwas, geyde jalmawız,
Ol jırtqısh haywanday ırıldap sóyler. (T.Mátmuratov)
Solay etip, qaraqalpaq tilindegi kelbetlik sózler atawısh sóz shaqapları menen birge feyil sózlerden de jasaladı. Bunday kelbetliklerdi jasawshı arnawlı qosımtalar bolıp, olardıń ayırımları kelbetlik jasawda ónimli qollanılsa, geyparaları
ónimsiz jumsaladı.
2. Kelbetliktiń sóz qosılıw usılı arqalı jasalıwı
20